CHUYỆN CỦA THIÊN TÀI - Nguyễn Thế Hoàng Linh
. XIV. 00h.00, 16.09.03
Khi bạn ngồi vào bàn, những ý tưởng đến nhưng bạn không được viết, bạn sẽ làm gì? Bạn chơi trò luyện trí nhớ. Luyện trí nhớ là thế nào? Là nhớ ra vì sao bạn không được viết hoặc không viết được. À, vì đang viết, có thể mọi người xung quanh ngó vào một cái. Với họ, viết không có tị ti nào là học. Thôi nhé, cất ngay đi. Không cất đấy, làm gì được nhau. Á à, cá không ăn muối cá ươn… Tưởng tưởng chơi chút vậy thôi, ai dám hỗn. Không, đó không phải là trò luyện trí nhớ. Những cái đó có quên đâu mà phải nhớ. Luyện trí nhớ là như vầy: Nhìn một lượt cái bàn. Sách rồi đến bút rồi đến đồng hồ rồi đến kính rồi đến lọ dầu cá rồi đến truyện tranh rồi đến thắt lưng… Xong! Nhắm mắt liệt kê lại xem nào. Úi chà! Chơi trò này tí đã chán. Lại chơi vào lúc đau đầu thì thật ngốc. Phải vượt qua các giới hạn chứ! Ờ, vượt, nhưng dồn sức cho cái này thì làm sao vượt được cái kia. Vấn đề chính là phải biết phân tán đều năng lượng và biết tập trung để đánh vào mục tiêu khi cần. Tạo hóa thật tốt cho con người bộ óc. Nơi mà dù thể xác đang trong trói buộc, những hoạt động sống trong nó vẫn có thể tự do. Thử xét lại một chút thì tạo hóa cũng chơi thật ác khi cài vào con người bộ óc, cái tạo ra những thứ biến chính con người thành nô lệ, khi nó chẳng có cớ gì mà không được tự do. Thế giới trong óc thật hỗn tạp. Tự do hay không còn tùy vào bộ óc của chính bạn. Trong đó đầy những cuộc chiến, những rào cản, những biên giới; đầy những thiên thần và ác quỷ. Khi bạn phải đánh nhau hoặc làm lành với chính mình, thật khó. Trong đầu óc bạn đầy rẫy những bức tường lửa. Ảo. Nhưng khi bạn phá sạch sành sanh chúng, bạn lại trở nên không thật. Lựa chọn là bài toán tạo hóa không giấu sẵn đáp số. Nó cùng tham gia giải với bạn. Luôn giúp đỡ bằng cách đánh lừa bạn. Ví dụ: Chọn ảo hay thật? Bạn dễ mắc lừa nó ngay. Bạn phân vân không biết chọn cái nào. Thế là bạn quên nó đâu có quyền gì mà cấm bạn chọn cả hai hoặc chả lựa chọn gì cả. Bởi vì, đời sống phong phú này thiên biến vạn hóa. Nhưng có lúc bạn phải chọn lựa nghiêm túc và khắc nghiệt. Nếu bạn bị mắc lỡm ngay ở những bài lựa chọn thật ảo đầu tiên, bạn thường khó tránh khỏi lựa chọn sai. Dù bạn rút kinh nghiệm lựa chọn trái với cái bạn thường chọn chăng nữa. Bạn đừng nhầm là bạn đen đủi. Bạn đã rơi vào cái bẫy lôgic ma mãnh của tạo hóa. Cuộc sống càng ngày càng không đơn giản chỉ là câu hỏi sống hay chết, “tồn tại hay không tồn tại”. Mà là từng câu hỏi cho từng bước chân. Không hẳn là ra khỏi nhà bước chân nào trước. Chúng là những bước chân của suy nghĩ. Giữa đầm lầy thông tin.
Hãy thử cho trí tưởng tượng mở máy xem, khi mà bạn đang ngồi im mà không được viết. Hãy vừa tưởng tượng vừa ghi nhớ để khi có cơ hội sẽ nhai lại nó bằng câu chữ. Bắt đầu từ đâu? Từ cái ngay trước mặt: Tờ lịch. Bạn sẽ đứng trên ngọn dừa kia, nhìn ra mặt biển đầy tàu bè kia. Gió se sẽ mang vị mặn. Và trong những khoang tàu kia đang diễn ra những gì? Chắc là có một chủ tàu đang chửi kẻ yếm thế: “Mày ngu như lợn. Thế mà cơm thì hốc rõ nhiều!”. Chắc là có những đôi mắt du lịch nhìn ra xa xăm. Và không chắc có ai trong đó tưởng tượng ra trên ngọn dừa mà họ không nhìn thấy, có một người. Hoặc không tưởng tượng rằng có ai đó đang tưởng tượng ra họ. Thật chán. Khi bạn tưởng tượng nhiều bạn sẽ thấy chán. Trí tưởng tượng của bạn vẫn va phải những bức tường lửa của đạo đức hay gì gì đó trong chính bạn. Không phải lúc nào bạn cũng lủi thủi quay lại. Bạn có thể nhập vào lửa mà xuyên qua chứ. Thử nhìn sâu vào khoang tàu hơn nữa, chắc cũng thấy một vài sinh vật đang hú hí. Và dưới nước là cơn hoan lạc của cá tôm. Họ hú hí thế nào? Cá tôm hoan lạc ra sao? Như vầy… Như vầy… Rốt cuộc cũng nhàm. Đó chỉ là những bức tường lửa sơ sài non nớt. Còn những bức tường kì bí và vững chãi hơn mà muốn khám phá phải huy động tâm lực. Rất mệt. Đó là một quá trình lao động và tích lũy ròng ròng của trí tưởng tượng. Không còn đơn thuần là trò chơi đơn giản hay niềm tò mò thô kệch. Nó là kết tinh. Nó đem lại cho bạn cảm giác thăng hoa với những phát kiến hiếm hoi. Thường thì trí tưởng tượng đã nhàm không đem lại nhiều xúc cảm. Nhưng những tầng đất sâu mới được khai phá sẽ đem lại hưng phấn. Chẳng hạn bạn chưa bao giờ nghĩ đến chuyện cầm tay một cô gái. Thế mà một hôm bạn dám tưởng tượng ngồi bên cô ấy, nói: “Cho anh cầm tay nhé”. Cô gái bảo: “Không”. Bạn cứ cầm. Cô gái bảo: “Vô duyên”. Bạn càng cầm chặt: “Vô duyên sao tay còn run”. Đúng lúc đang tí tởn thì có một thằng cướp xông ra. Chà, bạn múa may quay cuồng một lúc, thằng cướp văng ngay xuống hồ. Tay bạn phải rướm máu một chút mới oai (lúc đó bạn đã biết Aids là gì đâu). Cô nàng tha hồ mà xuýt xoa. Ngả đầu vào cái ngực vốn lép xẹp. Reng! Reng! Reng! Cha bố cái chuông đồng hồ! Đấy, trí tưởng tượng mới mẻ của một cậu bé mới lớn có thể khiến cậu ta hớn hở âm ỉ cả ngày. Rồi thì thời gian trôi, ở những lớp màng được vén khác, chàng trai lại tưởng tượng sâu hơn:
- Sao hôm nay em buồn thế?
- …
- Này. Cái ghế đá này cũng buồn lây. Lá rơi trên đùi em cũng sực nức hương buồn. Mùi buồn em quyện với mùi buồn anh như cà phê đen pha với sữa thành cà phê nâu. Tại sao lại phải có cảm giác anh đang sến? Đôi lúc cũng cần thay đổi trạng thái như vậy giữa cuộc sống đầy cục cằn này. Chắc em buồn vì vừa nãy, có thằng tạt xe ngang đầu, anh buột miệng chửi thề. Xin lỗi nhé, buồn ơi.
- …
- À, anh nhớ ra rồi. Em bị câm. Các cô gái câm thường nói rất nhiều bằng trí tưởng tượng của người khác. Có phải em đang muốn nói anh câm đi?
- Không!
Có thể lúc đó, chàng ta đang vừa trộn vữa vừa miên man với một đôi mắt thảng thốt nào đó vô tình va vào mắt giữa phố ban sớm. Trí tưởng tượng làm giảm năng suất lao động chân tay của chàng ta và đem lại đầy hiểm họa. Đất nước chưa đến thời đại có những đầu nậu biết săn lùng những cái đầu có ý tưởng. Vẫn đang chỉ là kinh doanh chộp giật. Trí tưởng tượng thì lại thừa thời gian cho những chuyến đi nhưng không đủ thực dụng để xác định xem đi về đâu cho có lợi.
Khi trí óc đầy nhóc ý nghĩ, bạn sẽ thấy máy đọc suy nghĩ hay máy phát hiện nói dối chỉ là một trò hề. Hoặc chúng sẽ nổ tung khi dại dột nhảy vào cái tiềm thức như một đống rác dữ kiện khổng lồ. Hoặc là chúng sẽ trở nên gian dối. Chúng sẽ choáng khi bạn bảo “tôi là tôi” hay bảo “tôi không là tôi”; bảo “tôi ngu” hay bảo “tôi không ngu”; bảo “tôi nói thật” hay bảo “tôi nói dối”… thì đều chỉ nhận được một kết quả: NÓI DỐI.
Sự thật và những khái niệm luôn bị đánh tráo và lạc hậu. Cho những mục đích đào thải để phát triển hoặc trục lợi. Hoặc đơn thuần là sự hiểu lệch lạc được lan truyền…
Chán. Khi bạn rời bàn, bỏ bút. Đó mới thực sự là sự cởi bỏ để đến với trí tưởng tượng. Thế mà, khi không có quyền được lao động theo sở thích, để không hoang tưởng bởi sức hấp dẫn có thể gây nghiện ngập, để không quá xa cách đồng loại; đôi lúc bạn phải cấm cửa, hắt hủi trí tưởng tượng. Để trở nên vô tri. Đó là lúc mà trí tưởng tưởng phải lén lút sinh đẻ nơi xó tối của tiềm thức. Và thi thoảng vẫn hé cho bạn khuôn mặt những đứa con rơi của sáng tạo. Xin lỗi em, xin lỗi em tưởng tượng.
(28.11.03)
NGOÁY MŨI 1
Tôi dự định viết một loạt truyện (rất) ngắn để ám ảnh những người chỉ cho mình dành thời gian đọc loại truyện này. Rằng: Sự lười biếng ấy khiến trẻ con khổ.
NGOÁY MŨI 2
Sở dĩ đặt tên các sêri truyện này là các NGOÁY MŨI vì khi bắt đầu viết tôi đang ngoáy mũi. Các em nhỏ nếu lỡ đọc thì không nên tự hào vì mình biết ngoáy mũi như tôi. Vì tôi là kẻ chẳng đáng tự hào gì. Vì tôi ngoáy mũi. Nhưng cũng không nên dằn vặt và quá xấu hổ. Vì chúng ta đều ngoáy mũi.
NGOÁY MŨI 3
Xem trang 16 cuốn “NGOÁY MŨI” tác giả Nguyễn Thế Hoàng Linh (nếu có)
NGOÁY MŨI 4
Bác sỹ dặn phải đi ngủ trước giờ này 2 tiếng. Vậy mà tôi đang viết. Hy sinh vị nghệ thuật ư? Tự tìm câu trả lời nhé. Sau đây là một số dữ kiện. Hai tiếng trước tôi đang… Đang làm gì nhỉ? Mẹ kiếp! Cho tôi 2 tiếng nữa để nhớ ra.
NGOÁY MŨI 5
Trong thời gian cần để nhớ ra việc mình đã làm 2 tiếng trước, thì viết, để đỡ tiêu hoang đêm.
NGOÁY MŨI 6
Khi biến cái trò đùa nhớ ra 2 tiếng trước mình làm gì thành một việc không chơi nữa thì khó chịu, quả khó yên tâm làm một việc khác, ví dụ: Viết.
NGOÁY MŨI 7
Sẽ dừng viết 2 phút để nghĩ ra 2 tiếng trước mình làm gì. Bởi nếu không, sẽ viết cho đến lúc trả lời rằng: 2 tiếng trước, tôi đang viết.
Hết 2 phút rồi mà chưa nhớ ra. Đó là cái tôi muốn. Bực thật, phải chờ 2 phút qua đi để viết cái ý nghĩ này vào.
NGOÁY MŨI 8
Khỉ thật! Hai tiếng nữa tôi đã làm gì? Chắc vẫn thế! Thế là thế nào?
NGOÁY MŨI 9
Tôi làm độc giả cho tôi. Đọc cũng không thấy thích một sêri truyện toàn về tôi thế này. Rất tiếc, tôi ạ, biết đâu tôi là một độc giả tồi.
Dù sao việc bị phê bình “tôi quá” cũng làm hắn nao núng qua tối. Sáng ra hắn bắt đầu xưng hắn. Nhưng đấy là chuyện của buổi sớm. Lưu ý: Hắn không chắc là tôi.
NGOÁY MŨI 10
Nhiều khi đã chán tên sêri “NGOÁY MŨI” nhưng ngại đặt tên khác. Mất thương hiệu hơi bị phiền. Như đã nói, độc giả rất lười tìm đọc sản phẩm chưa có thương hiệu. À nhầm, thế thì chưa xứng gọi là độc giả. Nhiều lúc tác phẩm chán người đọc lắm. Vừa độc. Vừa giả.
NGOÁY MŨI 11
Viết ngắn hay quá khéo người ta lại càng ngại đọc dài. Muốn người ta chịu khó đọc dài để chăm chỉ và thông minh hơn cơ. Viết dở cho người ta ghét truyện ngắn vậy. Mãi không được.
Ấy, đừng bảo tở hoang tưởng. Độc giả đâu có ngu đến nỗi vơ đũa cả nắm. Nếu độc giả ngu đến thế thì viết ngắn dở hay viết ngắn hay đều hay cho tớ cả. Muốn hiểu truyện này nếu không quá thông minh thì phải động não nhiều đấy.
NGOÁY MŨI 12
Cái bút này vỏ kín như bưng. Không biết viết đến khi nào thì hết mực? Em định làm gì nếu yêu hết anh? Kẻ không biết thế nào thì mới hết nổi mình. Tình yêu bao giờ cũng mới. Dù giống nhau thôi. Nhưng bởi vì không biết giống thế nào. Như cây bút không mực viết hoài lên trang giấy trắng.
NGOÁY MŨI 13
Những ngón tay cầm bút nhơ nhớ bàn phím. Hình như gõ phím nếu không đau mắt thì có vẻ thú hơn viết. Được bạo lực hơn? Lộc xộc loạch xoạch toành toạch. Dù đang trải ra những tư duy rất đỗi dịu dàng.
NGOÁY MŨI 14
Vẫn không nhớ ra (khi không dành thời gian để nhớ) cái việc có vẻ muốn nhớ thử xem trí nhớ còn hoạt động khá khẩm không. Chỉ nhớ nó chẳng có gì đáng nhớ. Thôi vậy.
NGOÁY MŨI 15
Cả nhà đang ngủ. Cả phố đang ngủ. Tôi không ngủ. Tôi lập dị? Không. Mấy tay lái xe ầm ầm ngoài đường cũng đâu có ngủ. Tại sao mọi người lại ngủ được. Nhỉ?
NGOÁY MŨI 16
Định ngoáy mũi phát để kết thúc truyện. Tiếc là không còn gỉ mũi để ngoáy. Dùng cứt thì không hay lắm.
NGOÁY MŨI 17
Bây giờ những kẻ cầu bơ cầu bất còn lương thiện ngủ đâu? Chỉ là một thắc mắc, đừng gọi đây là một niềm trăn trở. Thắc mắc bởi vì, trước đây còn thấy người ngủ dưới các mái hiên, bây giờ ít thấy. Trong công viên thì toàn ma cô. Bây giờ ít thấy người ngủ dưới mái hiên. Không phải vì lũ trẻ ăn xin ít đi. Đơn giản, độ này đêm ít ra ngoài. Trong công viên thì toàn ma cô. Bây giờ những kẻ cầu bơ cầu bất còn lương thiện ngủ đâu?
NGOÁY MŨI 18
Thưa quí vị, tôi muốn nói thật, hắn nói
Thì nói đi, quí vị khuyến khích
Thưa quí vị, tôi muốn nói thật, hắn nói
NGOÁY MŨI 19
1h20 rồi. Còn phải dậy đi học sớm. Làm thế nào để ngừng viết. Ôi. Tôi không có nghị lực. Ôi. Tôi không có bản lĩnh. Mọi người bảo thế. Chắc thế. Tôi e rồi lại nằm nướng đến tận chiều. Ôi. Tôi vô kỷ luật. Ôi. Tôi chẳng biết nghĩ đến ai…
Ê này tôi, cười ít thôi chứ. Chảy máu bây giờ. Này nghệ thuật, em có phải là em không, sao cứ gõ cửa tôi vào cái giờ này. Đã lâu rồi, em không nồng nàn như thực tại. Không đúng. Ta chẳng cảm thấy quái gì cả. Chỉ là ta đang viết. Để làm một cái gì đó mà nếu nó thành công, nó mới có thể làm người ta chịu hiểu. Bằng không, mọi người nói đúng đấy.
NGOÁY MŨI 20
Tôi rất không thích đi sâu vào cay nghiệt hay hằn học, vì nếu thế, tôi lại dễ bị giống bất cứ kẻ tầm thường không có khả năng sáng tạo nào khác. Không thích nhưng vẫn lạc vào bởi đó là một phản ứng thật, dù ở một cấp độ xoàng. Cũng rất không thích những người ngộ nhận bông lơn thành hằn học.
NGOÁY MŨI 21
Có lẽ đã đến lúc đi ngủ. Tôi nghĩ, những người sáng tạo cũng cần khỏe mạnh. Nếu sớm hủy hoại là có tội với sức sáng tạo của mình. Giá mà em đến, dịu dàng bắt tôi bỏ bút. Chứ không thở dài như những người thân…
NGOÁY MŨI 22
2h kém 10. Đi ngủ nhé. Tí quên. Chưa đánh răng. Đánh hay không đánh? Nghĩ mãi không ra. Làm thế nào bây giờ? Ngủ hay không ngủ? Thôi, đùa đấy. Ngủ đây. Đùa đấy!
NGỘ
Chồng đi vắng. Nàng nằm nhớ người yêu cũ. Nhớ mãi không ra. Nàng nhủ: Chắc là vì ta quá yêu chồng.
NGỘ 1
Ông già sắp chết sau nỗi cô đơn bất mãn triền miên. Cảm thấy thế gian hoàn toàn lãnh lẽo. Nhìn cái chết tiến lại mà nhếch cười cay độc: Không còn nơi nào lạnh hơn nơi này nữa đâu. Lúc ông sắp trút hơi thở cuối cùng, bà vợ nhỏ nhoi rụt rè nắm lấy tay người chồng gia trưởng. Ông lão giật thót mình: Ấm!
NGỘ 2
Một lần, ông quan đến chơi nhà, con chó sủa nhặng lên, bị chủ đá vào mõm. Một hôm, nhà ấy bị ăn trộm. Lạ là con chó không sủa một tiếng nào. Trinh sát phán đoán: Người quen.
NGỘ 3
Hồi bé dì ghẻ bảo: Mắt mày gian lắm. Cô không dám nhìn vào ai. Luôn cảm thấy bị khinh bỉ khi mọi người nhìn. Đôi lúc khinh bỉ họ vì ánh nhìn khinh bỉ. Rồi anh đến ngỏ lời, cô vô cùng sung sướng. Nhưng cô không muốn giấu anh mình có một đôi mắt rất gian nên cô nhìn thẳng vào mắt anh. Bỗng cô thấy trong mắt anh, có một đôi mắt rất đẹp.
NGỘ 4
Nó rất đói. Xung quanh chỉ có đổ nát. Và những cái xác cháy khét lẹt.
Cho đến cuối đời, nó chỉ ăn được các món dạng canh.
Răng nó bị chất độc làm rụng hết rồi.
Các thứ khác cũng làm nó nôn ọe.
Người ta mang nó đi như một mẫu vật tượng trưng cho thảm họa chiến tranh.
Nhưng người xem lại trầm trồ: Ồ, một kỷ lục, suốt đời nó chỉ ăn canh.
NGỘ 5
Nàng khước từ. Chàng ra về thắc mắc: Tại sao nó chẳng yêu mình?
Đêm. Nàng nằm nghĩ: Nó cũng đô con đấy chứ. Chậc!
NGỘ 6
Bé hỏi mẹ:
- Mẹ ơi, con gì kêu đấy?
- Con dế, con ạ.
- Trông nó thế nào hở mẹ?
- Mẹ không biết. Ngày xưa mẹ hỏi và bà cũng trả lời như thế.
- Thế con dế có buồn không?
NGỘ 7
- Nhìn này, nhìn cái này ngồ ngộ.
- Đâu? Đâu?
- Đây này. Thấy chưa?
- Ừ. Ngộ thật.
- Đâu? Đâu?
NGỘ 8
Anh,
Xôi em để trong lồng bàn. Sữa trong tủ lạnh. Anh đừng uống nhiều cà phê nữa, hại lắm.
À, túi táo để trên bàn, anh mang về làm quà cho chị và các cháu. Kẻo mọi người lại trách đi công tác mà không mang gì về.
Hôn anh.
NGỘ 9
Cáo bảo: Nho còn xanh lắm.
Nàng nho bảo chàng nho: Mình chia tay anh nhé. Em chỉ thích những anh nho chín.
Nhưng mà anh chín rồi đây.
Không anh ạ, bác cáo có bao giờ nói sai đâu.
NGỘ 10
Trăng bảo: Trong vô số bóng trăng dưới các đại dương, ao hồ, vũng nước, đất liền, cửa sổ, mái nhà, tán lá… cái nào là bóng thật của ta? Cuội bảo: Đồ ngốc! Trăng bảo: Tại sao? Cuội bảo: Đồ ngốc! Ta mà biết ta đã không bảo cô ngốc.
NGỘ 11
- Em có yêu anh không?
- Có. Rồi sao?
- Ơ…
NGỘ 12
Phát thanh viên phàn nàn với vợ: Cứ dự báo thời tiết sai là người ta lại đè anh ra mà chửi. Anh chỉ đọc chứ có phải người làm nghiên cứu đâu.
Vợ bảo: Thế lúc dự báo đúng anh chỉ đọc mà cũng được thơm lây thì sao.
Phát thanh viên cười: Người ta quan niệm dự báo là phải đúng. Đúng là chuyện thường. Sai là vô trách nhiệm. Có ai khen bao giờ.
Vợ bảo: Thôi nào. Lại dỗi rồi. Em khen. Được chưa.
Phát thanh viên bảo: Em khen ai?
NGỘ KHÔNG
Bạn hãy thử xuất hiện trong một căn phòng tầng 4 của một ngôi nhà trên phố. Ở tư thế nằm. Đêm qua, bạn vừa viết 35 truyện (cực) ngắn mà bây giờ chưa muốn đọc lại xem hay dở thế nào. Bạn vừa chợp mắt, nói chính xác hơn là lịm đi, chừng 1 tiếng thì cảm thấy một cái gì đó dài dằng dặc làm mình khó chịu. Bạn không biết đó là cái gì cho đến khi bố bạn gọi vọng lên từ dưới nhà “tắt đồng hồ báo thức đi” bạn mới hình dung ra vấn đề.
