NGUYỄN HỮU THĂNG DỊCH THƠ THÁI THUẬN
Đào Phong Lưu 01.04.2010 18:39:07 (permalink)
Lời giới thiệu
 
     Nhà thơ, nhà báo Đại tá Nguyễn Hữu Thăng (Sinh năm 1950) quê gốc Thuận Thành, Bắc Ninh, đồng hương của Tiến sĩ, thi sĩ Thái Thuận và cũng có cuộc đời công tác “đi sứ” và nhiều năm sống tại Trung Quốc như tiền nhân Thái Thuận, cho nên ông rất yêu mến và ngưỡng mộ thơ Thái Thuận, một bậc túc nho, thi sĩ đời Lê Trung Hưng (Thế kỷ 15). Đã nhiều năm nay, ông bỏ công say mê nghiên cứu và tuyển dịch thơ chữ Hán theo thể Đường Thi của Thái Thuận ra Tiếng Việt.
     Chúng tôi rất vui mừng xin được giới thiệu cùng bạn đọc trong, ngoài nước tập thơ dịch thơ Thái Thuận mới được ra mắt gần đây của ông.
         
                                                                                        Đào Phong Lưu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dịch thơ: NGUYỄN HỮU THĂNG
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Thơ danh nhân
THÁI THUẬN
(Tiến sĩ triều Lê)
 
名人蔡顺诗选
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI – 2009
 
 
 
 
 
 
 
LỜI GIỚI THIỆU
 
          Thái Thuận, tên chữ là Nghiã Hoà, tên hiệu Lục Khê, biệt hiệu Lữ Đường, là một danh nhân thời Lê, sinh năm 1440, đỗ tiến sĩ năm 1475. Ông quê ở làng Liễu Lâm, phủ Siêu Loại (nay là huyện Thuận Thành), tỉnh Bắc Ninh, nhưng có thời gian dài sống và làm việc ở đất Thăng Long, nên có thể coi ông là danh nhân Kinh Bắc, đồng thời là danh nhân đất kinh kỳ Thăng Long. Ông từng làm quan ở Viện Nội các hơn 20 năm, rồi được bổ nhiệm Tham chính tỉnh Hải Dương, về sau với tài thơ nổi tiếng, ông được vua Lê Thánh Tông đặc cách giữ chức Phó Nguyên suý Hội Tao Đàn.
Thơ chữ Hán của Thái Thuận được người đời sau ca ngợi không hề thua kém thơ Đường của các nhà thơ cổ đại nổi tiếng Trung Quốc. Tác phẩm còn lại đến nay của Thái Thuận là tập “Lữ Đường thi di cảo” do con trai là Thái Khác và học trò là Đỗ Chính sưu tầm, biên soạn.
          Năm 2001, Nhà Xuất bản Văn học đã xuất bản cuốn sách “Lữ Đường thi” do Quách Tấn tuyển chọn, dịch và viết lời giới thiệu. Cụ Quách Tấn là người gốc Hoa sống ở miền Nam. Bản dịch của Quách Tấn được nhiều bạn đọc miền Nam ưa thích vì sử dụng ngôn ngữ địa phương miền Nam.
Người dịch thơ Thái Thuận trong cuốn sách lần này là người miền Bắc, cùng quê Thuận Thành, Bắc Ninh với Thái Thuận. Dịch giả là người thích làm thơ Đường luật, đã  tốt nghiệp Đại học tiếng Trung, từng có hơn 20 đầu sách dịch từ tiếng Hán, nguyên phóng viên Thông tấn xã Việt Nam thường trú tại Bắc Kinh. Các bài thơ dịch lần này đã cố gắng giữ nghệ thuật thơ Đường luật vốn có, đặc biệt là thể loại thất ngôn bát cú (100% thơ thất ngôn bát cú đều dịch theo đúng thể thơ này), đồng thời sử dụng từ ngữ tiếng Việt gần gũi hơn với ngôn ngữ quê hương Thái Thuận; phần dịch nghĩa và chú thích điển tích được biên dịch lại ngắn gọn, dễ hiểu, có tham khảo bản của Quách Tấn.
Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc./.
 
                                                          Nhà xuất bản
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
征妇吟
 
庭草成巢柳又丝
征夫何日是归期
半帘残月伤心夜
一枕啼鹃落泪时
塞北云长孤燕影
江南春尽老蛾眉
昨来几度 相思梦
曾到 君边知不知
 
CHINH PHỤ NGÂM
                                                                  
Đình thảo thành sào liễu hựu ty
Chinh phu hà nhật thị quy kỳ?
Bán liêm tàn nguyệt thương tâm dạ
Nhất chẩm đề quyên lạc lệ thì
Tái Bắc vân trường cô nhạn ảnh
Giang Nam xuân tận lão nga my
Sạ lai kỷ độ tương tư mộng
Tằng đáo quân biên tri bất tri
 
Dịch nghĩa:
 
                   KHÚC NGÂM NGƯỜI VỢ CÓ CHỒNG RA TRẬN
 
                   Cỏ nơi sân đã um tùm, liễu lại buông tơ
Ngày nào là ngày về của người đi chinh chiến?
Rèm vén nửa, trăng tàn đó là đêm thương tâm
Một gối đơn, chim cuốc kêu, đó là lúc rơi nước mắt
Bên kia ải Bắc mây vầng bóng nhạn đơn côi
Bên này sông Nam xuân hết chân mày nhợt nhạt
Từ trước đến nay giấc mộng tương tư đã mấy lần
Thường đến bên chàng, chàng có biết hay không ?
 
 
Dịch thơ:
 
                   Sân đầy cỏ dại liễu buông tơ
Chàng đi chinh chiến đến bao giờ?
Trăng xế, nửa rèm lòng sao tủi
Cuốc kêu, một gối lệ nào khô
Ải Bắc mây dày, chim nhạn lẻ 
Sông Nam xuân úa, nét ngài thưa
                   Chàng có hay chăng bao thương nhớ 
                   Đằng đẵng theo chàng mỗi giấc mơ.
 
          Chú thích:
                   - Tái Bắc (phía bắc biên giới): Xưa chỉ vùng biên giới Trung Hoa giáp với xứ  Hung Nô, nơi hay xảy ra chiến tranh.
                        - Giang Nam: Vùng đất nam sông Trường Giang, có nhiều cảnh đẹp.
 
                                                   *
                                                  *       *
 
西湖春怨
 
                                      夜夜长寒月影斜
                                      春风归去属谁家
                                      红颜乐尽蛾眉老
                                      肠断无人问野花
 
 
 
TÂY HỒ XUÂN OÁN
 
Dạ dạ trường hàn nguyệt ảnh tà
Xuân phong quy khứ thuộc thùy gia
Hồng nhan lạc tận nga my lão
Trường đoạn vô nhân vấn dã hoa
 
Dịch nghĩa:
 
          NỖI OÁN XUÂN TÂY HỒ
 
Đêm đêm lạnh giá kéo dài, ánh trăng sắp lặn
Gió xuân về rôi đi, thuộc về ai đâu
Cuộc vui của người con gái đẹp đã hết, mày ngài đã già
Đau xót đứt ruột khi không còn ai ngó tới bông hoa dại
 
Dịch thơ :
 
Đêm đêm trăng xế bấy lạnh lùng
Xuân đến rồi đi chẳng thủy chung
Má hồng phai sắc ngày vui cạn
Xót xa cô quạnh cánh hoa rừng
 
                                                                                                                                  *
                                              *       *
 
 
望夫山
 
化石山头几夕曛
伤心无路更逢君
天涯目断年年月
江上魂消幕幕云
清泪一斑花露滴
离情万种草烟分
湘妃若识 相思苦
不惜哀弦寄与闻
 
 
 
VỌNG PHU SƠN
 
Hóa thạch sơn đầu kỷ tịch huân
Thương tâm vô lộ cánh phùng quân
Thiên nhai mục đoạn niên niên nguyệt
Giang thượng hồn tiêu mộ mộ vân
Thanh lệ nhất ban hoa lộ trích
Ly tình vạn chủng thảo yên phân
Tương phi nhược thức tương tư khổ
Bất tích ai huyền ký dữ văn.
 
 
                   Dịch nghĩa:
 
NÚI VỌNG PHU
 
                   Đầu núi hóa đá đã bao nhiêu đêm ngày rồi
                   Đau lòng không còn đường gặp lại chàng lần nữa
                   Mỏi mắt nhìn trăng cuối chân trời năm này sang năm khác
                   Chiều chiều hồn tan theo đám mây trên sông
Sương đọng trên hoa như nước mắt trong vắt nhỏ từng giọt
Khói tỏa trên cỏ mang theo vạn mối tình ly biệt
Nàng Phi bên sông Tương nếu biết được nỗi khổ vì nhớ nhau
Chớ tiếc dây đàn buồn não nuột, xin gửi đến cùng nghe.
 
Dịch thơ:    
 
Hóa đá đêm ngày đứng đầu non
Đau đáu chờ ai, mất hay còn?
Mỏi mắt trăng sao chân trời thẳm
Tan hồn mây nước bóng chiều hôm
Hoa đẫm lệ sương ngàn nỗi thảm
Cỏ lan biển khói vạn tình buồn
Tương Phi thấu nỗi lòng thương nhớ
Xin gửi bi ai một khúc đàn
 
Chú thích:
 
- Tương phi: Nàng Phi bên sông Tương. Theo tích cổ: Vua Thuấn băng hà, hai bà vợ là Hoàng Vũ, Nữ Anh khóc ở sông Tương. Nước mắt lẫn máu rơi vào thân trúc hóa thành những chấm lốm đốm, gọi là ban ban trúc.
                  
 
         
 
                                         *
                                    *        *
 
          春暮
                                                                  
                             百年身世嘆浮苹
                   春去誰能不老成
                             流水橋邊楊柳影
                             夕陽江上鷓鴣聲
                              月於煙樹雖無分
                   風與天香尚有情                        
                              九十韶光容易過
                    草心游子苦難平
 
  XUÂN MỘ
                                   
               Bách niên thân thế thán phù bình
      Xuân khứ thùy năng bất lão thành
               Lưu thủy kiều biên dương liễu ảnh
               Tịch dương giang thượng giá cô thanh
               Nguyệt ư yên thụ tuy vô phận
                Phong dữ thiên hương thượng hữu tình                        
              Cửu thập thiều quang dung dị quá
               Thảo tâm du tử khổ nan bình.         
                           
Dịch nghĩa:
CHIỀU XUÂN
                  
Thân thế trăm năm than cho kiếp bèo nổi
Xuân đi rồi có ai không thành người già
Bên cầu nước chảy in bóng dương liễu
Trên sông chiều tà tiếng gà gô (đa đa) não nuột
Trăng lồng trong khói cây tuy không có phận gì
Gió quyện hương trời vẫn có tình với nhau
Chín chục tuổi xuân qua một cách dễ dàng
Khiến nỗi lòng người con đi xa khó bình lặng được.    
                         
       Dịch thơ:   
   
Thân thế trăm năm kiếp bèo trôi
Xuân qua ai tránh khỏi cuối đời
Bên cầu nước chảy ngời bóng liễu
Dưới bến đa kêu não lòng người
Trăng dẫu hững hờ buông tán lá
Gió còn xao xuyến quyện hương trời 
Thấm thoắt thiều quang đà chín chục
Day dứt cõi lòng mãi khôn nguôi
 
          Chú thích:
          - Du tử (người con đi xa): Mượn từ trong bài thơ “Du tử ngâm” của Mạnh Giao “Từ mẫu thủ trung tuyến, du tử thân thượng y” (Sợi chỉ trong tay mẹ hiền, tấm áo trên mình người con đi nơi xa) .
            - Thảo tâm (lòng cỏ) : Cũng mượn từ bài thơ trên : “Thuỳ ngôn thốn thảo tâm, báo đắc tam xuân huy” (Ai bảo rằng tấc lòng cỏ, báo đền dược đức sáng ba xuân) .
 
*
                                                           *         *
 
梅影
 
倒挂斜穿淡又浓
瑶台纸帐暗相通
移来窗外风吹后
横过山前露照中
东阁传神清画笔
西湖泻兴苦吟翁
珠帘仿佛魂无碍
疑是真人在雪宫
 
 
MAI ẢNH
 
Đảo quái tà xuyên đạm hựu hồng
Dao dài chỉ trướng ám tương thông
Di lai song ngoại phong xuy hậu
Hoành quá sơn tiền lộ chiếu trung
Đông Các truyền thần thanh họa bút
Tây Hồ tả hứng khổ ngâm ông
Châu liêm phảng phất hồn vô ngại
Nghi thị chân nhân tại tuyết cung
 
          Dịch nghĩa:
 
                             HÌNH BÓNG HOA MAI
 
          (Hoa nở) ngửa nghiêng ngang dọc, màu nhạt lại màu đậm
          Nối tiếp nhau kín trướng giấy đài ngọc
          Gió đẩy đưa qua lại ngoài cửa sổ
          Ngang qua trước núi trong ánh sương chiếu
          Ở lầu Đông, cái thần của hoa truyền vào ngọn bút vẽ thanh tao
          Ở hồ Tây gợi hứng để nhà thơ ngâm vịnh mãi
          Hương hoa luôn phảng phất cạnh rèm châu
          Ngờ rằng có tiên ở nơi cung tuyết .
 
Dịch thơ:
 
BÓNG HOA MAI
 
                             Chi chít bốn bề sắc khoe tươi
Đài dao trướng giấy kín trong ngoài
Đung đưa bên cửa theo gió thổi
Thấp thoáng sườn non giữa sương soi
 Đông Các họa thư say hồn bút
Tây Hồ ngâm vịnh đắm tình người
Phảng phất rèm châu dường bất tận
Tưởng như cung tuyết có tiên trời.
 
 
 
          Chú thích:
-Đông Các (lầu Đông): Theo tứ thơ Đỗ Phủ “ Đông các quan mai động thi hứng - hoàn như Hà Tổn tại Dương Châu” (Nơi gác Đông xem mai, gợi hứng thơ, không khác gì Hà Tổn tại Dương Châu): Hà Tổn trồng ở Dương Châu một cây mai, thường ngâm vịnh dưới gốc, sau đổi qua đất Lạc, nhớ Mai xin trở lại Dương Châu, đúng lúc mai nở rộ khiến ông say ngắm suốt ngày.
- Tây Hồ xưa có rừng mai. Nhà thơ, họa sĩ Lâm Bô làm nhiều thơ, vẽ nhiều tranh về mai,  coi mai như vợ, hạc như con. Ông từng vào rừng thưởng hoa bị lạc, trở thành giai thoại.
- Cung tuyết : Chỉ cung của tể tướng Vương Hội, do thời trẻ từng có bài thơ vịnh mai “ Tuyết trung vị luận điều canh sự - tiên hướng bách ba đầu thượng khai” (Trong tuyết chưa vội bàn đến làm canh ngon, trước hết hãy nhìn phía trăm hoa nở đầu cành).
 
