Người Lính - Những suy ngẫm của một người lính Đức, 1936-1949
Trong khi tôi ở bộ tham mưu sư đoàn, trận đánh Cassino xảy ra. Quân Đồng Minh cố gắng chọc thủng phòng tuyến ở đó để tiến vào Rome, và trận đánh xảy ra nhiều ngày. Từ Bộ tư lệnh sư đoàn có thể nhìn được toàn cảnh của toàn bộ thung lũng, và nhìn quân Mỹ ném bom vào tu viện ở Monte Cassino như là đang xem phim. Tu viện trên một chỏm núi chạy xuống trung tâm thung lũng. Chỏm núi trong giống pháo đài kiểm soát toàn bộ thung lũng, nên nó trở nên quan trọng. Vì nó ở ngay chính giữa, chỏm núi là một vị trí lý tưởng để phòng thủ thung lũng, và quân Đồng Minh tin chắc chúng tôi dùng nó cho mục đích trên. Máy bay bay đến từng đợt, thả bom xuóng tu viện và chỏm núi. Không có lính Đức trong tu viện, chỉ có trên chỏm núi bên dưới. Sau 2 ngày ném bom, toàn bộ chỏm núi bao phủ bởi khói, và tu viện hoàn toàn bị hủy diệt.
Sau 3 tuần với bộ tham mưu sư đoàn, tôi được nhận vào bộ tham mưu Quân Đoàn 14 xe tăng, nơi tôi lặp lại các công việc, tìm hiểu các tư lệnh sư đoàn... Là một phần của bộ tham mưu quân đoàn, tôi gặp tất cả các sĩ quan chủ chốt của từng sư đoàn, và tôi gặp các sĩ quan tham mưu của quân đoàn bên cạnh. Tôi thấy rằng các tham mưu của quân đoàn nên biết ai đó trong các quân đoàn đóng bên cạnh, vì họ phải làm việc với nhau rất thường xuyên. Nếu tôi biết ai đó, nó khác với chỉ nói chuyện trên điện thoại - và biết mặt người mình làm việc là rất quan trọng trong công việc tham mưu. Tôi cũng được biết rằng cũng rất quan trọng khi nhìn các huân chương chiến đấu người ta đeo, vì chúng nói tôi biết rất nhiều về tính cách và khả năng của họ: một tư lệnh sư đoàn có huân chương Chữ Thập Hiệp Sĩ với thanh kiếm là rất kinh nghiệm và là tư lệnh ở tuyến trước nếu so sánh với những ai chỉ đeo Chữ Thập Sắt. Tôi xuống bộ tham mưu các sư đoàn với sĩ quan tham mưu quân đoàn khi họ kiểm tra các vị trí để chắc rằng mọi việc đều sẵn sàng cho chiến đấu.
Tháng 4 năm 1944, tôi tham gia bộ tham mưu của Thống Chế Kesselring, người cầm đầu toàn bộ các lực lượng Đức (bộ binh, hải quân, không quân) trong khu vực Địa Trung Hải. bộ tư lệnh của ông ta nằm trong một đường hầm trong các dãy núi phía bắc Rome. Đến giờ hẹn, tôi trình diện với Tham Mưu Trưởng, Tướng Westphal, ông chúc mừng và chúc tôi may mắn. Sĩ quan hành quân tìm chỗ ở cho tôi trong đường hầm và giao việc cho tôi. Có ai đó đang nghỉ phép, nên họ để tôi làm việc cho anh ta (dưới sự giám sát của một sĩ quan, vì tôi chưa biết công việc). Ở đây, tôi phải làm việc thay vì quan sát. Công việc của tôi là nhận các báo cáo của các đơn vị khác nhau và tổng kết chúng lại thành một bản báo cáo và đưa cho sĩ quan hành quân và tham mưu trưởng. Ở bộ tham mưu cao cấp, đây là công việc ban đêm, vì ở càng cao, họ sẽ nhận báo cáo càng trể. Cuối ngày, tiểu đoàn báo cáo lên trung đoàn, rồi lên sư đoàn, rồi lên quân đoàn, tập đoàn quân, và cuối cùng lên phương diện quân - và tất cả phải được chọn lọc và tóm tắt rồi giao lên trên.
Nhiều đường hầm khác nhau được nối với nhau qua đường hầm chính, và những đường hầm nối nhau này được ngăn ra bởi những bức tường bằng gỗ và chia ra thành văn phòng và chỗ ngủ. Những trại kiểu này lại có cửa sổ và mái, cứ như ở bên ngoài, vì chúng được làm sẵn. Thỉnh thoảng tôi nhìn thất chuột chạy bên ngoài cửa sổ, sát với tường hầm. Bên ngoài những nhà gỗ là lối đi, sát lối đi là bức tường bên kia của đường hầm. Tôi có một phòng nhỏ để ngủ, và tôi dùng chung phòng làm việc với vài sĩ quan khác. Khoảng 250 người sống và làm việc trong đường hầm. Đó là thời gian lý thú đối với tôi. Lần đầu tiên, tôi biết những gì xảy ra, không chỉ với riêng 1 đơn vị mình, hay một phần nào đó, mà là toàn bộ mặt trận.
Tôi cũng bỏ ra một thời gian với cục hậu cần của phương diện quân. Chúng tôi thỉnh thoảng đi Rome vì công việc, nên tôi có cơ hội biết một ít về thành phố này. Trước đó, tôi chỉ đi qua ga xe lửa Rome. Tôi được đi thăm một vài địa điểm du lịch, như Colosseum và chợ.
Mỗi buổi tối, tôi phải làm việc để tóm tắt tất cả các bản báo cáo để các lệnh mới được đưa ra vào sáng sớm. Sau đó, lúc ban ngày, tôi thường ra ngoài, lêu lên phía trên cổng đường hầm vài chục mét, phơi nắng và hít thở không khí. Nhiều người khác cũng làm như vậy.