Bạn vói tay tắt chuông báo thức và nằm chờ có thể ngủ tiếp. Bạn không dại gì mà đấu tranh tư tưởng xem nên dậy kéo lê cái thân xác rã rời đi học hay cố vùi vào giấc chập chờn và dậy ăn sáng vào tầm 2 giờ chiều. Bởi vì bạn đã từng làm thế, đã từng lết đi trong vài năm. Và bạn cảm thấy, nằm ngủ tiếp tiếp có vẻ tốt hơn cho bạn. Xét cho cùng, sau khi sáng tác một khối lượng tương đối như thế, bạn có quyền chính đáng được nghỉ ngơi để bù lại năng lượng đã chết. Nhưng vấn đề đặt ra là đó có phải những sáng tác hay ho cho loài người không. Hay bạn đang tự đày ải mình bằng những thứ chưa bán được. Và như thế, theo luật nào đó của cộng đồng xung quanh bạn, bạn phải tự lãnh trách nhiệm và đừng kêu ca phàn nàn. Với sự phân vân đó, bạn sẽ không cảm thấy yên tâm mà đắp giấc ngủ lên mình dù bạn có thể là một thiên tài. Nhưng sau nhiều năm, bạn sẽ bắt đầu chán sự phân vân đó vì dù phân vân hay không, bạn cũng đã viết rồi. Và bạn cần nghỉ nếu không muốn chết sớm. Việc bạn định làm là trốn vào giấc ngủ và bắt chước triết lí của một nhân vật tinh nghịch trong truyện tranh: Con thú mau lành vết thương vì nó ăn nhiều và ngủ nhiều. Con người muốn mau lành bệnh cũng thế. Mặc dù bạn biết ngủ nhiều cũng chẳng bổ béo gì cho sức khỏe. Hơn nữa, bạn chẳng ăn đủ một lượng calo cần thiết để giấc ngủ được béo tốt. Hiểu biết này đến hết sức đơn giản. Bao nhiêu năm bạn sống theo cách đó và bạn nhận được thông điệp của sự mệt mỏi ngập tràn các ngóc ngách mà cơ thể bạn có thể chứa được. Nhưng như một thói quen, bạn lựa chọn ngủ tiếp. Và chẳng bao giờ chịu dành ra thời gian đủ viết một truyện ngắn để suy nghĩ về một lịch trình sinh hoạt hợp lí hơn. Nguyên nhân thì rất khó xác định. Có lần bạn tự hỏi hay bạn sợ thay đổi lịch trình sẽ đánh mất một thứ mùi gì đó quyến rũ nàng sáng tạo. Có thể nàng sẽ đến ít hơn dù nàng đến thì cũng chả sung sướng gì. Có lần bạn tự hỏi hay bạn làm thế để có cớ không phải đi học. Có lần bạn tự hỏi phải chăng đó là hạn chế của mọi kẻ cô đơn.
Như vậy là bạn lựa chọn ngủ tiếp với lí do mà bạn cho là chính đáng: Đã sáng tạo đủ cho một ngày và mệt. Nhưng lúc này cũng là lúc mọi người trong nhà thức dậy. Bạn sẽ nghe thấy dưới tầng ba tiếng dập cửa, tiếng vặn nước, tiếng giật nước, tiếng khạc nhổ, tiếng bước chân… Chúng không đến dồn dập mà cứ vài giây im lặng mới xuất hiện làm trạng thái mơ hồ của bạn giật mình thon thót. Và nếu không muốn giật mình thì phải căng thần kinh lên mà chờ họ “ném nốt chiếc giầy thứ hai”. Rồi bạn nghe tiếng còi xe ngoài đường vọng vào. Rồi hình như cả tiếng chảo mỡ sôi dưới tầng hai. Có vẻ âm thanh rủ rê túm tụm nhau để chọc tức bạn. Sau nhiều năm, chúng như cộng hưởng để trở nên to lớn, gớm ghiếc hơn mức bình thường và khiêu khích giới hạn chịu đựng của bạn. Rất có thể bạn sẽ muốn văng tục. Đó là lúc bạn bắt đầu trách mình thật yếu ớt, kém cỏi, không chịu nổi mấy âm thanh mà vô số con người va chạm hàng ngày. So với họ, đó chỉ là những tiếng lá rơi. Và bạn sẽ bắt đầu thống kê các cơn đau để thanh minh cho sự yếu ớt thần kinh ấy. Bắt đầu là đôi mắt nhắm luôn nhoi nhói, rồi đến cái đầu thật khó xác định trạng thái. Xuống nữa đến cái cổ họng độ này đôi lúc đau rần rật. Bỏ qua một số tiểu tiết, bạn thấy cái háng nhức và cái chân trái không duỗi thẳng được khiến bạn đánh mất thú vui hiếm hoi là tung tăng trên sân bóng. Ở đây, bạn tự nhủ, bạn nằm một mình và than vãn chẳng để làm gì. Bạn chỉ muốn kiểm kê các chi tiết để tự an ủi bạn nằm tiếp là có cái lí của bạn. Bạn không phải là một tên hèn nhát, một kẻ lười biếng. Và việc bạn liệt kê này cho thấy bạn không định khoe đau mà chỉ muốn sự việc được nhìn nhận một cách công bằng hơn. Dẫu bạn biết có những người ở trường hợp tương tự bạn, họ tiếp tục làm việc. Nhưng vấn đề là bạn tin nếu thế bạn sẽ chóng chết hơn. Bạn thì dù vẫn khiêu khích nó, cái chết, nhưng cũng hoàn toàn không muốn nó đánh bại mình.
Rồi. Có vẻ đã thành công trong bài thuốc mị dân. Bạn nằm nguyền rủa và chịu đựng mọi âm thanh trong khoảng 20 phút. Nhưng bạn biết, sẽ có tiếng chuông điện thoại, tiếng chuông cửa. Chúng sẽ cắt đứt giấc ngủ của bạn. Rồi bạn lại ngủ. Lại đứt. Bạn biết thế là rất có hại, thà thức còn hơn nhưng bạn đã kiệt sức. Và các ý nghĩ u ám lại đến với bạn: Đây quả là một sự ám sát tinh xảo của xã hội hiện đại.
Đôi lúc, bạn có một chọn lựa khác. Bạn gượng dậy, rửa mặt đánh răng. Cái đó làm bạn tỉnh ra. Nhưng vẫn đau. Và bạn nhận ra, bạn ngủ để lẩn trốn chúng. Bạn định ăn sáng nhưng không có cảm giác đói. Bạn cứ ăn và thấy nuốt được. Nhưng thường thì bạn không chiến thắng nổi cảm giác chán ngán.
Bạn thấy thế nào? Bạn có đang bị ám sát không? Hôm nay, tôi phá lệ một chút, bỏ học, nằm viết. Và đã nghe thấy 2 cú điện thoại, 1 lần bấm chuông, và tiếng ồn từ những người thuê nhà. Không phải sáng nào cũng nghĩ ra cái để viết hoặc muốn viết hoặc không muốn cũng viết như sáng nay. Sắp tới sẽ có một số thay đổi về lịch trình sinh hoạt để cứu vãn sức khỏe. Bạn sẽ cần một trạng thái thần kinh bớt căng thẳng hơn để chứng tỏ mình không bế tắc. Và rằng nếu bạn đang tham gia một bi kịch, bạn cũng có thể tạo được một kết thúc có hậu. Nếu bạn nguyền rủa mình hoặc loài người sẽ có một cái kết có vẻ ấn tượng. Nhưng đó không phải là cái bạn muốn. Bây giờ, hãy trở lại là bạn. Đừng nhầm bạn với tôi. Vì điều đó sẽ khiến bạn buồn ngủ mà không ngủ được.
Hy vọng, cái này có thể giúp gì đó cho giấc ngủ của bạn. Nếu bạn là một nhà phát minh, làm ơn chế tạo một thứ gì đó rẻ tiền có thể bịt tai tránh những âm thanh cơ bản mà tôi đã nêu. Một thứ gì đó mà không phải thuốc ngủ quá liều. Tôi ngạc nhiên nếu nó chưa được phát minh. Và sẽ ngạc ngạc nhiên hơn nếu nó đã được phát minh mà tôi chưa biết bao giờ. Làm ơn nhanh nhanh cho. Hay lại phải để tôi tiếp tục mất ngủ mà sáng tạo ra nó?
NGỘ 13
Hắn hay soi gương. Cứ ngỡ mình yêu mình. Rồi đến lúc ghét mình để vuột mất tình yêu, hắn vẫn hay soi gương.
Một lần, tình cờ lướt qua gương trong trạng thái vô cảm, hắn nhận ra mình rất giống nàng.
NGỘ 14
Gã mang trong mình sứ mệnh hồi sinh tình yêu thương và nỗi sợ tương lai để cứu rỗi loài người. Đó là làm cho mỗi con người đều mang sứ mệnh đó.
Gã thôi trách mình mơ mộng.
Cũng chẳng hận những kẻ ngu dốt.
Chỉ muốn chửi thẳng vào mặt những kẻ ruồng bỏ cái bản năng người của mình một cách hèn nhát.
Mỗi người sinh ra, đều có một sứ mệnh như gã.
Vấn đề là đến lúc nào họ mới nhận ra điều đó.
Khi ấy, sống không đến nỗi quá buồn.
(16.09.03)
. XV. CHUYỆN HÔM QUA (18.09.03)
mưa chán rơi
lá chẳng buồn vàng nữa
và tạo hóa biết là sắp sửa…
mưa muốn rơi theo một cách vui hơn
lá muốn chết một kiểu hay hơn thế
và tạo hóa biết là có thể…
hôm nay nghe chim hót
dù không thấy tiếng chim
hôm nay trên chót vót
là màu xanh im lìm
mưa vẫn rơi
lá vẫn dần vàng úa
nhưng mà thấy
lạ
lạ ghê…
(Không kịp đặt tên, 18.09.03)
Hôm nay, tôi đã quyết định đến đó. Cái nơi mà mấy tháng trước mẹ đã rủ nhưng tôi không đi. Tôi đã đến đó và đã trở về. Cảm thấy khỏe hơn một chút. Và dễ sống hơn một chút.
Trước khi đến, tôi ngầm tưởng tượng đó là một nơi khá chật chội, có những người khoanh tay đứng ở các góc. Và ánh mắt họ chĩa vào ta lúc ta không để ý, để phân loại người. Ở đó, có thể tôi sẽ như một anh nông dân lạc lõng trong bữa tiệc thị thành. Cũng có thể khác, họ có cách để làm ta không cảm thấy xa lạ, tôi nghĩ. Nhưng dù sao thì tôi vẫn bị cái tưởng tượng ngầm ấy ám ảnh sơ sơ. Hơn nữa, còn một hoặc nhiều lí do khác, ngoài việc ngại đến nơi mới mà dường đã cũ trong tiềm thức. Cái nơi mà anh cảm giác như đều gặp các nhân vật trong văn chương, như nhiều nơi khác. Văn chương biểu đạt hiện thực tốt quá chăng? Có thể. Mà cũng có thể các nhân vật ngoài đời diễn vở kịch đời quá dở. Dở đến độ họ bị văn chương bắt vở. Nhưng không phải là tất cả. Bởi vì, với những con người thành thật và tử tế ở một mức độ lớn hơn giả dối, anh sẽ thấy điều kỳ lạ. Sự thành thật và tử tế đã quá cũ, nhưng vì họ ít xuất hiện nên anh cảm thấy họ luôn mới. Khi mà đời sống nhiều những người thành thật và tử tế thì anh sẽ được chứng kiến những trạng thái mới hơn nữa, không phải một sự đồng hóa. Con người luôn biết sáng tạo.
Hôm nay, chúng tôi đến đó gồm ba người. Mẹ, tôi và một người quen. Cuộc sống luôn dành cho tôi những may mắn vào lúc cần thiết. Có vẻ thế. Cậu em người quen ấy đến đó thường xuyên. Chúng tôi gặp cậu ở nhà cậu và cùng đi. Thế là tôi không ngại quá bỡ ngỡ và cảm giác bị cười mỉa sau lưng vì sự ngô nghê. Dù sao tôi vẫn không thể không e dè dư luận. Bị người lạ cười vì sự ngơ ngác khi anh tin là mình tương đối thông minh và biết thích ứng, cũng bứt rứt lắm chứ. Tự an ủi anh mới bước vào đời không ăn thua.
Chúng tôi đi xe máy đến đó, gửi xe, đi qua một dãy hành lang khá tối. Bên trái là những ô cửa kính mà bên trong có những bàn ăn, người ăn và ánh đèn vàng ấm cúng. Bên phải là bụi cây, bụi cây, rồi đến bể bơi. Dài và xanh. Màu xanh của bể bơi. Chúng tôi vào thang máy và đi lên. Đến tầng mà lúc về tôi hỏi cậu em mới biết là tầng 3. Tôi không để ý lắm đến chuyện lên xuống. Bước vào, cảm giác không bị bỡ ngỡ. Hẳn rồi, họ phải có cách của họ chứ. Mẹ tôi nói chuyện với một người phụ nữ về thủ tục tiếp nhận tôi. Trong lúc trò chuyện, chúng tôi gặp một người quen nữa. Cô vừa bơi xong. Một con người có thể coi là cư dân cơ bản trong xã hội lí tưởng. Tác phong công nghiệp + Khả năng chia sẻ + Hiệu quả. Một người đàn bà không đẹp mà đẹp.
Xong. Cậu em dẫn tôi đi vào chỗ dành cho nam giới. Mẹ tôi đi về phía bên kia. Chúng tôi đi thay quần áo. Lấy quần áo họ để sẵn và thêm một chiếc khăn bông xanh lá mạ. Chưa có gì để không thích. Rồi chúng tôi vào phòng tập. Một thứ ánh sáng trắng dịu mắt và đủ trông rõ mọi thứ. Nhiều máy tập. Trên các máy chạy bộ, 3 ông Tây đang chạy rầm rập. Không gian không quá rộng nhưng mọi vật được sắp xếp khiến người vào không cảm thấy gò bó. Cậu em bắt đầu giới thiệu cho tôi chức năng các loại máy. Chà. Được đấy. Toàn là thứ đã trông thấy nhưng chưa đụng vào bao giờ. Coi như là mới. Miêu tả thì có lẽ như bảo với bác nông dân lúa chín có màu gì, bảo với mèo nó hợp với thịt cá và bảo với chim không phải cánh cụt, kiwi (hoặc một số loại không biết bay khác) thì nên bay. Ừ thì mỗi người có một góc nhìn riêng nhưng tả thì cũng ngại lắm. Tôi kém nhất khoản này. Cậu em hướng dẫn tận tình. Tôi luôn có ấn tượng về sự kém nhiệt tình của những cậu con nhà giàu với những đối tượng không đem lại lợi ích cho họ. Biết là cái ấn tượng ấy chẳng hay ho gì. Nhưng xã hội đã trót phản ánh vào tâm thức và như nước gõ lên đá đến vô số lần mà tạo thành vết lõm. Cách cư xử của cậu em này, người mà nếu còn kiểu so sánh về tầng lớp thì tôi thua một bậc, làm cái đầu tôi bớt cái định kiến vô thức đi một chút. Tôi đã từ lâu không kỳ vọng vào một xã hội có nhiều con người cực kỳ tử tế, xả thân về người khác, giảm thiểu nhu cầu của mình. Mà tôi chỉ cần những người biết điều. Nghĩa là không đứng trên người khác. Thế đã là vui rồi. Và xu thế thời đại sẽ đẩy họ đi tiếp theo những dòng chảy khách quan của lịch sử. Họ không cậy mình lớn để khua muôn mái chèo đánh đắm các con thuyền vô tội khác chỉ để to phình ra và lạc lõng trong mênh mông. Thế đã là tốt lắm rồi. Cảm ơn cậu em. Gọi cậu là cậu em vì cậu em ít tuổi hơn và gọi tôi bằng anh. Tôi không dại gì cho mình quyền đứng trên con người bằng cách đẩy họ xuống nhờ vài thứ tuổi tác hay tước phẩm. Mà tôi đã làm gì có những cái đó. Những cái đó rồi sẽ đến, không tránh được. Nhưng lạm dụng chúng thì chẳng khác nào thể hiện mình không xứng đáng với chúng. Mà thôi, hãy tiếp tục tập luyện.
Tôi bắt đầu tập, mỗi máy thử một tí. Máy tập cơ bụng, cơ ngực, cơ chân, cơ tay. Nặng. Cậu em khuyến khích tôi tập nặng hơn. Chắc không biết mục đích chính của tôi đến đây để chữa bệnh mệt. Hết mệt đã. Rồi thể hình tính sau. May có chỗ này tập, không thì buồn lắm. Bác sỹ cấm đá bóng cho tới hết mùa đông, dường như mất hết thú vui. Hôm trước trốn mẹ đá chơi một trận mà chân còn tập tễnh đến hôm nay. Rồi, tôi phải tập chứ. Tôi còn phải khỏe hơn cậu nhiều chứ. Vì tôi còn rất nhiều việc phải làm. Trong lúc tập, gặp một người quen nữa. Vừa là chị họ, vừa là “sếp” của tôi. Chả là tôi có làm chân loăng quăng ở công ty gốm sứ mây tre đan của chị. Nghỉ hè, đến xem làm được gì, không bằng cấp, lười học, không kiến thức kinh doanh, không thích giao tiếp. Một hôm, mẹ và tôi đến thăm quan xưởng của chị. Mẹ tôi ngỏ ý tôi muốn đi làm và chị bảo thử xuống đây làm xem. Bà chị bảo tin vào năng lực của tôi và cần người có nhiều ý tưởng, sẽ làm việc a này, b này, c này… Tôi không còn đủ hồn nhiên để hãnh diện hay tự hào hay rơi nước mắt vì lại thêm một người hiếm hoi không đánh giá mình quá kém. Nhưng mà cũng thấy có một niềm tin để hôm sau cắp cặp đến làm. Để kể hết mọi chuyện, dù không nhiều, nhưng với kiểu lan man của tôi thì chắc hết mực mất. Đêm nay viết, ngại thay bút mới. Nói chung thì tôi đóng vai trò một cầu thủ tự do. Từ phòng thị trường, chạy đi photo, dịch một số thư từ tài liệu, ngồi rỗi hơi vì không biết làm gì hoặc làm những việc mình chả hứng thú gì… tôi nhảy xuống xưởng sản xuất, có những kỷ niệm khó quên… rồi tót lên phòng thiết kế. Ăn cơm trưa, lúc ngồi mâm phòng này, lúc ngồi mâm phòng kia ở nhà ăn. Là một cầu thủ tự do những chẳng đóng góp được gì cho đội bóng vì kỹ thuật quá non và các cầu thủ khác chưa hiểu lối chơi của mình. Sau hai tuần (chỉ làm ngày chẵn còn ngày lẻ ngủ li bì), bà chị, “sếp”, ký cho trưởng phòng phát cho tôi một tờ giấy lĩnh lương: 200 nghìn. Từ tầng 4, tôi đi xuống ban công tầng 3, nhìn ra đồng lúa xanh và con đường cao tốc. Biết chuyện này sẽ xảy ra những đến lúc thì cảm thấy khó xử. Muốn vào phòng giám đốc nói em làm việc thấy có hiệu quả thì mới nhận lương. Nhưng cứ thế nào. Rồi cũng bước vào phòng giám đốc, nói em đã làm được gì đâu. Bà chị bảo em cứ cầm, mọi người đều nhận lương rồi, coi như để khuyến khích. Chào chị, em cảm ơn, đi ra. Tôi cất tờ giấy vào cặp. Không muốn xé mà cũng không định làm kỷ niệm. Hy vọng bà chị sẽ không hỏi phòng kế toán xem cậu em đến lĩnh lương chưa. Sau hai tuần đó, cảm giác khi ngồi phòng giấy mà không có chuyên môn qua đi. Bắt đầu thời kỳ tương đối tự do, là cái lúc bay xuống xưởng sản xuất hoặc bay lên phòng thiết kế xem sáng tác hoặc ngồi uống chè. Hoặc… Nói chung vậy thôi. Người đọc qua một số nét phác như vậy có thể hình dung ra một không gian, thời gian hay trạng thái khác cái mà người viết đã trải qua. Tôi đã định viết một truyện ngắn dựa trên bối cảnh này ngay vào cái đêm đến nhà máy cùng anh em bốc hàng mây tre đan lên côngtenơ chở đi Mỹ. Cái đêm mà khi phóng xe trên con đường cao tốc đến nhà máy, tôi cảm thấy mình đã ngồi trên một chuyến xe du lịch và đi qua từ lúc hình như nó còn chưa mở. Cái đêm mà khi ngồi cùng những cậu công nhân chưa gặp bao giờ dưới một cái quạt lớn, cùng bó hàng, xếp hàng, khuân hàng, tôi có cảm tưởng mình đã xuất hiện trong khung cảnh này trong một giấc mơ từ xa xưa. Và những khuôn mặt mới như rất thân quen, như gặp ở đâu đó rất lâu rồi. Trong “Tuổi thơ dữ dội”? Không hẳn. Gặp ở rất nhiều nơi. Nhưng họ không cũ lắm. Họ mang lại cảm giác ấm áp và thân thiện. Cái đêm ấy, tôi đã lao động như một người công nhân thực thụ. Nhưng không hiểu sao, vẫn chưa có được trạng thái thoải mái và hăng say. Vẫn có những nỗi buồn nhớ và thất vọng xen vào. Không hiểu sao ư? Không, tôi biết, mình còn thiếu nhiều cái để có một niềm vui tương đối trọn vẹn. Thế đã nhỉ.