 
                                                            *
                                                       *        *
 
下景
 
南风庭院日如年
面对书窗古圣贤
磅砌榴花红喷火
草色绿生烟
元亨理 庖牺易
康阜功归帝舜玄
千古道心呼得起
槐茏影里夕阳蝉。
 
HẠ CẢNH
 
Nam phong đình viện nhật như niên
Diện đối thư song cổ thánh hiền
Bàng thế lựu hoa hồng phún hỏa
Nhập liêm thảo sắc lục sinh yên
Nguyên hanh lý khế Bào Hy dịch
Khang phụ công quy Đế Thuấn huyền
Thiên cổ đạo tâm hô đắc khởi
Hòe lung ảnh lý tịch dương thuyền
 
Dịch nghĩa:
 
CẢNH MÙA HÈ
 
Gió nam thổi vào sân nhà, ngày dài như năm
Đối diện với cửa sổ phòng sách cùng thánh hiền xưa
Hoa lựu nở bên thềm sắc đỏ như phun lửa
Màu cỏ nhập vào rèm ánh xanh như sinh khói
Lý nguyên hanh (thuận lợi) vạch sẵn trong kinh Dịch của Bào Hy
Công lao khang phụ (dân mạnh của nhiều) quy vào dây đàn Đế Thuấn
Lòng đạo của nghìn xưa như bật dậy
Trong bóng hòe đàn ve kêu lúc chiều hôm
 
Dịch thơ:
 
                   Ngày gió nam về thấy dài thêm
                   Đến với sách nho gặp thánh hiền
          Lựu phun sắc đỏ  bên thềm cửa
                   Cỏ ngợp màu xanh khắp cánh rèm
                   Kinh dịch Bào Hy nguyên hanh vững
                   Dây đàn Đế Thuấn phụ khang bền  
                   Lòng đạo ngàn xưa như bừng dậy
                   Hoàng hôn ve hát tiếng ngân rền.
 
          Chú thích:
          - Bào Hy: Vua Phục Hy, theo truyền thuyết là vị vua thời tiền sử Trung Hoa, thuỷ tổ của kinh Dịch.
            - Nguyên hanh: Nguyên hanh lợi trinh là bốn đức lớn của trời đất trong kinh dịch, vạn vật nhờ đó mà sinh thành.
            - Khang phụ: Tốt lành, dồi dào, đầy đủ: Mượn chữ trong bài ca Nam Phong của vua Thuấn (khả dĩ phụ ngô dân chi tài hề) và bài thơ ca ngợi vua Thuấn của Cao Dao (Nguyên thủ minh tai, cổ quang khang tai) . Từ đó thành câu “dân khang vật phụ” (dân chúng yên vui, của cải dồi dào).
 
                                                          *                                                                
                                                *      *
 
秋闺
 
朦胧残月五更钟
云雨相随楚蒙慵
孤枕寒灯秋共冷
离愁别恨酒争浓
天涯目断登楼怯
席上书 成忍泪封
无限花容消瘦尽
西风吹老水芙蓉。
 
 
THU KHUÊ
 
Mông lung tàn nguyệt ngũ canh chung
Vân vũ tương tùy Sở mộng dung
Cô chẩm hàn đăng thu cộng lãnh
Ly sầu biệt hận tửu tranh nồng
Thiên nhai mục đoạn đăng lâu khiếp
Tịch thượng thư thành nhẫn lệ phong
Vô hạn hoa dung tiêu sấu tận
Tây phong xuy lão thủy phù dung.
 
 
Dịch nghĩa:
 
PHÒNG KHUÊ MÙA THU
 
Trăng tàn lờ mờ chuông đánh canh năm
Mây mưa theo vào giấc mộng vua Sở
Gối đơn chiếc đèn lạnh cùng đêm thu lạnh
Nỗi sầu hận ly biệt sâu sắc tranh với rượu cay nồng
Chân trời ngút tầm mắt lên lầu thấy sợ
Thư viết xong trên chiếu, nén nước mắt phong kín lại
Không biết đã có bao nhiêu khuôn mặt hoa gầy đi, tàn tạ hết
Gió tây thổi lại làm già héo bông hoa thuỷ phù dung.
 
Dịch thơ:
 
Canh năm trăng xế vẳng tiếng chuông
Mây mưa chìm đắm mộng Sở vương
Gối lẻ đèn mờ đêm thu lạnh
Ly sầu hận biệt chén rượu suông
Nhìn chân trời thẳm lòng thấy sợ
Gấp lá thư buồn lệ chực tuôn
Bao kiếp má hồng tàn tạ hết
Đóa sen xơ xác gió tây phương.
 
          Chú thích:
          - Sở mộng (giấc mộng vua Sở): Vua nước Sở đi chơi núi Vu Sơn, nằm ngủ ở quán Cao Đường, nằm mơ thấy một người con gái đẹp đến ngủ chung, tự xưng là nữ thần chốn Dương Đài, sớm làm mây tối làm mưa. Vì vậy cuộc tình trai gái gọi là “cuộc mây mưa”.
            - Thủy phù dung: Tức hoa sen. Câu kết ý nói hoa trên mặt đất đã tàn tạ hết, gió tây lại làm héo tiếp hoa dưới nước. 
 
                                                          *
                                                          *      *
 

 
华年兀坐静如愚
了觉光阴似隙驹
河水有冰鱼信断
无叶鹊巢孤
功名谁拟平淮将
文史吾惭辅汉儒
为把阴阳消长理
梅花枝上问尧夫
 
ĐÔNG
 
Hoa niên ngột tọa tịnh như ngu
 Liễu giác quang âm tự khích cu
Hà thủy hữu băng ngư tín đoạn
     Lâm a vô diệp thước sào cô!
            Công danh thùy nghĩ Bình Hoài tướng
    Văn sử ngô tàm Phụ Hán nho
Vị bả âm dương tiêu trưởng lý
      Mai ba chi thượng vấn Nghiêu Phu
 
Dịch nghĩa:
                             MÙA ĐÔNG
 
Tuổi hoa ngồi ngây yên lặng như người ngu
Biết rõ ngày đêm qua nhanh như bóng ngựa qua cửa sổ
Nước sông có băng đóng nên không biết tin tức gì của cá 
Cành cây rừng không còn lá khiến tổ chim khách chơ vơ
Công danh ai sánh được với tướng đất Hoài Âm (tức Hàn Tín)
Văn sử ta đây thấy thẹn cùng nhà nho giúp Hán (tức Trương Lương)
Để hiểu được nguyên lý âm dương tiêu trưởng
Biết khi nào hoa mai nở trên cành, hãy hỏi Nghiêu Phu
 
 
Dịch thơ:
Tuổi xuân lặng lẽ tưởng ngây ngô
Bóng câu cửa sổ thoắt từng giờ
Băng đóng, cá sông ai tường tỏ
Lá rời, chim khách tổ chơ vơ
Công danh Hàn Tín, nào so sánh?
Văn sử Trương Lương, há thẹn thò ?
Muốn biết âm dương suy rồi thịnh
Mai nở trên cành hỏi Nghiêu Phu .
 
Chú thích:
-          Văn sử: Vẻ đẹp bề ngoài
-          Tiêu trưởng: Mất đi và phát triển. Nghĩa bóng là suy thịnh
-          Nghiêu Phu: Tức Thiệu Ưng (1011-1077), hiền triết đời Tống, tinh thông dịch lý, biết trước tương lai.
 
                                                         *
                                                     *       *
 
望白云
 
悠悠亲舍白云飞
回首天涯动所思
千里家山双眼断
百年母子一心悲
沾襟自信鲛珠落
戏彩谁娱鹤发垂
忠孝古来难两立
此怀分付彼苍知
 
 
VỌNG BẠCH VÂN
 
Du du thân xá bạch vân phi
Hồi thủ thiên nhai động sở ty
Thiên lý gia san song nhãn đoạn
Bách niên mẫu tử nhất tâm bi
Triêm khâm tự tín giao châu lạc
Hý thể thùy ngu hạc phát thùy
Trung hiếu cổ lai nan lưỡng lập
Thử hoài phân phú bỉ thương tri
 
Dịch nghĩa:
 
TRÔNG MÂY TRẮNG
 
Mây trắng cuộn cuộn bay trên nóc nhà của cha mẹ
Từ nơi chân trời xa ngoảnh đầu nhìn lại, động lòng nhớ nhung
Quê hương xa nghìn dặm tầm mắt nhìn không hết
Tình mẹ con suốt trăm năm nặng một lòng buồn thương
Nước mắt thấm đẫm vạt áo, tin rằng sẽ như nước mắt giao nhân rơi thành ngọc châu.
Ai là người mặc áo năm màu múa mua vui cho cha mẹ tuổi bạc đầu?
Tấm lòng này xin gửi đến trời xanh để trời biết.
 
Dịch thơ:
 
Mái nhà cha mẹ trập trùng mây
Tít tắp trời xa nỗi nhớ đầy
Quê cha ngàn dặm nhìn mòn mỏi
Tình mẹ trọn đời nuốt đắng cay
Lệ giao hóa ngọc rơi thành kính 
Mái hạc còn ai múa vui vầy
Trung hiếu xưa nay thường khó vẹn
Trời xanh có thấu tấm lòng này?
 
Chú thích:
- Giao châu: Nước mắt thành ngọc châu của con giao nhân. Giao nhân đầu người đuôi cá, thường lên cạn giao lưu với con người, được người đối xử chí tình. Lúc biệt ly, giao nhân khóc, nước mắt rơi hóa thành ngọc châu để tỏ lòng biết ơn.
- Hý thể: quần áo màu sặc sỡ.
- Hạc phát: Tóc người già trắng như lông hạc.
 Lão Lai người nước Sở thời Xuân Thu rất có hiếu, khi đã 70 tuổi ngày ngày còn mặc quần áo nhiều màu sặc sỡ múa mua vui cho cha ngoài 90 tuổi.  
 
 
 
*
                                            *      *
 
韩信
 
四海干戈正 扰攘
力能平定独君当
斋坛礼重将军拜
盟府功多敌国亡
楚地无心图鼎立
汉天有泪泣弓藏
后来说到 南巡事
应为王孙一断肠
 
 
HÀN TÍN
 
Tứ hải can qua chính nhiễu nhương
Lực năng bình định độc quân đương
Trai đàn lễ trọng tương quân bái
Minh phủ công đa địch quốc vong
Sở địa vô tâm đồ đỉnh lập
Hán thiên hữu lệ khấp cung tàng
Hậu lai thuyết đáo nam tuần sự
Ứng vị Vương tôn nhất đoạn trường.
 
Dịch nghĩa:
 
Bốn biển chiến tranh, chính lúc rối ren
Chỉ một mình ông đủ sức đảm nhận đánh dẹp
Dựng đàn chay làm lễ bái tướng trọng thể
Nơi minh phủ ghi công lớn tiêu diệt nước địch
Trên đất Sở không có mưu đồ lập đỉnh xưng đế
Khoảng trời Hán có lệ khóc chôn cung nỏ
Về sau nói đến chuyện vua Hán tuần du miền Nam
Thương thay cho Hàn Tín đến đứt từng khúc ruột
 
 
Dịch thơ:
 
Binh đao loạn lạc khắp bốn phương
Một thân đánh dẹp sức phi thường
Dựng đàn lễ trọng tôn danh tướng
Diệt giặc công to nức phủ đường
Sở đâu lập đỉnh, lòng sáng tỏ
Hán nỡ chôn cung, lệ sầu thương
Nhắc chuyện tuần du phương Nam ấy
Đớn đau đứt ruột tiếc Sở vương.
 
Chú thích:
 
- Minh phủ: Phủ đường làm lễ tuyên thệ. Sau khi diệt được Sở vương Hạng vũ, thống nhất đất nước, lên ngôi hoàng đế, Lưu Bang luận công Hàn Tín đứng đầu khai quốc công thần, phong làm Sở vương.
- Lập đỉnh: Nhà Chu đúc 9 đỉnh đồng tượng trưng cho 9 châu, tức toàn cõi Trung Quốc xưa nên lập đỉnh là chỉ lập nước riêng, lên ngôi hoàng đế.
 Hàn Tín làm Sở vương giấu Chung Ly Muội – vong thần của Hạng Vũ vì là chỗ bạn cũ. Lưu Bang biết, nghi Hàn Tín làm phản, lập mưu đi chơi đầm Vân Mộng, Hàn Tín ra đón, Lưu Bang bắt đưa về Trường An, giáng xuống làm Hoài Âm Hầu.
Sau đó Lưu Bang giả đi tuần phương Nam để ở nhà Lã hậu giết Hàn Tín.
- Cung tàng: “điểu tận cung tàng”: Bắn hết chim, vứt bỏ cung.
- Vương Tôn: Mỹ danh của Hàn Tín.
 
                                      *
                                  *       *
 
 
渔笛
 
                                      浮世功名绝意求
                                      只凭一笛伴孤舟
                                      白频江上数声晓
                                      红柳滩前三弄秋
                                      离浦雁回明月塞
                                      怀乡人倚夕阳楼
                                      不知兴尽归何处
                                      山自青青水自流
                            
 
NGƯ ĐỊCH
 
Phù thế công danh tuyệt ý cầu
Chỉ bằng nhất địch bạn cô châu
Bạch tần giang thượng sổ thanh hiểu
Hồng liễu na tiền tam lộng thu
Ly phố nhạn hồi minh nguyệt tái
Hoài hương nhân ỷ tịch dương lâu
Bất tri hứng tận quy hà xứ
Sơn tự thanh thanh thủy tự lưu
 
Dịch nghĩa:
 
TIẾNG SÁO NGƯỜI ĐÁNH CÁ
 
Công danh cõi đời phù phiếm không hề có ý cầu mong
Chỉ với chiếc sáo cùng chiếc thuyền đơn độc
Đám rau bạch tần trên sông nghe mấy tiếng sáo thấy trời sáng
Đám rau hồng liễu trước bến nghe ba khúc sáo như thấy mùa thu về
Chim nhạn về bến cũ, rời cửa ải trăng sáng
Người nhớ quê hương tựa lầu trong ánh nắng xế chiều
Niềm hứng tan đi, không biết về đâu?
Núi vẫn xanh xanh, nước vẫn chảy tự nhiên.
 
Dịch thơ:
 
Công danh phù phiếm, chẳng mưu cầu
Bạn cùng cây sáo với thuyền câu
Giục sáng, bạch tần như hé nụ
Gọi thu, hồng liễu tưởng thay màu
Nhạn nhớ bến xưa, rời trăng ải
Người thương quê cũ, tựa bóng lầu
Niềm hứng tan rồi, về đâu nhỉ?
Vẫn núi xanh rì, nước chảy mau.
 