Một buổi sáng sau khi ở đây được 3 tuần, tôi làm xong việc vào lúc 6 giờ sáng. Tôi ăn sáng rồi đi ra ngoài, leo lên núi như mọi ngày. Tôi định ở ngoài khoảng 1-2 giờ, ngủ một giấc và phơi nắng cùng một lúc. Địa hình đá lởm chởm, vài bụi cây. Một ngày đẹp trời, bầu trời xanh và nắng đẹp, khoảng chừng mươi người khác cũng tản bộ trong khu vực.
Khoảng nửa tiếng sau, còi báo động máy bay nổi lên. Chuyện này thường xảy ra, vì máy bay đồng minh thường bay qua khu vực, và vì máy bay đồng minh luôn bay qua và ném bom ở đâu đó nên tôi không để ý đến tiếng còi. Rồi tôi nhận thấy tiếng còi nổi lên liên tục, có nghĩa là ngiêm trọng hơn. Tôi ngửa nguời và nhìn lên trời. Máy bay bay rất cao, tôi nghĩ là họ trên đường bay đến đâu đó - cho đến khi tôi nhìn thấy những vật lấp lánh dưới chúng. Tôi nhận ra là chúng đang thả bom! Tôi chồm dậy và cố gắng chạy vào hầm, nhưng đã trể. Bom bắt đầu nổ xung quanh tôi. Tôi phóng người xuống đất và nằm sát xuống, mặt đất rung lên dữ dội khắp nơi với những tiếng nổ chát chúa, tôi cảm thấy hơi nóng tạc vào tôi theo từng tiếng nổ. Tôi áp sát mặt xuống mặt đất, cố chui vào đó, mắt nhắm nghiền và nghiến chặt răng. Tôi nghĩ sự may mắn của tôi đến đây đã hết.
Bỗng nhiên mọi sự im lặng. Tôi mở mắt ra và thấy cả thế giới đều tối - khói, bụi và thuốc súng bao mờ mít trời đất. Tôi biết tôi sống sót vì tôi có thể ngửi thấy mùi khói và mùi thuốc súng và tôi suy nghĩ bình thường, nhưng tôi không thể thấy một điều gì. Rồi đất đá bắt đầu mưa xuống, tôi đưa tay che đầu và chịu đựng cơn mưa đất đá. Từ từ, một chút ánh sáng bắt đầu xuyên qua bóng tối, và tôi bỗng nhớ lại là máy bay ném bom luôn luôn ném 2 đợt (đợt thứ 2 có thể thấy kết quả của đợt thứ nhất và điều chỉnh mục tiêu). Tôi biết tôi phải chạy càng nhanh càng tốt để thoát khỏi địa ngục này. Mặc dù tôi không thể nhìn thấy xa hơn 3 mét trong bóng ối, tôi biết cửa hầm ở đâu đó dưới chân đồi, và tôi nhạy bổ xuống dồi. Đến khi gặp con đường dẫn đến miệng hầm, tôi biết tôi phải quẹo trái; rồi tôi thấy được cửa hầm và phóng về phía nó, nhưng chân tôi bỗng không theo sự điều khiển của tôi và tôi ngã nhào vào miệng hầm.
Ai đó đở tôi lên và khiêng tôi và trạm y tế. Và đợt bom thứ hai đến, và cả đường hầm rung động trong tiếng bom. Tôi không cảm thấy đau, mặc dù người tôi đầy máu. Tôi biết là tôi bị đá bay trúng phải, và có thể bị phỏng, nhưng tôi không để ý gì hơn. Trong tình huống như thế này, người lính chỉ muốn an toàn, và anh ta không cần biết gì hơn điều đó. Anh ta phản ứng trước, và cơn đau đến sau. Chỉ khi nào anh ta ra khỏi sự nguy hiểm thì anh ta bắt đầu cảm thấy đau đớn.
Y tá rữa và chăm sóc vết thương sau lưng, có lẽ là đá và vết phỏng, và họ tìm thấy một mảnh bom phá một lỗ lớn ở chân trái tôi. Nó rất sâu, gần đến xương, nhưng tôi may mắn vì xương không bị gãy, mạch máu không bị đứt, và dây thân kinh không bị hư hại. Khi tôi thấy máu màu đỏ đậm và không tuôn ra theo đợt, tôi biết đó là dấu hiệu tốt.
Khoảng hơn nửa tá người phía trên kia, có hai người không được tìm thấy. Chắc họ bị bom rơi ngay tại chỗ. Toàn bộ còn lại đều bị thương. Y tá làm việc một cách tốt nhất họ có thể làm để đưa chúng tôi vào bệnh viện dã chiến cách đó khoảng 3 km.
Khi đến bệnh viện, tôi được chích thuốc tetanus, đó là thủ tục tiêu chuẩn cho bất cứ ai bị thương vì mảnh hay trúng đạn. Trước đây tôi đã được chích và không bị phản ứng - nhưng lần này thì bị! Tôi bị phản ứng với dung dịch của thuốc, và tôi bắt đầu đổ bệnh. Ngứa, bỏng, rát, đau - và chúng đến khắp nơi trên người. Tôi không thể ngủ vì đau đớn và ngứa; tôi không thể nằm thoải mái dù ở kiểu nào. Tôi không thể ăn hay uống suốt 4 ngày, vì cổ họng nóng rát. và cơn đau rát tràn vào hốc mũi! Đây là kinh nghiệm y tế tệ hại nhất đời tôi, và bác sĩ cũng bắt đầu lo lắng. Họ tiêm thuốc Calcium để hạ dị ứng, và 2 ngày sau, những vết dị ứng bắt đầu tan.