Chuyển sang máy mát xa. Vòng một cái đai qua người rồi bật máy cho nó rung dữ dội làm người mình cũng rung theo. Cảm thấy tốt hơn nhiều lần so với đi châm cứu hay bấm huyệt, xoa bóp. Thử tiếp đến máy chạy, máy leo núi. Đến lượt máy treo ngược người. Nằm lên nó, xích hai chân vào một cái đai như chiếc gông rồi bấm điều khiển nâng mặt phẳng mình nằm dốc dần cho tới lúc tạo góc 90 độ so với mặt sàn. Nhìn vào cái gương đối diện thấy cũng khá thú vị. Mặt mình xấu hoắc. Liên tưởng sơ sơ đến một trò hành xác. Xong. Thấy máu cũng không dồn xuống đầu như mẹ bảo mấy. Bắt đầu chan chán, rủ cậu em đi bơi. Cậu em bảo bị ho, đi xông hơi vậy. Thử làm nhân vật cậu em kể chuyện cho đỡ chán xem, có gì gì thì mong cậu em thứ lỗi:
Tôi dẫn ông anh vào chỗ xông hơi. Lấy 2 cái chìa khóa tủ để đồ, 2 cái khăn tắm. Mở tủ ra, thay quần áo. Tôi tụt quần và buộc khăn tắm vào. Ông anh cũng làm theo. Chà, ông anh này cũng không đến nỗi phong kiến như vẻ lừ đừ của ông ta. Ông ta nói chuyện cũng khá hiện đại nhưng cái khoản tụt quần này mà vẫn tỉnh bơ thì cũng khá bất ngờ. Tôi lại dẫn ông anh đi. Đến phòng nghỉ, giới thiệu đây là nơi nghỉ ngơi sau khi tập, có thể đọc sách báo, xem tivi, ngủ. Ông anh hỏi ở đây bao lâu cũng được à. Tôi đáp: Vâng. Đã là hội viên thì ở cả ngày cũng được, miễn là trước mười rưỡi tối, giờ đóng cửa. Chúng tôi đi tiếp đến 2 phòng xông hơi khô ướt và 2 bể sục nóng lạnh. Tôi giới thiệu qua và bảo ông anh phải tắm để cho da ẩm rồi vào xông hơi khô. Tắm xong, chúng tôi mở cửa bước vào phòng xông hơi khô. Tôi tụt khăn trải lên băng ghế bảo để đỡ nóng. Ông anh cũng làm theo. Ánh đèn vàng vọt. Tôi đã ngồi đây nhiều lần, nhìn phát chán. Nhưng ông anh cứ hỏi nhiệt độ phòng bao nhiêu, làm bằng gỗ gì. Tôi cũng chả biết. Chỉ nói phòng làm bằng gỗ theo kiểu Phần Lan. Có thể leo lên băng ghế cao hơn để nằm nhưng nóng hơn. Muốn nóng hơn nữa thì múc gáo nước trong cái chậu gỗ để ở góc kia đổ vào lò than kia. Ngồi chuyện trò một lúc, ông anh bảo cho nóng hơn nhé. Tôi bảo vâng. Ông anh múc hai gáo nước đổ vào lò than. Xèo. Xèo. Tôi bảo than cũng là nhập ngoại. Ông anh bảo chắc cháy được cả ngày. Tôi bảo chỗ than này hôm qua em đến đã thấy. Ông anh bảo chắc là một loại gạch chịu lửa. Tôi bảo vâng, chắc họ chế tạo thế nào để có cái mùi chữa bệnh gì gì. Hề, mọi khi đi một mình, bây giờ có ông anh ngồi cũng đỡ chán. Ngồi cà kê dê ngỗng thêm một lát tôi bảo nóng quá rủ ông anh ra. Lại tắm qua rồi vào phòng xông hơi ướt. Ông anh bảo không khí mờ ảo nhỉ, như sương mù, khó thở hơn bên kia. Tôi bảo vâng, nhiều nước mà anh. Ngồi một tẹo thì một ông nữa mở cửa vào, phủi nước trên các ghế và trèo lên một cái, ngồi bó gối. Lát sau, tôi rủ ông anh ra. Ông anh cứ kéo cửa vào, mãi không mở được, tôi nhẹ nhàng đẩy cửa ra. Bây giờ đến tiết mục bể sục. Ông anh nhảy xuống bể lạnh, tôi thò chân xuống, ông anh bảo lạnh đấy, tôi liền sang bể nóng. Tôi bảo ông anh muốn nó sục thì bấm cái nút tròn bên trên thành bể. Bấm vào và bể bắt đầu sục, nước cuộn lên như trong siêu nước sôi. Tôi thì quen rồi, chắc ông anh thấy lạ lắm đây. Ông anh nằm trong bể một lát thì thò tay bấm vào cái nút. Rồi hỏi tắt chế độ sục ở đâu. Tôi đáp cứ năm phút thì nó tự động ngắt. Thấy đủ, tôi lên ngồi trên ghế. Ông anh chuyển sang bể nóng. Rồi tắm. Rồi về tủ để đồ mặc đồ. Tôi dẫn ông anh ra chỗ chải đầu. Bảo keo xịt tóc miễn phí. Tôi xịt xịt xịt lên đầu. Ông anh cũng xịt xịt xịt lên đầu. Tôi vuốt vuốt vuốt. Ông anh cũng vuốt vuốt vuốt. Ông anh bảo: Chưa dùng loại này bao giờ. Tôi chả tin. Ôi dào. Dùng hay không dùng thì có sao. Rồi về. Hẹn ông anh 4 giờ chiều mai đi tiếp. Biết nhau lâu mà ít nói chuyện, để xem còn chuyện gì để nói đây?
Cậu em thế là tạm biệt rồi. Mất mất người kể chuyện. Tôi về, cũng đỡ in ít. Có một lí do tôi không thích đi là tiền. Tiền rồi sẽ có rồi sẽ mất nhưng ngại tiền khi chưa kiếm ra. Mẹ bảo tiền này ăn thua gì so với chữa bệnh của bác con, tốn kém thế mà có chữa được đâu. Mà đây là đi chữa bệnh chứ có phải đi hưởng thụ đâu mà lo phung phí. Tính ra nếu mua vé tháng hoặc vé năm thì trung bình 30.000 một ngày. Chỗ khác, riêng xông hơi một lần đã 80.000. Ở đây, còn được tập, được bơi, ngày đến mấy lần cũng được. Mà muốn vào có phải dễ đâu, phải có người quen giới thiệu. Họ kinh doanh khách sạn. Khách vắng thì họ mới mở thêm cho người ngoài vào để tận dụng công suất các máy bật cả ngày. Tập về thấy tốn nhưng cũng đáng. Hơi tiêng tiếc không tập từ mấy tháng trước.
Đã không ít lần phân tích các lí do mình ngại dùng tiền. Sợ không trả được? Không phải. Vẫn tin là đủ sức kiếm nhiều tiền trong tương lai. Không quen xa xỉ? Có lẽ nhưng không hẳn. Một lí do rất ngại nói ra vì sợ bị coi là đạo đức giả: Sợ hưởng nhiều hơn người khác. Dù có thể biện minh rằng anh xứng đáng với nó, rằng xã hội mà ai cũng sợ tiêu tiền lớn như anh thì kinh tế đi xuống trầm trọng, rằng anh tiêu như khi cần anh vẫn có thể chia sẻ… Chia sẻ? Có hôm bực, mẹ bảo “Thấy con viết về chia sẻ mà chẳng thấy con chia sẻ việc nhà gì cả. Mấy hôm, ngủ đến 3 giờ chiều, đêm thì thức trắng. Như thế là lập dị, là thiếu khoa học, không hòa cùng nhịp sống với mọi người. Là ích kỷ, rất ích kỷ. Ai mà chả thích ngủ sướng mắt thì thôi. Chẳng ý thức gì cả, chẳng nghe lời ai cả. Nói thì hay mà làm thì rất dở”. Hơi nhức. Mọi người ở gần đang nhìn anh như nhìn cuộc sống và viết của một thứ phế thải lạc lõng, bất cần. Trong khi anh đang nhủ lòng đi đến những biến chuyển mới. Khó nói. Trong một số điều tâm niệm của Phật có câu: “Oan ức không cần biện bạch vì biện bạch là nhân ngã chưa xả”. Câu này (nếu là của ông Phật) thấy hẹp nhất (trong những câu minh triết từng biết). Chắc chỉ phù hợp với mỗi ông Phật. Vì nhiều cái oan không giải mà gây hiểu lầm thù hận muôn đời. Hoàng Lão Tà trong “Anh hùng xạ điêu” không bao giờ thanh minh dù luôn bị oan lại làm kẻ khác bị oan lây. Nhưng cũng thông cảm với ông ta. Nhiều cái oan mà chán không thể mở miệng ra rửa được. Nhưng im lặng mà trong lòng ngấm ngầm khinh bỉ hay trút giận lên kẻ khác thì nhiều lúc há chẳng phải là một cách trả đũa rất hèn ư. Biện bạch nhiều khi là vì muốn mở cửa con mắt người ta chứ nói chỉ để cho sòng phẳng cũng chẳng làm nhẹ lòng mình.
Có nhiều trạng thái mà bây giờ mới lí giải được. Hoặc về sau mới lí giải được. Hoặc không bao giờ. Cái trạng thái về chia sẻ rất phức tạp. Nó cũng như tình yêu thương. Rất sợ đánh mất nó. Sợ vì cảm giác có thể đánh mất rất dễ dàng. Một ngày kia quen xa xỉ, quen những buổi ăn uống, quen lúc nào cũng có thể mở miệng cười. Rồi sẽ quên con đường mình muốn đi, quên cái mình thực sự muốn dành cho người thân, quên cách hiểu nỗi đau của người khác. Hoặc sẽ bắt mình quên. Cậu em kia, là một người tốt. Cậu biết buồn khi cha mẹ ốm đau. Biết mua quà tặng người thân khi đi du lịch về. Có thể còn biết tình nguyện ủng hộ người nghèo. Nhưng cái cảm giác bất bình trước một cuộc chiến phi nghĩa ở một xứ sở xa xôi thì chắc là chưa có. Không ai ở xung quanh truyền cho cậu cảm giác đó. Rồi một ngày kia, cậu ấy sẽ cảm thấy cần bất bình. Bởi nếu không bất bình, thì tai họa sẽ đến. Cậu ấy là người tốt. Nhưng chỉ có thể tốt nhiều hay ít, khó có thể tốt cho đủ. Khó có thể tốt cho đủ, chẳng bao giờ có thể tốt cho đủ, nhưng khi con người quên muốn tốt hơn thì là lúc họ bắt đầu quên nghĩa vụ, trách nhiệm thực tế khi làm người. Và sự yên bình lâu dài sẽ không đến nữa. Tai họa có thể ập xuống bất cứ lúc nào. Không chắc tại số phận. Sự quên tỷ lệ thuận với rủi ro. Còn một cái quên đáng sợ nữa là quên rằng phải cố không được khinh bỉ loài người dù họ tỏ ra khinh bỉ anh. Nếu quên, anh sẽ không bao giờ thèm viết cho họ nữa…
. XVI. 7.10.03
em khóc
thời gian
nhịn trôi
và tôi
nhịn chết
(và thôi lầm lì)
vậy mà em đã cười khì…
(Nhịn, trích, 31.12.03)
Ngoài những yếu tố ngẫu nhiên, vận mệnh của loài người được định đoạt bởi những người tài. Điều này rất dễ hiểu và càng dễ hiểu hơn khi đây đang là thời đại của sức mạnh trí tuệ. Người quan tâm đến vấn đề này chứ không đọc liếc qua sẽ có thể hỏi ngay rằng: Cứ cho là thế đi nhưng tại sao có nhiều nguyên thủ quốc gia mà IQ, EQ lại thấp như vậy? Đối với những trường hợp (không phải là hiếm này), chúng ta cùng thử liên tưởng xem…
Bạn đã bao giờ là một người yếu ớt về thể chất mà lại đủ thông minh để điều khiển một con chó ngao chưa? Bạn biết cách giật dây nó và khiến nó nghe lời mình. Và bạn có thể làm nhiều điều khi người ta sợ con chó ngao của bạn. Từ chuyện con chó ngao mà suy lớn lên thì việc quyết định hành động của một chính quyền có thể là quyết định của một tập đoàn kinh tế. Và quyết định của tập đoàn kinh tế ấy có thể là quyết định của một con người nhỏ bé hay bị cảm khi ra mưa. Điều này có thể không? Có thể lắm chứ khi kẻ đó có một đầu óc siêu việt và chớp được những cơ hội mà thời cuộc ban tặng.
Nếu giả thuyết đó sai thì coi như đây là một bài toán giải hỏng ngay từ đầu. Còn nếu nó tương đối đúng thì chúng ta cùng suy luận tiếp…
Từ đó có thể suy ra thế giới hơn 6 tỷ người được điều hành vận mệnh chỉ bởi độ vài ngàn, vài chục ngàn người. Hoặc ít hơn. Đó là những kẻ có bộ óc lãnh đạo siêu việt. Những kẻ đứng đằng sau lãnh đạo những lãnh đạo.
Đến lúc này chúng ta sẽ đều hy vọng những người đó thiện. Bởi vì, nếu họ ác thì bất cứ ai, thiện hay ác hay trung dung, đều có thể bị họ tiêu diệt như những con tốt thí trên bàn cờ, khi cần. Bởi vì, nếu họ ác thì mục đích tối thượng của họ sẽ là bá chủ thế giới. Có thể họ ngấm ngầm bắt tay nhau để xoay thế giới theo quỹ đạo họ muốn. Sau rồi sẽ tàn sát lẫn nhau để có một kẻ bá chủ duy nhất. Họ không đấu súng đấu gươm mà đấu trí. Họ dùng các tổ chức mafia để thanh toán nhau. Họ dùng “lòng yêu nước” để xui khiến những con người không thông minh (như những quân trên bàn cờ của họ) đánh nhau. Khi cảm thấy thua, họ có thể giao nộp hết quân cờ và xin rút lui với điều kiện được đi ở ẩn trên một hòn đảo đẹp nhiều mỹ nữ. Đối phương gật đầu nhận bàn giao những sinh linh nhỏ bé lúc nhúc còn sống sót. Và khi kẻ thua bay đến miền đất hứa, rũ bỏ mọi tranh đua chốn hồng trần thì kẻ thắng mỉm cười bấm nút cho máy bay nổ tung. Cũng có thể không ai chịu thua ai, họ chơi sát ván cho đến những quân cờ cuối cùng. Và kẻ thua chấp nhận rút súng tự tử. Kẻ thắng thì làm gì đó với bàn cờ tan hoang.
Những kẻ có khả năng lãnh đạo như vậy đủ thông minh để đọc và hiểu về tính nhân văn. Nhưng họ cũng đủ thông minh để thấy họ luôn bị bao vây tứ phía. Chính trị là một cuộc chiến. Và cảm thấy nếu không giết những kẻ còn lại, họ sẽ giết anh khi anh cự nự. Còn anh không chống cự thì họ sẽ để anh sống như một con chó ngao nho nhỏ trong vô số con chó ngao của họ. Họ bảo cắn là anh không thể không cắn dù có thể anh kinh tởm hành động đó. Tất nhiên là anh không đích thân cắn trực tiếp mà anh lại dùng đến những con chó ngao của anh. Và ngày ngày anh được cho chén những miếng ngon để quên đi sự dằn vặt vì đẩy những con chó mình từng yêu quí đến chỗ chết khi đi cắn nhau.
Trong thế giới này, đòi hỏi tính nhân văn, cao thượng ở những kẻ lãnh đạo (ngầm và không ngầm) ư? Quá khó khi họ đang ở trong một cuộc chém giết, tranh giành. Họ sẽ chọn một thế giới hòa bình chứ, tất nhiên. Nhưng… phải sau khi tôi dẹp hết, giết hết kẻ ác đã, để qui về một mối. Như Tần Thủy Hoàng chẳng hạn. Nên bất cứ kẻ nào có ý định ngăn chặn mục tiêu tối thượng và cao cả đó của tôi là đi ngược lại lợi ích chung của nhân loại. Và tôi phải đành lòng tiêu diệt. Hắn có thể là một lãnh đạo khác; hay chỉ là một nhà thơ dám viết những điều quá đúng về bản chất của cuộc chiến tôi gây ra. Tôi có thể giết họ bằng nhiều cách. Cho một quả bom, một vụ ám sát hay chơi những đòn tâm lí khiến hắn phát điên. Và thường thì tôi giết nhưng không để hắn chết. Hắn cũng thông minh đấy chứ. Thế thì nên trở thành một chú chó ngao nữa của tôi. Để cắn tiếp những kẻ chống đối mục đích đẹp đẽ của tôi. Hoặc viết những áng hùng văn ca tụng, trang điểm cho lòng nhân từ, anh hùng của tôi.
Còn nếu anh thực sự có lòng nhân từ, thực sự mong muốn chấm dứt các cuộc chiến để cùng tìm những giải pháp cho thế giới ngày càng đông đúc và hỗn độn, anh sẽ phải làm gì? Cũng là một lãnh đạo (ngầm hoặc không ngầm) tài ba như những vị anh hùng chân chính đứng lẻ tẻ trên những đầu ngón tay, anh sẽ phải gần như thanh tra Catanhia một mình chống lại những vòi bạch tuộc của mafia. Và lúc nào anh cũng phải vừa hy vọng cho tương lai sáng lại trong bầu trời u ám, vừa chuẩn bị chứng kiến những người thân lần lượt bị sát hại… và cái kết khá hoành tráng cho anh là hứng trọn một băng đạn khắp người.
Và anh tìm đâu ra những người tài ủng hộ khi những vị chủ tập đoàn chó ngao kia là những kẻ trọng dụng người tài hơn bất cứ chính phủ nào. Họ tìm kiếm, thậm chí, săn lùng những người tài. Ai theo thì sống, ai chống thì chết. Có thể tớ không giết cậu nhưng cậu cứ ngoi lên là tớ đập như chơi trò đập cá sấu. Đến lúc cậu mệt mỏi và khuất phục thì thôi. Tớ sẽ cho cậu nhiều lắm. Nhà cao cửa rộng, vợ đẹp, bồ xinh và ma túy nếu cần. Chừng nào cậu còn nghe lời tớ.
Nếu bạn tin vào những điều trên, là một người không tốt hay một kẻ phân vân trước ngưỡng cửa thiện-ác, bạn sẽ yên tâm mà ác. Tất nhiên là bạn ác theo cách mà pháp luật không sờ gáy hoặc đủ tài để khi pháp luật sờ gáy, ông chủ chó nào đó đến hót bạn ra. Và có thể, tôi là người mà bạn được thuê để khóa mõm.
Nhưng mà bạn này, tôi không tin vào “tính bản thiện” bao la của con người đâu. Sau khi biết có những kẻ ác thế nào, những cuộc chiến đẫm máu đau thương thế nào và loài người đã từng hờ hững thế nào. Và biết rằng mình biết ít thế nào. Nhưng tôi vẫn tin chúng ta có một lượng cái thiện cần thiết. Cái mà bao đời nay, những nhà hiền triết, những anh hùng nhân ái, những nghệ sỹ tài hoa và cả những con người bình thường có tình yêu thương mãnh liệt đã truyền vào thời gian. Cái mà những gã chủ chó không đủ khả năng cắn hết. Đơn giản vì họ (tiềm ẩn) quá nhiều hoặc năng lực của họ quá lớn. Một tài năng thiện bao giờ cũng có năng lực lớn hơn nhiều so với tài năng ác. Rất dễ hiểu, cái thiện tinh túy đã phải trải qua thế giới quan của cái ác và nhiều cái khác để có một thế giới quan tổng hợp cực kỳ phong phú cùng những phương án xử lí đa dạng. Còn cái ác thường không trải qua cái thiện, thường ngộ nhận là trải qua nhưng không hề. Bởi vì, khi đã thực sự thiện rồi thì khó mà đủ ngu si để trở nên ác nữa.
Về phần cái ác thì vẫn luôn củng cố và bành trướng địa vị của nó. Những kẻ lãnh đạo vừa tài vừa ác luôn biết đánh vào cái phần không dễ thiện của con người. Với người nghèo thì nó đánh vào thực phẩm. Với người không quá lo về thực phẩm thì đánh mạnh vào nhu cầu hưởng thụ. Điều khiển trẻ em bằng các trò chơi, công cụ hiện đại. Điều khiển thanh niên, người lớn bằng các cuộc chơi, chất kích thích và tình dục. Điều khiển người già bằng những nơi an dưỡng nhàn nhã. Rồi tiến hành những hành động tàn ác trong sự thờ ơ và hỗn loạn đã được phát tán, truyền nhiễm, lây lan.
Viết những điều này ra còn nghĩa lí gì khi không thay đổi được cục diện? Vấn đề là cục diện còn có thể thay đổi được. Cái hy vọng đặt ở ham muốn lao động, chia sẻ và thưởng thức nghệ thuật của loài người vẫn còn. Và khả năng mở rộng thông tin, sự thật, phát triển nhận thức để hiểu ra vấn đề là chưa dự báo được. Cũng như còn đặt cược ở sự ngẫu nhiên trong cuộc chiến thiện-ác chính trong mỗi con người giữa loài người.
Kẻ đang viết cũng có thể là một quân cờ thí trong đời sống. Có quyền chọn lựa giữa sống thiện và ác. Và đã chọn thiện. Và cố sống tốt đến chừng nào còn có thể. Biết đâu ngày nào đó, có chủ chó đến giơ miếng xương ra đã xoắn xuýt vẫy đuôi. Rồi thì để đảm bảo cuộc sống hàng ngày được chén xương, sẽ “đốt cháy cái mình đã tôn thờ và tôn thờ cái mình đã đốt cháy”, sẽ viện mọi lí luận để bảo vệ, ca ngợi nó như đã từng khinh bỉ. Có thể lắm chứ. Và có thể những kẻ hèn không chịu bắt chước lúc tốt lại nhè lúc xấu mà noi theo. Mất thêm một người, lực lượng cái thiện càng mỏng manh. Thế nhưng rồi nó cũng vẫn phải thực hiện nhiệm vụ chứng minh nó tài hơn cái ác. Và vì thế, nó mạnh hơn. Nó vẫn đang phải chứng minh. Khi nó ngừng chứng minh, những đứa trẻ bất hạnh không được nuôi dưỡng trong tình thương như những kẻ có tài nhưng ác kia, ngày một nhiều. Sở dĩ những kẻ có tài nhưng không có thiện tâm cũng không thoát nổi bất hạnh là vì họ sớm muộn cũng bị quả báo, phản bội từ chính những kẻ thân thích, máu mủ nhất. Những bản sao của sự quỷ quyệt và tàn độc. Đúng vào lúc họ cần một niềm tin.
. XVII. 10.12.03
Ngheo! Ngheo! Họ đang gọi con mèo, dưới tầng. Trên tầng, tôi nằm giường đọc một câu chuyện không vui. Con mèo quanh quẩn bên nách. Nó sán lại gần. Dí cái mũi ươn ướt vào bắp tay tôi. Tôi không thích mèo. Tôi xua khẽ nó ra. Nó cũng không thích tôi lắm. Nó nhảy lên cửa sổ. Mọi người dưới nhà vẫn gọi: Ngheo! Ngheo!
Tôi nói: Con mèo ở trên này rồi. Họ vẫn gọi: Ngheo! Ngheo! Tiếng tôi nhỏ quá. Tôi định kêu to hơn, lại thôi. Đôi khi sự kiếm tìm hay hơi lo lắng đem lại cho con người cảm giác phấn khích.
Cảm giác sợ hãi, đau đớn hay tuyệt vọng tột cùng cũng là một khoái cảm. Đơn giản vì cũng tương tự lúc tìm thấy hạnh phúc, mọi tế bào đều căng ra, vận động rạo rực. Thay cho những sự trống rỗng, bất động của thói quen vật vờ. Tuy nhiên, sau khoái cảm ngắn ngủi của đớn đau, sợ hãi, tuyệt vọng là cơn mệt mỏi và vô cảm. Những thứ đáng ghét nhất. Còn sau khoái cảm của hạnh phúc là nhẹ nhõm. Nhưng những thứ đó hơi hiếm.
Tôi để họ hơi lo, một chút thôi, để họ có một chút hạnh phúc tìm kiếm.
Con mèo lại sán vào tôi. Nó muốn khám phá tôi. Một pho tượng im lìm. Tôi không đuổi nó nữa. Nó cũng khá ấm. Nhưng nghịch một lát, nó lại nhảy lên cửa sổ chơi với cái rèm.
Mọi người gọi: Ngheo! Ngheo! Tôi không đáp. Thi thoảng con mèo dỏng tai lên và: Ngheo! Nó đáp. Nhưng tiếng gọi của họ át tiếng trả lời của nó. Và họ vẫn gọi: Ngheo! Ngheo!