 
          Chú thích:
-          Bạch tần: Một loại rau dại hoa trắng, mọc ven bờ nước
-          Hồng liễu (hồng lục): Một loại rau dại lá xanh sẫm, hoa đỏ, mọc ven bờ nước.
Câu thơ thứ ba, thứ tư mang ý nghĩa: Thổi mấy tiếng sáo, trời sáng, hoa bạch tần nở; Thổi ba khúc sáo, trời chuyển sang thu, hoa hồng liễu đang mùa xuân nở đỏ cũng ngả màu theo.
-          Minh nguyệt tái (Biên ải trăng sáng), Tịch dương lâu (Lầu hoàng hôn): Mượn ý trong bài “ Trường An vãn thu” của Triệu Hổ đời Đường:
Tàn tinh kỷ điểm nhạn hoành tái
Trường địch nhất thanh nhân ỷ lầu
(Dưới mấy ánh sao tàn, chim nhạn quay ngang nơi biên ải
Một tiếng sáo dài, người tựa lầu đứng nghe).
 Ở một vùng biên giới Trung Quốc xưa có dãy núi rất cao, chim không bay qua nổi, loài nhạn di cư  đến đó phải bay trở lại, nên dãy núi đó gọi là núi Hồi Nhạn.
#1
    Đào Phong Lưu 01.04.2010 18:42:10 (permalink)
    *
                                                                *       *
     
    隐者
     
    往来踪迹倦红尘
    占断 林泉作十人
    景有山川花是客
    门无车马草常春
    桐江钓月忘归汉
    芝岭耕云乐去秦
    却羡陶朱兴越日
    五湖烟水一闲身
     
     
    ẨN GIẢ
     
    Vãng lai tông tích quyện hồng trần
    Chiếm đoạn lâm tuyền tác thập phân
    Cảnh hữu sơn xuyên hoa thị khách
    Môn vô xa mã thảo thường xuân
    Đồng Giang điếu nguyệt vong quy Hán
    Chi Lãnh canh vân lạc khứ Tần
    Khước tiện Đào Chu hưng Việt nhật
    Ngũ Hồ yên thủy nhất nhàn thân
     
              Dịch nghĩa:         
                      
    NGƯỜI Ở ẨN
     
                       Dấu vết lại qua đã mỏi mệt với bụi đỏ
                       Chiếm lấy đoạn suối rừng lập xóm nương thân
                       Cảnh vật có núi sông, hoa là khách
                       Cửa ngõ không xe ngựa, cỏ luôn tươi như mùa xuân
                       Câu trăng nơi Đồng Giang, quên về với vua Hán
                       Cày mây nơi núi Chi , vui lánh nạn để xa rời vua Tần
                       Thật đáng khâm phục ông Đào Chu, ngày lấy lại nước Việt
                       Vui nhàn hạ ở Năm Hồ một mình.
     
              Dịch thơ:             
     
    Dấu chân mòn mỏi bết hồng trần
    Suối sâu rừng thẳm chốn nương thân
    Cảnh có núi sông, hoa làm khách
    Cổng không xe ngựa, cỏ thành xuân
    Câu nguyệt Đồng Giang quên về Hán
    Cày mây Chi Lĩnh nguyện xa Tần
    Khen cụ Đào Chu ngày Việt thắng
    Khói nước Ngũ Hồ sống nhàn thân
     
              Chú thích:
              -  Thập nhân (mười người): Ngày xưa cứ 5 nhà gần nhau hợp thành một lân (xóm), hai xóm 10 nhà gần nhau sẽ được vua giao ruộng làm ăn và đóng thuế, ruộng đó gọi là “thập nhân chi điền” . “Tác thập nhân” trong bài thơ là lập xóm đủ làm ăn với nhau.
                - Đồng Giang: Một con sông bắt nguồn từ Tứ Xuyên. Đời Hán có Nghiêm Tử Lãng, một người tài đức không chịu ra làm quan, ở ẩn tại Đồng Giang, ngày ngày câu cá mua vui.
                - Điếu nguyệt (câu trăng): Vì câu cá đêm trăng mua vui nên gọi là câu trăng.
                - Chi Lĩnh (ngọn núi Chi): Tên ngọn núi ở Giang Tây, còn gọi là Thổ Tố. Đời Đường có quan thứ sử là Tiết Chấn lên núi tìm được linh chi nên gọi là núi Chi. Đời Tống  có Giang Vạn Lý bị nịnh thần dèm pha, mất chức, lên nui Chi đào ao làm vườn sống ẩn dật. Khi quân Nguyên đánh chiếm được Trung Quốc, ông nhảy xuống ao tự tử.
                - Đào Chu: tiên hiệu của Phạm Lãi, từng giúp Câu Tiễn diệt được nước Ngô, dựng nước Việt. Biết Câu Tiễn sẽ sát hại công thần nên ông lánh trước, dong thuyền chơi Ngũ Hồ rồi đi mất.
     
     
     
             *
                              *       *
     
     
    五湖游
     
    霸越平吴志已酬
    扁舟遥 向五湖游
    清风明月孤篷叶
    远水长天一叶秋
    鸥鹭沙边闲共泛
    波涛世上谢私优
    可怜溺没功名者
    鸟尽弓藏空自愁。
     
     
    NGŨ HỒ DU
     
    Bá Việt bình ngô chí dĩ thù
    Biến châu diêu hướng ngũ hồ du
    Thanh phong minh nguyệt cô bồng dạ
    Viễn thủy trường thiên nhất diệp thu
    Âu lộ sa biên nhàn cộng phiếm
    Ba đào thế thượng tạ tư ưu
    Khả lân mịch một công danh giả
    Điểu tận cung tàng không tự sầu
     
    Dịch nghĩa:
     
    DẠO CHƠI NGŨ HỒ
     
    Nước Việt dựng nghiệp bá, diệt được nước Ngô, chí đã thỏa
    Một chiếc thuyền con ra ngũ hồ dong chơi
    Gió mát trăng sáng, cánh buồm đơn độc lẻ loi
    Nước thẳm trời xa, mùa thu chỉ một chiếc lá
    Vui đùa nhàn nhã cùng đám cò le trên bãi cát
    Bỏ hết buồn lo sóng gió trên đời
    Đáng thương cho kẻ chìm đắm trong công danh
    Để đến khi chim hết cung vùi, một mình chịu đau buồn vô ích
     
    Dịch thơ:
     
    Nghiệp bá thỏa lòng, Việt thắng Ngô
    Dong chiếc thuyền con dạo Ngũ Hồ
    Gió mát trăng thanh, buồm một cánh
    Trời cao nước thẳm,  lá đơn thu
    Bãi cát cò le cùng vui thú
    Đời người sóng gió hết âu lo
    Thương kẻ đắm chìm công danh hão
    Chim hết bẻ cung, họa chực chờ.
     
     
    Chú thích:
    - Bài thơ dựa theo tích: Phạm Lãi giúp Câu Tiễn nước Việt diệt nước Ngô của Phù Sai, sau đó chào từ biệt Câu Tiễn, đi chiếc thuyền nhỏ ra Ngũ hồ dong chơi, không còn tông tích. Câu Tiễn sai công thần Văn Chủng đuổi theo, nhặt được thư Phạm Lãi, thư khuyên Văn Chủng chạy đi để tránh tai họa, Văn Chủng không nghe, cuối cùng bị Câu Tiễn bức tử.
    - Ngũ hồ: 5 hồ lớn thuộc nước Sở, nay thuộc tỉnh Hồ Nam: Động Đình, Ba Dương, Sào Hồ, Thái Hồ, Chung Hồ.
    - Điểu tận cung tàng (chim hết cung vùi): Khi Phù Sai nước Ngô bị vây, viết thư cầu cứu Văn Chủng, có câu; “cao điểu tận lương cung tàng, địch quốc phá mưu thần vong” (chim trên trời cao hết, cung tốt vùi lấp đi, nước địch bị diệt xong, mưu thần sẽ chết). hai câu cuối chỉ số phận Văn Chủng, cũng ám chỉ việc Lê Lợi lên ngôi, đã hãm hại các công thần Phạm Xảo, Trần Nguyên Hãn, Nguyễn Trãi.
     
                                                   
     
     
                                          *
                                        *       *
     
    秋夜客舍
     
                                 茅檐蓼落曙星沉
                                 草际寒霜未了吟
                                 半枕 寒风吹梦断
                                 满庭落叶报秋深
                                 人生有泪多南北
                                 天地无情自古今
                                 几度 相思诗兴断
                                 旅怀苦恶不成吟
     
                                
    THU DẠ KHÁCH XÁ
     
    Mao thiềm liêu lạc thự tinh trầm
                                 Thảo tế hàn tương vị liễu ngâm
                                 Bán chẩm hàn phong xuy mộng đoạn
                                 Mãn đình lạc diệp báo thu thâm
                                 Nhân sinh hữu lệ đa nam bắc
                                 Thiên địa vô tình tự cổ kim
                                 Kỷ độ tương tư thi hứng đoạn
                                 Lữ hoài khổ ác bất thành ngâm.
             
     Dịch nghĩa:
    QUÁN KHÁCH ĐÊM THU
     
    Sao buổi sớm đã lặn khuất mái tranh xa mờ
    Tiếng dế kêu trong cỏ còn chưa dứt
    Nửa gối gió lạnh làm đứt giấc mộng
    Đầy sân lá rụng báo tin đã cuối thu
    Người đời có nước mắt nên nhiều cuộc chia ly kẻ Nam người Bắc
    Trời đất xưa nay vốn không có tình
    Mấy lần thương nhớ nhau làm đứt thi hứng
    Nỗi nhớ nơi quán khách da diết ngâm không thành tiếng.
     
    Dịch thơ:    
     
     
    Sao mai lặn khuất mái tranh nhòa
    Trong cỏ còn nghe dế rên la
    Nửa gối gió lùa, cơn mộng dứt
    Đầy sân lá rụng, tiết thu qua
    Đời người lắm lệ nhiều ly biệt
    Trời đất không tình chẳng xót xa
    Tương tư mấy độ ngăn thi hứng
    Khách nghẹn lời ngâm lúc nhớ nhà.
     
             
     
     
     
                       *
                   *       *
     
    山村即事
     
                                          惨径残红雨后多
                                          狂风犹绕未归鸦
                                          白头野老无春思
                                          日暮门前扫落花
     
    SƠN THÔN TỨC SỰ
     
    Thảm kỉnh tàn hồng vũ hậu đa
    Cuồng phong du nhiễu vị quy nha
    Bạch đầu dã lão vô xuân tứ
    Nhật mộ môn tiền tảo lạc hoa
     
              Dịch nghĩa:
     
                                 GHI CHÉP Ở XÓM NÚI
     
                       Sau cơn mưa, trên đường quanh có nhiều hoa rụng
                       Gió bão quần đảo, quạ chưa về tổ
                       Cụ già nhà quê bạc đầu không còn để ý mùa xuân.
                       Chiều tối quét hoa rụng trước cổng
                      
     
    Dịch thơ:
     
    Sau mưa tơi tả những cánh hoa
    Quạ chưa về tổ bởi phong ba
    Đầu bạc chốn quê xuân hờ hững
    Chiều quét hoa rơi trước cửa nhà.
     
     
     
                       *
                   *        *
     
     
    江村即事
     
                                 嫩潮半落晓风微
                                 个个沙鸥向背飞
                                 江上天归何处所
                                 寒烟冷雨一褪衣
     
    GIANG THÔN TỨC SỰ
     
                                 Nỗn triều bán lạc hiểu phong vi
                                 Cá cá sa âu hướng bối phi
                                 Giang thượng thiên quy hà xứ sở
                                 Hàn yên lãnh vũ nhất thôi y
     
              Dịch nghĩa:
     
                                 GHI CHÉP Ở LÀNG VEN SÔNG
     
                       Nước triều rút một nửa, gió sớm thổi nhẹ
                       Từng con chim âu cát nối sau lưng nhau bay đi
                       Trên sông, trời về nơi nào?
    Chỉ một chiếc áo tơi trong khói sương lạnh, mưa lạnh.
     
              Dịch thơ:
     
    Gió sớm hiu hiu nước triều lùi
    Đàn âu tung cánh nối dài đuôi
    Sông rộng phương trời nơi đâu nhỉ?
    Mưa móc lạnh lùng chiếc áo tơi.
     
     
     
                                                              *
                                                          *      *
     
     
     
    江村晓发
     
                                          鸡声何处是渔家
                                          烟水茫茫月影斜
                                          一阵荻花秋万里
                                          白鸥初见壤平沙
                                         
     
    GIANG THÔN HIỂU PHÁT
     
    Kê thanh hà xứ thị ngư gia
    Yên thủy mang mang nguyệt ảnh tà
    Nhất trận địch hoa thu vạn lý
    Bạch âu sơ kiến nhưỡng bình sa
     
    Dịch nghĩa:
     
                       SÁNG SỚM LÀNG BÊN SÔNG
     
    Tiếng gà gáy nơi đâu là nhà chài lưới?
    Màn sương như khói nước mênh mông dưới bóng trăng xế
    Một cơn gió thổi hoa lau, mùa thu muôn dặm
    Mới thấy đàn âu trắng lác đác trên bãi cát bằng
     
    Dịch thơ:
     
    Làng cá đâu đây vẳng tiếng gà
    Trăng tà,  khói nước phủ bao la
    Lộng gió hoa lau, thu vạn dặm
    Đàn âu điểm trắng bãi phù sa.
                                                   
     
                                 *
                            *        *
     
     
                      
         顺化城即事
     
    舟楫 东西往复回
    虹桥横处水门开
    云连山色天边去
    风卷涛声海上来
    晚市绮罗 人会合
    夜船丝竹月徘徊
    歌儿不管江南怨
    时有横吹唱落梅
     
    THUẬN HÓA THÀNH TỨC SỰ
     
    Châu chấp đông tây vãng phục hồi
    Hồng kiều hoành xứ thủy môn khai
    Vân liên sơn sắc thiên biên khứ
    Phong quyện đào thanh hải thượng lai
    Vãn thị ỷ la nhân hội hiệp
    Dạ thuyền ty trúc nguyệt bồi hồi
    Ca nhi bất quản Giang Nam oán
    Thời hữu hoành xuy xướng lạc mai
     
    Dịch nghĩa:
    GHI CHÉP Ở THÀNH THUẬN HÓA
     
    Thuyền bè đông tây tấp nập qua lại
    Cầu vồng vươn rộng ngang qua cửa sông
    Màu mây màu núi liền nhau đến tận chân trời
    Gió quyện tiếng sóng từ mặt biển tới
    Chợ chiều người mặc lụa là đến hội họp
    Thuyền đêm tiếng trúc tơ làm trăng phải bồi hồi
    Bọn đào hát bất chấp nỗi  hận Giang Nam
    Có lúc cầm ngang ống sáo thổi khúc Lạc mai
     
    Dịch thơ:
     
    Thuyền bè tấp nập chạy ngược xuôi
    Cầu vồng cửa bến vắt ngang trời
                                 Tít tắp núi đồi chân mây biếc
                                 Rì rào sóng gió mặt biển khơi
    Chợ họp lụa là người xúng xính
    Trăng nghe tơ trúc dáng bồi hồi
    Mối hận Giang Nam, nào biết đến
    Lạc mai, đào kép cứ thổi chơi.
     
    Chú thích:
    -          Thuận Hóa: Tức Thừa Thiên – Huế.
    -          Nỗi hận Giang Nam: Theo câu thơ của Văn Thiên Tường thời Tống “ Tùng kim biệt khước Giang Nam lộ- Hoán tác đề quyên đới huyết quy” (Từ nay từ biệt hằn đường Giang Nam, hóa làm chim cuốc mang máu hận mà về).
    -          Khúc Lạc mai: Tên một khúc nhạc buồn “Lạc mai hoa”.  Thơ Lý Bạch có câu:
     “Hoàng Hạc lâu trung xuy ngọc địch
     Giang thành ngũ nguyệt lạc mai hoa”
     (Trong lầu Hoàng Hạc nghe tiếng sáo ngọc thổi
    Điệu Lạc mai hoa vào tháng năm trên đất Giang Thành)  .
    Hai câu cuối mang ẩn ý chê trách bọn người mất nước chỉ biết thú vui trước mắt, không biết nhục mất nước.
     
             
    *
                                                          *      *
     
    黄江即景
     
    安波江上浩无穷
    万里乾坤醉眼中
    照野灯明家远近
    漫天潮涨水西东
    莩霞影里孤舟月
    鸥鹭沙边一笛风
    客枕夜深方就睡
    三更飞梦到天宫
                                                   
     
    HOÀNG GIANG TỨC CẢNH
     
    An ba giang thượng hạo vô cùng
    Vạn lý càn khôn túy nhãn trung
    Chiếu dã đăng minh gia viễn cận
    Mạn thiên trào trướng thủy tây đông
    Phu hà ảnh lý cô châu nguyệt
    Âu lộ sa biên nhất địch phong
    Khách chẩm dạ thâm phương tựu thụy
    Tam canh phi mộng đáo thiên cung.
     