Quân đồng minh đã bắt đầu cuộc tấn công và lúc này đang đe doạ xuyên qua tuyến phòng thủ của chúng tôi. Những trận bom và oanh kích xung quanh bệnh viện ngày càng tăng. Tất nhiên, dân địa phương theo dõi chúng tôi, và vị trí bộ tư lệnh của Thống Chế Kesselring không dấu được quân Đồng Minh. Họ biết xe quân sự nào có thể chở sĩ quan hay đồ tiếp vận, nên máy bay chiến đấu rượt đuổi xe cộ và bắn từng chiếc một.
Từ cửa sổ bệnh viện, tôi có thể nhìn thấy con đường và cổng đường hầm, và tôi có thể nhìn thấy những hoạt động này. Mặc dù phi công Đồng Minh tôn trọng chữ thập đỏ lớn trên mái của bệnh viện, họ tấn công bất cứ cái gì di chuyển trên đường. Bây giờ họ ném bom đường hầm thường xuyên hơn, cố gắng phá sập nó.
Quân đội quyết định di tản thương binh ở bệnh viện dã chiến, vì mặt trận mỗi lúc một gần, nên họ đặt 4 người vào xe cứu thương và đưa về Florence cùng với người tài xế và người lính cứu thương. 4 chúng tôi, 2 người bị thương nặng và nằm trên cáng, một người bị điên loạn vì chiến đấu qua lâu hay một trái đạn nổ quá gần anh ta. Tôi là người đỡ nhất với chân bị thương.
Khi chúng tôi chạy khoảng nửa đường đến Florence, tôi bị 2 chiếc tiêm kích Mỹ tấn công. Chiếc xe cứu thương được sơn chữ thập đỏ phía trên nóc, nhưng không biết phi công không tin là xe cứu thương hay họ chỉ bày trò vui làm sợ hãi chúng tôi. Khi họ bắn tràn đầu tiên, tài xế dừng xe và cùng người lính cứu thương phóng ra khỏi xe tránh đạn. 4 thương binh chúng tôi bị bỏ mặc trên xe, chỉ ngồi đó không làm được gì. Hai người bị thương nặng không thể đứng lên, và tôi chỉ có thể nhảy cà thọt. Anh chàng bị điên loạn lại hoảng hốt lên, và tôi phải ôm anh ta xuống và giữ anh ta khỏi làm hại đến những người kia. Tôi cố gắng nói chuyện và bình tỉnh anh ta lại. Anh ta chỉ là một cậu bé mới lớn, và đang rất hoảng sợ. Hai chiếc máy bay bay qua bay lại bắn vài loạt. chúng tôi có thể nhìn thất đạn .50- caliber nổ trên mặt đường xung quanh chúng tôi, nhưng không một viên đạn nào trúng xe. Phi công có thể bắn dỡ hay chỉ muốn chơi trò mèo vờn chuột với chúng tôi mà không muốn bắn trúng chúng tôi. Mặc dầu có thể họ vui, nhưng chúng tôi thì sợ gần chết.
Bệnh viện ở Florence được cải đổi từ học viện không quân Ý. Đó làm một chỗ rất đẹp, với những toà nhà trắng lện và hồ nước thập đẹp. Bây giờ nó là một bệnh viện quân sự bình thường, với nhiều thương binh đem về từ mặt trận. Những thiếu nữ Ý đến thăm chúng tôi - dù chính phủ Ý đã đứng về phía Đồng Minh chống lại chúng tôi, nhưng một phần dân Ý vẫn có thiện cảm với chúng tôi và không thích những gì chính phủ của họ đã làm. Tôi thực hành tiếng Ý với họ. Tôi nằm chung phòng với 12 thương binh khác.
Ở đây, tôi được biết quân Đồng Minh đổ bộ lên Normandy ngày 6 tháng 6 năm 1944. Đây là mặt trận thứ 3 của chúng tôi. Tất nhiên, tin tức đến với chúng tôi là quân Đồng Minh đã "bị đánh lui" với thiệt hại lớn. Sau vài ngày, chúng tôi có thể cảm thấy mọi việc không suôn sẻ ở đó. Chúng tôi không được biết chi tiết trừ việc Cherbourg bị mất, và đó là những lừa dối, vì Cherbourg ở sát bờ biển. Nhưng rồi chúng tôi bắt đầu nghe "sự chống lại dũng cảm," và tôi biết là mọi việc chuyển biến xấu ở Pháp. Bên cạnh đó, chúng tôi bị đẩy lùi ở bán đảo Ý và quân Nga đang tiến về phía Tây. Đó là những bằng chứng về sự chấm hết đang đến gần.
Sau khoảng 4 tuần, Florence bị đe doạ vì mặt trận đang đến gần, và quân đội quyết định di tản bệnh viện này. Lúc này tôi có thể đi lại, mặt dù vẫn còn nẹp ở chân, và tôi được phép đi xe lửa về điều trị ở Leipzig.
Lilo đã quay về Lepzig với mẹ. Tôi về đến nới vào cuối tháng 6 năm 1944. Klaus cuối cùng nhìn khoẻ mạnh, như những đứa trẻ khác, và tôi rất vui khi thấy vậy. Lilo, đương nhiên, rất hạnh phúc khi có tôi ở nhà. Cô gần như học cách chờ tôi bị thương, miễn là không nặng, để có thể về nhà. Tôi khám bệnh ở bệnh viện thường xuyên, như mọi khi, để bác sĩ theo dõi và điều trị và luyện tập. Vết thương đã lành ở bên ngoài nhưng bên trong thì chưa. Bởi vậy, tưởng như nó đang lành lặng trong một thời gian, rồi lại vỡ ra. rõ ràng vết thương lớn như vậy thì phải nên để mở cho đến khi nó lành từ trong ra ngoài thay vì để lành từ ngoài vào trong.