(Tường thuật đời sống, 29.10.03)
“Nắm tay nhau cùng bước bên nhau vì hạnh phúc nhân loại…”. Giai điệu ấy ngân lên thường xuyên trong lúc tôi và thằng em ngồi xem hai trận bán kết Thái Lan-Mianma, Việt Nam-Malaysia. Cái từ “nhân loại” nghe đẹp phết. Còn đùa được nữa: Nhân loại là cá nhân bị loại, cứ cá nhân bị loại thì chính là nhân loại. Kiểu chơi chữ này vớ vẩn thôi. Ngồi rảnh mà giở cuốn từ điển ra bịa nghĩa từng từ cũng được ối. Nhưng rốt cục chỉ tốn thời giờ. Nói chung là tốn thời giờ. Còn nói riêng hay ngoại lệ thì đọc ít nên không biết. Hoặc biết nhưng không rõ. Tốt hơn là dành đất cho những con chữ về việc biết rõ nhưng không biết rõ có ngộ nhận không. Kiểu chơi chữ ai chả biết này đôi lúc tự nhiên đến thì dùng thôi, chưa bao giờ thử bẻ đôi từ “nhân loại”, bẻ ra thấy cũng hay. Mẹ. Sao đau bụng thế. Bây giờ là 12h26 đêm. Cũng có thể gọi là sáng hôm sau. Chả muốn viết tí nào. Lũ ý nghĩ đã đầy hộp sọ, không muốn vứt đi (có cái quả thú vị, vứt đi cũng phí). Để lại thế nào chúng cũng sinh đẻ vô tội vạ. Viết ra là đem chúng đi triệt sản bớt. May mà y học chưa chính xác tuyệt đối nên triệt sản vẫn có đứa đẻ tiếp. Rồi. Lỡ đẻ thì nuôi. Đừng lỡ nhiều là được. Lại sẽ mệt. Và đau. Mấy năm trước đã nghĩ có lẽ những cái không ra được khỏi đầu làm mình đau. Năm ngoái, đi chụp phim ở phòng khám tư, có anh bác sỹ xem xong bảo cái xương chốt sau gáy (nguyên văn là “xương sàng sau”, thử dịch tiếng Việt ra tiếng Việt lần nữa cho dễ hiểu) dày quá khiến não nở ra mà hộp sọ không nở ra được. Như kiểu nước đang chảy mà bịt miệng vòi vào. Sinh đau. Nghĩ: Thế chắc là mình đoán cũng đúng. Các cái bộ phận trong não chắc là cơ sở vật chất của tinh thần, ý thức. Nhưng mà chả tin được anh bác sỹ này lắm. Thế thì nổ bố đầu còn gì. Đến giờ phút này còn chưa nổ mới dám tin mình là thiên tài chứ. Có hôm bác trai hỏi về chuyện khám. Thuật lại nguyên văn lời anh bác sỹ nọ cho bác. Bác bảo: Cháu thì làm sao vận động trí não nhiều như thế. Không đúng. Cháu nói thế không đúng. Mẹ. Có phải tôi nói đâu. Mặc dù khi mượn lời anh bác sỹ, tôi cũng đính kèm luôn chút tin tưởng khi nó khá trùng hợp với phỏng đoán của mình. Bác trai có mấy câu “tủ” làm bạn muốn bội thực. Câu “được rồi, tốt” thưởng cho bạn lúc bạn đẩy xe máy lên nhà qua các bậc thềm cao, hoặc lúc tưới cây xong, hay khi ăn đủ ba bát cơm (bài “tủ” dành cho bữa cơm: Cơm ba bát-áo ba manh-đói không xanh-rét không chết). Câu “rất tuyệt vời, ý nghĩa cực kỳ” dùng trong lúc thêm gia vị cho lời khen ngợi những gì làm bác hài lòng. Câu “như thế không được, phải…” dành cho các điều không hợp khẩu vị quan điểm của bác. Ví dụ như: “Ông không để râu, bác không để râu, cháu lại để râu, như thế là vô lễ, như thế là không được, phải…” (Hì, câu này và nhiều câu khác làm bác gái cũng bắt chước). Ví dụ như dùng khi lúc anh họ kể về bạn trong bữa cơm: Anh em nhà thằng này cứ tắm xong là lấy quần áo sạch lau người, mà khăn tắm thì có. Phòng hai đứa không kiếm đâu ra một cái lược. Kể cậu mợ cũng lạ. Nhưng cái chính là hai đứa phải tự biết liệu… O.K. Chuyện này chả cần thanh minh làm gì. Có gì để thanh minh. Nó là một chuyện kể cho vui mồm như bao nhận định khác. Cần quái gì sự thật và lí do. Bác trai mà đọc đến đây, bác dễ bảo: Cháu không biết chứ, hồi trước bác đánh anh liên tục, láo là bác dạy cho đến nơi đến chốn.
Bác trai nghiện thuốc lào, hứa bỏ mãi không được. Cả nhà mong bác bỏ, cũng vì sức khoẻ của bác. Bác cũng hiểu, vứt điếu đi. Được một thời gian lại “lẻn” sang quán nước cạnh nhà hút. Cả nhà thua. Bác gái châm chích cay đến mấy cũng không hấp dẫn hơn cái vị nàng thuốc lào “…đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên”. Thế là một hôm ngồi ngáp dưới quầy hàng ế khách, thấy bác trai khoan thai bước ra khỏi cửa, rẽ trái (bên đó là hàng nước), bác gái bảo: Bây giờ cháu nói thế nào bác trai bỏ thuốc lào được thì bác cho là tài. Hồi chị út đỗ đại học, bác hứa bỏ, xong lại đâu vào đấy. Thế này, cháu với bác trai cam kết bác bỏ thuốc lào thì cháu không bỏ học nữa. Cháu bác bảo: Thế thì để bác trai hút thì cháu được bỏ học í gì ạ. Bác gái nín cười làm ra vẻ nghiêm trang: Ầy! Láo nào! Chưa ai làm được bác trai bỏ thuốc. Cháu mà làm được thì cháu giỏi. Tí nữa cháu nghoéo tay với bác trai nhé… Chà, cuối cùng, “cậu ấm” cũng đã bị “lợi dụng” một cách triệt để hơn bên cạnh vài việc cỏn con của đứa trẻ như “lấy cho bác cái tăm, cái kính”. Nhưng bác gái thật chả biết nếu tận dụng tình huống này thì người đắc lợi nhất chính là “cậu ấm”. Có điều, em chã thích. Ầm ầm ừ ừ. Thôi ạ, cháu chả biết nói gì. Để bác nói cho. Gật gật gù gù. Anh ơi, cháu nó hứa với anh gì này… Ồ, được rồi. Thế vi phạm thì sao nào? Dạ. Bác mà hút một điếu thì cháu bỏ học một buổi. Á à, được rồi. Đơn giản. Nhưng bác sẽ không để cháu bỏ học đâu. Không hút là không hút. Hề. Từ giờ bác gái sẽ khó nói chuyện bạn bỏ học trước mặt bác trai đây. Như thế bạn sẽ bớt được nghe bài “cháu phải tự xác định cho mình”. Rồi bạn lại bỏ học. Bác gái ý tứ không “trò chuyện” với bạn trước mặt bác trai. Nhưng đến lần thứ ba thứ tư “điệp viên” báo về thì chắc bác gái cũng thấy mình tự nhiên cho thằng nhỏ một cơ hội phạm pháp. Hôm bác trai hút lại, bác gái bảo: Anh chẳng có lòng tự trọng gì cả. Bác gái thường cung phụng bác trai, có lúc bực mình vẫn nhịn. Có lẽ câu nói đó còn vì nhiều dồn nén khác. Khi người đàn bà nói với người đàn ông câu đó, quan hệ giữa họ đã có quá nhiều thất bại.
Mẹ thấy điện còn sáng, sang bảo: Đi ngủ đi con, một rưỡi đêm rồi. Không viết nữa. Mai vào bác không? Thôi, tắt đèn đi… Không nghe, cứ nằm ôm cuốn vở. Mẹ tắt cái đèn bàn. Nhưng còn cái đèn rọi treo trên tường mẹ không biết công tắc ở đâu. Công tắc ở đâu để mẹ tắt cho. Rồi, mẹ cứ đi ngủ đi. Mẹ chịu. Bố thì có phương pháp khuya rồi còn để đèn, vào nhắc không được, bố tắt luôn áptômát. Thua. Cũng có cớ để thôi viết. Đã bảo chả thích viết đâu. Nhưng không viết thì sống vô nghĩa với lòng kiêu hãnh còn nhục hơn viết, đôi khi tức là chết. Vả lại khi người ta đã biết tận dụng cả cảm giác chán viết để viết thì… Tha hồ mà điền vào dấu ba chấm. Còn tớ thì đi ngủ. Tớ mà điên huyền điền thì đọc cũng đã mất cả đêm.
Mẹ. Cái từ “nhân loại” đẹp thế mà hay gây phản cảm. Căn bản cũng tại người đời hay đính bên cạnh nó chữ “vì”. Mà nào có ai vì ai. Chỉ vì chữ “vì” mà “nhân loại” bị ghét lây. Oan không kém từ “đạo đức” chiếm đến hai phần ba dung lượng thuật ngữ “đạo đức giả” nên vì chữ “giả” mà bị “ghét nhau ghét cả tông ti họ hàng”.
Thế đấy. Ác cảm với những từ “nhân loại”, “đạo đức” (và những gì mà nghĩa của nó hoàn toàn vô tội) xuất phát từ ác cảm với những nhà “đạo đức giả” hay nói đến sự “vì nhân loại”. Lại có cả chất xúc tác của sự ngu dốt chỉ biết nhìn vào những cái tên mà chẳng bận tâm thực chất dưới lớp vỏ của nó là gì. Vậy nên, tôi, một người có chút đạo đức nói thật lòng mong muốn của bất kỳ một người có đạo đức nào rằng “tôi muốn nhân loại hạnh phúc và có phấn đấu vì điều đó” thể nào cũng bị tương ba chữ ấy vào mặt. Mẹ. Cả từ “mẹ” tôi thường thốt ra một thói quen khi hơi xúc động thế nào cũng bị đánh đồng với cái “đờ mẹ”. Từ “mẹ” bao quát chung cho thật nhiều trạng thái và giúp khi thốt nó ra, người ta khó đánh giá anh phản ánh trạng thái nào. Mẹ là người đầu tiên đem đến những cung bậc xúc cảm hay, dở. Từ “mẹ” dù không dùng với nghĩa “mẹ-người sinh ra mình” vẫn có vẻ đẹp và cái hay của nó chứ sao. Còn “đờ mẹ” vốn dĩ nghĩa của nó đã đa số chẳng sạch sẽ gì. Và càng thể hiện sự vô học khi trở thành câu cửa miệng đầy vô tư. “Hôm qua tao nóng quá. Tao đờ mẹ bật quạt mãi mà đờ mẹ đéo hết nóng…”. Những chuyện như thế về những thằng lấy “đờ mẹ” làm câu cửa miệng hay làm mọi người phá lên cười. Tôi chả thấy thú vị gì cả. Cứ việc gọi tôi là thằng đạo đức giả. Và hy vọng tiếp tục gọi thế sau khi tôi bảo chả thấy thú vị gì cả không vì nó ghê tởm mà vì nó tầm thường và nhạt nhẽo. Tôi mà tục thì còn “bằng chín lần thế”. Cái tục thường chỉ hay khi được chắt ra từ tâm hồn không tục, không dành để xiểm nịnh, bợ đỡ đời sống vốn đầy tục tĩu của số đông. Cái tục của số đông cũng góp phần phá bỏ những cái thứ hàng rào luân lí vốn dĩ luôn cởi truồng và thủ dâm giữa thanh thiên bạch nhật trong “bộ quần áo của hoàng đế” với hai tay đút túi bệ vệ. Nhưng sự phá bỏ này chỉ là sự phá bỏ vô thức. Số đông vẫn ngu dốt và hèn hạ. Bằng chứng là vừa nghe tiếng “góp phần” đã hí ha hí hửng. Và bị bắt vở thì mặt mũi tối sầm như mặt trời bị cho một chầy lặn luôn. Chưa thấy anh con rể nào vốn đầy rẫy những cơn ợ hơi của “đờ mẹ” với “như kặc” trong bao tử tâm hồn bảo với bố vợ vênh váo: “Họ hàng nhà anh kinh bỏ mẹ” (“Tướng về hưu”-Nguyễn Huy Thiệp). Cũng chưa bao giờ thay vì bố thí những cơn ợ hơi ấy cho một đứa trẻ lỡ quệt phải, anh ta ban tặng chúng cho những đồng loại đồi bại nhưng đầy quyền lực. Ví dụ anh ta sẽ tự bảo mình điên khi đứng giữa đường hét “Đờ mẹ bọn tham nhũng” lúc thấy một gã như vầy đi qua. Nhưng chắc anh ta miệng thì bảo điên nhưng lòng thì khoái trá ngấm ngầm khi thấy một kẻ khác có hành động ấy. Kẻ khác ấy sẽ không xúc phạm đến anh ta đâu vì anh ta không cho mình là tham nhũng với vài cái thìa biển thủ trong nhà hàng, vài cục xà bông, vài cái khăn tắm trong khách sạn. Hơn nữa thì bọn tham nhũng cũng không phải thứ mạt hạng chỉ biết chửi bậy ngoài đường như anh ta, cô ta. Miệng họ mặc kín mít áo quần. Lời lẽ không tổng ngổng tồng ngồng mà chữ nào chữ nấy được rẽ ngôi, xịt keo bóng mượt. Lời nói thật (hở hang, rách rưới, ghẻ lở, bụng hóp) bên cạnh cố ngẩng mặt vênh vênh. Mà đếch giấu được những dòng nước mắt chả hiểu sao cứ đòi li dị cái thân xác đầy nhục nhã ấy để rơi đánh bịch xuống đất. Muối thì về biển còn nước thì lên mây.
Thằng em ngồi bên phải tôi. Ba bố con cùng đi xem nhưng vé của bố ở khán đài khác. Bố nhường khán đài A cho chúng tôi. Bố bao giờ cũng thế, trong những món vật chất, bố luôn chọn phần dở nhất. Cả món tinh thần cũng thế. Nhưng vấn đề là tinh thần thật khó chia phần. Nhường nhau nhiều khi chẳng ai được ăn. Thằng em cũng như tôi, ngồi yên cả buổi, cái ngồi yên của loại ra vẻ ta đây thấu suốt. Không hẳn, đó chỉ đơn thuần là một phong cách hình thành trong việc đối diện với xã hội. Nó bắt chước tôi, dần dà cũng thành của nó, tôi chả nhớ tôi bắt chước ai. Chúng tôi ngồi yên với sự thoải mái chứ không gắng gượng hay kìm nén. Ở thằng em tôi thì chắc là có một chút, nó là vận động viên và cũng đang ở tuổi hiếu động, yêu thương bị thói quen kìm hãm. Ở nhà nó nói nhiều mà toàn nói trống không. Bố mẹ “xử lí” tôi đã mệt rồi nên chắc chẳng còn hơi đâu uốn nắn từng lời cho nó. Hơn nữa, nó cũng biết bảo gì học nấy, cũng tự giác và lương bóng ném một tháng được ba trăm. Nó bộc lộ dồn nén một chút, mọi người chắc đều khó chịu nhưng chịu được. Sống là gì nếu không biết chịu đựng nhau. Nhưng sống là gì nếu chỉ biết chịu đựng nhau. Hừ, chúng tôi ngồi cạnh nhau như hai khúc gỗ. Đừng nhầm là chúng tôi lạnh với nhau. Thi thoảng vẫn bình luận vài câu. Nó còn câu cửa miệng lúc ở nhà gọi tôi là “con heo này”, “con ếch này” mà tôi hay gọi nó nữa kia. Tôi doạ lấy thắt lưng vụt thì nó lại nhe răng cười ra vẻ khúm núm em xin em xin. Cũng có lần vụt nhưng với da thịt nó thì chỉ như muỗi đốt gỗ. Vẫn chứng nào tật nấy. Thật ra, trong nó luôn có một sự cạnh tranh ngầm với tôi. Điều đó làm tôi phần nào yên tâm. Như thế sẽ khổ nhưng sẽ giữ được tử tế. Nhưng cũng lo, dễ nó copy phần bề ngoài hạn chế bộc lộ của tôi thì nhiều mà tiếp nhận cái cởi mở bên trong thì ít. Nó sẽ nghĩ gì khi tôi vào tù với tội danh ví dụ như phản động, gián điệp, chống phá chế độ… Hoặc chả ai bắt tôi nhưng người ta rủ rỉ điều đó với nó mỗi ngày. Lúc đó, liệu nó đã đủ thông minh để hiểu chưa? Liệu những năm tháng anh em, tôi đã tạo được trong nó một lòng tin về tính quân tử của mình? Khi mà tôi luôn bị hiểu lầm. Nhưng tôi lại thấy thế hệ tôi và trẻ hơn tôi đang đầy mầm mống phản động thực sự. Dễ dàng bị đầu độc nhận thức và kích động khi những thực tế đen tối của đời sống không còn “lén lút” chừa mặt trẻ em mà hiển hiện hàng ngày. Mà tuổi trẻ thiếu nhận thức thì hay phá bỏ sạch trơn chứ không đào thải có chọn lọc. Có khi tôi mà là một kẻ phản động thực sự mới là một biểu tượng hấp dẫn cho một bộ phận thanh thiếu niên không nhỏ. Điều đó có đáng sợ với những người lớn càng ngày càng yếu đi không?
Ngồi bên trái tôi là một người khá điềm tĩnh, ít reo hò. Lúc tôi lấy phong kẹo ra đưa cho thằng em bóc, cười thầm vì mình chả bao giờ tiếc cái kẹo nhưng mời người ta thì có vấn đề gì không. Tôi hơi ngại sau cái kẹo là một sự thân quen. Tôi hơi chờn sự thân quen hoặc để lại ấn tượng. Chỉ là một thứ cảm giác theo thói quen của kẻ cô độc, ít tiếp xúc. Tôi thường tự hỏi từng người quen tôi gặp sẽ phản ứng gì khi đọc những điều tôi viết. Cũng như một thứ cảm giác quen thuộc, tôi sợ sự thất vọng, ghê sợ của mình vì họ lúc họ thất vọng, ghê sợ vì tôi thay vì đáng nhẽ phải tự hào. Tất nhiên tôi biết có thể tôi đánh giá thấp trí tuệ và lòng bao dung của họ. Nhưng thực tế đã biến tôi thành một con chim nao núng trước cành cây cong. Tôi sợ những sự quen thân, gần gũi mà không hiểu nhau. Tôi thì thế nào cũng được, khi khoẻ. Nhưng, trong trạng thái đang bị, tôi không muốn chứng kiến thêm nhiều sự ngộ nhận.
Tôi biết cảm giác này làm cho câu chữ hoài nghi hơn. Nhưng trong đời sống thì tôi dễ phức tạp hoá vấn đề. Cái kiểu luôn muốn giải quyết được sự việc trước khi nó xảy ra. Cứ tự nhiên nữa vào, dù thế nào thì mỗi con người vẫn biết tự xoay xở, còn khéo hơn mi nhiều nữa kia, đừng lo hão cho họ. Kẻo rốt cục chỉ là mi lo cho mình. Ừ, ta hiểu. Nhưng ta đang có những trạng thái bệnh. Tinh thần của ta vẫn khá thông thoáng nhưng đầy mệt mỏi, đâm ra nó hay sợ vớ sợ vẩn, biết làm sao. Phừ. Ta chỉ muốn trước tiên là qua cơn mệt này. Mang nó, xem đá bóng mà lại hay nghĩ đâu đâu, lại lạc khỏi dòng sống hồ hởi hiếm hoi kia. Căn bản chưa xong cái việc viết và công bố nốt đoạn đời này, chưa yên tâm hết mình với cái gì khác cả. Bao giờ thì xong? Không bao giờ? Không rõ. Nhưng đặt mục tiêu rồi. Và chưa thấy phải thay đổi.
Pha bóng nguy hiểm đầu tiên của trận bán kết 1 qua đi. Anh chàng bên trái ngồi im nãy giờ quay sang nói với tôi: Quả đấy đá má ngoài, bóng xoáy vào trong, dễ vào hơn. Tôi ầm ừ. Thế là có cớ mời anh ta chiếc kẹo. Một khuôn mặt khá dễ mến và có vẻ quen thân từ trước. Tôi hơi để ý anh chàng, chắc lớn hơn tôi độ dăm tuổi, xử lí cái vỏ kẹo thế nào. Anh ta thả miếng ni lông trắng đục ấy xuống dưới chân. Tôi không định đánh giá con người qua hành động ấy. Chỉ thấy một tí xíu thất vọng. Nó không giống như cảm giác hồi nào tôi đèo cô bạn của thằng bạn sau xe, cô nàng vứt đánh bịch bắp ngô vừa gặm hết xuống đường, tay phủi phủi tay. Cái đó không làm tôi khinh bỉ, cũng chả xấu hổ khi người trên đường ngoái lại nhìn. Ai có lương tâm và danh dự của người nấy. Chỉ hơi rờn rợn và xa cách. Ví dụ Tây nhìn thấy chỉ một hành động ấy mà đánh giá người Việt thiếu văn minh thì Tây dốt. Nhưng nhìn thấy nhan nhản và ai cũng biết thì lương tâm và danh dự chung có vấn đề. Có lương tâm và danh dự chung không? Có đấy. Hiện sinh hết thì còn gì là người. Thế nên mới chả bao giờ hiện sinh tất tần tật cả. Chả lo chuyện này. Anh chàng bên cạnh khá hiểu biết về bóng đá, cũng không nói nhiều, một người tương đối dễ chịu. Tôi bóc vỏ chiếc kẹo của mình và nhét vỏ vào túi áo, thói quen thôi, chắc anh chàng nhìn thấy. Cả buổi tôi mời anh chàng ba cái kẹo nữa, anh ta từ chối cái cuối cùng. Tôi cũng chả để ý những cái tiếp theo anh ta có vứt vỏ xuống đất không. Cái vỏ kẹo bé tí, sân vận động đằng nào chả phải quét dọn. Có lẽ với cái vỏ to hơn, anh ta không vứt. Cũng chả phải nói ai cũng vứt một tí như thế thì xã hội này ra gì. Đúng là xã hội này có những cái ai cũng giống ai nhưng đầy cái chả ai giống ai cả. Lo nghĩ, chỉ dạy hộ cách sống cho người khác chỉ mệt xác và vô nghĩa. Cái chính là tớ đã cho cái vỏ kẹo vào túi và anh chàng chắc cũng nhìn thấy. Và từ đó, tớ không thấy rác rơi xuống từ anh ta. Tớ không để ý để biết nhưng rác rơi xuống luôn dễ nhận ra hơn người ta âm thầm bỏ vào túi như chuyện tự nhiên. Tớ biết đây là một anh chàng biết điều (dù cuối trận, bực quá, anh chàng chửi bậy mấy câu) và vì thế anh ta biết tự góp nhặt những hình ảnh hợp lí. Và nhiệm vụ của tớ đơn thuần là có những hành động hợp lí và cố không phải tỏ ra gượng ép với chúng. Chúng ta cùng bắt chước nhau và vô thức tốt hơn từ đó. Bây giờ có bảo tớ là đạo đức giả cũng chả mấy ai bắt chước đâu.
Thằng em ngồi kiểu đầy tính hiền triết từ đầu đến cuối buổi. Thi thoảng tham gia mấy câu kiểu mấy nhà chiến lược. Đúng là đồ trẻ con phải làm ông cụ non. Tớ già hơn nó và thế là tớ đưa kẹo, nó phải bóc. Khán giả sôi động phết. Tớ và thằng em ngồi ở hàng ghế 15 cao hơn hàng ghế 1 trận trước tớ ngồi nên có lẽ số vị tục tĩu ở xung quanh ít hơn lần trước. Anh bạn bên trái bảo khán đài A bao giờ cũng buồn hơn các khán đài khác. Tớ đoán chắc cũng đỡ tục tĩu hơn. Sống trong tục tĩu, người ta đâm quen, còn bắt chước theo để ai cũng như ai. Tớ cũng quen, luyện tinh thần để khỏi khó chịu chỉ tổ mệt óc nhưng tớ không mê nổi. Mồm tớ vốn đã bẩn lắm rồi. À, nãy giờ quên chưa xin lỗi anh bạn vô danh bên trái. Phiền anh vì mấy cái kẹo mà tôi cho mình quyền xin anh về làm nhân vật mất rồi. Anh chắc chả chấp tôi đâu nhỉ. Vì hình như anh làm gì có trên đời. Nói vậy mong anh đừng giận vì tôi vô hình hoá anh. Chỉ là chuyện, chỉ là nhân vật, thật thì thật, không thật thì thôi, anh ạ. Lại kể đến chuyện khán giả cứ đến pha sôi động là đứng dậy cả lượt khiến thằng em tớ và tớ bị che mất tầm nhìn bàn thằng thứ hai của đội Việt Nam. Việt Nam chơi trận này hay và nhanh hơn trận với Thái. Xem thi đấu tốc độ cũng thích mắt. Hơi tiếc là tớ quên đem kính, nhìn người và bóng cứ nhoè hết cả. Vốn dĩ là bệnh của kẻ cận, đừng nhầm hay đừng mất công suy diễn là tớ khóc. Làm gì có lí do gì mà khóc. Có lí do cũng không khóc. Không có lí do mà khóc như hôm trước (ví dụ như thế, chuyện mà) thì hiếm lắm.