    Dịch nghĩa:
     
    VỊNH CẢNH SÔNG HOÀNG
     
    Sóng yên trên sông nhìn rộng vô cùng      
    Mắt say sưa nhìn đất trời vạn dặm
    Vùng quê đèn sáng nhà nhà xa gần
    Đầy trời nước thủy triều dâng khắp đông tây
    Trong bóng lau lách trăng soi con thuyền đơn độc
    Bên bãi cò le gió đưa tiếng sáo lẻ loi
    Đêm khuya trên gối khách vừa chợp ngủ
    Giấc mộng lúc canh ba bay đến tận cung trời.
     
     
    Dịch thơ:
    Sóng lặng mặt sông trải mênh mông
    Ngắm say trời đất rộng muôn trùng
    Vùng quê lấp lánh nhà đèn sáng
    Trời biển bao la nước triều dâng
    Bờ sậy con thuyền đầy bóng nguyệt
    Bãi cò tiếng sáo vút tầng không
    Đêm khuya trên gối vừa chợp mắt
    Giấc mộng canh chầy đến thiên cung.
     
     
     
    Chú thích:
    -          Hoàng giang: Đoạn sông Hồng qua tỉnh Hà Nam
     
                                            *
                                      *        *
     
     
     
     
     
      黄江即事
     
                                                    茅舍人烟里
                                                     孤舟小泊时
                                                    村童三四辈
                                                    沿水觅蟛蜞
     
      HOÀNG GIANG TỨC SỰ
     
                                 Mao xá nhân yên lý
    Cô châu tiểu bạc thì
    Thôn đồng tam tứ bối
    Duyên thủy mạch bành kỳ
     
    Dịch nghĩa:
    Ở nơi khói bếp nhà tranh
    Lúc chiếc thuyền lẻ loi ghé vào chốc lát
    Trẻ em nhà quê ba bốn đưa
    Tìm bắt cáy ven bờ nước
     
    Dịch thơ:
     
                                 Ghi  CHÉP Ở SÔNG HOÀNG
     
    Mái tranh khói tỏa bềnh bồng
    Thuyền ai chợt ghé bến sông lúc này
    Dăm ba dứa trẻ thơ ngây
    Mò cua băt cáy ở ngay ven bờ
     
                                                             
                                                              *
                                                             *       *
     
    晚至绰津感成
     
    夕阳江上北风寒
    底事伤心可永叹
    村为年荒民少在
    田因雨啬水多酸
    烟斜刺野龙须起
    云影翻空凤 尾幡
    俯仰忽逢三四皓
    问与何日到长安
     
    VÃN CHÍ TRIỀU TÂN CẢM THÀNH
     
    Tịch dương giang thượng bắc phong hàn
    Để sự thương tâm khả vĩnh than
    Thôn vị niên hoang dân thiểu tại
    Điền nhân vũ sắc thủy đa toan
    Yên tà thích dã long tu khởi
    Vân ảnh phiên không phượng vĩ phan
    Phủ ngưỡng hốt phùng tam tứ hạo
    Vấn dư hà nhật đáo Trường An
     
              Dịch nghĩa:
                       XÚC CẢM KHI ĐẾN TRIỀU TÂN BUỔI CHIỀU
     
                       Bóng chiều tà xuống trên sông, gió bắc thổi lạnh
                       Nhiều việc đau lòng cứ  than dài mãi
                       Thôn xóm vì phải năm mất mùa nên dân còn lại thưa thớt
                       Ruộng đồng không mưa nên khô hạn nặng
                       Khói tỏa la đà trên đồng như râu rồng
                       Bóng mây vần trên không như đuôi chim phượng
                       Chợt gặp ba bốn ông già hết ngẩng đầu lại cuí xuống
                       Hỏi ta rằng : Ngày nào đến Trường An
     
    Dịch thơ:
     
              Chiều tà gió bấc lạnh bến sông
              Thở dài than ngắn chuyện đau lòng
              Đói gạo lưa thưa người thôn xóm
              Không mưa khô khốc đất ruộng đồng
              Mây trắng mỏng manh hình đuôi phượng
              Khói lam lãng đãng dáng râu rồng
              Mấy cụ chợt nhìn, đầu lại cúi
              Hỏi Trường An ấy, sớm về không?
     
              Chú thích:
    -          Triều Tân: Chưa rõ thuộc nơi nào hiện nay
    -          Trường An: Chỉ kinh đô. Hai câu cuối cho thấy tác giả từ kinh đô đến Triều Tân có việc quan. Các cụ già hỏi khi nào trở về kinh đô là muốn nhờ tâu trình hoàn cảnh mất mùa để mong được cứu giúp.
     
     
          
                                                              *
                                                            *        *
     
    昭君 出塞
     
    南来程尽北来程
    南北那堪涨别情
    万里汉天花有泪
    百年胡地马无声
    一团罗绮伤春老
    几曲琵琶诉月明
    吩咐君王安枕席
    愁城一片是长城。
     
     
    CHIÊU QUÂN XUẤT TÁI
     
    Nam lai trình tận Bắc lai trình
    Nam Bắc na kham trướng biệt tình
    Vạn lý Hán thiên hoa hữu lệ
    Bách niên Hồ địa mã vô thanh
    Nhất đoàn la ỷ thương xuân lão
    Kỷ khúc tỳ bà tố nguyệt minh
    Phân phú quân vương an chẩm thượng
    Sầu thành nhất phiếm thị trường thành
     
    Dịch nghĩa:
     
    CHIÊU QUÂN QUA ẢI
     
    Chặng đường từ miền Nam đến đã hết, sang chặng lên miền Bắc
    Làm sao chịu đựng nổi nỗi buồn ly biệt Nam Bắc
    Trời Hán muôn dặm hoa có nước mắt
    Đất Hồ trăm năm ngựa không còn hý nữa
    Một đoàn gấm vóc xót thương cảnh già nua của mùa xuân
    Mấy khúc tỳ bà kêu than cùng ánh trăng sáng
    Nhắn nhủ nhà vua ngủ yên trên gối
    Một mảnh thành xây bằng nỗi sầu, đó chính là bức trường thành chặn giặc.
             
     
    Dịch thơ:  
     
    Hết Nam lên Bắc bấy xa xăm
    Nỗi đau ly biệt dạ khó cầm
    Trời Hán lệ hoa tuôn vạn dặm
    Đất Hồ ngựa chiến lặng trăm năm
    Gấm vóc đầy thân thương xuân héo
    Tỳ bà mấy khúc khóc trăng rằm
    Nhắn nhủ quân vương đang yên giấc
    Thành sầu chặn giặc hỏi ai cam?
     
    Chú thích:
                Chiêu Quân là cung nữ đẹp nổi tiếng thời Hán Nguyên Đế (48 – 33 tr.CN) . Khi vua Hung Nô phương Bắc đòi mỹ nhân, để giữ yên bờ cõi, Hán Nguyên Đế phải đưa Chiêu Quân cống nạp sang đất Hồ.
     
     
    *
                                                              *      *
     
    老妓吟
     
    雨态云情 损少年
    红装翠抹不成颜
    落花庭院慵开镜
    明月池塘亿采莲
    金屋却惭新窈窕
    青楼汪信旧婵娟
    觉来唯有游仙枕
    犹目分他一半眠
     
     
    LÃO KỸ NGÂM
     
    Vũ thái vân tình tổn thiếu niên
    Hồng trang thúy mạc bất thành nghiên
    Lạc hoa đình viện dung khai cảnh
    Minh nguyệt trì đường ức thái liên
    Kim ốc khước tàm tân yểu điệu
    Thanh lâu uổng tín cựu thuyền quyên
    Giác lai duy hữu du tiên chẩm
    Do mục phân tha nhất bán miên
     
    Dịch nghĩa:
     
    KHÚC NGÂM NGƯỜI KỸ NỮ GIÀ
     
    Tình mây mưa làm tổn hại tuổi trẻ
    Trang điểm xanh đỏ cũng không đẹp thêm được nữa
    Nơi đình viện thấy hoa rụng ngại mở gương soi
    Trên ao hồ nhìn trăng sáng nhớ lúc hái sen
    Nơi nhà vàng lại thấy thẹn cùng người yểu điệu trẻ trung
    Không tin nổi mình trước kia là thuyền quyên nơi lầu xanh
    Nhớ lại chỉ có chiếc gối du tiên
    Còn có thể nhắm mắt chia sẻ cùng người nửa giấc.
     
              Dịch thơ:
                                
                                 Mây ám mưa vùi cả thời xuân
                                 Đỏ xanh trang điểm chẳng thêm phần
                                 Hoa rơi trước cửa, quên gương lược
    Trăng sáng trên ao, nhớ sen đầm 
    Nhà vàng thẹn sánh người xuân sắc
    Lầu xanh tiếc nuối thủa giai nhân
    Đến với cảnh tiên còn chiếc gối
    Chợp mắt xa đi cõi bụi trần.
     
              Chú thích:
              - Vân vũ (mây mưa): Theo tích xưa, vua Sở Tương vương đi chơi núi Vu Sơn, nằm ngủ ở quán Cao Đường, nằm mơ thấy một người con gái đẹp đến ngủ chung, tự xưng là nữ thần núi Vu Sơn, sớm làm mây tối làm mưa. Vì vậy quan hệ trai gái gọi là “ mây mưa”.
                - Thái liên ( hái sen): Theo tên bài hát cổ “Thái liên tử” là bài gái lầu xanh thường hát mua vui cho khách làng chơi, có câu :
                            Hãm diệm hương liên thập khoảng bi
                            Tiểu cô tham hý thái liên trì
                            (Hoa sen ngào ngạt mười khoảnh ruộng
                            Cô bé ham vui hái sen về nhà chậm)
                Câu thơ mang ý nghĩa: Nhìn trăng sáng trên ao hồ lại nhớ lúc trẻ trung cùng khách bơi thuyền đi hái sen mua vui; cũng có thể hiểu là nhìn trăng sáng trên ao lại nhớ bài hát “Thái liên tử”.
                - Du tiên chẩm (gối du tiên): Nước chư hầu Quy Tư dâng tặng Đường Minh Hoàng chiếc gối màu mã não, khi gối đầu ngủ thì mơ thấy đi chơi khắp cảnh tiên nên Đường Minh Hoàng gọi là “gối du tiên”. Câu thơ ý nói: có chăng chỉ còn thấy vui trong mơ, không còn trong đời thực.
     
    *
                  *          *
     
    蛩声
     
                                          九秋风露正凄凄
                                          如此谁悲作意啼
                                          唧唧已应鸣月砌
                                          吆吆还自绕霜闺
                                          愁来旅舍成孤起
                                          老去宫妆怨独妻
                                          多感更堪欧氏子
                                          吟窗坐到玉绳低
     
     
     
    CÙNG THANH
     
    Cửu thu phong lộ chính thê thê
    Như thử thùy bi tác ý đề?
    Tức tức dĩ ưng minh nguyệt xế
    Yêu yêu hoàn tự nhiễu sương khuê
    Sầu lai lữ xá thành cô khởi
    Lão khứ cung trang oán độc thê
    Đa cảm cánh kham Âu thị tử
    Ngâm song tọa đáo ngọc thằng đê
     
    Dịch nghĩa:
     
    TIẾNG DẾ
     
    Tháng chín mùa thu sương gió đang lúc lạnh lẽo
    Tạo ra tiếng kêu như thế là để dành cho nỗi buồn của ai?
    Tiếng rỉ rả đã đến bên thềm có ánh trăng
    Giọng nỉ non đã trở lại xung quanh phòng khuê đầy hơi sương
    Nỗi buồn đến với người nơi quán khách ngủ dậy một mình
    Tuổi già đến với cung nữ xinh đẹp oán cảnh cô đơn
    Càng thương cảm nhiều với ông Âu Dương Tu
    Ngồi ngâm thơ cạnh cửa sổ đến khi ngôi sao Ngọc thằng xuống thấp
     
    Dịch thơ:
     
     
    Cuối thu sương gió lạnh tái tê
    Khúc hát cho ai bấy não nề!
    Trăng lên rên rỉ bên thềm vắng
    Sương xuống nỉ non cạnh phòng khuê
    Than thân cô quả cơn sầu đến
    Oán phận cung phi tuổi già về
    Càng xót thương thêm Âu Vĩnh Thúc
    Sao lặn thơ buồn vịnh ai nghe!
     
    Chú thích:
    - Nguyệt xế (thềm có ánh trăng) : Thềm vắng người, chỉ có ánh trăng soi.
    - Sương khuê (phòng con gái đầy hơi sương): Chỉ cảnh phòng cung nữ cô đơn lạnh lẽo.
    - Âu thị tử: Tức Âu Dương Tu, tên chữ là Vĩnh Thúc, một nhà thơ danh tiếng đời Tống.
    - Sao Ngọc thằng: Tên nhóm sao lặn hướng tây lúc trời sắp sáng
    #2
      Đào Phong Lưu 01.04.2010 18:46:00 (permalink)
       
                                                                   *
                                                                *      *
       
       
       
      绿珠坠楼
       
      婉转 蛾眉曙晓妆
      楼前效死扺堪伤
      月沉易失当天影
      花落难留朴地香
      金谷园寒春寂寞
      玉箫声断夜凄凉
      齐奴 若识亡家祸
      应为明珠赎孟光。
       
      LỤC CHÂU TRỤY LÂU
       
      Uyển chuyển nga my thự hiểu trang
      Lâu tiền hiệu tử chỉ kham thương
      Nguyệt trầm dị thất đương thiên ảnh
      Hoa lạc nan lưu phác địa hương
      Kim cốc viên hàn xuân tịch mịch
      Ngọc tiêu thanh đoạn dạ thê lương
      Tề Nô nhược thức vong gia họa
      Ưng bả minh châu thục Mạnh Quang
       
       
      Dịch nghĩa:
       
      NÀNG LỤC CHÂU NHẢY LẦU
       
      Mày ngài mềm mại vừa trang điểm sáng sớm
      Đã thấy chết trước lầu thật thảm thương
      Mặt trăng chìm rồi dễ mất hình ảnh đẹp tự nhiên trời cho
      Đóa hoa rụng xuống khó giữ lại mùi hương mộc mạc của đất
      Vườn Kim Cốc lạnh lẽo, mùa xuân tiêu điều
      Tiếng sáo tiêu bằng ngọc đứt tiếng, ban đêm thật thê lương
      Tề Nô nếu biết được tai họa tan cửa nát nhà
      Thì đã đưa ngọc minh châu mua nàng Mạnh Quang làm vợ.
       
      Dịch thơ:
       
      Mày ngài trang điểm sớm còn tươi
      Lầu tía thương thay đã lìa đời
      Hoa rụng đâu còn thơm hương đất
      Trăng đi thôi mất đẹp sắc trời
      Kim cốc vườn tàn, xuân lạnh lẽo
      Ngọc tiêu tiếng đứt, tối đơn côi
      Tề Nô nếu biết nhà tai họa
      Ngọc đổi Mạnh Quang nết tuyệt vời.
       