Lớp huấn luyện vũ khí đặc biệt (phần thứ hai của việc huấn luyện tham mưu) được đưa ra vào đầu tháng 7 nhưng bị dời lại vài ngày. Tôi không thể trở về với nhiệm vụ sớm, nhưng huấn luyện sĩ quan tham mưu là một vinh dự rất lớn và là cơ hội lớn không thể đánh mất, nên tôi thuyết phục bác sĩ là vết thương vẫn có thể lành khi ngồi ở nhà được thì nó cũng sẽ lành nếu ngồi trong lớp học. Thực tế là chúng tôi sắp sửa thua trận và tôi không thể theo binh nghiệp lâu dài không làm cho tôi bỏ ý định vào trường tham mưu. Tôi không bao giờ nghĩ đến việc gì khác ngoài binh nghiệp, ngay cả khi biết là chúng tôi đang thua trận. Nghề nghiệp của tôi là một sĩ quan quân đội nhà nghề và phải tham gia vào trường tham mưu nếu có thể. Vì sự nóng vội của tôi nhưng vết thương chưa lành. Tôi đã có thể ở nhà để chân lành lại, nhưng tôi đã không ở nhà. Cho nên, dù phải chống gậy, tôi bắt đầu lớp học vũ khí đặc biệt.
Chương 21
Lớp học được bắt đầu vào giữa tháng 7 năm 1944. Có nhiều trường khác nhau mà chúng tôi phải học: trường xe tăng, trường thông tin, trường pháo binh, công binh... Chúng tôi không phải đi học trường chuyên môn của mình, nên đến khi học lớp pháo binh, tôi được về nhà.
Trong các khoá học, tôi vẫn phải đi khám bệnh ở Leipzig, mặc dù trường vẫn cung cấp các dụng cụ y tế để tôi thay băng.
Chúng tôi có hai tháng để học qua các ngành khác nhau, vì khoá học chính ở trường tham mưu bắt đầu vào tháng 9. Mặc dù tất cả chúng tôi đều là các sĩ quan có kinh nghiệm chiến đấu, chúng tôi cần phải tiếp cận với những việc mà chúng tôi chưa có điều kiện làm việc trực tiếp. Lilo đi với tôi đến vài trường và ở lại đó trong khoá học, bao gồm lớp đầu tiên, trường xe tăng ở Bergen, gần Celle.
Chúng tôi đang ở trường xe tăng thì vào ngày 20 tháng 7 năm 1944, Đại Tá i.G. Klaus von Stauffenberg mưu sát Hitler, và các lãnh đạo đảng Nazi điên lên. Những ngày kế tiếp là những ngày hỗn loạn trên khắp nước Đức. Không ai biết những gì sẽ đến hay những ai sẽ bị bắt. Chính phủ và quân đội đều nằm trong tình trạng náo động; những tin đồn không ngừng tung ra, những tên tuổi được nhắc đến; và vài tuyên bố từ radio. Mất một tuần trước khi mọi việc bắt đầu xẹp xuống.
Von Stauffenberg, người ra kế hoạch đặc bom dưới bàn của Hitler trong một buổi họp ở văn phòng Hitler ở Đông Phổ rồi lập tức quay về Berlin để lật đổ chính quyền, là một sĩ quan tham mưu, và nhiều người trong nhóm âm mưu cũng là sĩ quan tham mưu. Không may cho ông ta và những người khác, trái bom không giết chết Hitler, và Stauffenberg bị bắt và xử tử ở Berlin.
Ngay lập tức, mọi người trong hàng ngũ sĩ quan tham mưu đều bị nghi ngờ. Các lãnh đạo đảng Nazi đặc biệt lớn tiếng bôi xấu và kết tội các sĩ quan tham mưu. Họ không thích quân đội, và họ đặc biệt ghét ngành tham mưu. Bộ trưởng bộ lao động, Robert Ley, đặc biệt ghê tởm. Ông ta huênh hoang và nói như điên và nôn ra nhưng lời chửi rủa thù hận trên radio, trên báo chí, và những bài diễn văn trong các nhà máy. Ông ta gần như căm thù một cách bệnh hoạn các sĩ quan tham mưu có nguồn gốc quý tộc, và khi chúng tôi nghe những lời chửi rủa về ngành tham mưu "máu xanh và ngu ngốc bẩm sinh", chúng tôi nghĩ là chúng tôi có rất ít hy vọng để khoá học có thể tiếp tục và có thể là may mắn nếu chúng tôi không bị bắt vì chúng tôi đang huấn luyện tham mưu. Chúng tôi hầu như chắc chắn là trường tham mưu sẽ bị đóng cửa, chúng tôi sẽ trở về mặt trận, và ngành tham mưu không còn tồn tại nữa.
Nhiều giảng viên ở trường tham mưu lo sợ cho số phận của họ, vì họ biết vài người trong số những người âm mưu. Đó là thời gian rất khó khăn cho các sĩ quan tham mưu, nhất là những người đã làm việc sau một thời gian. Một sĩ quan có thể bị bắt vì anh ta là người quen hay có quan hệ đến những người bị bắt. Tôi an toàn, vì tôi luôn luôn ở mặt trận và rất mới trong ngành tham mưu, nhưng có nhiều sĩ quan mới cũng bị bắt vì họ bị lôi kéo vào ngành tham mưu và đã tỏ ra được sự tin tưởng trong ngành.
Vì tôi đã làm việc cho bộ tham mưu của Thống Chế Kesselring được 3 tuần, nhiều tên tuổi được nói đến nghe rất quen với tôi. Ai cũng biết một ai đó bị bắt. Và với hệ thống của Quốc Xã là bắt cả gia đình liên lụy nếu ai đó làm điều gì, cả gia đình đều bị bắt và gởi đi trại tập trung. Von Stauffenberg và một số người khác bị bắt và bị bắn ngay lập tức. Bây giờ đến phiên toà của những người khác, và tin tức về phiên toà liên tục đưa lên radio và báo chí. Cái chết của Rommel được công bố, nhưng quy là ông bị máy bay bắn ở Pháp, vì ông rất nổi tiếng trong lòng dân Đức, cái chết của ông không được nối với việc ám sát trên tin tức.