Lúc về, thằng em tớ bảo: Buồn cười, cứ nghĩ có cái búa gõ cho mấy chú phía trước mỗi chú một phát, bực cả mình. Ừ, tớ cũng nghĩ thế, nhưng chỉ cốc đầu thôi. Cốc đầu là họ đã sợ lắm rồi. Mấy người này trông nhát lắm. Chắc tớ và thằng em nghĩ nửa đùa nửa thật, chơi thôi. Họ nào có tội tình gì. Chỉ tại thằng em tớ và tớ ngồi trong lúc người ta đứng thì ráng chịu. Sân vận động đâu phải chỗ có qui định ngồi trăm phần trăm. Mấy người trước mặt bọn tớ đứng vì những người trước họ cũng đứng cả lên. Ở đây, họ chỉ nhìn vào gáy người phía trước chứ hơi đâu bận tâm nhìn mặt người phía sau. Ở đây, họ tự do trông xuống, thích ngó ai thì ngó. Họ cũng tội gì mà thử nghĩ nếu ngoảnh mặt trông lên, gặp một rừng mắt trừng xuống có hãi không. Ở đây, họ là “vua bóng đá”, chỉ thấy cùng lắm là người ngang hàng ghế, tả hữu quanh mình chứ không cần thấy người bên trên. Ai cũng có chiếc ngai của mình trong một nơi “không có vua”. Vui lắm. Bạn mà không bệnh và không dở dang việc, chắc bạn cũng tội gì mà không vui. Ở đây, họ cho mình quyền gào thét, nguyền rủa, phán xét. Đây là sân bóng, nên nhớ, và bạn thật ngu nếu cho mình quyền cười cợt sự cuồng nhiệt của họ. Họ bị im lặng, cuồng miệng quá rồi. Đây là những phút giây mà con người có quyền được sướng. Nhưng bạn sẽ phán xét những lời nguyền rủa của một bộ phận trong số họ. Nó đến sau mỗi pha bóng hỏng. Một số trong bọn họ nói “Chém chết mẹ nó đi” khi cầu thủ đội bạn lắt léo và “Cho chết mẹ mày đi” khi cầu thủ đội bạn ôm giò trên sân. Họ cũng chả ngại chửi cầu thủ đội nhà lỡ sơ suất hay trọng tài bắt không hợp ý họ. Rồi tí lại reo ầm lên “Việt Nam vô địch” với mỗi pha bóng tấn công. Họ chiếm tỷ lệ một trên hai lăm khán giả, hoặc một trên năm mươi gì đó. Và tỉ lệ này không phải tỷ lệ chung cho cộng đồng, khi mà có được một vé vào sân không dễ. Con số phỏng đoán mơ hồ này cũng không làm thực tế ít hơn hoặc nhiều hơn. Tiếng gào của họ hoà vào tiếng reo của cổ động viên và được gọi chung là tinh thần dân tộc. Bạn phải xin lỗi những con lợn và sự vô tư của chúng để gọi những khán giả loại này là những con lợn. Và sự vô tư của họ là sự vô tư của những con lợn. Những con lợn ấy lại đã đang và sẽ làm chủ biết bao nhiêu đàn bà và trẻ con. Mà nô lệ thì khó mà không giống chủ. Có lẽ, những con lợn ấy vốn dĩ là sản phẩm của những con lợn khác. Nhưng là lợn thì rất hay tự hào. Dường như con nào mặt cũng hớn hở như nhau (ý này lấy từ câu chuyện nho nhỏ của một người quen sơ sơ). Không. Bạn là người. Đừng sa sầm mặt như thế. Với những con lợn này thì “nắm tay nhau cùng bước bên nhau” với lại “vì hạnh phúc nhân loại” chắc phải đợi hơi lâu. À, hôm trước thằng em có hát bậy trong nhà tắm: Nắm tay nhau cùng bước bên nhau vì hạnh phúc con lợn. Chắc bạn có chút ám ảnh về cái câu đó.
Trước trận bán kết một ngày là ngày cưới chị cả. Mệt rồi. Nghỉ đã. Hy vọng bạn chưa chết trước khi viết tiếp đoạn này. Kẻo lỡ ra dân tình chỉ đọc được đến đây, suy diễn lung tung thì khổ.
Sáng ra, đúng hơn là gần 12 giờ trưa, mẹ sang kéo chăn gọi dậy: Dậy ăn cơm nào. Bác gọi điện giục xuống rồi đấy. Hôm qua hứa với bác là 8 giờ vào. Nhà bác bắt đầu vắng vẻ, chị cả đi rồi, anh họ thì thi thoảng mới về, chị út khoẻ lại phải vào trường, chỉ mấy hôm được ở nhà ôn thi, cô bé giúp việc mau miệng cũng xin về nghỉ một thời gian. Bác không bán hàng nữa, cho thuê cửa hàng. Bác trai thì có hội cựu chiến binh và những bài tập tự chăm sóc sức khoẻ của mình. Căn nhà chắc sẽ trầm đi. Và bác gái có nhiều thời gian rảnh để “soi” bạn hơn. Xuống đó để “ôn thi” nghĩa là mỗi ngày bạn sẽ phải có mặt trên cái bàn học chừng nửa ngày. Nếu không muốn hơi tí bị nhắc: Bỏ truyện đi, ngồi vào bàn học đi con. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc bạn khó có thể dùng cái máy vi tính của chị út để gõ nốt câu chuyện này. Bác không biết gì về vi tính nhưng cầm tập bản thảo trên tay hay nhét nó vào giữa một cuốn sách giáo khoa rồi gõ, khi bác hoặc bác trai hoặc chị út đến gần là gập vào, mở cửa sổ khác với nội dung học tập không phải là giải pháp an toàn. Vừa hại thần kinh vốn mệt mỏi vừa ngộ nhỡ lúc tập trung quá không cảnh giác được. Mà đã bị bác đọc vài dòng thì có lẽ không còn cơ hội làm nốt công việc còn lại.
Bác bảo: Bao giờ có cái bằng, lấy vợ thì bác mới cho về. Trời, thế này thì chỉ khổ cho độc giả. Ngồi trên bàn, hoàn toàn có thể viết. Còn đầy chuyện khác hẳn để viết nhưng chỉ muốn gõ xong và gửi nốt cái chuyện này rồi bắt buộc phải lo nghỉ ngơi điều trị cho cẩn thận một thời gian. Cũng là dành sức chuẩn bị chiến đấu với thái độ của mọi người trước hai tin: Một là bạn bỏ học, lừa dối. Hai là bạn viết cái chuyện này. Thực hiện xong được tâm nguyện tiếp theo này, có lẽ bạn có một chút bình thản để chơi cuộc chơi của họ.
Mẹ tiếp tục lay bạn dậy, bạn cứ rúc vào chăn. Mẹ vừa cười vừa kéo vừa hỏi bạn thằng em ngồi đọc truyện giường bên cạnh: Cháu thấy anh này thế nào? Bình thường ạ. Tuổi già đang đến, mẹ cần tình yêu thương của những đứa con. Nhưng chúng đã bị đời sống dán vào những vỏ bọc lạnh. Mẹ thì không chịu thả bạn ra để nắng làm tan chảy chúng. Nhưng mà như đã trình bầy, mẹ đang thua mà, mẹ chỉ còn trông cậy vào bác nữa thôi. Bác thì biết bạn viết nhưng chưa đọc gì bạn viết cả. Bạn không mong bác đọc lắm. Nó dễ là một cú sốc nếu không chuẩn bị kỹ. Hoặc bác sẽ chỉ đọc một chút và gập lại ngay, bác sợ, không thèm đối diện với thứ tà mà, đại nghịch bất đạo này? Cái thứ mà bạn đã cố viết một cách bình thường, chân thật và kiềm chế nhất.
Chuông điện thoại reo. A lô. Bác đấy ạ. Cháu vẫn nằm trong chăn. Em gọi mãi không dậy. Con nói chuyện với bác này. A lô. Cháu vẫn không chịu dậy ạ. Thôi, bác đừng đi xe ôm xuống đây. Để tí nữa em bảo cháu vào. Dạ. Ngày hôm qua cháu không học gì cả. Sáng nay em đi làm không rõ cháu có học không. Có thể cháu học đêm qua. Em ngủ từ mười giờ nên không rõ. À. Vâng. Bác nói chuyện với cháu. Này, con nói chuyện với bác không thì bác đi xe ôm xuống bây giờ. A lô. Cháu vẫn không chịu dậy ạ. Thôi, bác đừng xuống. Để cháu ăn cơm xong em bảo cháu lên. Vâng ạ. Em chào bác. Dậy nào. Mệt hay muốn xin bác cho ôn thi ở nhà cũng phải nói với bác chứ. Mẹ kéo tóc bạn một lúc không ăn thua, đành sang phòng bên nghỉ trưa. Hì. Ra vậy. Tự do hay không là ở mình. Nói chung bạn tạm chiếm được thành luỹ này rồi. Chỉ còn làm con tin ở nhà bác nữa thôi. Khi về đây nghĩa là bạn tự do. Bác bắn đại bác từ thành trì của bác tới chỉ nghe tiếng nổ chứ không tới. Bịt tai lại, im lặng, là xong. Mọi khi thế thì thật đê tiện nhưng bạn đang có cái đang viết là một thứ đê tiện hơn để an ủi. Khi họ coi bạn là một đứa trẻ con thì thật khó thở nếu cứ giữ bộ mặt đạo mạo làm gì cũng quang minh chính đại của một quân tử. Tốt hơn là nên nhập vai. Cũng như hôm cưới chị cả vừa rồi, bạn chạy lăng xăng suốt. Bưng bê đủ thứ. Gần cuối buổi, đang bê chai thì có một người đàn bà chưa già ngồi ăn ở bàn bên trái gọi giật lại: Mày ơi, dọn chỗ bát này đi. Vâng. Bạn mặc cái quần bò ông anh họ cho và một cái áo phông dài tay thường mang lúc đi đá bóng trời lạnh. Chắc họ nghĩ bạn là bồi bàn. O.K. Chẳng có gì đáng bực cả. Nhiệm vụ là đám cưới vui vẻ. Không phải là giáo huấn, chỉ ra chân lí hay giác ngộ cho quí bà nọ. Thử nghĩ chơi tí. Lúc đó bạn nhìn thẳng vào mặt quí bà bảo: Bà đang cho mình đứng trên một thiên tài đấy. Phì! Thiên tài à? Chứng minh đi! Có ngay:
việc gì mà phải chứng minh
ta toàn ăn nói linh tinh thôi mà
ngày mai em hoá ra ma
em đừng ngộ nhận là ta báo thù
ngày mai chả phải trung thu
mà sao lũ sói đã tru đầy đường
em à còn có lòng thương
đừng mày tao với vô thường nghe em
Không. Đời sống họ không cần những sự kinh động. Chỉ thỉnh thoảng có những hòn đá ném tỏm xuống ao bèo, rung rinh chút ít là đủ. Bạn đã hơi lo sự xuất hiện câu chuyện của bạn ảnh hưởng đến đám cưới này. Cuối cùng thì nó cũng qua đi yên ổn và bạn còn chưa viết xong. Bạn đang đóng vai một chân phục vụ và bạn sẽ hoàn thành nó trọn vẹn. Nghĩa là phải chấp nhận cả những sự đê tiện. Hì, tất nhiên nếu quí bà kia định sàm sỡ bạn thì lại là chuyện khác. Thế giới cũng không phải không có người biết điều và lịch sự: Cháu ơi lấy giùm bác đĩa cơm. Vâng. Cảm ơn cháu nhé.
Ông chú em bố được trao quyền lãnh đạo khâu tổ chức đám cưới. Cũng đâu ra đấy. Này, mày bê cái kia cho chú. O.K. Lẳng lặng làm. Này, mày chuyển cái bàn này lên. O.K. Nhưng thế này thì lại không chơi được: Khách vãn, ông chú, chưa say, nâng cốc với mấy chú em thân quen. Này, lấy cho chú mấy chai bia. Lúc đó bạn đang dọn khăn trải bàn. O.K. Lẳng lặng lấy. Này, lấy cho chú bao thuốc. Lúc đó bạn đang bỏ vỏ chai vào két và khuân xuống nhà. Kệ. Cứ đi xuống. Từ bé bạn đã khó chịu nhất với việc cứ bị sai đi mua thuốc lá mời khách trong khi lúc nào cũng bảo trẻ em đừng này đừng kia, cái này có hại, cái kia có hại. Đi lên, đã có người lấy thuốc ra hộ rồi. Này, mày bóc cho chú bao thuốc. Lúc đó bạn đang gập bàn. Kệ. Cứ gập. Thưa chú, tôi không phải là đứa để chú đối xử như một con chó. Lúc đó bạn cho mình quyền cởi trói cho dòng chữ ấy tung tăng trong óc. Còn ngoài đời thì bạn bình thản lặng im. Có một hôm, ông chú gọi bạn sang bảo: Mày vào đây chú cho ít mật gấu bóp chân. Dạ, thôi ạ. Bạn đánh mất sự rung động trước sự vô tư ấy. Khoảng cách vô hình. Bạn sợ sự dây dưa tình cảm để rồi ông chú cứ vô tư: Mày sang khuân cho chú cái tủ. Bác gái nghe thấy bảo: Ấy. Không được đâu cậu ơi. Cháu nó đang bị đau cơ. Ôi dào. Kệ. Nó làm được tất. Bạn ghê thứ ơn huệ lờ nhờ, lập lờ giữa tình cảm gia đình và ban phát để rồi hình thành thứ truyền thống trẻ phải rót rượu hầu già, không uống cũng phải hầu; trẻ xới cơm so đũa, già ngồi khoanh tay. Tưởng hay ho, lễ nghĩa nhưng thực ra chả văn minh tí nào. Nó tạo ra thói quen đứng trên người khác với niềm tự hào tuổi tác. Rồi: Mình giúp nó cái này thì nó phải ơn mình thế này. Và xã hội nó đâm ra thế này. Kinh lắm. Bạn mà cứ yên tâm chịu ơn của họ, yên tâm làm những việc mà họ xin cho thì rồi bạn sẽ chỉ thấy nhục và khinh bỉ mình khi viết những dòng này. Bởi bạn là người sòng phẳng. Cho thì thôi nhưng nhận thì không phủi tay được. Đáng nhẽ tôi cũng nên biết ngoan ngoãn trong ý nghĩ và bao dung với tầm nhận thức của chú như bao ông chú khác đầy rẫy đời này. (So với phần đông, chú còn là một ông chú tốt bụng và nhiệt tình nữa kia). Để sống cho xong đời. Nhưng rất tiếc, tôi lại là một thiên tài. Tôi phải đòi một cuộc sống tiến bộ hơn. Tôi phải viết dù chú đầy sức mạnh, lại là công an. Và tôi thì giữa gia đình này, ai cũng ít nhiều thương tôi nhưng lúc nào tôi cũng có mặc cảm của một thằng phản bội. Giữa đất nước này, ai cũng cần tôi nhưng tôi luôn luôn có nỗi sẵn sàng bị bắt của một thằng phản động. Khi mà tôi lạc loài. Chẳng có ai tin và chẳng biết tin ai.
Hết trận đấu, ra đến ngoài sân, gặp bố cũng vừa ra. Bố bảo: Đáng xem thật. Thót cả tim. Vâng. Trận đấu quả thú vị hơn lần trước. Nhưng sao lòng tôi không hồi hộp, mong chờ. Thấy bố hớn hở, tôi nhẹ nhõm. Tôi nghĩ, nếu tôi chết, người buồn nhất là bố. Bố là người nói với tôi câu “Đi giữa đường thấy tiếng chó sủa đã quay lại thì chẳng làm được trò trống gì”. Nhưng lại ý nói về sự bỏ học để theo con đường mình chọn của tôi. Lúc đó, tôi không cho phép mình cười gằn. Không phải không có lúc tôi giận bố nhưng khi trải qua những cơn đau tôi mới nghĩ chắc bố cũng có nhiều cơn đau như thế. Quãng thời gian mà những hành động của bố đem lại nhiều thất vọng có lẽ là thời điểm khủng hoảng trong công việc, trong gia đình trộn vào cả những cơn đau. Từ lúc trẻ, sau một đợt dùng thuốc trị bệnh quá liều, bố bị hỏng khứu giác. Ngần ấy năm không ngửi thấy mùi gì, thật khổ. Có một thời, sau mỗi câu nói, bố đều đệm thành quen câu “Khổ quá”. Có lẽ bố đã qua rồi cái thời dũng mãnh. Bố muốn yên ổn và sợ cho bạn. Điều bạn muốn nhất có lẽ là để bố thấy bạn hạnh phúc và kiếm được khoản tiền kha khá từ nghề mà bạn lựa chọn. Bố sẽ không phải chuẩn bị tinh thần đi uống rượu làm quen với mấy ông to to mà mai đây nếu bạn xong cái bằng, họ sẽ dễ làm sếp của bạn. Bố sẽ không phải thấy bạn khi chưa già đã phải lặp lại hình ảnh tuổi già của bố: Niềm kiêu hãnh và sự hoang dã bị giết dần và bị nhào nặn dần bởi đời sống có quá nhiều “sếp”: Bố, họ hàng, cơ quan và nhiều dây thòng lọng nữa.
Ba bố con đèo nhau về trên con đường cao tốc đông nghẹt. Việt Nam vô địch! Việt nam vô địch! Họ gào lên. Giá là ở một thời điểm khác, bạn cũng sẽ khó có thể không phấn chấn. Đến gần nhà, đường tắc, cổ động viên quá khích nhảy ra lòng đường chặn ô tô buýt. Gào rú. Bố xuống đường đi bộ về trước. Bạn bảo thằng em xuống đi cùng bố. Còn mình bạn với chiếc xe cạn xăng. Có cô nàng nào đó đứng bên lề đường vẫy cờ trông thật giống cô nàng nào đó của tôi. Thanh tú. Cả khi em ngoác miệng kêu “Việt Nam vô địch!” thì em vẫn duyên dáng và đầy sức sống khác hẳn đám ô hợp quá khích kia. Thôi, tôi trôi qua em rồi. Đường rộng ra dần. Gió thốc vào đầu tôi buốt lịm. Tôi không rõ đêm nay có vỡ giấc và người nhẹ bẫng nữa không. Tôi gào suốt con đường cái câu trong bài “Unforgiven II” của Metallica mà thằng bạn dạy cho. Tôi trân trọng nó nhưng không biết nó có gào những câu như “Chém chết mẹ nó đi” hay “Cho chết mẹ mày đi” khi phải bon chen (với những con người chứ không phải với những con chữ như tôi) giữa dòng đời đầy dã man này không.
“What I’ve felt what I’ve known never shine through what I know”
hoặc
“What I fell what I know never shine through what I’ve known”
Chúng khác nghĩa nhau nhưng nghe thì na ná như nhau. Tôi hát cả hai kiểu, lặp đi lặp lại. Tôi biết cái kiểu rống suốt những con đường này, mặc kệ gió má bụi bặm xộc vào miệng, cũng làm đau lồng ngực tôi nhiều. Nhưng còn chỗ nào không đau nữa đâu. Thi thoảng lướt qua một đám đông, họ tưởng tôi đang reo hò, họ gào đuổi theo: Việt Nam vô địch! Việt Nam vô địch! Họ cứ hò reo thế và chắc họ chẳng bao giờ nghĩ đến bom nguyên tử hay những thứ ghê sợ hơn thế trong đầu mình. Sau niềm vui chung, họ dễ lại lừa dối và khinh thị lẫn nhau. Tất cả mối bận tâm của họ nằm trong vòng luẩn quẩn ấy. Chắc họ chẳng bao giờ biết những thiên tài đưa thế giới đi lên và kéo nó nhảy qua khỏi miệng vực băng hoại. Sự vô lo của họ giết dần những thiên tài. Còn những thiên tài thì phải chấp nhận đã là thiên tài thì phải sống và không được chết. Tôi cười khùng khục trong họng. Không phải điệu cười chua chát. Cũng không phải điệu cười sảng khoái rồi. Tôi cười như tôi.
(11.12.03)
. XVIII. MẦM SỐNG
em ngủ
mưa bụi
n h ị n r ơ i
và tôi
n h ị n n g h ĩ
(trời ơi yên bình)
thế mà em cũng giật mình…
(Nhịn, trích, 31.12.03)
- Xin ngài đi thẳng vào vấn đề cho.
- Vâng, thưa ngài. Ông cụ tôi rất mê văn của ngài.
- Vâng.
- Ông cụ bảo chỉ có ngài mới hiểu được ông cụ. Vì văn của ngài…
- Xin ngài đi thẳng vào vấn đề cho. Tôi đang rất bận.
- Có gì mạo phạm xin ngài tha lỗi. Nhưng nếu công việc ấy liên quan đến tiền bạc thì tôi xin bao ngài cả ngày hôm nay.
- Vậy ư? Được! Mời ngài nói tiếp.
- Ông cụ tôi bị liệt toàn thân. Chỉ có bộ óc là tỉnh táo. Ông cụ nói được nhưng rất khó khăn. Hơn thế nữa, ông cụ luôn bị những cơn đau khủng khiếp hành hạ. Ông cụ bảo ông cụ sống được là nhờ văn của ngài. Quả vậy, có một lần chúng tôi tưởng ông cụ đã về trời rồi. Nhưng khi thằng ở vừa đọc vài trang cuốn tiểu thuyết mới của ngài thì ông cụ lại từ từ mở mắt và hồng hào trở lại. Lạy Chúa tôi!
- Vâng.
- Tôi rất mừng vì điều ấy. Thế nên tôi đã tìm mua tất cả các tác phẩm của ngài cho ông cụ. Ông cụ rất phấn chấn. Có điều, những cơn đau không tha cho ông cụ.
- Vậy ngài muốn gì?
- Tôi muốn… Tôi muốn… Tôi muốn ông cụ sớm được ra đi thanh thản. Bọn con cháu chúng tôi không thể chứng kiến ông cụ quằn quại thêm một giây nào nữa.
- Vậy thì ông phải nhờ đến bác sỹ chứ.
- Thế đã đành. Nhưng ông cụ thì vẫn muốn sống. Ông cụ bảo thích nhấm nháp sự đau đớn ấy.
- Vậy…
- Tôi có một đề nghị với ngài-đôi mắt người đàn ông quẹt nên một tia ảo não nhân tạo.
- Ngài cứ nói.
- Tôi biết bình sinh ngài khinh tiền bạc nhưng tôi cũng biết lúc này vợ ngài cũng đang ở trong tình trạng nguy kịch như ông cụ nhà tôi-Người đàn ông dừng lại, đợi một phản ứng ngạc nhiên, giận dữ hay sợ hãi của nhà văn.
Nhà văn nói:
- Ngài cứ nói tiếp.
- Tôi biết ngài đang rất khó khăn nên tôi muốn thương lượng.
- Tôi nghĩ tôi hiểu được phần nào con người ông. Vì thế, ông hãy nói chuyện với tôi như một đối tác làm ăn. Lúc này, đừng coi tôi là nhà văn. Mong ông chỉ nói những điều cần nói.
- Được. Cảm ơn ông. Tôi muốn ông giết chết ông cụ nhà tôi. Ông yên tâm, việc này không hề phạm pháp.
- Bằng cách nào?
- Có hai cách. Một là ông tuyên bố từ giã nghiệp văn. Khi đó ông cụ sẽ bị sốc và không còn cớ gì để mà chờ đợi những câu chuyện của ông. Tất nhiên, sau khi ông cụ chết, ông có thể tái xuất giang hồ nếu muốn. Ông có thể yên tâm rằng, tôi sẽ đền bù xứng đáng để ông và vợ ông có thể sống an nhàn đến đầu bạc răng long. He he.