      Chú thích:
      - Nàng Lục Châu là một tuyệt thế giai nhân, lại giỏi âm nhạc, là  vợ Thạch Sùng (hiệu là Tề Nô), đời Tây Tấn. Thạch Sùng  thông minh, giàu sang, làm thứ sử Kinh Châu, có dinh thự ở lũng Kim Cốc nguy nga tráng lệ , thường là nơi cùng Lục Châu vui chơi. Tướng quóc Tư Mã Luân muốn cướp Lục Châu bèn tâu vua vu cho Thạch Sùng có ý làm phản. Lục Châu biết vì mình mà chống bị hại bèn nhảy lầu tự tử để trọn đạo thủy chung, giữ danh tiết.
      - Mạnh Quang: Vợ Lương Hồng đời Hán Minh Đế. Lương Hồng có tài nhưng không ra làm quan. Mạnh Quang tuy không đẹp nhưng nổi tiếng là người đức độ, rất mực kính trọng chồng. Khi đưa gì cho chồng đều dâng lên ngang lông mày (cử án đề mi).
      Câu kết bài thơ có ý: Nếu biết sắc đẹp dễ đem đến tai họa thì đã mang châu báu cưới người như Mạnh Quang làm vợ.
       
       
      *
                                                  *      *
       
      子规枝上月三更
       
      碧天如水夜漫漫
      杜宇声中月色澜
      灯暗几家人正寂
      酒醒孤馆客初寒
      关河往事伤心易
      故国多情入梦难
      此外若非歌舞席
      阿谁倚得 玉栏杆
       
       
      TỬ QUY CHI THƯỢNG NGUYỆT TAM CANH
       
      Bích thiên như thủy dạ man man
      Đỗ vũ thanh trung nguyệt sắc lan
      Đăng ám kỷ gia nhân chính tịch
      Tửu tinh cô quán khách sơ hàn
      Quan hà vãng sự thương tâm dị
      Cố quốc đa tình nhập mộng nan
      Thử ngoại nhược phi ca vũ tịch
      A thùy ỷ đắc ngọc lan can.
       
      Dịch nghĩa:
       
      ĐÊM TRĂNG CANH BA CUỐC KÊU TRÊN CÀNH
       
      Trời xanh biếc trong đêm như nước mênh mông
      Trong tiếng cuốc, ánh trăng lai láng
      Mấy nhà đèn tối, mọi người đều yên lặng
      Quán lẻ loi tỉnh rượu khách thấy chớm lạnh
      Chuyện cũ nơi ải sông cách trở dễ làm cho người ta đau lòng
      Tình sâu với đất nước thủa xưa khó vào trong mộng
      Ngoài những kẻ nơi chiếc chiếu ca múa
      Còn ai mà được tựa lan can ngọc.
       
      Dịch thơ:
       
      Trời đêm như nước biếc mênh mang
      Tiếng cuốc rơi trong ánh trăng vàng
      Mấy nhà đèn tắt người yên giấc
      Một quán rượu vơi khách lạnh lòng
      Chuyện cũ quan hà thêm não nuột
      Tình xưa cố quốc khó mơ màng
      Nếu không biết chiếu đêm ca múa
      Nào ai tựa nổi ngọc lan can?
       
       
      Chú thích:
      -     Quan hà: Cửa ải và sông, thường chỉ sự xa cách
      -          Cố quốc: Nước cũ, chỉ thời thịnh trị xa xưa.
      -          Ca vũ tịch: Chiếu ca múa; ý nói kẻ tầm thường chỉ biết mua vui, phụng sự cá nhân bề trên.
       
       
       
                                                      *
                                                *          *
       
       
       
      送杜明府
       
      忆昔西湖我与君
      轻衫小扇共游春
      秋千庭院花迎鸟
      歌管楼台月照人
      风雨一朝生别恨
      江山两处限通津
      可怜今日重回头
      肠断丁洲但白频
       
       
      TỐNG ĐỖ MINH PHỦ
       
      Ức tích Tây Hồ ngã dữ quân
      Khinh sam tiểu phiến cộng du xuân
      Thu thiên đình viện hoa nghênh điểu
      Ca quản lâu đài nguyệt chiếu nhân
      Phong vũ nhất triêu sinh biệt hận
      Giang sơn lưỡng xứ hạn thông tân
      Khả linh kim nhật trùng hồi thủ
      Trường đoạn Đinh Châu đản Bạch Tần
       
      Dịch nghĩa:
       
      TIỄN ĐƯA ĐỖ MINH PHỦ
       
      Nhớ thủa tôi cùng bạn ở Tây Hồ
      Áo mỏng, quạt con cùng đi du xuân
      Nơi đình viện có treo đu tiên, hoa đón chim
      Tại lâu đài có đàn hát, trăng soi xuống người
      Chỉ một sớm gió mưa mà gây nên cảnh ly biệt
      Núi sông đôi ngả ngăn cách nhau
      Đáng thương thay, hôm nay cùng ngoảnh đầu nhìn lại
      Nơi Đinh Châu xót xa đứt ruột chỉ có rau bạch tần
       
      Dịch thơ:
       
      Nhớ thủa Tây Hồ đôi bạn thân
      Áo the quạt nhỏ sánh du xuân
      Chim hót hoa cười sân đu rộng
      Lầu vui người hát ánh trăng ngần
      Một cơn mưa gíó đành xa cách
      Đôi ngả non sông hết lại gần
      Thương cảnh ngoảnh đầu cùng nhìn lại
      Đau xót Đinh Châu ngọn bạch tần.
       
       
                                                                *
                                                           *        *
       
      送别
       
                                                      禁树莺声晓
                                                      江风燕子斜
                                                      胜游新夏景
                                                      归兴故园花
       
      TỐNG BIỆT
                        
       
                                             Cấm thụ oanh thanh hiểu
      Giang phong yến tử tà
      Thắng du tân hạ cảnh
      Quy hứng cố viên hoa
       
      Dịch nghĩa:
       
      TIỄN BIỆT
       
      Nơi vườn ngự uyển tiếng oanh hót buổi sớm
      Én bay liệng theo làn gió trên sông
      Du ngoạn ngày xuân ngắm cảnh đẹp
      Trở về thưởng thức hoa vườn cũ
       
      Dịch thơ:
       
      Vườn vua oanh hót ban mai
      Gió nâng cánh én liệng ngoài bãi sông
      Du xuân ngàn tía muôn hồng
      Nhớ hoa vườn cũ bâng khuâng lại về.
       
       
                                                      *
                                                     *      *
       
       
      罗江偶成
       
                                            风月醉人江上去
                                            薄书迟我夜中眠
                                            五更欲放归来梦
                                            何处一声啼杜鹃
       
      LA GIANG NGẪU THÀNH
       
      Phong nguyệt túy nhân giang thượng khứ
      Bộ thư trì ngã dạ trung miên
      Ngũ canh dục phóng quy lai mộng
      Hà xứ nhất thanh đề đỗ quyên
       
      Dịch nghĩa:
       
                         NGẪU HỨNG SÔNG LA
       
      Trăng gió làm say người, đã đi qua trên sông
      Công việc sổ sách làm chậm giấc ngủ của ta
      Năm canh muốn thả giấc mộng về  nhà
      Từ đâu vọng đến một tiếng cuốc kêu.
       
       
                         Dịch thơ:
       
       
      Sông tràn trăng gió để người say
      Sổ sách chưa xong giấc chẳng đầy
      Năm canh muốn mộng về quê cũ
      Vẳng nghe tiếng cuốc gọi đâu đây
       
       
                                                                *
                                                               *       *
       
      墨洞桥
       
      溪边一带板桥横
      篱落人家旁去程
      浮月疏疏山竹影
      吟风细细野弹声
      潮咸水似盐中出
      岸转帆如地上行
      沙戏蟛蜞无胆略
      忽逢客过便相惊
       
       
      MẶC ĐỘNG KIỀU
       
      Khê biên nhất đới bản kiều hoành
      Ly lạc nhân gia bảng khứ trình
      Phù nguyệt sơ sơ sơn trúc ảnh
      Ngâm phong tế tế dã đàn thanh
      Trào hàm thủy tự diêm trung xuất
      Ngạn chuyển phàm như địa thượng hành
      Sa hý bành kỳ vô đảm lược
      Hốt phùng khách quá tiện tương kinh
       
      Dịch nghĩa:
       
      CẦU MẶC ĐỘNG
       
      Một chiếc cầu ván bắc qua con suối
      Gần con đường men theo bờ dậu nhà ai đó
      Bóng trăng nổi (trên mặt nước) lấp loáng cùng bóng trúc núi
      Gió nhẹ rì rào mang theo tiếng đàn thôn dã
      Triều dâng nước như đưa muối bên trong
      Thuyền buồm chuyển động bên bờ tưởng như lướt trên mặt đất
      Đàn cáy nhút nhát đùa trên cát
      Gặp người đi qua là hốt hoảng sợ hãi.
       
      Dịch thơ:
       
      Chênh vênh cầu ván bắc qua khe
      Bên dậu nhà ai ngõ đi về
      Lấp loáng hình trăng, hình trúc núi
      Dặt dìu tiếng gió, tiếng đàn quê
      Nước mặn ngỡ triều mang muối biển
      Buồm dong tưởng đất có thuyền bè
      Lũ cáy nhát gan đùa bãi cát
      Gặp ai tan tác chạy tứ bề.
       
       
       
      *
                              *        *
       
      闷江
       
                                            平浦乘潮上
                                            农民趁晓耕
                                            喝牛飞白鸟
                                            风外两三声
       
                                   MUỘN GIANG
       
                                   Bình phố thừa triều thượng
                                   Nông dân sấn hiểu canh
                                   Hát ngưu phi bạch điểu
                                   Phong ngoại lưỡng tam thanh
       
                Dịch nghĩa:
       
                                   TRÊN SÔNG MUỘN
       
                         Bãi phẳng nhân lúc nước lên
                         Nông dân tranh thủ cày sớm
                         Tiếng giục trâu làm cho cò trắng sợ bay đi
                         Vài ba tiếng cò còn thoảng theo ngoài gió
       
                Dịch thơ:
                                   Nhân nước lên ngập bãi
                                   Nhà nông vội sớm cày
                                   Giục trâu, cò nháo nhác
                                   Tiếng kêu gió thoảng bay.
       
                        
       
                                   *
                               *         *
       
              早起
       
      三千客梦曲肱馀
      一辩清香数卷书
      院宇蛩声霜落后
      池塘梅影月斜初
      灯前宾主留残夜
      分外功名付太虚
      村北村南鸡屋屋
      仰瞻星斗正朝裾
       
               
      TẢO KHỞI
       
      Tam thiên khách mộng khúc quãng dư
      Nhất biện thanh hương sổ quyển thư
      Viện vũ cùng thanh sương lạc hậu
      Trì đường mai ảnh nguyệt tà sơ
      Đăng tiền tân chủ lưu tàn dạ
      Phận ngoại công danh phú thái hư
      Thôn bắc thôn nam kê ốc ốc
      Ngưỡng chiêm tinh đẩu chánh triêu cư
       
      Dịch nghĩa:
      DẬY SỚM
       
      Giấc mộng của người khách trong cõi ba nghìn thế giới (theo giáo lý nhà Phật) còn vương lại trên gối cánh tay co.
      Thấy rõ mùi hương ngát trong bay ra từ mấy quyển sách
      Tiếng dế kêu nơi hiên sảnh sau khi sương đã rơi
      Bóng hoa mai dọi xuống ao hồ cùng ánh trăng tà
      Trước đèn, chủ cùng khách còn lưu luyến trong đêm tàn.
      Thân phận ngoài vòng công danh, phó mặc cho trời.
      Tiếng gà gáy o o thôn nam thôn bắc
      Ngửa mặt nhìn sao, đúng lúc trời rạng sáng.
       
                Dịch thơ:
       
       
      Gối tay vương mộng cõi ba ngàn
      Phảng phất thư phòng hương tỏa lan
      Dế gọi cửa thềm khi sương xuống
      Mai soi hồ nước lúc trăng tàn
      Chủ khách trước đèn, tình chưa dứt
      Công danh ngoài phận, ý chẳng ham
      Thôn Bắc thôn Nam gà gáy sáng
      Bình minh thức dậy, ánh sao tàn.
       
       
                                            *
                                       *           *
       
      初春
       
      三冬过了一春归
      做暖 东风放放吹
      冰雪冻 痕铺水面
      乾坤生意上林枝
      柳还旧绿鹦犹静
      桃试新红蝶未知
      日暮乡贯回首望
      草心游子不胜悲
       
       
      SƠ XUÂN
       
      Tam đông quá liễu nhất xuân quy
      Tác noãn đông phong phóng phóng xuy
      Băng tuyết đông ngân phô thủy diện
      Càn khôn sinh ý thượng lâm chi
      Liễu hoàn cựu lục oanh du tĩnh
      Đào thí tân hồng điệp vị tri
      Nhật mộ hương quán hồi thủ vọng
                         Thảo tâm du tử bất thắng bi
       
      Dịch nghĩa :
                                   ĐẦU XUÂN
       
      Ba tháng mùa đông đã qua đi, một mùa xuân lại về
      Gió đông đem hơi ấm nhè nhẹ thổi
      Dấu vết băng tuyết đọng phô bày trên mặt nước
      Ý của đất trời gửi gắm trên nhánh cây rừng
      Liễu trở lại màu xanh cũ, con oanh còn im tiếng
      Đào thử màu hồng mới, con bướm chưa hay biết
      Trời tối, ngoảnh đầu trông về quê cũ
      Lòng người con nơi xa buồn thương vô cùng
       
      Dịch thơ:
       
      Đông qua, xuân mới đã lại về
      Gió tràn hơi ấm khắp làng quê
      Nước phô băng tuyết tan lặng lẽ
      Chồi ẩn càn khôn sức tràn trề
      Liễu lại thắm xanh, oanh lặng hót
      Đào vừa hé đỏ, bướm chưa về
      Trời tối, ngoảnh đầu nhìn quê cũ
      Nỗi nhớ niềm thương bấy não nề .
       
                                                               
      *
                                                           *       *
       
       
       
       
          早行
       
      起来天未晓
      江月遇人行
      蝴蝶梦中影
      杜鹃花外声
      低云连野馆
      孤火隔江城
      前到花林市
      天山终始鸣
       
      TẢO HÀNH
       
                                   Khởi lai thiên vị hiểu
                                   Giang nguyệt ngộ nhân hành
                                   Hồ điệp mộng trung cảnh
                                   Đỗ quyên hoa ngoại thanh
                                   Đê vân liên dã quán
                                   Cô hỏa cách giang thành
                                   Tiền đáo Hoa Lâm thị
                                   Thiên san chung thủy minh.
       
                Dịch nghĩa:
       
                                             ĐI SỚM
       
                         Ra đi trời chưa hửng sáng
                         Trăng trên sông gặp người đi
                         Cảnh có trong mộng bướm
                         Tiếng cuốc bên ngoài hoa
                         Mây bay thấp liền với quán đồng quê
                         Đèn lẻ loi cách xa thành bên sông
                         Đến chợ Ha Lâm trước
                         Chuông chùa Thiên Sơn bắt đầu vang.
       
                Dịch thơ:    
       
      Khởi hành trời chưa rạng
      Dòng trăng bên bóng thuyền
      Cảnh lung linh mộng bướm
      Hoa phảng phất tiếng quyên
      Mây la đà quán vắng
       Sông le lói ánh đèn
      Chợ Hoa Lâm đến trước
      Chuông Thiên Sơn ngân rền.
       