Sau khoảng 1 tuần, tình hình bắt đầu lắng xuống. Phần còn lại của khoá học ở trường xe tăng bị hủy bỏ và không được mở lại, nhưng chúng tôi được thông báo khoá học kế tiếp sẽ được tiếp tục, cá nhân tôi, tôi cảm thấy nó sẽ tốt hơn nếu cuộc ám sát thành công, vì nó có thể chấm dứt cuộc chiến tranh dưới một ngôn ngữ tốt hơn là "đầu hàng vô điều kiện" mà quân đồng minh một thời nhấn mạnh. Đó là ý kiến mà tôi chỉ chia sẽ với một người - Đại Úy Heiner Engel, một người bạn học tôi vừa gặp nhưng mau chóng thân thiết và tin tưởng.
Sau âm mưu ám sát, quân đội bị bắt buộc làm theo cách chào của đảng Quốc Xã. Lối chào đó được dùng trong nhà, khi chúng tôi không đội mũ, từ khi tôi gia nhập quân đội vào năm 1936. Tuy nhiên, bây giờ chúng tôi bị bắt buộc phải bỏ cách chào thuần tuý quân đội và chào theo đảng Quốc Xã. Nó được dựng lên bởi đảng Quốc Xã, họ muốn chứng tỏ với quân đội Đức họ là người cầm quyền, và Hitler đồng ý với họ.
Sĩ quan chính trị cũng được lập ra trong quân đội sau cuộc ám sát. Cách lãnh đạo đảng Quốc Xã muốn biết những gì xảy bất cứ ở đâu trong quân đội, và đó là cách mà họ lấy được mục đích. Họ tuyển mộ các sĩ quan trừ bị cho các vị trí này (sĩ quan quân đội chính quy bị cấm các hoạt động chính trị). Các sĩ quan chính trị đều là đảng viên Quốc Xã trước khi gia nhập quân đội. Tên gọi chính thức là Sĩ Quan Chỉ Đạo Xã Hội Quốc Gia (nguyên văn: National Socialist Guidance Officers). Họ được đặt vào vị trí để theo dõi các đơn vị trưởng. Nếu người chỉ huy không theo lệnh chiến đấu đến người cuối cùng, sĩ quan chính trị sẽ báo về đảng Quốc Xã, họ sẽ có hành động cách chức anh ta. Trách nhiệm chính thức của họ là kéo lên tinh thần, tư tưởng của binh lính. Họ dùng cách lôi kéo lòng yêu nước thay vì chính trị, mặc dù nếu điều kiện cho phép, họ lên mặt dạy bảo về chính trị và những lúc cần hô khẩu hiệu.
Trường Tham mưu được bắt đầu ngày 20 tháng 9 năm 1944, sau những khoá học đặc biệt hoàn tất. Trường di chuyển từ Berlin đi Hirschberg, trong vùng núi Sudeten ở Silesia. Chúng tôi được phép dẫn theo gia đình. Các sĩ quan có gia đình được cấp 2 phòng, với 1 cái bếp cho 3 gia đình; vì chúng tôi đều ăn ở câu lạc bộ sĩ quan, nên cũng không thoải mái lắm. Hầu như tối nào cũng có bài tập nhà, nhưng thỉnh thoảng cũng có nhửng buổi tiệc cho các sĩ quan. Tất nhiên, thời gian này mọi thứ đều thiếu thốn, nhưng Hirschberg gần như là một ốc đảo của chiến tranh; không có báo động máy bay, và nó là một thành phố nhỏ nhắn xinh đẹp.
Trường tham mưu cũng giống như Học Viện Potsdam, ngoại trừ học viên là các sĩ quan. Ở Hirschberg, hiệu trưởng trường là thiếu tướng, trong khi ở Potsdam là một đại tá. Ở Hirschberg, một lớp học có khoảng 20 đại uý và thiếu tá và dẫn đầu là một đại tá trongkhi ở Potsdam có 24 hạ sĩ quan và dẫn đầu là một thiếu tá. Ở Hirschberg chúng tôi học để điều khiển một sư đoàn trong chiến đấu, trong khi ở Potsdam là một tiểu đoàn. Viên đại tá chủ nhiệm lớp tôi tên là Klostermann.
Chúng tôi học cách chỉ huy một sư đoàn trong các tình huống chiến đấu khác nhau: tấn công, rút lui, phòng thủ, giữ tuyến sau, tấn công qua một cây cầu, tấn công trong địa thế đồi núi, thiết lập một đầu cầu, tấn công đầu cầu, ... Tất cả các tình huống này được học trên bản đồ hay mô hình, và làm các bài kiểm tra. Mục đích là làm cho chúng tôi có khả năng giúp đỡ các tướng lãnh nắm quyền sư đoàn. Chúng tôi học cách viết lệnh, lập kế hoạch tấn công, tính toán chiều dài của sư đoàn khi hành quân, bao lâu thì cả sư đoàn vượt một cây cầu, cách tập trung quân, giữ quân dự bị như thế nào, phòng thủ một đợt tấn công cường tập ra sao, cách cường tập vào vị trí phòng ngự của địch, lập các vị trí chiến đấu cho bộ binh, pháo binh, bố trí công binh ở đâu khi tấn công vượt sông và khi nào đưa họ lên tuyến đầu để làm cầu. Chúng tôi cũng học cách tình báo và phản gián: làm thế nào để biết được lực lượng địch đang đối mặt chúng tôi và làm gì với những thông tin đó - hành xử như thế nào với tất cả các chi tiết trên cho tư lệnh sư đoàn.
Trong tập trận, chúng tôi được cho biết tình huống và những gì đang xảy ra. Rồi bỗng nhiên một việc gì đó xảy ra ngoài ý muốn, và chúng tôi phải học cách báo cáo, gởi liên lạc, hay điện thoại. Rồi chúng tôi phải phản ứng với tình hình mới. Trong luyện tập bình thường, chúng tôi phải lấy các thông tin và phải tìm ra cách giải quyết qua đêm hay qua dịp cuối tuần. Trong tất cả các tình huống, sức ép luôn xảy ra, vì trong chiến đấu bạn luôn bị áp lực rất nặng. Nó cũng như Potsdam, nhưng ở mức cao hơn, và rất lý thú.