- Còn cách thứ hai?
- Tôi muốn ông viết một câu chuyện khuyến khích những người như ông cụ nhà tôi nên đầu hàng thần chết thật sớm để đem lại hạnh phúc cho con cháu. Tôi tin ông cụ sẽ nghe lời ông. Và phần thưởng sẽ trị giá hơn cả giải Nobel. Ha ha.
- Ha… Ha. Tôi thấy ông có khiếu phê phán đấy. Sao ông không tự viết lấy rồi tôi sẽ mạo danh ông. Thế có phải đỡ cho cả hai không. Ông có thể bắt ông cụ chết theo cách ông thích. Còn tôi không phải viết những điều tôi không thích.
- Đó là khoảng cách giữa doanh nhân và nhà văn, ông ạ. Mà tôi nghĩ chính ông đang làm mất thời gian đấy. Ông hãy trả lời có hay không. Tôi biết ông rất yêu vợ. Nếu ông sợ cái xã hội này lên án, tôi sẽ thu xếp cho ông đến một nơi hoàn toàn mới lạ. Thậm chí, ông có thể làm vua làm chúa ở đó.
- Nhưng vợ tôi. Ông có nghĩ rằng tôi có thể giết vợ tôi bằng chính câu chuyện ấy không? Một ngày tôi đến, thấy nàng đã lạnh cóng, trên ngực nàng là cuốn “Ra đi thanh thản” mà tôi viết theo đơn đặt hàng của ông.
- Ông quả là người biết lo xa. Vậy thì chuyện của ông sẽ chỉ được in duy nhất một bản. Ông đã hài lòng chưa? Chỉ một bản và đoạt giải Nobel. Ha ha.
- Ông cụ nhà ông là người thế nào?
- Độc ác, cục cằn, ích kỷ, tham lam.
- Điều đó phần nào phản ánh qua ông.
- Cảm ơn ông đã thành thật.
- Còn tôi không tin vào sự thành thật của ông. Tôi muốn gặp ông cụ.
- Rất tiếc là không thể, thưa ông. Cuộc mua bán giữa chúng ta cần được giữ bí mật. Tôi còn e ông cụ sẽ khỏe lên sau khi tiếp xúc với ông.
- Ông còn lo xa hơn tôi. Đó đúng là khoảng cách giữa doanh nhân và nhà văn.
- Xin ông bớt mỉa mai cho. Trước khi đến đây tôi đã xác định rằng không được phép xấu hổ.
- Vậy mà tôi cứ định sẽ làm cho ông phải xấu hổ cơ đấy. Xin lỗi.
- Vậy ông nói có hay là không?
- Tôi cần suy nghĩ đã.
- Tôi biết ông sợ làm tổn thương đến vợ ông. Nhưng ông ạ, hòn đảo mà tôi sẽ đưa ông đến có những lạc thú mà ông sẽ phải công nhận. Ông đã quên những lạc thú ấy. Nhưng đến một lúc nào đó, nó sẽ trỗi dậy trong lòng ông. Ông có tài và ông xứng đáng được hưởng những thú vui dành cho ông. Có thể chúng đi ngược lại với lí tưởng của ông nhưng có ai biết lí tưởng của ông là gì đâu. Ở nơi ấy, ông sẽ là tất cả mà cũng chẳng là ai cả. Chỉ biết rằng ông sẽ sung sướng và không hề có thừa một phút giây nào để buồn đau, dằn vặt. Và nếu ông chỉ đến đó có một mình thì có phải sướng không?
- Nếu tôi muốn thế, tôi đã tự sát.
- Ông đã cố tình cưỡng lại những cám dỗ tôi đưa ra. Nhưng ông hãy nghĩ kỹ đi. Chẳng có gì đang ràng buộc ông cả. Ông chỉ việc viết xong câu chuyện và nghỉ hưu, hưởng lạc. Hãy coi đó là một vụ tự sát và ông được lên thiên đàng. Thế thôi. Tôi cũng có dự định ấy. Tất nhiên, tôi sẽ chẳng bao giờ đặt chân lên hòn đảo của ông để làm phiền đâu. Ha ha. Ông sẽ được thoát li, thoát li khỏi những kẻ như tôi.
- Tại sao tôi phải tin ông?
- Vì ông không còn sự lựa chọn nào khác. Hay ông định viết một câu chuyện kêu gọi người ta quyên góp cho vợ ông. Bù lại, ông sẽ làm nô lệ nghệ thuật cho họ vĩnh viễn?
- Ông nói không phải không đúng. Nhưng nếu tôi thất bại…
- Thì ông hãy quên tôi và cuộc gặp gỡ này đi. Tôi cho ông thời hạn ba ngày. Trong ba ngày đó, vợ ông sẽ được phục vụ như bà hoàng. Còn những ngày tiếp theo là tùy thuộc vào ông. Ba ngày sau, giờ này, tôi sẽ trở lại. Chào ông.
- …
Nhà văn ngồi lại một mình. Liệu hắn có phải quỷ Satăng không? Một câu chuyện có thể quyết định sinh mạng con người ư? Nó là một cám dỗ, một thử thách mà lâu nay ta vẫn thèm muốn. Một cái gì đó kinh điển. Ta có thể viết ngược lại, nghĩa là cứu sống con người ta. Nhưng tiền. Ta cần tiền. Ta không phải là tên sát nhân. Ta có thể giải thoát cho người đàn ông đó khỏi đau đớn và lũ con đốn mạt. Ta còn có thể cứu sống vợ ta. Ta cảm thấy quá mệt mỏi và bất lực. Thấy mình như một kẻ ngu si, trơ trọi, chẳng biết làm gì. Hay đó là một giấc mơ ám ảnh ta? Ta phải đến bên nàng…
Nàng vẫn nằm im trong căn phòng màu hồng. Hàng mi dài ôm lấy đôi gò mắt. Nhà văn trang trí bốn bức tường bằng những dải lụa và giấy dán dịu màu. Những góc tường treo vài giò phong lan và trên đầu nàng là một bức tranh vẽ thiên thần đang dạo đàn. Tất cả trị giá một cuốn tiểu thuyết ông viết trong năm năm. Nhà văn hài lòng với cái giá ấy.
Nàng nằm dài trên chiếc giường trắng thoảng hương hoa nhài. Như một bông tulip rơi trên mặt tuyết. Nàng không ngủ. Đôi tay nàng vẫn lần tràng hạt. Ánh xanh của tay hắt lên từng hạt gỗ. Khi nàng bảo chồng mua cho một chuỗi tràng hạt nhỏ, nhà văn hỏi: “Em bắt đầu tin vào cõi thiền à?”. Nàng đáp: “Không. Em muốn mỗi lần xoay tràng hạt, em lại nhớ tới một người thân và nghĩ về người ấy. Như thế em không còn thấy cô đơn trong lúc chờ đợi anh. Anh biết không? Em mong anh hơn cả những lúc chúng mình mới yêu nhau. Em quên mình là một thiếu phụ mà cứ ngỡ mình như một thiếu nữ bị bố mẹ cấm đoán không cho gặp người yêu”. Bỗng nàng im bặt. Đôi má trắng nhợt ửng hồng. Nhà văn hôn lên má nàng như muốn vệt hồng ấy loang khắp thịt da nàng. Ông bảo: “Em nói tiếp đi. Anh đang hạnh phúc”. Rồi ông lại bảo: “Thôi. Em mệt rồi. Hãy kể cho anh bằng mắt thôi nhé”. Họ ngắm nhau hồi lâu. Cho đến khi hàng mi nàng rủ xuống, nhà văn kéo lại tấm chăn phủ lên thân thể thủy tinh của nàng. Rồi lao đầu vào sáng tác. Nhà văn tóm lấy bất cứ ý nghĩ nào đến. Ông viết tất cả, không sửa chữa. Không có thời gian để sửa chửa. Thậm chí, không viết kịp, ông đọc vào máy ghi âm. Cứ thế, nhà văn viết, bỏ qua tất cả những lời phê bình. Bỏ quên cả kiệt tác nung nấu. Người ta biết đến văn ông nhưng chưa thừa nhận. Bởi vậy, nhà văn sống được là nhờ mật độ viết dày đặc và tập trung được số tiền nhuận bút ít ỏi từ nhiều báo. Người ta chẳng ngược đãi ông nhưng cũng chẳng tôn vinh ông. Rồi từ ngày vợ ốm, nhà văn phải dùng hết số tiền dự định cho cuộc đổi đời. Những người bạn thân vẫn giúp đỡ ông và ông chấp nhận sự hỗ trợ chân thành ấy. Như thế vẫn chưa đủ cho một con người. Để sống.
Mệt mỏi. Nhà văn quì bên giường vợ. Ngả đầu cạnh nàng, áp tay nàng vào má. Những viên gỗ ấm áp cọ vào đám râu như những giọt nước mắt. Những giọt nước mắt bằng gỗ. Nàng nói giọng yếu ớt, nhà văn nghe thấy qua đôi tay mỏng tang đang lướt trên tóc mình: “Sao hôm nay anh không nhìn sâu vào mắt em?”. Nhà văn nhìn vào mắt nàng. Nàng bảo: “Hãy đặt tay em lên ngực anh”. Nhà văn áp tay nàng vào ngực mình. Hồi lâu, nàng bảo: “Anh có chuyện buồn gì thế?”. Nhà văn hỏi: “Ai bảo em thế?”. Nàng cười buồn: “Nhịp đập trái tim anh”. Nhà văn cười gượng: “Tại anh chưa ăn sáng thôi, mình ạ”. Nàng đáp: “Vâng”. Nhưng nhà văn đọc được trong mắt nàng: “Đừng giấu em điều gì anh nhé”. Nàng bảo: “Anh ăn hộp cơm kia đi. Rồi lại đây ngủ bên em”. Nhà văn ngoan ngoãn nghe lời. Rồi đến nằm bên nàng. Thiếp đi với bàn tay nàng run rẩy trên ngực…
Nhà văn mở mắt ra. Thấy mặt mình mát lạnh. Có mùi thơm của biển, có vị mặn trong gió. Ông đang nằm trên một cặp đùi trắng muốt! Ông muốn vùng dậy. Nhưng bàn tay trắng nõn nà trên tóc ông như dìm ông xuống. Nhà văn nhắm mắt lại. Tự trấn tĩnh rồi nhủ: “Đây không phải là tính cách của ta. Vậy thì nó là một giấc mơ”. Nhà văn chợt không muốn thoát khỏi nó. Qua bao nhiêu mệt mỏi, đây là lúc để nghỉ ngơi. Nhưng nhà văn không thấy thanh thản. Ông nghĩ đến vợ. Cặp giò kia phàm tục quá. Bàn tay kia cũng không phải của nàng. Nó khiến ta sợ hãi và xa lạ.
Khi đôi tay khô héo của nàng áp lên má ta, ta vẫn thấy sự dịu dàng và mềm mại. Không phải tỏa ra từ tay nàng mà từ hồn nàng và ngay trong hồn ta. Những lúc nàng nhìn vào mắt ta, nàng nhìn mãi nhìn mãi mà không chịu quay đi. Nàng không chịu nổi nỗi đau trong mắt ta nhưng nàng không ngoảnh mặt đi. Vì nàng biết ta thích ngắm và cần ngắm đôi mắt nàng. Nàng muốn nói với ta vì biết ta yêu giọng nói của nàng. Nhưng ta không cho nàng nói. Không để nàng phải đau đớn hơn nữa. Nàng nghe theo. Ngoan ngoãn như một chú thỏ. Và nàng mỉm cười với ta trong cơn đau. Và sưởi ấm ta bằng những giọt nước mắt không lời. Cái chớp mi im veo của nàng đủ làm lắng đọng tất cả. Ngay cả trong giấc mơ, ta cũng chỉ muốn ở bên nàng. Ta cõng nàng đi trên sóng. Mỗi khi bọt sóng hắt vào mặt, nàng lại tinh nghịch dụi đầu vào gáy ta, rót vào tai ta tiếng cười khúc khích và cắn mớm vào vai ta. Đó là giấc mơ của ta và ta chỉ chấp nhận giấc mơ ấy.
Nhà văn vùng dậy khỏi gọng kiềm da thịt kia. Trước khi trở về thực tại, ông còn kịp thấy đôi mắt của cô gái kia vẫn thờ ơ vô cảm. Nhà văn lại mở mắt ra và mỉm cười: “Mình đã đúng”.
Nhà văn ngước lên và thấy đôi mắt đầm ấm của vợ. Ông nâng đôi tay nàng lên và hỏi: “Vòng tràng hạt này em dành cho ai đây?”. “Cho cô bé bán diêm”, nàng đáp. “Em thấy anh cũng tội nghiệp như cô bé ấy. Những ước mơ của anh cũng là ảo ảnh. Nhưng anh không quẹt diêm mà anh cứ ngồi đó. Trong tuyết. Lạnh. Để chờ một sự thật tươi đẹp. Như bình mình chẳng hạn. Mà em lại chẳng thể sưởi ấm hết hồn anh”. Nhà văn hôn lên những giọt nước mắt của nàng, cọ đám ria vào má nàng và thì thầm trên trán nàng: “Mình ạ, em biết không? Cô bé ấy phải đốt diêm là bởi chẳng còn có sự lựa chọn nào khác mà thôi. Còn anh thì vẫn phải sống. Vì còn có em ở bên. Em vẫn biết là anh bất mãn. Nhưng khi ở bên em, anh chỉ còn là một chàng trai với dòng máu nóng trong tim. Chính em đã từng bảo như vậy còn gì. Em có thấy Đankô hối hận khi trái tim bị người ta dẫm nát không? Anh chẳng phải là Đankô nhưng anh tôn thờ Đankô. Và em biết không? Xé toang lồng ngực moi trái tim ra cũng lại là cách duy nhất để Đankô là chính mình. Bây giờ, cuộc sống không giản đơn như thế. Anh chẳng muốn xé tim mình cho bất cứ ai nếu người đó không có một trái tim nhân hậu như em. Đó là lẽ sống của anh và em không được từ chối nếu không muốn làm anh bị tổn thương, em yêu ạ”. Nàng mỉm cười trong nước mắt: “Em hiểu, em hiểu chứ. Nhưng em thèm được khỏe lại. Để nấu cơm cho anh ăn. Nhắc anh đi ngủ đúng giờ. Hay pha một ly sữa cho anh những đêm anh thao thức bên ngòi bút. Em muốn cùng anh chạy vòng quanh công viên những buổi sáng tinh mơ. Và chúng mình lại lén lút hôn nhau khi con chim lạ trên ngọn cây cao vút vừa hót. Em muốn sinh ra một đứa trẻ để anh viết về nó. Để ngòi bút của anh bớt đớn đau. Em sẽ bế con hôn lên trán anh mỗi lúc anh bắt đầu sáng tác. Và khi anh làm việc quá sức, em sẽ để con tè vào người anh. Em biết lúc ấy anh sẽ phá lên cười và ôm chặt hai mẹ con…”
Nhà văn vội áp trán vào miệng nàng. Ông thấy mắt nàng ngân lên những tia sáng kỳ lạ. Ông sợ đó sẽ là những ánh hào quang rực rỡ cuối cùng. Vì vậy, nhà văn thường ngăn vợ lại bằng cử chỉ âu yếm ấy. Nhà văn bỗng thèm nụ cười trong im lặng của nàng. Ông đặt tay nàng lên vành tai và nói: “Anh muốn thú nhận với em một điều. Một điều rất hệ trọng”. Nhà văn nhìn thấy trong mắt nàng một vẻ chăm chú tinh nghịch. Rồi bảo: “Đấy! Anh vẫn chẳng thể lừa nổi em. Còn em thì cứ thương hại anh, giả vờ như mình là một cô nai vàng ngơ ngác. Điều mà anh muốn thú nhận là anh cảm thấy mình thật nhỏ bé trước em. Em vẫn nhớ hồi mình chưa về một nhà chứ? Để anh kể lại thay em nhé. Hồi ấy em thật bướng bỉnh và luôn chọc tức anh. Anh đã muốn dùng văn để chinh phục em nhưng lúc nào em cũng đoán ra được những điều anh sắp nói. Đấy. Hồi đấy em vẫn thường nhìn anh và mỉm cười như lúc này. Và anh nhận ra em chẳng bao giờ chơi ác được. Nhưng anh vẫn muốn trả thù em. Anh đã đến và hỏi: “Em thử đoán xem anh sắp nói gì nào?” Anh đã tính chuyện đó suốt mấy ngày. Khi em trả lời thì anh sẽ bảo: “Anh không nghĩ được cao xa như thế đâu cô bé ạ”. Dù em có chống chế: “Em nghĩ là anh sẽ nói vậy”. Thì anh sẽ chìa hẳn tờ giấy ghi sẵn mẩu đối thoại ấy cho em xem. Vậy mà em chỉ bảo: “Em chịu!”. Rồi lại cười. Lúc ấy, anh quên chưa kể cho em, anh thấy người mát lạnh. Rồi nóng bừng. Và anh đã đủ dũng cảm để nói rằng: Anh yêu em. Như lúc này đây. Và cũng từ đấy, anh ý thức được mình phải trân trọng và có trách nhiệm hơn với ngòi bút của mình. Anh biết, nếu em viết, em sẽ viết hay hơn anh rất nhiều. Bởi em biết hy sinh từ trước anh rất lâu. Em không viết cũng vì em muốn chăm sóc cho anh nhiều hơn. Những gì dành cho ngòi bút, em đã dành cả cho anh. Bởi thế, anh yêu từng tiếng nói của em. Khi em bảo: “Anh nghỉ đi… Anh ăn cơm đi… Anh thử nhìn bà lão kia kìa… Chết! Em quên mua báo cho anh rồi… Hình như môi anh muốn nói gì đấy…” Anh như được nghe những câu thơ anh vẫn mong được nghe. Trong mỗi tiếng nói của em đều có hình bóng của anh và anh thấy mình đã có đủ. Chẳng cần gì nữa cả. Cũng vì thế mà anh đâm lười đọc truyện. Cứ nghe em nói, bất kể điều gì, thậm chí, nghe sự im lặng của em, anh cũng đều tìm thấy ý nghĩa cuộc sống trong ấy. Bởi lẽ em là người phụ nữ bình thường, bình thường nhất…”
Nàng lại thiếp đi. Nhưng nàng vẫn lắng nghe. Một giọt nước mắt trào ra từ khóe mắt nàng. Ngập ngừng vuốt ve sống mũi. Rồi như lăn nhanh từ trên dốc xuống. Rồi lại êm êm lan ra. Bé dần đi. Giọt nước mắt như trộn lẫn ánh sáng, thương đau, hạnh phúc. Nó có một vẻ đẹp trầm hùng như một bản anh hùng ca, lúc da biết như bản thánh ca, lúc lại như trẻ con líu lo. Nó phiêu lưu trên khuôn mặt nàng và sẽ sàng dừng lại ngay trên bờ môi. Nhà văn uống lấy giọt nước mắt bé xíu ấy trên môi nàng. Và ông vội ngoảnh đi. Ông sợ làm ướt lạnh khuôn mặt nàng. Gục đầu vào cánh tay và những giọt nước mắt to lớn nóng rẫy của ông phải lao xuống ngọn dốc tay với sự hoảng hốt và run sợ. Chúng cố víu vào những kẽ ngón tay. Nhưng không nổi. Và phải đập xác xuống nền đá hoa lạnh buốt. Lộp bộp. Lộp bộp. Như tiếng chuông cố chui lên khỏi mặt đất. Như tiếng mưa đá gõ lên đầu những mầm hoang vừa nhú. Nhà văn vội vàng quệt nước mắt. Ông sợ những tiếng rơi uất hận ấy sẽ làm vỡ giấc dịu êm hiếm hoi của vợ. Ông cứ ngắm nàng. Ngắm mãi. Ngắm cho tới khi ông phải mỉm cười. Và trở lại chiếc bàn bé nhỏ kê ở góc phòng…
Nhà văn viết nốt:
“Thế rồi, cuộc sống trở nên sôi động hơn mọi ngày. Người ta có chuyện để bàn tán về ông chủ tập đoàn nổi tiếng chết vì đột quỵ. Còn một ngày nữa mới tới hạn. Cuối cùng thì nhà văn cũng không phải lựa chọn. Như một con người từng trải, ông không thở phào nhẹ nhõm”
Nhà văn bỗng cảm thấy buồn. Lần đầu tiên ông không phân tích nỗi buồn của mình. Ông nhắm mắt lại, thấy khuôn mặt vợ, và tự nhủ: Người ta vẫn phải sống khi trên đời còn có người để thương yêu.
(Một vài ngày khoảng đầu năm 2002)
. XIX. 19.12.03
Con mèo nằm trên nóc tivi. Cái đuôi nó rơi xuống màn hình. Uốn éo. Như một con rắn. Một con lươn thì chính xác hơn. Cái đuôi ngoe nguẩy một lát rồi dừng lại. Nó thòng xuống. Bất động. Con mèo lim lim. Điểm cuối cái đuôi nằm giữa màn hình. Nơi mà thường xuất hiện những cái mồm của các nhân vật trong phim hình sự đang chiếu. Có lẽ là phim hình sự. Không rõ lắm. Có khá nhiều nhân vật mặc áo bành tô.
Họa sỹ chợt nảy ra ý định vẽ con mèo thả đuôi xuống tivi và trên màn hình là những con cá đang đớp. Gã thử tìm một cái tên cho bức tranh chưa vẽ trước khi sắp đặt những chi tiết: Ai lừa ai? Thông minh và đần độn? Thực ảo? Cũ quá rồi! Gã cảm giác như bức tranh đã được ai đó vẽ. Hoặc không thoát ra khỏi ý tưởng các bức tranh trước của bản thân. Họa sỹ lắc mạnh đầu sang hai bên cho cái cần cổ kêu răng rắc. Làm sao vẽ được tiếng kêu răng rắc ấy hở mày? Ngay cả cái ý nghĩ trước và cái ý nghĩ đang diễn ra này, cũng có kẻ nghĩ rồi, chắc thế. Rốt cuộc, ta vẽ để làm gì. Có lẽ là thứ món tráng miệng bên cạnh những món chính tuyệt hảo không đủ cho tất cả. Bất cứ cái gì ta vẽ cũng có kẻ khác vẽ được. Mà không phải bất cứ cái gì hắn tạo ra ta cũng tạo ra được. Tất nhiên là trừ chuyện đẻ ra những đứa con giống nhau. Hắn chỉ không có thời giờ làm tuốt tuồn tuột. Và ta chỉ là những họa tiết trang trí cho bức tranh vĩ đại mà hắn vẽ ra. Nhưng mà này, ta đâu có cần danh tiếng. Ta đâu ham hố thắng thua. Ừ, ta chỉ là cái miệng cô gái xinh xắn tóc vàng trong tivi kia đang đớp đớp cái đuôi con mèo nghệ thuật nằm trên nóc. Còn hắn là con mèo câu bộ ngực của cô ta. Mà hắn câu được. Bộ ngực như trồi, như bị giật bung ra khỏi màn hình. Thế mới tài. Chà, ta thua hắn, có lẽ. Mà bận tâm làm gì. Hắn đi câu. Ta cũng được đi câu. Có thể hắn câu được những con cá to để thả. Còn ta, ta tầm thường thôi, cứ cá nhỏ mà ta cho vào chảo rán. Giả dụ được cá to ta thả hay ta rán đây? Thế nào là cá to? Ta không biết. Ta không cần quan tâm cá bé cá to, miễn là ta đang câu cá, ư? Không đúng! Giá mà ta biết thế nào là cá to. Để khỏi hoang mang. Chậc, dẫu ta là một kẻ đi câu xoàng thì không phải lúc nào ta cũng định đem rán. Giá mà ta được đi xa xem những con cá thực thụ thì to thế nào. Nơi chúng không thèm đớp miếng mồi ẩn dụ nhạt hoét. Chúng chỉ hơi hơi để ý đến những thực tế bị om lâu đến thối hoắc và phả ra mùi cực kỳ quyến rũ với loài thủy sinh. Và những miếng mồi lạ mà ta chưa từng biết.