                Chú thích:
                - Hoa Lâm, Thiên Sơn:  địa danh, chưa rõ nơi nào hiện nay
       
       
                                                                *
                                                              *         *
       
       
               
      春烟晓望
       
                                   天际空蒙月落时
                                   斜笼花影度林枝
                                   渐从日上轻轻散
                                   分付春愁与柳眉
       
      XUÂN YÊN HIỂU VỌNG
       
      Thiên tế không mông nguyệt lạc thì
      Tà lung hoa ảnh độ lâm chi
      Tiệm tùng nhật thượng khinh khinh tán
      Phân phú xuân sầu dữ liễu mi
       
                Dịch nghĩa:
       
                                   NHÌN KHÓI SƯƠNG XUÂN BUỔI SỚM
       
                         Chân trời mênh mông mờ mờ khi trăng lặn
                         Trùm nghiêng lên bóng hoa, qua cành cây rừng
      Mặt trời dần dần nhô lên, bóng tối tan nhè nhẹ
      Đưa sang mày liễu nỗi buồn mùa xuân
                        
       
      Dịch thơ:
       
      Trăng lặn chân trời mịt mờ xa
      Chếch bóng rừng hoa chút ánh tà
      Nhè nhẹ dần tan, vầng dương mọc
      Gửi sầu mày liễu sắc xuân qua
       
                                   *
                             *         *
       
      春夜
       
                                            重重帘影月斜移
                                            刺绣无人语夜迟
                                            枕上梦魂谁唤醒
                                            杜鹃春在百花枝
       
      XUÂN DẠ
       
      Trùng trùng liêm ảnh nguyệt tà di
      Thích tú vô nhân ngữ dạ trì
      Chẩm thượng mộng hồn thuỳ hoán tỉnh
      Đỗ quyên thanh tại bách hoa chi
       
      Dịch nghĩa:
       
      ĐÊM XUÂN
       
                         Lớp lớp bóng rèm lay động theo ánh trăng tà
                         Đêm khuya không có ai cùng trò chuyện với người thêu gấm
                         Mộng hồn ở trên gối, ai đánh thức ?
                         Có tiếng chim cuốc ở nơi cành trăm hoa
       
                Dịch thơ:
       
      Trăng xế in muôn lớp bóng rèm
      Gấm thêu lặng lẽ giữa trời đêm
      Gối trĩu hồn mơ, ai gọi tỉnh?
      Một nhánh trăm hoa vọng tiếng quyên.
       
      *
                                                           *      *
       
       
                伤春
       
      水流东逝日西奔
      九十韶光几 见存
      雨暗云埋芳草渡
      莺愁燕惨落花村
      浮生易悟南华梦
      乐事谁同北海樽
      江上不堪回首望
      烟波渺渺又黄昏
       
       
      THƯƠNG XUÂN
       
      Thủy lưu đông thệ nhật tây bôn
      Cửu thập thiều quang kỷ kiến tồn
      Vũ ám vân mai phương thảo độ
      Oanh sầu yến thảm lạc hoa thôn
      Phù sinh dị ngộ Nam Hoa mộng
      Lạc sự thùy đồng Bắc Hải tôn
      Giang thượng bất kham hồi thủ vọng
      Yên ba diếu diếu hựu hoàng hôn
       
      Dịch nghĩa:
       
      THƯƠNG XUÂN
       
       Nước chảy xuôi về đông, mặt trời chạy về tây
      Chín chục thiều quang (thời thanh xuân) còn được bao lâu nữa?
      Mưa và  mây u ám bến đò cỏ thơm
      Yến oanh sầu thảm nơi thôn xóm hoa rụng
      Sống phù phiếm dễ lầm giấc mộng của Nam Hoa
      Cảnh vui khó ai bằng được Bắc Hải
      Trên sông ngoảnh đầu lại lòng buồn không chịu nổi
      Khói sóng mờ mờ rồi trời chạng vạng tối
       
       
      Dịch thơ:
      Mặt trời cứ lặn, nước cứ xuôi
      Xuân xanh thấm thoắt sắp qua rồi
      Mưa ám mây che bờ cỏ ngát
      Oanh buồn yến thảm xóm hoa rơi
      Giấc mộng Nam Hoa, phù phiếm thế !
      Chén vui Bắc Hải, lẫn lầm thôi !
      Trên sông nhìn lại lòng đau quặn
      Mịt mù khói sóng tối tăm trời.                  
                                           
               
      Chú thích:
      -          Nam Hoa mộng: Giấc mộng Nam Hoa. Theo sách Nam Hoa của Trang Chu: Trang Chu mơ thấy mình hóa bướm, khi tỉnh ngỡ ngàng không biết mình nằm  mơ hóa bướm hay bướm mộng hoá ra mình.
      -          Bắc Hải tôn: Chén rượu của Bắc Hải, tên hiệu của Khổng Dung, thời Hậu Hán, tính hào hoa, luôn đông khách, chén rượu không mấy lúc trống không.
       
       
       
      *
                                                                        *          *
       
      春感
       
      乾始坤 生共到头
      丝毫未报我心愁
      梅花十二 楼台梦
      草色三千 世界愁
      鬓雪东风吹不散
      泪珠夜雨滴空流
      此身此日将何似
      浩浩 长江泛泛舟
       
      XUÂN CẢM
       
      Càn thủy khôn sinh cộng đáo đầu
      Ty hào vị báo ngã tâm ưu
      Mai hoa thập nhị lâu đài mộng
      Thảo sắc tam thiên thế giới sầu
      Mấn tuyết đông phong xuy bất tán
      Lụy châu dạ vũ trích không lưu
      Thử thân thử nhật tương hà tự
      Hạo hạo trường giang biếm biếm châu
       
      Dịch nghĩa:
       
                         CẢM XÚC MÙA XUÂN
       
      Từ khi trời đất sinh ra cho tới nay
      Chưa hề báo đáp được (công ơn cha mẹ)- điều ta phiền muộn
      Mười hai tầng lầu chỉ là giấc mộng dưới gốc cây hoa mai
      Ba nghìn thế giới  sắc cỏ xanh vẫn đầy sầu muộn
      Tóc trắng như tuyết, gió đông thổi không tan
      Nước mắt như mưa đêm chảy mãi
      Thân này ngày này cứ như vậy hay sao?
      Sông dài mênh mông, thuyền cứ lênh đênh vô định.
               
      Dịch thơ:
                        
                   Trời đất sinh ra đến bây giờ
                   Ơn dày chưa trả, những buồn lo
                   Lâu đài hoa lệ đều ảo mộng
                   Thế giới xanh rờn chỉ ước mơ
                   Gió chẳng thổi tan đầu điểm tuyết
                   Lệ cứ tuôn trào mắt sa mưa 
                   Thân sống vật vờ theo ngày tháng
                   Thuyền cứ lênh đênh chẳng bến bờ.
                                           
      Chú thích:
      - Càn khôn: Quẻ càn, quẻ khôn trong kinh dịch, chỉ trời đất, cha mẹ.
      -  Tam thiên thế giới (ba ngàn thế giới): Theo giáo lý nhà Phật, , trong vũ trụ có ba ngàn thế giới, thế giới người ta đang sống gọi là cõi Ta bà
       
       
       
      *
                                                  *       *
       
       
      春晚
       
      参差 野树暮烟笼
      四顾微茫夕照中
      歌管楼台芳草雨
      秋千庭院落花风
      诗书醉我三杯酒
      岁月惊人两鬓逢
      云阙未应甘酯断
      故乡江上见来鸿
       
       
      XUÂN VÃN
       
      Sâm si dã thụ mộ yên lung
      Tứ cố vi mang tịch chiếu trung
      Ca quản lâu đài phương thảo vũ
      Thu thiên đình viện lạc hoa phong
      Thi thư túy ngã tam bôi tửu
      Tuế nguyệt kinh nhan lưỡng mấn bồng
      Vân khuyết vị ưng cam chỉ đoạn
      Cố hương giang thượng kiến lai hồng
       
      Dịch nghĩa:
                                   HOÀNG HÔN MÙA XUÂN
       
      Khói chiều tỏa trên cây ngoài đồng nội trông so le
      Bốn bề  mờ ảo trong ánh hoàng hôn
      Tiếng ca tiếng sáo dìu dặt trong lâu đài, mưa rơi trên cỏ thơm
      Cây đu trong khuôn viên đánh đu, gió thổi hoa rụng
      Thơ phú thư pháp làm ta say cùng ba chén rượu
      Năm tháng làm ta kinh sợ tóc rối như cỏ bồng
      Chốn cửa rồng chưa đành lòng ra về vì ngọt bùi (dâng cha mẹ) bị đứt
      Trên sông chợt thấy con chim hồng từ quê hương bay đến
       
      Dịch thơ:
       
      Khói chiều bảng lảng ngọn cây đồng
      Hoàng hôn mờ ảo phủ mênh mông
      Mưa hát người ca vui lầu phượng
      Hoa rơi đu lặng vắng sân rồng
      Say ba chén nhỏ thơ lai láng
      Sợ những ngày dài tóc rối tung
      Ngọt bùi cửa khuyết lòng chưa thỏa
      Chim hồng quê mẹ thoáng trên sông.
       
       
       
                                                     
      *
                                                 *        *
       
      長安春暮
       
      自信才非十八仙
      長安空此歲花遷
      蕭條官舍如僧舍
      潦倒今年劇往年
      上苑顛狂憐戲蝶
      故鄉歸去負啼鵑
      妻孥猶嫌時能飯
      未辨囊中買酒錢
       
       
       TRƯỜNG AN XUÂN MỘ
       
      Tự tín tài phi thập bát tiên,
      Trường An không thử tuế hoa thiên
      Tiêu điều quan xá như tăng xá,
      Lão đão kim niên kịch vãng niên.
      Thượng uyển điên cuồng linh hý điệp,
      Cố hương quy khứ phụ đề quyên.
      Thê noa do hiểm thời năng phạn,
      Vị biện nang trung mãi tửu tiền.

       
      Dịch nghĩa:
       
      CHIỀU XUÂN TRÀNG AN
       
       
      Tự biết tài mình không sánh được như mười tám vị tiên
      Nơi kinh đô để tuổi trẻ qua đi một cách vô ích
      Nhà quan buồn vắng như nhà của sư sãi
      Năm nay vất vả chẳng khác gì năm ngoái
      Thương con bướm say múa ham vui ở vườn thượng uyển
      Phụ lòng con chim cuốc gọi trở về quê cũ
      Ngại nỗi vợ con đang lúc phải lo cơm gạo
      Chưa sẵn tiền giắt lưng để mua rượu
       
       
      Dịch thơ:
       
      Thần tiên tài giỏi ắt hơn đây
      Tuổi trẻ Trường An phí tháng ngày
      Hiu hắt nhà quan như nhà sãi
      Long long năm ngoái hệt năm nay
      Thượng uyển bướm đùa đâu mỏi cánh
      Quê hương cuốc gọi chỉ nhàm tai
      Vợ con nheo nhóc lo cơm cháo
      Chưa sẵn tiền lưng để rượu say.
       
                Chú thích:
                - Thập bát tiên (mười tám vị tiên): Đường Thái Tông lập quán văn chương, 18 người tài cao được tuyển dụng và phong làm học sĩ, được vẽ hình và viết lời ca ngợi treo ở nơi thư phủ, đời sau gọi là “thập bát tiên”.
                  Đến đời Tống, vua Thiên Định mở 18 phòng để các sĩ tử đến thi. Người đỗ được gọi là “Thập bát thiên tài”.
      #3
        Đào Phong Lưu 01.04.2010 18:48:32 (permalink)
         
        *
                                                                 *       *
         
        长安秋夜
         
        捣衣何处杵丁东
        客舍秋声独坐中
        凉飔满庭风在树
        寒光入户月当空
        呜呜城上鸣哇
        唧唧篱边诉草虫
        百感攻心难自若
        明朝只恐鬓成翁
         
        TRƯỜNG AN THU DẠ
         
        Đảo y hà xứ xử đinh đông
        Khách xá thu thanh độc tọa trung
        Lương tứ mãn đình phong tại thụ
        Hàn quang nhập hộ nguyệt đương không
        Ô ô thành thượng minh oa giác
        Tức tức ly biên tố thảo trùng
        Bách cảm công tâm nan tự nhược
        Minh triêu chỉ khủng mấn thành ông
         
        Dịch nghĩa:
         
        ĐÊM THU TRƯỜNG AN
         
        Tiếng chày đập vải thình thịch nơi đâu
        Một mình trong quán trọ nghe tiếng thu
        Không khí mát mẻ đầy sân, gió từ cây đưa đẩy
        Ánh sáng lạnh lẽo lọt vào phòng,  trăng treo giữa trời
        Trên thành tiếng tù và kêu tu tu
        Bên bờ rào, tiếng dế kêu ra rả
        Trăm cảm xúc đến trong lòng khó kìm nén
        Sáng mai chỉ sợ tóc đã bạc như ông già.
         
        Dịch thơ:
         
                 
        Tiếng chày đập vải rộn đâu đây
        Trong quán ngồi nghe tiếng thu đầy
        Trăng lửng lơ trời soi lành lạnh
        Cây phơ phất gió thổi hây hây
        Trên thành văng vẳng tù rúc tiếng
        Bên dậu nỉ non dế gọi bầy
        Trăm mối tơ lòng sao bứt dứt
        Mai đầu bạc trắng thấy lo thay!
         
                                     
         
        *
                                *       *
         
         
         
          题普吏寺
         
                                              东来山欲断
                                              复起驾寒龙
                                              浮夜钟归海
                                              涵秋月坠江
                                              龙吟门外水
                                              鹭宿雾边窗
                                              往往敲曾梦
                                              渔矶断笛腔
         
          ĐỀ PHẢ LẠI TỰ
         
        Đông lai sơn dục đoạn
        Phục khởi giá hàn long
        Phù dạ chung quy hải
        Hàm thu nguyệt trụy giang
        Long ngâm môn ngoại thủy
        Lộ túc vụ biên song
        Vãng vãng xao tăng mộng
        Ngư cơ đoản địch xoang.
         
                  Dịch nghĩa:
         
        ĐỀ THƠ Ở CHÙA PHẢ LẠI
         
                  Núi chạy từ phương đông tới, tưởng như muốn dừng
                  Lại nổi lên bên mạch nước lạnh
                  Ban đêm tiếng chuông chùa vọng ra biển
                  Trăng mang mùa thu rơi trên sông
                  Rồng ngâm mình trong nước ở ngoài ngõ
                  Cò ngủ trong sương bên cửa sổ
                  Thường vẫn động đến tỉnh giấc ngủ của nhà sư
                  Đó là tiếng sáo ngắn của người đánh cá ngồi trên ghềnh đá.
         
                  Dịch thơ:
         
        Núi tưởng dừng, lại tiếp
        Hùng vĩ cạnh mạch rồng
        Chuông đêm ngân khắp biển
        Trăng thu rơi đầy sông
        Rồng ngâm mình trước cửa
        Cò ngủ sương bên song
        Sáo chài vang ghềnh đá
        Chập chờn mộng sư ông.
         