Trong thời bình, việc huấn luyện sĩ quan tham mưu - bao gồm huấn luyện tại chỗ, các khoá học đặc biệt, và trường tham mưu - là một chương trình 2 năm. Trong trường hợp chúng tôi thì cô đọng hơn nhiều. Tôi bỏ ra khoảng 3 tháng rưởi để huấn luyện tại chỗ, 2 tháng cho các khoá đặc biệt, và 4 tháng trong trường tham mưu, tổng cộng chưa tới một năm. Cuộc sống hoàn toàn khác trong thời chiến. Một phần, tất cả chúng tôi đều có kinh nhiệm chiến đấu rất nhiều mà người sĩ quan không có được trong thời bình. Một phần, không có khía cạnh xã hội trong khoá học, quan hệ xã hội chiếm một phần quan trọng trong khoá huấn luyện trong thời bình. Hoạt động xã hội duy nhất của chúng tôi là các buổi họp mặt toàn trường mỗi tháng 1 lần ở hội trường, ở bữa ăn tối.
Mặt trận phía đông cách Hirschberg không xa lắm , và ngày càng đến gần trong khi lớp học tiếp tục. Bây giờ, rất rõ ràng là chúng tôi sẽ không kéo dài đời binh nghiệp. Chúng tôi biết rằng chiến tranh sẽ không kéo dài lâu và chúng tôi không thể thắng, nhưng cho đến khi chính phủ quyết định chấm dứt chiến tranh - hay đến khi thua trận toàn bộ - thì quân đội vẫn còn tiếp tục hoạt động bình thường, trong đó có việc huấn luyện sĩ quan tham mưu. Chúng tôi cũng nghĩ đến việc các thế lực phương tây có thể cùng chúng tôi đẩy lui quân Nga. Nó không có nghĩa với chúng tôi lắm là họ không muốn chặn đứng quân Nga như chúng tôi để chống lại sự bá chủ của người Nga ở Châu Âu sau chiến tranh.
Đến Giáng Sinh, cha mẹ Lilo đến thăm chúng tôi. Cha cô ấy về nghĩ phép từ Ý, nơi ông ta phục vụ ở một đơn vị tiếp vận, và họ ở trong một khách sạn gần đó. Lễ giáng sinh không vui vì tình trạng chung. Không có nhiều quà cáp trong các cửa tiệm, nhưng ít ra, quân đội cung cấp thức ăn ngon, nên chúng tôi đón Giáng Sinh tốt hơn dân Đức rất nhiều.
Sắp thua trận, và bây giờ chúng tôi phải nghĩ đến những việc sắp xảy ra. Đối với chúng tôi, nền dân chủ tây phương không đe doạ như Liên Bang Xô Viết. Một phần là do hệ thống tuyên truyền của chính phú luôn trực tiếp chống lại nước Nga, và ít khi chống lại nền dân chủ phương tây. Một phần là vì chúng tôi đã tấn công nước Nga, và biết người Nga sẽ trả thù rất tàn nhẫn - ngay cả lúc đó chúng tôi chưa biết những điều độc ác tệ hại mà đảng Quốc Xã đã làm ở Nga trong vùng chiếm đóng. Một phần là những gì chúng tôi khám phá những gì người Nga đã làm mỗi lầm chiếm lại một khu vực mà người Nga đã chiếm từ chúng tôi trước đó. Phía tây, mọi việc tồi tệ khi xảy ra trận chiến, nhưng chiến trận chỉ xảy ra vài ngày và chấm dứt. Tất nhiên, có sự thiệt hại về phía dân chúng, nhưng chúng chấm dứt khi trận đánh chấm dứt. Nhưng ở mặt trận Nga thì khác, sau trận đánh, những hành động tàn bạo với thường dân Đức bắt đầu, nhất là đối với phụ nử. Hảm hiếp và giết chóc xảy ra vô cớ. Cây viết người Nga nỗi tiếng và nhiều ảnh hưởng Ilya Ehrenburg đã viết, "các chiến sĩ Hồng Quân, phụ nữ Đức là của các bạn!" Vì Ilya Ehrenburg được chính thức thừa nhận bởi chính phủ Nga, binh lính Nga ghi nhớ điều đó khi họ rời Kremlin.
Năm 1945 bắt đầu, bóng đen đe dọa của sự chiếm đóng của quân Nga bao bọc nước Đức như một đám mây độc hại và đen tối, thấm vào đầu óc của chúng tôi và bám chặt vào như sương mù ẩm ướt trên bầu trời mùa đông. Lòng tin của chúng tôi về việc quan Nga không bao giờ có thể tấn công nước Đức bây giờ trở thành một lực lượng đáng sợ. Quân Nga đã tiến đến Vistula và chuẩn bị cuộc tấn công lớn nhất vào trái tim nước Đức. Đông Phổ đã rơi vào tây quân Nga, và trận tấn công ở Bulge đã thất bại ở phía tây. Sự chấm dứt của chiến tranh rất gần. Với cảm nghĩ của tôi thì chính phủ nên hoà đàm - kể cả việc đầu hàng vô điều kiện vẫn tốt hơn là nước Đức bị tàn phá. Nhưng tôi biết rằng người đã từng ra lệnh cho vô số quân Đức đứng lại chiến đấu đến chết còn hơn rút lui sẽ không thương lượng để chấm dứt chiến tranh.