Tao nói mày có hiểu không, cá? Hôm nay tao có 20.000 vi en đi. Mua rau, thịt, bút chì và nhãn vở, còn 500. Cộng với 17.000 dành dụm được từ đầu tuần. Còn khoảng tháng nữa mới mua được quyển tạp chí hội họa tháng trước. Ôi, đời ta kế hoạch từng tháng từng năm. Trong khi đời đời thay đổi từng giây từng giờ. Rau còn già, thịt còn dai nữa chứ. Xin lỗi em, xin lỗi các con. Híc, đã hai năm rồi, ta vẫn là một thằng nội trợ tồi. Xin lỗi tivi. Xin lỗi cá…
Phim chưa hết thì vợ gã đón con về. Gã tất tả chạy ra. Có vẻ hớn hở. Phần nào vì thoát khỏi mớ suy nghĩ luẩn quẩn một mình. Ý tưởng của gã dừng lại ở chỗ vẽ cái tivi xoay ngược, mọi đồ vật đều xoay ngược. Chỉ có con mèo không ngược. Riêng nó vẫn chịu định luật về trọng lực của địa cầu. Nó rơi. Lông nó dựng đứng. Nhưng nó lơ lửng. Vì cô người cá trong tivi đang ngậm cái đuôi nó. (Cái ý tưởng trước đó là con mèo trong tivi câu cá trong bồn đời).
Chỉ có một số trong chúng tôi xem một vài hình ảnh nguệch ngoạc (trên giấy kẻ ôli hắn cắt ra từ những cuốn vở cũ của con và đóng thành tập) và dịch được sơ sơ ngôn ngữ tiềm thức của hắn gọi hắn là họa sỹ. Những bức tranh thật sự có lẽ hắn giấu ở một nơi khác cho riêng mình. Còn hắn. Hắn mãi coi mình là một thằng nội trợ tồi. Dù vợ con hắn vẫn cười dịu dàng trước bát canh rau muống đỏ quạch. Chúng tôi thương hắn, thương gia đình hắn. Và giận đời. Nhưng biết làm sao. Chúng tôi đã chết rồi. Chết rất lâu rồi.
(Con mèo trên nóc tivi, 04.11.03)
Sống sót đến ngày hôm nay và chập chững những bước đầu tiên, tôi biết nỗi khốn khổ tinh thần do đồng loại gieo rắc mà chúng ta thường gọi là định mệnh đối với những người nhạy cảm và tài hoa. Tôi biết, nhiều tâm hồn, như bắt đầu tôi, đã chết. Đây là một sự đào thải vô tình của thời đại. Còn sót lại những tôi tiếp tục này. Đây chỉ là một sự sống sót qua vài cạm bẫy đầu tiên. Và sẽ không ngừng bị đào thải nữa. Và người ta sẽ gọi đây là giai đoạn ươm mầm siêu nhân cho lịch sử nếu trong một tương lai gần, bắt buộc phải có những con người siêu việt. Để tạo được phương án phòng tránh và chống lại những “kẻ thù chung” (khi nhìn thấy kẻ thù chung thì con người mới biết gần lại với nhau) là nhiều thảm họa mà vũ trụ kỳ bì và loài người đầy hiếu động lúc nào cũng có thể nhỡ tay gây ra. Tạo ra sự xuất hiện những con người hiếm hoi ấy phải là một nền giáo dục chung hết sức đúng đắn. Đem lại sự biết rèn luyện và biết hưởng thụ. Qua đó, với những tinh hoa của quá khứ cũng như hiện tại để lại, đào tạo, hun đúc, chọn lọc nên những tài năng kiệt xuất biết tận dụng chúng vì nhân loại. Và cái sự “vì” ấy là sự tự nguyện đầy hạnh phúc của tâm hồn họ. Như lòng biết ơn sự giáo dục đem lại cho họ quyền tự giáo dục. Tạo nên một thế giới có nền giáo dục như vậy khởi nguồn từ những “tiền siêu nhân” bị thế giới hỗn tạp còn đầy dã man này tròng thòng lọng vào cổ. Không có kẻ sống sót, chỉ có kẻ nín thở được lâu nhất. Và trong chính khoảng bị nghẹt thở đó, họ phải đặt nền móng cho thế hệ sau. Ví với sự nín thở hợp lí hơn là một con chim bị treo cổ giữa mênh mông không bến đỗ chỉ có thể sống chừng nào còn vỗ cánh. Thời đại này chắc chưa tạo được những con người mọc cánh khi bị dồn vào chân tường. Anh ta không thể nhẹ nhàng bay lên tránh cú đâm trực diện. Mà chỉ có thể cầm cự với lượng máu chảy hết chậm hơn kẻ bị đâm khác. Điều anh ta để lại cho những người chứng kiến cái chết ấy không nhiều. Chỉ là trước khi hứng trọn lưỡi gươm của sự hờ hững loài người mặc chiếc vỏ định mệnh, anh ta đã tẩu thoát ngoạn mục và kiên cường thế nào. Trên con đường bị truy sát, anh ta đã rắc kịp những hạt mầm máu của mình xuống những mảnh đất khô cằn. Rồi khi kiệt sức, anh ta cũng không quì xuống van xin hay rên rỉ vô ích trước kẻ không có trái tim. Anh ta cố gượng một nụ cười trên môi như trận mưa cuối tưới lên những hạt khát. Chỉ có thế. Nhưng chắc chắn nó sẽ làm những trái tim biết rung động rung động.
Dù sao, với những tâm hồn, chưa chết đã là một cái may. Những tâm hồn đã chết, đó là một sự tội nghiệp. Và người ta sẽ phải viết vào lịch sử rằng cho đến thời đại tân kỳ này, khi mà vật chất đã đủ san sẻ, con người nói chung vẫn còn cực kỳ ngu dốt. Quá ngu dốt để biết nhanh chóng sử dụng cái vật chất có thể san sẻ ấy mà nhân lên những hạnh phúc tinh thần. Nhằm sớm tạo ra những con người ưu tú hơn. Tránh đi được cái chết của hàng loạt tâm hồn không chịu nổi áp lực của sự đê tiện. Đó là cái con người có thể làm được nếu biết diệt dốt. Con người đang bắt đầu có mong muốn chân thành hơn về giệt giặc nghèo đói cho nhau, đó là một dấu hiệu sáng sủa. Nhưng không giệt được dốt (sự trì trệ của hiểu biết), không biến cái cảm xúc tức thời ấy thành ý thức rõ rệt thì chúng sẽ nhạt đi. Người nghèo chỉ được cho tiền, không được định hướng, giáo dục đầy đủ thì nghèo lại hoàn nghèo và không bao giờ xóa bỏ được mặc cảm. Họ sẽ luôn phải cúi đầu. Để vớt vát chút kiêu hãnh, họ dễ hành hạ, dúi đầu những người còn cùng cực hơn.
Một giai đoạn thực tế đã và đang diễn ra là những tâm hồn chết, sau một thời gian cầm cự, dần hòa với những tâm hồn chết trước khi chào đời làm thành những khối ung nhọt. Sự thai nghén tương lai lúc nào cũng đứng trước rủi ro băng hoại. Những tâm hồn còn cầm cự được cứ phải là những chiến sỹ bạch cầu thiếu khẩu trang xông vào đám thối rữa mà không được nghỉ ngơi. Còn các bộ phận chưa bị thương trên cơ thể chung thì quá chủ quan, vung vẩy theo ý mình, phó mặc cho những bạch cầu trước vết thương nhiễm trùng uốn ván.
Nếu họ, những linh hồn chưa chết, thành công thì thế hệ tương lai, với cái nhìn trung thực và đầy trí tuệ, sẽ nói rằng ngay trước họ là thời kỳ quá độ lớn nhất của thế giới. Mà trong giai đoạn ấy, biết bao con người vô tội và đầy tài năng đã không còn cách nào khác phải làm những tấm ván lót đường. Và chết đi khi chưa kịp hưởng thành quả. Cái ý nghĩa nó thật gần với sự vô nghĩa. Thảo nào mà người ta khát hiện sinh.
Tại sao tôi cứ phải cố đấm ăn xôi ra rả về cái thiện như vậy nhỉ? Tôi có chứa nó ăm ắp trong lòng đâu. Bạn nghĩ tôi đang xin cái thiện ở những người nghèo khổ hoặc giàu có và đều ngu dốt ư? (Xin đừng tự ái. Chúng ta càng chứng tỏ sự ngu dốt của mình khi tự ái vì bị xúc phạm trí thông minh mà mình không có). Nhầm! Lúc này (lúc khác thì hẵng để lúc khác nói), tôi muốn đặt một tia lửa ở những người tài. Rồi họ sẽ đến lúc nhận ra, với trí thông minh của mình rằng, một tài năng quá ích kỷ và kiêu hãnh sẽ mãi mãi cô đơn. Khi vội vã rút chân ra khỏi nỗi cô đơn bằng sự vùng vẫy bản năng, người ta càng dễ lún sâu vào nó. Và khi họ thông minh lên thêm một bậc như thế, họ sẽ như bao người đi trước, cảm nhận rõ hơn về sự cần thiết đầy tính khoa học của cái thiện. Đặc biệt là trong những người tài. Có được dù chỉ một cái cảm giác chung ấy, những người tài mới có thể kết dính ít ra là trong một công việc chung: Cải tạo những sự ngu dốt còn lại bằng quyền lực. Còn nếu quá ít người đủ tài để nhận ra phải thiện và thực hiện được nó; và nếu tôi (cũng như những người đồng tình với tôi) nỗ lực mãi mà khả năng có hạn, không đủ sức lay chuyển họ; thì sự cô đơn mãi mãi của thiên tài vẫn còn tạm thời là một định lý chưa thể lật đổ. Người ta có thể làm được mọi việc, vấn đề là có đủ tài hay không. Có những việc để cứu rỗi thời đại này thì đòi hỏi trong hàng ngũ người tài phải xuất hiện nhiều thiên tài, và trong hàng ngũ thiên tài phải xuất hiện siêu thiên tài. Cái này tôi tin chắc đến 99% là không phải tôi. Nhưng mà tôi ươm mầm. Tôi muốn có một siêu thiên tài thiện.
Có thể ví khi con người sinh ra, trong nó có một chiếc đồng hồ cát. Hai khoang thiện, ác. Cát là tâm luân lưu giữa hai khoảng đó. Cái đồng hồ cát nó không đứng yên vĩnh viễn để mặt thiện hoặc mặt ác bị úp xuống và trở thành thuộc tính vĩnh cửu khi cát chảy xuống hết. Mà cái đồng hồ ấy xoay, lắc lư trong đời sống. Tùy theo tâm tính người mà cát thường dồn về bên thiện hay về bên ác. Khi một khoang được lấp đầy thì hành động thiện hoặc ác sẽ xuất hiện. Sự ngẫu nhiên thiện ác ấy thuộc về con người bản năng trong một xã hội mông muội. Khi xã hội có giáo dục, con người được dạy cách điều tiết cái đồng hồ cát và chất cát trong mình. Cảm nhận được khi nào cát sắp đầy khoang ác thì làm gì đó để xoay ngược lại. Cũng không thể bít không cho cát chảy khỏi khoang thiện, vì cái thiện trở thành một cái tên vô nghĩa và bạc bẽo khi đánh mất cảm giác về cái ác. Tình thường trở nên nông cạn khi phủ nhận sự ích kỷ. Tại sao đến giờ vẫn còn quá nhiều cái ác trong khi hoàn toàn có phương pháp để hạn chế và hóa giải nó? Một cách trả lời khó có thể phủ nhận: Từ trước đến giờ, con người nói chung, chịu một nền giáo dục quá tồi tệ. Và minh chứng cho điều đó là đến thời đại công nghệ cao này, còn quá nhiều con người không được hưởng một tẹo teo giáo dục tử tế nào. Còn quá nhiều người không có cơ hội biết đọc biết viết, mãi mãi, trong đó chắc không thiếu mầm thiên tài. Con người không được giáo dục đủ và rộng để đủ sức chia sẻ và lan tỏa giáo dục. Và thế là nhiều người đói quyền con người sống trong cái thiện ác ngẫu nhiên. Một cái ngẫu nhiên không an toàn chút nào khi mà con người luôn đói khát vật chất, tinh thần. Thêm nữa, biết công nghệ cao không đồng nghĩa với được giáo dục và tự giáo dục tốt (có người biết công nghệ cao không biết điều này). Trong chính những con người thích ứng với công nghệ hiện đại, cũng không nhiều người biết đến hoặc biết điều chỉnh cái đồng hồ cát trong mình. Và loài người là dòng cát trong cái đồng hồ cát tạo hóa mà mỗi hạt cát là một con người. Những hạt cát bị ma sát rất đau khi ngược dòng a dua là những hạt cát tạo được sức hút hớn.
Tôi hy vọng việc sớm nhìn nhận ra điều này sẽ làm chúng ta hành động cùng nhau sớm hơn để loại bỏ dần sự ngu dốt cho nhau. Để những người tài năng dần thoát khỏi những bi kịch đeo đuổi họ từ hàng vô số đời. Thoát khỏi trước khi họ chết. Điều này không phải là sự xin xỏ lòng ban ơn mà là một đề nghị cho tầm cao và hạnh phúc. Rốt cuộc, khi bớt ngu dốt thì chúng ta sẽ thoải mái hơn với nhau. Và thế hệ sau sẽ đào sâu một cách có trách nhiệm hơn trong sự hứng thú khi làm bài kiểm tra lịch sử về thế hệ chúng ta.
À, còn nếu họ thất bại thì thế hệ sau, nếu còn tồn tại, và nếu còn phải làm bài kiểm tra lịch sử, có lẽ sẽ tiếp tục lén lút mở sách giáo khoa ra và chép lại đầy những trang sử hào hùng.
. XX. 12.12.03
…đã ra khỏi thị thành chưa
để tôi cởi áo mặc mưa vào người…
(Trích trong một bài thơ, khi nào có dịp, sẽ hát bạn nghe)
Chung kết. Việt Nam-Thái Lan. Một trận đấu đem lại cho bạn nhiều cảm xúc hơn. Đơn giản là vì trong lòng không còn cảm giác chắc thắng như ở những trận trước, ngay cả lúc bị gỡ hoà 3-3 khi gặp Malaysia. Và một số lí do khác…
An ủi nhau một chút: Thua thế này công an, cảnh sát đỡ khổ. Nhà bạn có nhiều người làm trong ngành, có người nói đùa đùa thật thật: Thắng thì ai chả thích nhưng chỉ mong Việt Nam bị loại ngay từ vòng đầu. Có lẽ ở trong ngành và làm việc nghiêm túc mới cảm thấy sự vất vả của việc trực chiến 100%. Dù đã được khuyến khích, động viên tinh thần bằng một kỳ nghỉ trước đó. Lại còn nhiều chuyện đầy gian nan khác. Ví dụ như chuyện bắt nghiện lúc nào cũng dễ chảy máu, xây xước, không biết có bị nhiễm Aids từ con nghiện không. Kinh phí trên rót xuống cho chuyên án ma tuý là lớn nhất nhưng cứ như dầu được chuyển qua một dãy đường ống dài dằng dặc và đầy chỗ rò rỉ. Xuống tới tay anh em làm chuyên án thì… vẫn đói. Đâm ra nhiều người dần thờ ơ, e ngại. Chết ra đấy hoặc lỡ bị sao thì phí đời, thì gia đình khổ. Thế là xao nhãng, thế là bia bọt, đề đóm và hơn thế… Quần chúng dần mất lòng tin. Họ cũng dần mất lòng tin ở quần chúng. Hai bên dè chừng nhau. Tất nhiên là không phải ai cũng thế. Nhé. Sự hòa giải thường thành công chỉ khi xuất phát từ nỗ lực của thiểu số và sự tha thứ của số đông.
Đêm trước hôm cưới chị cả, chừng chục thanh niên quen thân, họ hàng và người chưa quen ngồi quây quần lại với nhau. Tán chuyện, ăn uống, đánh bài, trông xe. Một vài người cùng đội bóng, một vài người lạ. Dễ dàng bắt quen với nhau và tạo không khí thoải mái sau vài lần cụng ly. Rôm rả, anh họ lại đem vài “giai thoại” về bạn ra kể: Một hôm trời lạnh ơi là lạnh. Thằng này ăn mặc phong phanh. Đi trên cầu, em hỏi: Mặc thế này không lạnh à? Nó bảo: Lạnh thì sao. Hết thuốc chữa. Y học bó tay… Mọi người cười thích thú. Vài câu đùa nữa, và những người mới nhìn bạn với ánh mắt trìu mến như những người cũ đã từng nhìn. Trong mắt họ, bạn là một cậu chàng hơi trẻ con, thật thà và vui tính. Đôi lúc là lạ một cách ngộ nghĩnh và khó hiểu. Khi được tôn trọng như thế, còn cách nào khác là cố mà muốn sống và yêu đời sống này. Dù trong bạn, trong họ, đều có những bế tắc ít khi nói ra. Hầu hết là những người sống có trước có sau. Họ vốn là những người khá nhạy cảm. Trong xã hội này, khi nhiều mộng ước đã tắt, những người nhạy cảm khó sống. Một người theo ngành sư phạm sẽ không còn ấp ủ ước mơ ươm mầm trẻ thơ. Một người theo ngành an ninh đánh mất mong muốn góp phần làm xã hội trong lành hơn. Một người theo ngành y không còn hành nghề bằng lòng nhân ái... Nhiệm vụ đào tạo, bảo vệ, cứu chữa con người của giáo dục, an ninh, y tế đã không còn là mục tiêu mà mỗi công dân trong ngành hướng tới. Và thế là xảy ra những thảm trạng. Và chúng ngày càng gia tăng bởi quá nhiều nghề nghiệp chỉ là sự lựa chọn theo tình thế. Họ để khao khát cải tạo đời sống héo khô ngay từ lúc chưa mọc lên. Bởi họ đã thấy, chưa hết nhưng đã đủ thứ đồi bại của đời sống. Họ bất lực. Và họ chấp nhận chúng như một tất yếu khách quan. Hoặc có người vỡ mộng tươi đẹp. Họ còn bất lực hơn nữa. Và càng dễ hoà vào cái từng làm họ thấy khinh bỉ và bất lực.
Những thanh niên có thể coi là tốt xung quanh, họ sống. Nhưng sống vì điều gì, có lẽ chẳng mấy ai rõ. Vì gia đình? Có, tất nhiên là có. Nhưng họ chắc vẫn có cảm giác thất lạc những khao khát của mình. Và họ cũng sẽ khổ khi vừa không rõ chúng mà vừa giấu chúng trong lòng. Họ xích lại gần nhau trong mối quan hệ đồng nghiệp, bè bạn. Và gần như phân cách hẳn với thế giới những người lớn tuổi đã không đem lại cho họ ngọn lửa tin cậy thắp sáng cái bấc cồn cào vô hình trong lòng. Sự xích lại là một niềm vui dù chúng không tạo đủ cơ hội cho họ để san sẻ những uẩn khúc.
Bạn cảm ơn những giờ phút bên họ. Dẫu không phải không có lúc buồn. Khi thấy những hạn chế cũng như niềm buông trôi trước đời sống. Hay không được thấy hết những giá trị họ luôn có. Bạn chưa làm được gì cho họ. Vật chất? Bạn đâu có. Họ không thừa nhưng cũng không quá thiếu. Họ cũng đủ tự trọng để tự lực cánh sinh. Tinh thần? Bạn góp sự hoà đồng trong những trận bóng, trong những cuộc vui có điều độ. Không đủ. Bạn muốn đem lại cho họ những điều hơn thế. Bạn muốn nhìn thấy năng lực thực sự của họ được phát huy, họ được nâng cấp nhận thức và có những điều tâm huyết để đeo đuổi. Đó là mong muốn của cá nhân bạn. Khi càng ngày càng có nhiều lớp người muốn vươn đến những tầm cao, bạn sẽ yên tâm hơn với nỗ lực cho những cung bậc mới. Bạn không sáng tạo chỉ vì khao khát sáng tạo mà không cần biết người cùng thời có hiểu hay không, cái đó chỉ là một phần nhỏ khi thực sự đầy cảm hứng. Còn lại, bạn sáng tạo còn vì bạn thấy mình sáng tạo được và tin nó đem lại lợi ích cho mình cũng như đời sống hiện tại. Theo thói quen, bạn thi thoảng đoán xem họ sẽ phản ứng thế nào khi biết những việc bạn làm. Có lẽ rất lâu họ mới biết cụ thể. Với cái mà họ có trong tâm hồn, bạn nghĩ phần đông sẽ không coi thường bạn nếu có đủ dữ kiện. Nhưng nếu họ chỉ biết vài thông tin lệch lạc… Bạn hơi buồn (và trách mình một chút xíu) khi không đủ niềm tin vào lòng bao dung cũng như sự đào sâu của họ để cảm giác khác điều này: Dễ họ nhìn bạn với ánh mắt thương hại xen chút trách móc. Bạn thì có lẽ sẽ không thanh minh. Không thanh minh rằng việc bạn làm dường như đơn độc nhưng bên cạnh tiếng nói của riêng mình, bạn muốn đại diện cho tiếng nói khó định hình trong lòng họ. Với không ít uẩn khúc của chung một thế hệ. Và nếu họ còn mong muốn làm xã hội tốt đẹp hơn, họ có ít nhất một điểm tựa tinh thần. Không hẳn là bạn mà là những gì bạn viết. Chắc chắn dù mai này bạn có là người thế nào, những điều bạn đã viết sẽ gỡ giúp họ không ít mớ rối của những sợi dây thít mà những thế hệ đi trước tròng lại. Có thể chúng đem lại thêm sự hoang mang. Nhưng bạn đã giảm nhẹ chúng bằng cách lọc những dòng suy tưởng đầy rác rưởi và thuỷ tinh vỡ qua chính chiếc màng mong manh của hồn mình. Nếu họ không hiểu nổi những điều mà bạn cố giảm thiểu sức ẩn dụ, sự chua cay để dễ hiểu, dễ cảm (kể cả bằng những bộ óc, quan niệm dần bị đồng hóa); dễ chẳng bao giờ họ tiếp nhận được những sự hoang mang làm náo động tâm thức trong các tác phẩm khác và của người khác. Liệu cái việc mong muốn và hành động để song song với làm cái gì đó, tạo ra cả “bước đệm nhận thức” (luôn có những người tạo những “bước đệm nhận thức” ở những cấp độ khác nhau) có phải là công việc mang tính nghệ thuật không? Đây là thời điểm thần kinh mệt mỏi nên bạn hay bị hoang mang như thế. Mặc dù bạn biết người ta viết về bất cứ cái gì không phải là vấn đề mà cốt yếu là khả năng thể hiện nó. Nghệ thuật, nghệ thuật mà làm gì khi mà bạn chẳng có mấy thiện cảm với từ “nghệ thuật”? Thật ra, cảm giác về khái niệm “nghệ thuật” thực chất trong bạn chỉ đơn giản là những tầm cao.
Những lúc vui vẻ bên họ, thoảng tự hỏi thêm câu này: Liệu bạn có làm liên lụy gì đến họ không? Có lẽ không, vì bạn làm việc hoàn toàn độc lập. Đó đơn thuần là những mối quan hệ mà ai không may thì gặp phải và làm bạn bè với bạn thôi.