                                    
                           *
                        *       *
         
         
        夏日酷暑
         
        庭院归飞卷鸟禽
        午窗睡起不成吟
        赫曦汗海消膏火
        闪烁丹台曜制金
        青樾 有情移客枕
        冷泉何处涤尘襟
        九嶷 欲见重华帝
        一鼓南风解愠琴
         
        HẠ NHẬT KHỐC THỬ
         
        Đình viện quy phi quyện dực cầm
        Ngọ song thụy khởi bất thành ngâm
        Hích hy hạn hải tiêu cao hỏa
         Thiểm thước đơn đài dược trị kim
        Thanh việt hữu tình di khách chẩm
        Lãnh tuyền hà xứ điệu trần khâm
                                     Cửu Nghi dục kiến trùng hoa đế
        Nhất cổ Nam phong giải uẩn cầm
         
                  Dịch nghĩa:
         
                           NÓNG BỨC MÙA HÈ
         
                  Chim bay mỏi cánh về nơi khuôn viên
                  Ban trưa thức dậy bên cửa sổ thầm ngâm nga
                  Nóng toát mồ hôi đầm đìa như chảy mỡ
                  Nóng rừng rực làm chảy kim đan trong nồi nấu thuốc
                  Bóng râm cây xanh có tình nên rời đến gối khách
        Nước suối lạnh từ đâu giặt sạch áo lấm bụi
        Muốn thấy vua Thuấn (có hai con ngươi) ở gò Cửu Nghi
        Để gảy khúc Nam Phong giải cơn nóng bức bực bội
         
         
        Dịch thơ:
                                                       
                         Chim trở lại sân cánh rã rời
                         Tỉnh giấc ngâm thơ chẳng thành hơi
                         Nóng như rán mỡ mồ hôi sũng
                          Nắng tựa nung lò thuốc đan sôi
                          Bóng mát dịu dàng che gối khách
                          Nước trong rười ruợi gột bụi đời
                          Muốn tới Cửu Nghi bên vua Thuấn
                          Nghe khúc Nam Phong được nhẹ người.
         
        Chú thích:
        -   Trùng hoa đế (vua có hai con ngươi): Tức vua Thuấn, có tướng lạ
        -          Cửu Nghi: Gò Cửu Nghi, tương truyền là nơi an táng vua Thuấn.
        -          Khúc Nam Phong: Tên bài hát của vua Thuấn, còn gọi là khúc Nam Huân :
        Nam Phong chi huân hề
        Khả dĩ giải ngô dân chi uẩn hề
        Nam Phong chi thời hề
        Khả dĩ phụ ngô dân chi tài hề
        (Gió nam ấm áp vô ngần
        Dân ta trăm mối giận buồn đều nguôi
        Gió nam thổi đến phải thời
        Dân ta của cải gấp mười lần thêm)
                                                                                    
         
        *
                                *        *
         
        菊花
         
                                     冷列秋深独耐霜
                                     绕纵开遍旁篱光
                                     草边日暮萤分影
                                     竹里风寒麝进香
                                     众艳应惭愧晚节
                                     一生哪肯负重阳
                                     闲中俄起陶彭泽
                                     坐对悠然趣味长
         
         
         
        CÚC HOA
         
        Lãnh liệt thu thâm độc nại sương
        Nhiễu tùng khai biến bạn ly quang
        Thảo biên nhật mộ hoàng phân ảnh
        Trúc lý phong hàn xạ tiến hương
        Chúng diễm ưng tàm khuy vãn tiết
        Nhất sinh ná khẳng phụ trùng dương
        Nhàn trung nga khởi Đào Bành Trạch
        Tọa đới du nhiên thú vị trường
         
        Dịch nghĩa:
        HOA CÚC
         
        Cuối thu giá rét, chịu sương một mình
        Quanh những đóa hoa nở rộ bên ánh sáng bờ rào
        Bên bờ cỏ ánh sáng đom đóm hiện rõ trong đêm 
        Mùi xạ hương theo gió lạnh đưa đến trong khóm trúc
        Nhiều hoa đẹp chê cười (hoa cúc) nở muộn
        Suốt đời nào phụ tiết trùng dương
        Trong lúc nhàn nhã chợt nhớ Đào Bành Trạch
        Ngồi đối diện bóng mình thấy thú vị vô cùng
         
        Dịch thơ:
         
        Sương thu lạnh buốt chịu một mình
        Nở bừng quanh dậu ánh lung linh
        Đóm sáng lập lòe rìa cỏ tối
        Xạ thơm ngào ngạt khóm tre xanh
        Trăm hoa muôn sắc chê muộn nở
        Một tiết trùng dương đợi chung tình
        Thanh nhàn chợt nhớ Đào Bành Trạch
        Thích thú ngồi chơi ngắm bóng mình
         
        Chú thích:
        -          Tiết trùng dương: Tiết 9-9 âm lịch, là ngày tết truyền thống của người già.
        -          Đào Bành Trạch: Đào Tiềm, từng làm quan huyện Bành Trạch, danh nhân đời Tấn, nổi tiếng tài văn chương, sống thanh cao, chính trực, từng treo ấn từ quan vì không chịu sống luồn cúi.
         
         
         
         
         
                                                                  *
                                                                  *     *
         
        秋夜
         
                                              碧天如水露花零
                                              桐叶无风落满庭
                                              望断鹊桥人独坐
                                              一般诗思到繁星
         
         
        THU DẠ
         
                                     Bích thiên như thuỷ lộ hoa linh
        Đồng diệp vô phong lạc mãn đình
        Vọng đoạn thước kiều nhân độc toạ
        Nhất ban thi tứ đáo phồn tinh
                 
                  Dịch nghĩa:
         
                                                        ĐÊM THU
         
                           Trời xanh biếc như mặt nước hết hoa sương
                           Lá ngô đồng không có gió mà rụng đầy sân
                           Người ngồi một mình, nhìn cầu ô hết tầm mắt
                           Một tứ thơ đến nơi tập trung đầy sao (dải ngân hà).
         
        Dịch thơ:
         
        Trời xanh như nước hoa sương vắng
        Gió lặng ngô đồng lá đầy sân
        Cầu ô tít tắp người ngồi ngắm
        Ý thơ dào dạt tới sông Ngân
         
         
        *
                                                  *         *
         
         
        晓烟
         
        更星斗淡馀辉
        漠漠轻流拂曙
        乱逐 野云添飘遥
        韩笼江月共依稀
        戍楼角断横游塞
        书舍灯残落竹扉
        多少客愁消不得
        春城付与柳依依。
         
         
        HIỂU YÊN
         
        Ngũ canh tinh đẩu đạm dư huy
        Mạc mạc khinh lưu phất thự phi
        Loạn trục dã vân thiêm phiếu diếu
        Hàn lung giang nguyệt cộng y hy
        Thú lầu giác đoạn hoành du tái
        Thư xá đăng tàn hộ trúc phi
        Đa thiểu khách sầu tiêu bất đắc
        Xuân thành phú dữ liễu y y
         
        Dịch nghĩa:
        KHÓI SỚM
         
        Canh năm ánh sao còn sót lại mờ nhạt
        Lặng lẽ hòa vào ánh sáng buổi sớm
        Đám mây trên đồng bị xua lên lãng đãng tầng không
        Khí lạnh bao trùm, trăng và sông cùng mờ ảo
        Tiếng tù và trên điếm canh dứt, người du hành ngang qua ải biên giới
        Quán sách đèn tàn soi bảo vệ cho cửa trúc
        Ít nhiều khách xa nhà khó nguôi nỗi buồn
        Thành Xuân vẫn gửi tình qua cây liễu như xưa
         
        Dịch thơ:
        Canh năm bàng bạc ánh sao trời
        Lặng lẽ tan dần trong ánh mai
        Giục giã mây đồng lang thang chạy
        Lờ mờ trăng nước lạnh lẽo trôi
        Khách quá ải biên tù và dứt
        Cửa che quán sách bóng đèn soi
        Thành Xuân tình liễu còn thắm thiết
        Phảng phất nỗi sầu khách khó nguôi.
         
                                    
                                    
                                                         *
                                                 *         *
         
        秋夜即事
         
        雨过闲庭绝点埃
        无端秋兴夜中推
        梧桐叶老风飘散
        杨柳阴疏月到来
        滴蛩声应有泪
        草烧萤火不成灰
        共谁唤报 陶彭泽
        乐乐黄花泛酒杯。
         
         
        THU DẠ TỨC SỰ
                                                                          
        Vũ quá nhàn đình tuyệt điểm ai
        Vô đoan thu hứng dạ trung thôi
        Ngô đồng diệp lão phong phiêu tán
        Dương liễu âm sơ nguyệt đáo lai
        Lộ khấp cùng thanh ưng hữu lệ
        Thảo thiêu huỳnh hỏa bất thành khôi
        Cộng thùy hoán báo Đào Bành Trạch
        Lạc lạc hoàng hoa phiếm tửu bôi
         
        Dịch nghĩa:
        GHI CHÉP ĐÊM THU
         
        Mưa qua rồi, sân quang không còn bụi
        Không biết từ đâu hứng thu đến giục giã trong đêm
        Lá ngô đồng già úa, gió thổi bay tản mát
        Bóng dương liễu lưa thưa, trăng đến soi
        Sương khóc tiếng dế như có nước mắt
        Cỏ đốt bằng ánh đom đóm không cháy được thành tro
        Cùng ai gọi ông Đào Bành Trạch (tức Đào Tiềm)
        Vui vẻ uống suông chén rượu Hoàng hoa (rượu cúc)
         
         
        Dịch thơ:                                
         
                                     Mưa tạnh sân quang hết bụi trần
                                     Đêm thu thi hứng bỗng trào dâng
                                     Ngô đồng xao xác theo  gió lộng
                                     Dương liễu lơ thơ đón trăng ngần
                                     Dế đẫm hạt sương còn nhòa lệ
                                     Cỏ thiêu ánh đóm vẫn nguyên thân   
                                     Cụ Đào đâu nhỉ,  xin cùng gọi    
                                     Nâng chén rượu hoa thú bội phần.
         
                  Chú thích:
                           - Đào Bành Trạch: Tức Đào Tiềm (365-427), tên chữ Uyên Minh, hiệu Ngũ Liễu, tài ba lỗi lạc nhưng ba lần ra làm quan, ba lần bỏ về do không chịu luồn cúi. Lần cuối làm quan huyện Bành Trạch.
         
                                                       
        *
                                                                  *        *
         
         
             禁中秋夜
         
                                              井梧宫叶共萧条
                                              坐觉浮凉到翠袍
                                              栏绕 西风帘影动
                                              城临北斗鼓声高
                                              三生香火惊残梦
                                              半世光阴感二
                                              登下渊明诗朗读
                                              故乡归思哲正滔滔
         
                                               CẤM TRUNG THU DẠ
         
                                     Cảnh ngô cung diệp cộng tiêu tao
                                     Tọa giác phù lương đáo thúy bào
                                     Lãm nhiễu tây phong liêm ảnh động
                                     Thành lâm bắc đẩu cổ thinh cao
                                     Tam sinh hương hỏa kinh tàn mộng
                                     Bán thế quang âm cảm nhị mao
                                     Đăng hạ Uyên Minh thi lãng đọc
                                     Cố hương quy tư (khứ?) chính thao thao
                                             
                  Dịch nghĩa:
         
        ĐÊM THU NƠI CUNG CẤM
         
        Cây ngô đồng bên giếng, lá cây trong cung vua cũng héo tàn như nhau
        Ngồi đây cảm thấy khí lạnh đã đến bên áo lông vũ
        Gió tây luồn theo bao lơn, bóng rèm lay động
        Thành cao ngang sao Bắc đẩu, tiếng trống cũng vút cao
        Hương lửa ba kiếp làm tỉnh giấc mộng tàn
        Ngày lại đêm, nửa đời người cảm thương đầu hai thứ tóc
        Dưới đèn đọc thơ Uyển Minh (Đào Tiềm)
        Tâm trạng muốn về quê luôn rạo rực.
                          
                          
        Dịch thơ:
         
        Úa lá trong cung lẫn ngô đồng
        Ngồi thấy se se lạnh áo lông
        Gió bám bao lơn, rèm động bóng
        Thành kề sao đẩu, trống lừng không
        Năm tháng nửa đời thương đầu bạc
        Lửa hương ba kiếp xót mộng hồng
        Dưới đèn thơ cũ Uyên Minh đọc
        Về với quê hương xốn xang lòng.
         
        Chú thích:
        -          Tam sinh hương hỏa: Tích xưa có người lên chùa, thấy một nén hương cháy được hai phần ba, được giải thích: Đó là của người đã luân hồi ba kiếp mà hương vẫn chưa cháy hết. Trong văn chương thường dùng chỉ duyên nợ nam nữ.
        -          Quang âm: Ánh sáng và bóng tối, tức ngày đêm.
        -         Uyên Minh: Đào Tiềm, thi nhân đời Tấn, nhà nghèo, nhưng khi được làm quan lại từ chức vui sống ẩn dật vì không muốn  luồn cúi.
         
         
         
                                                                 
        *
                                                                          *         *
         
         
         
               有所嘲
         
        珠帘夜夜护妆台
        密思幽情禁不开
        无奈清风明月里
        梦魂偷得外边来
         
         
        HỮU SỞ TRÀO
                                             
                                     Châu liêm dạ dạ hộ trang đài
                                     Mật tứ u tình cấm bất khai
                                     Vô nại thanh phong minh nguyệt lý
                                     Mộng hồn du đắc ngoại biên lai
         
        Dịch nghĩa:
         
        KHÁ NỰC CƯỜI
                          
                           Rèm ngọc châu đêm đêm che đài trang điểm
                           Nỗi niềm thầm kín không được nói ra
                           Không làm sao đến được nơi gió mát trăng trong
                           Mộng hồn vẫn lén lút từ ngoài vào được.
         
                  Dịch thơ:
         
        Đêm đêm rèm ngọc chắn đài trang
        Nỗi niềm sâu kín, dạ đeo mang
        Gió mát trăng trong đành cách trở
        Hồn mộng ngoài kia lẻn dễ dàng./.
         
        *
                                                               *         *
         
        柳毅 传书
         
        相逢话了不相欢
        管得伤心上马鞍
        桐野云深 红日幕
        洞庭天远碧波寒
        数行燕序缄愁去
        一帷龙巾拭泪看
        此后定 成云雨约
        恩情如海水漫漫。
         
         
        LIỄU NGHỊ TRUYỀN THƯ
         
        Tương phùng thoại liễu bất tương hoan
        Quản đắc thương tâm thượng mã an
        Đồng Dã vân thâm hồng nhật mộ
        Động Đình thiên viễn bích ba hàn
        Sổ hàng nhạn tự giam sầu khứ
        Nhất bức long cân thức lệ khan
        Thử hậu định thành vân vũ ước
        Ân tình như thủy hải man man
         
        Dịch nghĩa:
         
        CHÀNG LIỄU NGHỊ ĐƯA THƯ
         
        Gặp nhau nói chuyện xong không kịp cùng vui vẻ
        Phải mang theo lên yên ngựa nỗi thương tâm
        Nơi Đồng Dã mây đen dày, mặt trời hồng về chiều tối
        Hồ Động Đình trời xa thẳm, sóng biếc lạnh lùng
        Vài hàng chữ nhạn buộc nỗi sầu mà đi
        Vua mở xem thư, lấy khăn rồng lau nước mắt
        Mơ ước mây mưa sau trở thành hiện thực
        Mối ân tình như nước biển mênh mông
         
        Dịch thơ:
         
        Thoáng gặp, chưa vui vội lên đường
        Mang theo trên ngựa vạn niềm thương
        Đồng Dã chiều hồng mây u ám
        Động Đình trời biếc sóng thê lương
        Chữ nhạn gửi sầu người thục nữ
        Khăn rồng thấm lệ đức quân vương
        Hẹn ước mây mưa sau tròn vẹn
        Ân tình như biển nước mênh mông
         
        Chú thích:
        Tích xưa có Liễu Nghị, người đời Đường, thi hỏng về nhà, đến Đồng Dã thấy một thiếu phụ tiều tụy chăn dê, cho biết là con gái út Long vương hồ Động Đình, nhờ đem thư đến cho cha. Liễu Nghị đem thư đến, Long vương xúc động cảm tạ, cho nhiều châu báu. Sau Liễu Nghị đến Quảng Lăng lấy người họ Lư, đem chuyện xưa kể lại thì vợ chính là người đã từng nhờ chàng đưa thư trước đây. Hai người sống rất hạnh phúc.
         