Ngay cả việc học ở trường tham mưu và sống với Lilo và Klaus ở Hirschberg, nơi không bị ném bom, cũng không thể đưa cao tinh thần đang suy sụp của tôi. Chúng tôi đang chuẩn bị cho cuộc thi cuối cùng, trong đó có phần đi thực nghiệm ở Mecklenburg, nhưng chúng tôi biết chắc là đến lúc đó quân Nga đã đến đó trước khi cuộc tập trận được khai diễn. Đầu đề của tôi về cuộc thi là "Thiết lập một đầu cầu trong khi tiến lên." Lớp học ngày càng ảnh hưởng bởi những sự kiện ở mặt trận, tuy nhiên, những trận đánh thực sự đang xảy ra ở mặt trận tỏ ra lý thú với chúng tôi hơn là những cuộc tập trận trong lớp học.
Lũ chúng tôi ở trường tham mưu ngày càng trở nên dễ bị kích động khi chúng tôi tìm cách đương đầu với những gì xảy ra ở nước Đức. Thỉnh thoảng, tôi cúng đi nghe piano, hát hay đi xem phim.
Tháng giêng trôi qua và quân Nga đã tiến qua sông Vistula đến sông Oder, hoạt động trong lớp ngày càng ít đi. Ngày 20 tháng Giêng, Thống Chế Schorner nắm lấy quyền chỉ huy Phương Diện Quân Trung Tâm thay cho Tướng Harpe. Đến cuối tháng, các hoạt động bình thường trong lớp đều bị ngưng ngoại trừ các lớp học về ý tưởng Quốc Xã; thay vào đó, thời gian học chúng tôi nghe tin tức trên radio và thảo luận về tình hình các mặt trận. Quân Nga đang đổ vào Đông Phổ, vùng cao Silesia, và Pomerania. Không bao lâu họ tiến vào Breslau và Cổng Moravian. Ở Steinau, họ đạt được thành công đầu tiên vượt qua sông Oder, hầu như gây chấn động trong trường tham mưu.
Ngày 23 tháng Giêng, vì quân đội tuyệt vọng cần nhân lực, vài người được phân việc từ phòng nhân sự quân đội ở Berlin trước khi lớp học kết thúc. Tôi trong số họ, được phân bổ về Sư Đoàn Sơn Cước (mountain Division) số 6 ở Na Uy làm sĩ quan tiếp vận. Tôi được thông báo trước lúc ăn trưa là phải lên đường sáng hôm sau.
Tôi sợ nói với Lilo, cô đang có thai 3 tháng đứa con thứ 2. Không những có nghĩa là không làm được gì, và vấn đề riêng tư của chúng tôi rất nhỏ tôi phải rời một cách bất ngờ mà cô ây còn phải có trách nhiệm dọn nhà, bên cạnh bản thân cô và Klaus, về Leipzig. Khi tôi nói với Lilo, cô cố gắng cứng rắn nhưng rồi bắt đầu khóc. Cô không thể kiểm soát nổi tình cảm và khóc sướt mướt. Tôi đau tận đáy lòng khi nhìn cô. Tôi cố gắng an ủi, nhưng không có gì giúp được; thân người cô rung lên từng đợt. Chúng tôi thật nhỏ bé so với những gì đang xảy ra.
Đến chiều, Lilo bắt đầu bị xuất huyết. Sợ bị sẩy thai, tôi hoảng hốt gọi bác sĩ. Khi ông ta đến, ông cũng lo sợ việc sẩy thai. Ông cố gắng đưa Lilo nhập viện, nhưng bệnh viện đầy ắp thương binh.
Tôi giải thích tình trạng này với Đại Tá Klostermann, người chỉ huy nhóm của chúng tôi ở trường tham mưu. Với tôi, việc rời bỏ Lilo trong khi cô đang bị bệnh và không có sự chăm sóc y tế, với đứa trẻ 1 tuổi bên cạnh phải dọn mọi thứ về Leipzig, là rất nhẫn tâm. Đại Tá Klostermann đồng ý và gọi Berlin yêu cầu người khác thay thế tôi đi Na Uy. Họ chọn Đại Úy Weisser đi thay tôi, giúp tôi có vài ngày để lo cho Lilo. Tình trạng của cô ấy ngay lập tức tiến triển. Ngày 26 tháng Giêng, tôi sắp xếp đồ đạc vào thùng và xách và đưa mọi người về Leipzig bằng xe lửa.
Khoá học chính thức kết thúc vào ngày thứ 6, 26/1/1945, bằng một buổi điểm danh ngắn ngủi. Khoá học chấm dứt sớm, vì quân Nga chỉ còn cách khoảng 95 km và chúng tôi được cần ở mặt trận. Trường tham mưu sẽ được dọn về hướng tây, ra khỏi sự đe doạ của quân Nga và tiếp tục; Sự thật, nó không được tổ chức lại, mặc dù lớp học mới đã có mặt tại trường khi chúng tôi đi.
Thứ 7 ngày 27 tháng Giêng, chúng tôi được lệnh về PDQ Trung Tâm, tư lệnh là Thống Chế Schorner, đang cần sĩ quan tham mưu. Và tôi phải lại phải đánh nhau với quân Nga, lần thứ tư trong mấy năm nay! Đại Tá Klostermann từ chối yêu cầu 3 ngày phép của tôi để mang Lilo và Klaus về Leipzig. Ông là một người từ tâm, nhưng ông là một sĩ quan có trách nhiệm và ông ta nghĩ rằng tôi không nên rời khỏi lúc này.
Thứ hai, 29/1, tôi đưa Lilo và Klaus ra ga xe lửa và đón chuyến tàu đặc biệt cho thân nhân binh sĩ. Thời tiết rất lạnh, khoảng 50 F, và tuyết đang rơi. Sân ga đông nghẹt người tỵ nạn từ hướng Đông chạy khỏi quân Nga. May mắn, đoàn tàu chuẩn bị cho người lên khi chúng tôi đến và chúng tôi không phải đợi lâu. Ngăn của Lilo rất nhỏ cho cô và Klaus cùng với hành lý, nên tôi cột cái nôi trên trần của căn phòng. Chúng tôi muốn cô đem được càng nhiều đồ đạc càng tốt, vì những gì để lại sẽ mất, và cô phải tự sống với bọn trẻ sau chiến tranh, cho dù tôi sống sót hay không. Chúng tôi không thể bỏ lại đồ vật và nói không cần thiết vì thua trận. Chúng tôi phải tiếp tục sống cho tương lai.