Lại về nhà bác ôn thi. Chị cả đi lấy chồng để lại căn phòng. Bàn học và máy vi tính của chị út được chuyển sang đó. Nghĩa là bạn có cơ hội lén lút viết và gõ hơn. Lại thấy mấy cuốn Thơ và đời Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Hàn Mặc Tử trên giá sách của chị út mang từ tầng trên xuống. Cũng muốn đọc để hiểu họ hơn. Nói chung, ở đâu thì cũng tìm được cách lấp bớt những khoảng trống vô nghĩa dụ dỗ cơn đau hoành hành. Thời điểm khó chịu nhất là lúc thức dậy và lúc nằm chờ ngủ. Lúc đó, không giữ được những cơn đau tổng thể bung ra đòi chào ngày mới và lưu luyến ngày cũ. Đặc biệt là những đêm phải nằm, không biết làm gì với sự đau. Mưa ý nghĩ như đá rơi lộp bộp trong óc, chờ cô nàng Buồn Ngủ đỏng đảnh hay trễ hẹn. Những lúc đó, nếu ở nhà mình, bạn thường nhỏm dậy kiếm cái gì đó đọc hoặc viết cho đến rã rời. Đó là trạng thái mà cô nàng Buồn Ngủ ưa thích để nhảy vào đè nghiến ra. Kết quả là nếu không phải đến trường, thường thường thì mãi trưa hoặc chiều hôm sau còn bơ phờ trong chăn. Ở đây, sự bắt buộc của bác cũng tốt, cố điều độ dần đi. Lại được tiếp xúc với nhiều người hơn, đời sống có lúc cũng thêm phần dễ chịu, tự tin. Những đêm “ôn thi” như thế này thì lại có cớ thức. Sáng được bác cho ngủ bù. Tha hồ viết. Mỗi tội gõ hơi khó. Ngồi vào bàn cả ngày cũng nhức cơ. Đứng dậy tại chỗ, uốn éo nhún nhảy theo điệu nhạc trong máy vi tính, đơ đỡ. Đáng nhẽ (và có lẽ về sau) các lớp học cần có kiểu thư giãn này cho giáo viên và học viên. Vừa đỡ mệt sau căng thẳng, vừa đem lại cảm giác tự nhiên, hoà đồng.
Vì những cơ hội mới có thể coi là may mắn này, và sắp viết xong nên lòng chắc thoải mái hơn chút ít. Còn nữa, chị út có cô bạn thân đôi lúc đến nhà. Khá dễ thương. Hình như có người yêu rồi nhưng mọi người cứ đùa đùa gán ghép. Hùa theo luôn. Cười vui cho dễ sống. Cười mãi cả đời không làm nên trò gì, lại làm người khác khóc. Nhưng lâu không cười thì đáng sợ lắm. Bạn biết. Sống dần hoá ra cũng không đến nỗi quá nhát gái. Còn ranh mãnh lên. Tỏ ra e thẹn hay đạo mạo càng khó va chạm và dễ bị dắt mũi. Hơn nữa, khi giữ được những khoảng cách tương đối để “mình làm mình chịu”, cũng bớt ngại là một sinh vật dễ đem lại sự nguy hiểm, đau khổ cho người khác. Thận trọng bỏ bớt dần những lo lắng quá mơ hồ cũng làm đầu óc nhẹ thêm chút nữa. Chiều nay, chị út và cô bạn rủ vào chợ ăn bánh rán với cả chè. Chẳng biết còn mấy dịp thế này. Đời đang cũ nhưng vì cũ mà có quá nhiều cái mới rình rập, chờ đợi. Vừa lo lắng, vừa háo hức. Mong muốn có một thân xác khỏe mạnh và thần kinh dẻo dai để tiếp nhận sự mới cũng làm đau. Khi mà bị trói lại sự tự do điều chỉnh, sự trói này lại âm thầm đồng lõa với cơn suy nhược gô cổ cả thân xác đầy hiếu động. Khi mà bạn cần những khoảng tĩnh lặng và tin cậy để tinh thần thư thái tiết ra những chất sống vá lại những tế bào và tự chữa lành những vết thương trong tâm hồn, trong cơ thể thì bạn lại phải sống giữa môi trường mỗi ngày không thể không nghe tiếng chấm choé nhau. Khi mà bạn bắt buộc cần những đối xử dịu dàng dành cho một con bệnh thì họ lại thường dùng phương pháp nhà binh. Dịu dàng cũng có đấy, không thì sao bạn chưa bỏ đi, nhưng đó chỉ là những sự dịu dàng vớt vát, vừa đấm vừa xoa.
- Thế hóa ra họ lại muốn làm khổ mi à?
- Không. Tất nhiên là họ không có ác ý rồi. Nhưng thế tại sao ta không sướng?
- Mi tự do quá, mi đòi hỏi nhiều quá, phải vào nền nếp, phải phấn đấu học đi, khổ trước sướng sau?
- Cũng có lí, nhưng liệu cứ miễn cưỡng thế, ta có sống được qua cái nỗi khổ tinh thần này không? Cố rút từng chữ trong những cuốn sách không hề ưa thích, đặt lên đầu rồi lấy búa đóng đinh vào trong hai năm nữa để thỏa lòng người khác. Xong rồi điên hoặc chết là xứng danh một con người hiếu nghĩa ư?
- Mi phải biết tìm hứng thú trong trường lớp chứ. Bao người làm được sao mi không làm được. Còn điên hoặc chết ư? Nói dối. Mi thì làm sao điên hoặc chết được.
- Ta đôi lúc cũng cố tìm hứng thú và cũng thấy đây một chút kia một chút. Chúng giúp ta góp nhặt được một số thứ thú vị. Nhưng đó là chuyện lâu rồi. Ta thấy đã đủ ớn rồi. Đầu ta đang bệnh lắm, bỏ bê nhiều quá, không theo kịp tiến độ nữa. Và từ đầu đã không muốn dành sức cho cái không phù hợp. Đừng ví ta với sự chung chung của số đông. Sao không thử ví ngược lại họ với công việc của ta. Còn khả năng điên hoặc chết à? Mi thử chui vào những cơn đau của ta mà xem.
- Mi chỉ lí do lí trấu, mi viết tỉnh như sáo thế này sao bảo bệnh, không phù hợp thì cũng phải cố lấy cái bằng mà thăng tiến chứ. Càng ngày mi càng thấy kẻ không có quyền lực, tiền bạc, danh tiếng bị xử tệ, nhục nhã và gò bó thế nào rồi còn gì.
- Mi nên nhớ viết là một thói quen tự thân vận động. Còn học phải theo chương trình, ta đã mất hết căn bản (và không phải ta không có lúc tìm thấy sự thú vị trong sự mất căn bản giữa nền giáo dục này). Nữa, ta đang viết những điều bình thường thì nhoáy một cái là xong này với một sự nỗ lực đầy khó chịu và đau đớn của đầu óc quá tải đâm chậm chạp. Nhưng lại muốn súc tích. Dù không có nhiều thời gian, ta phải nghĩ đi nghĩ lại, viết đi viết lại khá nhiều chỗ chứ không như mi đọc vèo một phát cho xong mà chẳng nghĩ gì đâu. Chuyện bị nhục của kẻ không có quyền, tiền, danh mi nói phải. Ta viết không phải không có mục đích kiếm ba cái đó. Để không bị làm nhục (sự tha thứ và chịu đựng của ta cũng chỉ có giới hạn). Và đem năng lực của ta đi xa hơn. Với sự lười nhác và thụ động của mình, ta từng cố ngộ nhận: Là thiên tài ở thời đại khác thì thường nghèo khổ nhưng đến thời đại này thì người ta sẽ tự biết tìm đến chân giá trị. Nhưng rồi ta nhìn thấy thị trường ảm đạm hiện tại của thơ văn. Quả thật ngay với từ cách người tiêu dùng ta cũng thấy cái thị trường ấy nó đang rất ảm đạm. Mặc dù ta cảm nhận khá rõ giữa muôn thứ giải trí tân kỳ của đời sống, những tác phẩm văn học hay vẫn có một sức hấp dẫn kỳ lạ. Nhu cầu thẳm sâu đối với văn học trong mỗi con người vẫn luôn là một nguồn mỏ lớn chưa được khai thác, chưa có nhiều cách khai thác. Ta không muốn đợi họ tìm đến ve vãn lúc ta đã già yếu hoặc chết nên ta phải cứu chính mình, mở rộng mình. Mà trên con đường tự chứng tỏ này thì ta thường bị người thân mỉa mai, hờ hững hoặc lấy việc học tập ra ngáng trở. Điều đó, từ chính những người thân thiết nhất, tạo trong ta cảm giác hụt hẫng, đánh mất nhiều niềm tin vào trí tuệ cũng tấm lòng quan tâm thực sự đến nhau để đạt đến sự thấu hiểu của loài người. Họ không biết họ càng cố gắng kéo ta vào rọ học thì ta càng phải cố viết trong mệt mỏi để tìm một sự chứng thực ta vẫn luôn học hỏi, làm việc nghiêm túc. Và có thể kiếm ra tiền từ công việc ấy. Ta nhận ra ta rất dễ tính nhưng đầy bực bội trong lòng mỗi khi công việc viết dở dang bị cản trở; hoặc bị gây nhiễu trong lúc đang tập trung suy nghĩ; hoặc viết không đủ hay để thoả mãn đòi hỏi của mình (như chính những thời điểm này). Mà việc này xảy ra như cơm bữa. Ta không thích nổi cáu. Điều đó càng làm họ lấn tới, họ không hề coi viết là một công việc. Và ta bị ức chế liên tục. Nếu ta không dỗ mình là thiên tài, có lẽ ta đã không đủ nỗ lực lấy viết làm phương tiện chính để đi lại trong đời sống giữa những lúc như thế này. Danh tiếng ta cũng đã có một tí tẹo. Một số người trong số họ cũng biết. Nhưng cũng như ta, không thỏa mãn lắm. Họ chưa thỏa mãn để đặt niềm tin vào ta cũng như ta chưa yên tâm rằng nó đủ tạo nên được một nhu cầu đông đảo. Ta mới chỉ đi được vài bước với khối xiềng xích và quả tạ đeo ở chân. Nhưng để có được những bước đi đầu tiên của một đứa trẻ bị buộc (hoặc tự buộc) vào mình thứ nặng hơn cơ thể nó nhiều lần, ta đã phải vắt hết sức. Giờ ta muốn nghỉ một lúc. Muốn được tin tưởng một lúc. Chỉ một lúc thôi. Để hồi phục và phát huy sức mạnh thực sự. Ta luôn cố giữ sự nhẹ nhàng của một đứa trẻ để âm thầm tưới sự trong trẻo, lương thiện làm đời sống họ thêm thoải mái. Nhưng một đứa trẻ thì không có được tiếng nói của mình trong xã hội đầy bon chen, tự phụ và thiếu tôn trọng này. Nên ta đành phải làm một thằng đàn ông với giọng ồm. Ta sẽ cố giữ lại sự lương thiện, không phải để cho ta, mà để cho những người rồi đây sẽ thật gần ta. Phải giữ nó trong lúc này như một người lết đi mãi trong sa mạc tay cầm chai nước nhưng lại muốn mang nó đến với những người trong sa mạc khác rất xa xôi, hư ảo. Ta khát, ta muốn uống cạn sự lương thiện trong con người mình để có thể phá phách. Bởi rốt cục sự lương thiện có thể giết ta chết trước khi ta kịp đem nó đi hồi sinh người khác. Nhưng bản thân sự lương thiện không cho ta uống chết nó. Mãi mãi, ta chỉ là một cậu bé nhạy cảm, càng lớn càng nhạy cảm. Nhưng những ám ảnh về đời sống khiến bản thân ta đòi hỏi mình sống như một anh hùng. Những người quanh ta quên rằng đời sống cần có những sự chuyên môn hoá. Họ luôn cảm thấy ai đi khác con đường của họ là có vấn đề. Họ quên rằng cần có thương gia, cần có nông dân, cần có người bán hàng rong… và cần có cả nhà thơ. Điều cốt yếu là họ dâng hiến được năng lực phù hợp của mình. Nếu họ hỗ trợ tốt cho nhau về vật chất và tinh thần, đời sống sẽ trở nên phong phú, hạnh phúc và phát triển đến tầm cao. Nhưng họ lại cho đó là một ảo tưởng trong cái xã hội này. Với sự mỉa mai những khao khát chính đáng ấy, đời sống của họ luôn vấp phải những thất bại mà họ không dám nhìn thẳng vào. Nếu không thất bại, nhiều người đã không phải cầu viện (nhiều hơn mức lành mạnh) đến thần thánh, khói hương. Đòi hỏi một sự hy sinh và đùm bọc lẫn nhau ngay lập tức trong cả một cộng đồng con người lây nhiễm sự vị kỷ, sức ì và thiếu niềm tin mãn tính là một điều viển vông. Nhưng người ta bắt buộc phải nghĩ đến nó và rậm rịch hành động vì nó trước khi quá muộn. Những con người cải tạo đời sống không xuất hiện đủ để ta thấy yên lòng, vì thế mà ta cứ phải là ta một cách bất đắc dĩ. Theo thời gian thì chúng dần thành thói quen. Nhưng không phải sở thích.
Nôn nao. Đây là sự nôn nao của từng tế bào đòi thay đổi trạng thái vận động. Phép mị dân, A.Q của lí trí không tự an ủi được. Quần áo độ này mặc rộng ra. Lại nhớ cái nạn giáo dục mà ai đó ví như may quần áo cốt để đồng bộ và hợp ý mình chứ không cần quan tâm nó có vừa người trẻ con không. Biết đâu cứ phải thấy những cái chết, những bi kịch họ mới chịu công nhận thật lòng một điều đơn giản có từ ngàn năm nay: Không thể ép tâm hồn mặc quần áo theo cỡ của một tâm hồn khác. Mọi nỗ lực nhồi nhét chỉ đem lại bi kịch. Buồn là trót lợi dụng cái tiếng thiên tài để bắt mình phải vượt qua. Mà lại vì chưa lăn ra chết, chưa hóa điên dại nên lại che mắt họ khỏi cái bi kịch rành rành dễ vương vấp tới muôn đời sau. Viết vậy. Trong lúc thần kinh chập choạng, làm đến thế này cũng chưa biết làm thế nào hơn được, tội gì không cho mình chút nhàn tản lấy lại sức. Con gái có khác, họ thổi bay nhiều cục nặng cho đời sống. Dù biết là tạm thời thôi. Mà đâu cứ phải là tình yêu mới gần nhau được. Có lẽ cũng không dám gần quá vì sợ bị hút vào rồi thì không dứt ra nổi.
Bạn có hai giọng chính. Một giọng trầm, một giọng cao kiểu trẻ con. Giọng trầm thường xuất hiện. Còn giọng cao thi thoảng ló ra khi giao tiếp với những người lớn thân quen mà bạn thấy mình bé con và có thể buông lỏng phần nào trước họ. Hoặc lúc phấn khích. Hình như là thế. Bạn không thích sự không nhất quán này. Cũng như từng không thích nhiều sự không nhất quán của mình. Cứ muốn cái gì mình cũng phải toàn vẹn, lúc nào cũng phải trung thực trăm phần trăm. Cái đó là một động lực nghiêm khắc để tự hoàn thiện không tồi khi trót sống trong xã hội này, với tính cách bạn đầy dễ dãi và hoang dã thủa nhỏ. Bạn không coi đó là một nỗ lực sai lầm, huỷ hoại toàn bộ sự tự nhiên. Cái chính nằm ở sự tự điều chỉnh. Nhiều lúc nó làm bạn cứng nhắc, định kiến với bản thân và xung quanh. Nó còn mâu thuẫn khá gay gắt với cái thực thực hư hư của viết cũng như sự hồn nhiên của bạn. Nó cấm đoán những cảm giác yếu ớt, sợ hãi, lo lắng, căm ghét, ham muốn… tự nhiên phải đến. Chính nó làm bạn đau không ít. Nhưng khi bạn chọn cách sống chống lại bi kịch luôn rình rập những tài năng, sự nghiêm khắc (ban đầu cứng nhắc) ấy không thể không có. Bởi nó đem lại một bản lĩnh sơ sơ trước khi bạn bị vứt ra giữa dòng hoang mang. Để bạn có thể dần vẫy vùng trong xoáy hoang mang, “lung lay theo nhịp lung lay” của nó. Và trong những thời điểm đó, bạn thường làm ra thơ. Và dần hình thành được nhiều cái trong đầu. Những câu thơ hay bây giờ có lẽ không còn xuất thần, lại chắc chẳng còn mấy thơ ngây. Nhưng thơ đâu có phải là một khối trọn vẹn thơ ngây. Nó còn có vô số uẩn ức và những cái khác. Và dù thế nào, nó vẫn toát ra sự vô thức trong hoạt động viết có ý thức. Đời sống toàn vẹn là đời sống nhiều trạng thái với những tỷ lệ khác nhau mà tự thân chủ thể dung hợp, pha trộn. Cá nhân bạn dần dần hiểu ra điều đó. Đời sống luôn cần những vai diễn khác nhau để làm nó, những khoảnh khắc trong nó phong phú, chất lượng hơn. Để cả đời chúng ta không phải đeo chỉ một chiếc mặt nạ. Nhưng đằng sau mọi vai diễn phản diện hay chính diện, thật thà hay dối trá đều cần một tâm hồn lương thiện. Đơn giản bởi đời sống vốn dĩ đã quá tàn nhẫn. Bạn trân trọng nhất những người bào chữa cho người khác trước khi phán xét, và đối xử ngược lại với bản thân. Cũng như tự tìm thấy động lực trong lúc động lực chưa tìm đến với mình. Thái độ đó làm cho cảm quan phong phú thêm và đời sống gay gắt quá mức dịu đi.
Từ lâu, trong bạn có một nhà đạo đức và một nhà hiện sinh. Với nhà đạo đức, mục đích sống là lâu dài, có trước có sau. Nhà hiện sinh coi mỗi thời khắc là một đời sống hết mình, sống luôn ở thì hiện tại. Lâu lâu, nhà đạo đức thấy đời sống đạo đức cực khổ lại cứng nhắc lắm nên muốn sớm vứt bỏ hết để ra đi, đâm ra ngấm ngầm mê hiện sinh. Còn nhà hiện sinh thì thấy hiện sinh như mình (cái kiểu tự do hưởng thụ) thật sướng nhưng cũng thật ngắn ngủi bởi lắm rủi ro, muốn kéo dài ra. Vì thế mà lại phải tập ở lại dần làm nhà đạo đức để điều độ. Và còn nhiều lí do khác. Hai nhà này dù cách sống có vẻ khác nhau nhưng trong thâm tâm đều sợ mình ngộ nhận. Đều muốn mở mang, muốn tìm đến cái chân-thiện-mỹ hiểu theo nghĩa khoáng đạt. Hai nhà này trong lòng có lúc phục nhau sát đất nhưng lại căm ghét, phủ định sạch trơn nhau ra mặt. Sự đố kị lộ liễu này thực ra dễ là biểu hiện của vô đạo đức và bất hiện sinh. Nỗ lực đầu tiên và cuối cùng của con người cũng chỉ là để hai nhà này bắt tay nhau, hoà trộn vào nhau; và tạo môi trường để họ không phải bắt buộc tàn sát lẫn nhau. Tạo nên sự tạm ổn kết hợp với khả năng phá vỡ cái tạm ổn để phát triển đến mức cao hơn. Ở đây chắc có một vài sự đánh tráo khái niệm hoặc phi lôgic do hiểu biết ít. Hai nhà này nếu chân chính có khi chỉ là một. Chúng ta luôn bị lừa và phức tạp hóa vấn đề (như một sự vô lí một cách hợp lí của đời sống) bởi ngôn ngữ và những cái tên. Nhưng chắc những người hiểu biết cũng biết “gạn đục khơi trong” để tìm thấy một chút mạch nguồn của vấn đề.
Bác gái độ này khá rảnh, hay xem tivi. Ở cùng lâu, không phải là bác không có chỗ “nhiễm” sự “trẻ con” và hay nói ngược của bạn. Xem bóng đá thì ngơ ngác và ngây thơ đầy tính đáng yêu như dân quê ta sang Mỹ. Nói nhiều câu làm cả nhà bật cười. Quay chậm lại thì bảo: Ôi đá vào nhiều thế. Bóng đá nữ thì bảo: Ôi toàn anh như con trai. Bác trai điềm đạm giải thích, phân tích. Bạn thích bác trai và sự hoà hợp của hai người ở những thời điểm như thế. Mực thước và tự nhiên. Cá với bác gái xem đội nào thắng. Năm trăm nhé. Năm trăm đồng hay năm trăm nghìn ạ? Năm trăm đồng. Thôi, năm nghìn đi ạ. Rồi, Việt Nam mặc áo đỏ thế nào cũng thắng. Bác chọn đội đỏ mất rồi, cháu chọn đội xanh vậy. Thua còn có năm nghìn an ủi. Thắng thì tiếc gì.
Thua. Phố phường quanh nhà lại bình thường. Lúc lúc mới thấy tiếng rú lạc lõng. Trận trước thắng, thành phố Hồ Chí Minh có đến trên dưới 500 ca tai nạn giao thông, gấp năm lần bình thường, mấy người chết. Tivi đưa tin. Sao đến giờ mà sau mỗi chiến thắng vẫn kèm theo bao thương vong. Cả nhà bảo: Trật tự ở Hà Nội làm tốt hơn.
Không biết trận chung kết này, ở nhà có một vé, ai đi. Ba bố con đi rồi. Mẹ bảo để mẹ đi xem chung kết. Bố cười: Chen lấn như thế, có mà đi. Chắc mẹ không đi được một mình. Độ này, bố hay nhường. Thật ra, lúc nào bố cũng chỉ muốn đầm ấm.
Có lẽ chỉ viết đến đây thôi. Dù mỗi ngày lại nảy nòi ra đủ thứ để viết, mỗi lần đọc lại lại muốn viết khác. Thôi thì dùng vào chỗ khác. Chỗ này chật rồi. Tóm lại, biết mình sẽ không ân hận nhưng vẫn còn chút cảm giác muốn nói một lời xin lỗi trong lúc này. Dù chỉ là một nhân vật. Và dù đang rất bực.
Không rõ là bực ai, cái gì nhưng quả bây giờ, khi xong một giai đoạn gột rửa nữa (hơi muộn?), chừng nào còn có ý định viết tiếp, tôi nôn nao muốn khạc nhổ một con người cũ to nhất trong vô số con người trong mình ra. Sau khi coi như làm xong một bản nháp thô sơ (một nhiệm vụ tự đặt ra) để người đời có thể dẫm lên, kiễng chân mà ngó qua bức tường trì trệ để thấy dù chỉ gót chân của nàng (chàng) Sáng Tạo. Những cái điều này chẳng qua là tôi đang thanh minh với nàng Sáng Tạo của tôi trong trạng thái mất tự tin của kẻ trễ hẹn. Khi viết, ít ra là khi viết, tôi muốn mới. Tôi biết, sự muốn mới này mới hơi sự muốn mới trước đó, trong tôi.
21.12.03
<bài viết được chỉnh sửa lúc 02.06.2006 00:06:21 bởi Ngọc Lý >
. MỤC LỤC
I. 30.10.03
II. CÂU CHUYỆN HÔM NAY (14.01.03)
III. 31.10.03
IV. MẤT (23.10.02)
V. 03.11.03
VI. 11.11.03
VII. MƠ (16.10.03)
VIII. 16.11.03
IX. 17.11.03
X. TRÒ CHƠI BUỒN
XI. 19.11.03
XII. CHƠI
XIII. 3.12.03
XIV. 00H.00, 16.09.03
XV. CHUYỆN HÔM QUA (18.09.03)
XVI. 7.10.03
XVII. 10.12.03
XVIII. MẦM SỐNG
XIX. 19.12.03
XX. 12.12.03
Thống kê hiện tại
Hiện đang có 0 thành viên và 1 bạn đọc.
Kiểu: