Ai cũng biết, điều người trí thức thực sự cần trước tiên là một không gian tự do cho hoạt động tư duy và tranh luận với người khác của mình. Tiếp đó là sự tôn trọng những ý tưởng, những kết quả lao động được công bố. Tôn trọng bắt đầu từ việc đối xử tử tế, công bằng với những công trình lao động nghiêm túc. Nhưng tôn trọng cũng có nghĩa là nếu ý tưởng, công trình đó có gì « sai trái » thì được chỉ ra công khai và với lập luận nghiêm chỉnh, chứng cớ rõ ràng, minh bạch chứ không phải với những lập luận quyền thế, cả vú lấp miệng em, như thường thấy. Càng không phải là những « chỉ thị miệng » để ngăn cấm công bố những công trình tri thức không làm vừa lòng ai đó trong bộ máy – như việc ngăn chặn tác phẩm Trần Dần – Thơ mới đây. Hoặc những bài báo đầy tính chất công an, xuyên tạc và vu khống những người có quan điểm trái với quan điểm « chính thống », mà nạn nhân không bao giờ được quyền trả lời sòng phẳng...
« Công tác trí thức », vì thế, phải chăng trước hết cần được hiểu là tạo điều kiện pháp lý, kinh tế để những quyền tự do tư duy và tranh luận của người trí thức, cũng như phẩm giá của họ được tôn trọng ?
Người phụ trách công tác trí thức của ĐCSVN là Ban Tuyên giáo (với những tên gọi khác nhau từng thời kỳ, gần đây nhất là Ban Tư tưởng - Văn hoá) cũng là người gây tai tiếng nhất cho Đảng trong những « vụ, việc » kể trên, trong sự vô hiệu hoá những phản biện, cảnh báo mà một tầng lớp trí thức độc lập có thể mang lại. Vì thế, trong dự án đổi mới công tác trí thức mà hội nghị trung ương tới sẽ bàn thảo, việc đổi mới nhiệm vụ công tác của Ban này nên chăng cần được nêu lên hàng đầu ở nghị trình Hội nghị ?
Hiển nhiên, ĐCS có quyền thành lập một Ban phụ trách công tác tuyên truyền cho những quan điểm của mình. Nhưng tuyên truyền không phải là áp đặt. Càng không có nghĩa là bưng bít, ngăn chặn (thường là thô bạo) những tiếng nói, quan điểm khác trong xã hội. Đảng hoàn toàn có thể công khai tranh luận với những quan điểm đó (và cần tuyển vào Ban những cán bộ đủ văn hoá và trình độ tri thức để đảm đương công tác này), cũng có thể yêu cầu những đảng viên có cương vị ở các cấp chính quyền phải thực thi ý kiến của mình thay vì ý kiến khác, khi cuộc tranh luận chưa ngã ngũ phải trái. Nhưng, sẽ là một tiến bộ vượt bực, có tính đột phá trong công tác trí thức - đồng thời có ý nghĩa vô cùng lớn khi lan toả trong xã hội -, nếu kết quả của Hội nghị là việc đổi mới công tác của Ban này theo hướng nêu trên.
Với những công tác cụ thể trước mắt là đưa vào nghị trình Quốc hội việc sửa đổi các đạo luật liên quan : Luật báo chí, Luật xuất bản, Luật hội, nhằm bảo đảm các tiếng nói khác nhau của nhân dân đều được quyền và có điều kiện phát biểu, bình đẳng trước pháp luật ; Luật Giáo dục, bãi bỏ những quy định áp đặt « chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng (cho giáo dục Việt Nam) » v.v…
Dĩ nhiên, còn nhiều việc khác cần được tiến hành, song nếu cái gốc không được bảo đảm (tôn trọng quyền tự do tư duy và tranh luận của người dân) thì, chỉ e rằng « đội ngũ trí thức » (của Đảng) vẫn cứ èo ọt dù có nghị quyết này hay nghị quyết khác. Trong khi đó, một giới trí thức mới của xã hội tuy chật vật nhưng vẫn sẽ cứ hình thành. Có điều, thời gian và những cơ hội bỏ lỡ, những chướng ngại phi lý phải lao tâm tổn trí để vượt qua, những ức chế chồng chất, thiệt hại cho xã hội không biết sẽ tính sổ sao đây ?
Hà Dương Tường [1] Chế độ nào cũng có những vết đen, việc nêu chúng lên không có nghĩa là lên án toàn bộ chế độ đó. Lẽ ra điều này không cần nhắc lại, nhưng trong tình hình Việt Nam... đặt dấu chấm trên chữ i có lẽ cũng không thừa ! Những vết đen vẫn sẽ còn đó trong sử sách, nhưng lịch sử cũng sẽ công bằng và ghi lại những thành tích sáng sủa hơn của chế độ đó. Việc nghiêm chỉnh rút kinh nghiệm, thừa nhận sai lầm của mình, nếu được thực hiện, là cách duy nhất để « xoá » các vết đen đó (« xoá » trong nghĩa đẩy lui nó trong cảm nhận của người dân, chứ không phải trong nghĩa đen !). [2] Xem Kỷ yếu mừng sinh nhật 80 tuổi giáo sư Hoàng Tuỵ, cuốn « Sĩ phu thời nay », NXB Tri Thức, Hà Nội 2007.
[3] Những người luôn luôn giương cao các vũ khí chống « diễn biến hoà bình », chống « mất ổn định », chống « lệch hướng »...
[4] Ví dụ rõ nhất là sự ký kết Hiệp định thương mại song phương với Mỹ, mở ra quá trình thương lượng gia nhập WTO.
[5] Có thể nhớ lại các tranh luận chung quanh việc cho phép đảng viên làm kinh tế tư nhân, việc bãi bỏ chế độ hộ khẩu, hay chung quanh việc thông qua luật về hội, việc sửa đổi luật xuất bản v.v…
http://www.diendan.org/viet-nam/lai-chuyen-tri-thuc/
Copyright © 2006 by Dien Dan Forum, BP 50, 92340 Bourg-La-Reine, France
diendan@diendan.org
<bài viết được chỉnh sửa lúc 01.04.2008 12:48:31 bởi Ngọc Lý >