         
         
         
         
        *
                                                             *      *
         
        老雁旅夕
         
        夜寒潮涨水溶溶
        极目江山倚短蓬
        野渡霜飞船有月
        海山云静树无风
        百年吟忆红都客
        半世身疑赤壁翁
        遥岸更闻何处笛
        声声吹彻水晶宫
         
         
                                              LÃO NHẠN LỮ TỊCH
         
                                     Dạ hàn trào trướng thủy dung dung
        Cực mục giang sơn ỷ đoạn bồng
        Dã độ sương phi thuyền hữu nguyệt
        Hải sơn vân tịnh thụ vô phong
        Bách niên ngâm ức Hồng Đô khách
        Bán thế thân nghi Xích Bích ông
        Diêu ngạn cánh văn hà xứ địch
        Thanh thanh duy triệt thủy tinh cung
         
        Dịch nghĩa:
                                              NGHỈ ĐÊM BẾN LÃO NHẠN
         
        Đêm lạnh thủy triều dâng đầy
        Tựa thuyền buồm nhìn sông núi ngút tầm mắt
        Bến đò quê sương xuống, thuyền có ánh trăng
        Hòn đảo biển mây tạnh, cây không gió
        Trăm năm ngâm thơ nhớ khách Hồng Đô
        Nửa đời người ngờ là người sông Xích Bích
        Bờ xa nghe tiếng sáo không biết nơi đâu
        Từng âm thanh vọng đến tận cung Thủy tinh
         
         
        Dịch thơ:
                                               
        Đêm lạnh triều dâng biển mênh mông
        Tựa buồm nhìn khắp dải non sông
        Thuyền chở trăng vàng, sương giăng bến
        Mây ôm đảo đá, gió lặng đồng
        Nhớ khách Hồng Đô đời may mắn
        Ngờ người Xích Bích kiếp long đong
        Sáo vẳng đâu đây bờ xa tắp
        Tiếng khoan tiếng nhặt tận cung Rồng
         
        Chú thích:
        -          Khách Hồng Đô: Tức Vương Bột đầu đời Đường, khi còn trẻ chơi thuyền tình cờ đến Nam Xương, đúng lúc quan đô đốc Hồng Châu đặt yến đãi khách ở Đằng Vương các. Vương Bột được mời dự và làm bài tự rất hay, tiếng tăm từ đó lẫy lừng khắp Trung Quốc. Bài tự mở đầu :”Nam Xương cố quân, Hồng Đô tân phủ” nên Vương Bột được gọi là khách Hồng Đô.
        -          Ông Xích Bích: Tô Đông Pha đời Tống, làm quan nhưng lận đận, từng có hai bài phú là Tiền Xích Bích phú và Hậu Xích Bích phú  nên được gọi là ông Xích Bích.
        Tích truyện Vương Bột và Tô Đông Pha mang ẩn ý: đều là người tài nhưng người gặp may, người không may.
         
                 *
                                *       *
         
         
         
         
                             东潮早发
         
                           晨鸡犹未报
                           客棹起江心
                           月淡山斜翠
                           潮咸水跃金
                           沙鸥风冷冷
                           渔浦树荫荫
                           谁咏苍郎曲
                           前村惊睡禽
         
         
        ĐÔNG TRIỀU TẢO PHÁT
         
        Thần kê do vị báo
        Khách trạo khởi giang tâm
        Nguyệt đạm sơn tà thúy
        Triều hàm thủy việt kim
        Sa âu phong lãnh lãnh
        Ngư phố thụ thâm thâm
        Thùy vịnh Thương lang khúc
        Tiền thôn kinh thụy cầm
         
        Dịch nghĩa:
         
        SỚM RA ĐÔNG TRIỀU
         
        Gà còn chưa gáy sáng
        Mái chèo khách đã khua dậy lòng sông
        Ánh trăng làm nhạt màu xanh biếc sườn núi
        Thủy triều đã mang nước vàng óng ánh
        Đàn sa âu bị gió thổi lành lạnh
        Bến đánh cá cây cối rậm rạp
        Ai đó hát khún Thương lang
        Làm thức tỉnh bầy chim đang ngủ trước thôn.
         
        Dịch thơ:
         
        SÁNG RA ĐÔNG TRIỀU
         
        Tiếng gà chưa gáy sáng
        Tiếng chèo dậy lòng sông
        Trăng nhạt nhòa núi biếc
        Nước óng ánh triều dâng
        Bến cá cây rậm rạp
        Đàn âu gió lạnh lùng
        Khúc Thương lang ai hát
        Đánh thức cả chim đồng
         
        Chú thích:
        -          Thương lang: Tên điệu hát của dân chài lưới trong thơ Khuất Nguyên:
        Thương lang chi thủy thanh hề
        Khả dĩ trạc ngô anh
        Thương lang chi thủy trọc hề
        Khả dĩ trạc ngã túc
        (Nước song Thương mà trong
        Thì ta dùng giặt dải mũ
        Nước sông Thương mà đục
        Thì ta dùng rửa chân).
         
         
         
                                                                  *
                                                                   *    *
         
        晓过沉濠海口
         
        绕浦孤灯减却红
        愁云如积树无风
        江花暗淡轻烟外
        岸草稀微细雨中
        散队鱼虾惊客棹
        作群鸥鹭押鱼翁
        船头仰酒停 吾酌
        坐看滔滔水逝东
         
        HIỂU QUÁ TRẦM HÀO HẢI KHẨU
         
        Nhiễu phố cô đăng giảm khước hồng
        Sầu vân như tích thụ vô phong
        Giang hoa ám đạm khinh yên ngoại
        Ngạn thảo hy vi tế vũ trung
        Tán đội ngư hà kinh khách trạo
        Tác quần âu lộ áp ngư ông
        Thuyền đầu ngưỡng tửu đình ngô trước
        Tọa khán thao thao thủy thệ đông
         
        Dịch nghĩa:
         
        SÁNG SỚM QUA CỬA BIỂN TRẦM HÀO
         
        Quanh cửa biển ngọn đèn lẻ loi đã nhạt màu hồng
        Mây buồn như tụ lại, cây không gió
        Hoa trên sông u ám như ngoài màn khói nhẹ
        Cỏ trên bờ thưa thớt như trong mưa phùn
        Tôm cá nhảy tán loạn vì sợ tiếng mái chèo của khách
        Bầy cò le tụ tập quanh ông đánh cá
        Đầu thuyền đã nhìn rượu nhưng chưa rót
        Ngồi xem nước chảy cuồn cuộn về phía đông
         
        Dịch thơ:
                 
        Đèn soi nhợt nhạt bến nước này
        Cây im ắng gió, lặng lờ mây
        Hoa sóng mịt mờ như khói tỏa
        Cỏ bờ lác đác tựa mưa rây
        Tôm cá đụng chèo nhao nhác đám
        Cò le thấy bóng tụ tập bầy
        Đầu thuyền mở rượu, ngừng chẳng rót
        Nước cuồn cuộn chảy, chợt nhìn ngây.
         
        Chú thích:
                    - Thủy thệ đông (nước chảy về đông) : Xưa Khổng Tử đứng trên sông nhìn nước chảy than thở : “Thệ giả như tư phù, bất xả trú dạ” (nước chảy mãi như thế này, ngày đêm không dứt); có ý than ngày tháng trôi nhanh. Tác giả mượn ý Khổng Tử để than phiền thời gian cứ trôi, chí lớn không biết có thành hay không.
         
         
         
         
                                     *
                                *        *
         
        盆蛮道中征西时行
         
        路过千山昂复低
        绝闻犬吠与鸣鸡
        青青独有松岩树
        到处秋声落鼓悲
         
         
        BỒN MAN ĐẠO TRUNG CHINH TÂY THỜI HÀNH
         
                  Lộ quá thiên sơn ngang phục đê
                  Tuyệt văn phệ khuyển dữ minh kê
                  Thanh thanh độc hữu tùng nham thụ
                  Đáo xứ thu thanh lạc cổ bê
         
        Dịch nghĩa:
         
        TRÊN ĐƯỜNG BỒN MAN LÚC CHINH TÂY
         
        Đường đi qua nghìn núi hết lên lại xuống
        Không hề nghe tiếng chó sủa cũng như gà gáy
        Chỉ có màu xanh của cây tùng trên vách núi đá
        Đâu đâu cũng có tiếng thu rơi cùng tiếng trống hành quân.
         
                  Dịch thơ:
         
        Gập gềnh ngàn núi chặng đường xa
        Chẳng nghe tiếng chó lẫn tiếng gà
        Chỉ thấy xanh xanh tùng vách đá
        Tiếng thu tiếng trống não nùng qua.
         
                  Chú thích:
                                - Bồn Man: Vùng biên giới phía Tây Bắc Việt Nam trước đây. Năm Kỷ Hợi (1479), tù trưởng xứ Bồn Man làm phản, vua Lê Thánh Tông phải ngự giá chinh phạt; Thái Thuận đi theo vua. Bài thơ làm lúc hành quân.
                                                       
                                                                               
                       *
                 *        *
         
                   
         
        暖扇东风特地生
        闭门要地一般青
        萋萋野外黄牛渚
        褐褐沙边白鹭町
        南浦离人愁易断
        西堂诗客梦初醒
        三春一念凭谁报
        说到於余但泪零
         
         
        THẢO
         
        Noãn phiến đông phong đặc địa sinh
        Bế môn yếu địa nhất ban thanh
        Thê thê dã ngoại hoàng ngưu chử
        Hạc hạc sa biên bạch lộ đinh
        Nam Phố ly nhân sầu dị đoạn
        Tây Đường thi khách mộng sơ tinh
        Tam xuân nhất niệm bằng thùy báo
        Tuyết đáo ư dư đản lệ linh
         
        Dịch nghĩa:
                                       CỎ
         
        Sinh sôi đầy mặt đất theo gió đông thổi quạt
        Một dải màu xanh khắp nơi ngõ kín đất hiểm
        Um tùm đồng nội, nơi bãi giữa sông có đàn bò vàng
        Tốt tươi bờ cát, nơi bờ nước có đàn cò trắng
        Người phận biệt ly ở Nam Phố buồn đến đứt ruột
        Khách thơ ở Tây Đường vừa tỉnh giấc mộng
        Một lòng luôn mong báo đáp ơn ba xuân
        Hễ nói đến là lại muốn rơi nước mắt.
         
        Dịch thơ:
         
         
        Lan khắp mọi miền theo gió đông
        Trải xanh ngõ hẻm tới hang cùng
        Bò thả bãi sông màu bát ngát
        Cò chơi bờ nước sắc mênh mông
        Tây Đường thi phú người tỉnh mộng
        Nam Phố biệt ly khách nẫu lòng
        Ơn nghĩa ba xuân hằng day dứt
        Nghĩ đến rưng rưng lệ lưng tròng.
                 
         
        Chú thích:
                    - Nam Phố: Theo bài phú Tống biệt của Giang Yêm : “Xuân thảo bích sắc, xuân thủy lục ba - Tống quân Nam Phố, Thương như chi hà”, nghĩa là: “ Cỏ xuân màu biếc, nước xuân sóng xanh - Tiễn người ở bến Nam Phố, lòng buồn thương không biết nói sao cho hết”.
                    - Tây Đường: Theo tích Tạ Huệ Liên đời Tấn, mười tuổi đã biết làm thơ. Người anh là Linh Vận thường nói rằng, ngồi cùng Huệ Liên thế nào cũng nghĩa ra thơ hay. Một hôm Linh Vận ngồi bờ ao làm thơ nhưng không nghĩ ra được câu nào. Về nhà ở Tây Dương ngủ mơ thấy Huệ Liên, tỉnh dậy là được câu: “ Trì đường sinh xuân thảo” (Ao nước sinh sôi cỏ xuân).
                    - Tam xuân: Ba năm đầu khi mới sinh ra là thời gian cha mẹ nuôi nấng vất vả nhất. Thơ Mạnh Giao đời Đường có câu :”Dục tương thốn thảo tâm – báo đáp tam xuân huy” (Muốn đem tấc lòng cỏ, đền đáp ánh ba xuân).
         
                          
         
                                                                  *
                                                            *         *
         

         
        珠帘卷起半参差
        佐问从头总不知
        凉飔旁花红弄影
        寒声到竹翠低枝
        八窗尘世闲中遣
        一枕羲皇份外移
        却笑雌雄分太别
        茫茫天地亦谁思
         
        PHONG
         
        Châu liêm quyện khởi bán sâm si
        Tá vấn tùng đầu tổng bất tri
        Lương tứ bàng hoa hồng lộng ảnh
        Hàn thanh đáo trúc thúy đê tri
        Bát song trần thế nhàn trung khiển
        Nhất chẩm Hy Hoàng phận ngoại di
        Khước tiếu thư hùng phân thái biệt
        Mang mang thiên địa diệc thùy ty
         
        Dịch nghĩa:
         
        GIÓ
         
        Rèm hạt châu cuốn lên trông gần như so le
        Hỏi nguồn gốc từ đâu, mọi người đều không biết
        Hơi mát gần bên hoa, màu hồng đùa với bóng
        Tiếng lạnh đến với trúc, màu xanh biếc tới hết cành
        Tám hướng cửa sổ trần gian vui vẻ cảnh nhàn
        Một gối của thời vua Phục Hy dời ra ngoài công việc
        Nực cười chuyện phân biệt trống mái
        Trời đất mênh mông đã có ai hiểu đến cùng.
         
        Dịch thơ:
         
         
        Rèm ngọc đung đưa cuốn chờn vờn
        Hỏi ai tường tỏ hết nguồn cơn?
        Rười rượi cánh hồng hoa đỏ thắm
        Se se cành trúc lá xanh rờn
        Tám song trần thế đời nhàn nhã
        Một gối Hy hoàng phận con con
        Nực cười thiên hạ phân trống mái
        Mênh mang trời đất nghĩ gì hơn?
         
        Chú thích:
         
        - Bát song trần thế (tám hướng cửa sổ trần gian): Chỉ cảnh thanh nhàn ngồi hóng mát bên cửa sổ.
        - Nhất chẩm Hy Hoàng (một gối của thời vua Phục Hy): Chỉ giấc ngủ yên lành thời thanh bình, chỉ việc tác giả phận nhỏ, ít phải lo việc lớn triều đình.
        - Thư hùng (trống mái): Gió được gọi là phong di, phong bá sang hèn khác nhau, là tước hiệu chỉ dành cho đàn ông.
         
        #4
          Chuyển nhanh đến:

          Thống kê hiện tại

          Hiện đang có 0 thành viên và 2 bạn đọc.
          Kiểu:
          2000-2024 ASPPlayground.NET Forum Version 3.9