Chuyến tàu chật ních. Hàng trăm thường dân cố gắn rời khỏi Hirschberg trước khi quân Nga đến. Họ biết rằng tiền quân của quân Nga đã làm gián đoạn đường xe lửa một lần và họ có thể gián đoạn nữa. Xe lửa là phương tiện giao thông duy nhất, vì chính thủ cấm tư nhân sử dụng xe cộ. Đây là đoàn tầu đặc biệt của quân đội. Thường dân đã được thông bao ra đi từ trước, và đúng ra họ đã đi. Quân cảnh cố gắng giữ thường dân ra xa đoàn tàu, nhưng họ không phải lúc nào cũng thành công.
Rồi thì tạm biệt. Tôi chắc là không bao giờ nhìn thấy Lilo và Klaus lại. Chúng tôi xa cách nhiều lần, nhưng những lần trước không có ý nghĩ sẽ không bao giờ gặp lại. Tôi không ảo tưởng; sự kết thúc đã đến gần, và tỉ lệ sống sót của tôi rất ít. Rồi đoàn tàu bắt đầu di chuyển. Cái siết tay cuối cùng, nước mắt rơi, và tôi đứng lạc lõng trong đám đông trên sân ga. Tôi trở về căn hộ trống trơn ở trường tham mưu, bây giờ chỉ còn vài túi hành lý của tôi đi mặt trận. Tôi bị chôn vui bởi cảm súc cô đơn chưa bao giờ có trong đời.
Chương 22
Sau khi đưa Lilo và Klaus lên tàu, tôi trở về phòng ăn sĩ quan, cố gắng đẩy lùi cảm giác cô đơn, nhưng tôi không thể nuốt nổi thức ăn. Tôi cố gắng trò chuyện về quân Đồng Minh phía tây có thể giúp chúng tôi ngăn quân Nga bên ngoài nước Đức, nhưng tôi không thể tập trung được. Tôi không thể làm gì để qua thì giờ. Cuối cùng tôi đi ngủ sớm và cố gắng vào giấc ngủ, nhưng chỉ thức nguyên đêm nhớ về đoàn tàu Lilo và Klaus bước lên và hy vọng nó đến đích mà không bị quân Nga cắt đường. Sự không biết chắc và vô vọng thật là khó khăn cho tinh thần. Cho dù Lilo và klaus đến Leipzig bình an, họ cũng phải sống còn với những trận bom. Tôi đặt những suy nghĩ đó ra khỏi đầu óc - tôi không thể để tôi lo sợ những điều mà chúng có thể xảy ra. Đến đây, mọi thứ diễn ra tương đối tốt đẹp, và tôi chỉ hy vọng là sự may mắn không từ bỏ chúng tôi.
Sáng hôm sau, trường tham mưu tổ chức buổi lễ tốt nghiệp trong hội trường. Vài chai champagne được mang ra từ kho - trong điều kiện bình thường, lễ tốt nghiệp là lý do rất tốt để ăn mừng - và những ai được chọn về Schorner đi ra ga. Mặc dù chúng tôi phải đợi ở sân ga 2 giờ ở nhiệt độ 50F, vẫn không buồn thảm bằng lúc tôi đưa Lilo đi. Chúng tôi mở chai champagne đầu tiên, nó giúp thời gian đợi ngắn hơn. Chúng tôi uống hết chai và cố gắng giữ nét mặt bình thản và vui tươi, nhưng tuyết và cơn lạnh làm tôi nhớ lại mùa đông ở nước Nga năm 1941.
Chuyến đi ngắn đến Bộ Tư Lệnh của Thống Chế Schorner, vì mặt trận không xa lắm. Chúng tôi đến nơi lúc sập tối và ở lại khách sạn Waldenburgerhof. Đây là ngày chán nản nhất trong đời tôi. Tôi biết tôi phải rũ sự chán nản này ra khỏi đầu óc và hoạt động hiệu quả.
Sau buổi ăn sáng ngày hôm sau, một sĩ quan tham mưu đến và phỏng vấn từng người. Rồi chúng tôi đi bộ qua khỏi thị trấn cho đến trưa. Buổi chiều, chúng tôi trình diện sĩ quan tham mưu trưởng, tướng Xylander. Xylander chọn 6 người dưới quyền trực tiếp thống chế Schorner và gởi những người khác xuống các Tập Đoàn Quân bằng xe liên lạc.
Sáu người chúng tôi được hướng dẫn trình diện sau buổi trưa để gặp Thống Chế Schorner. Sau buổi trưa, tôi xin phép Tướng Xylander gọi cho Lilo ở Leipzig. Cô đã về đến nơi bình yên sau 24 tiếng trên xe lửa, với những thường dân chen lấn xô đẩy lên tàu mỗi lần dừng lại. Được nói chuyện với Lilo giúp giải toả những suy nghĩ trong đầu.
Chúng tôi trình diện Thống Chế Schorner lúc 3 giờ chiều ngày 30/1/1945. Schorner là một người có khả năng và là một tư lệnh thành công, nhưng có tin là ông được thăng cấp mau chóng là vì ông là một tướng chính trị và là người "yes man" với Hitler. Ông là trường hợp hiếm hoi: một sĩ quan quân đội Đức cao cấp và là đảng viên Quốc Xã. Ông cũng được biết đến là ăn nói rành mạch và to tiếng (hầu hết những người đi theo đảng Quốc Xã đều thô lỗ). Ông bắt tay vào trao đổi ngắn đến từng người. Rồi mặt ông trở nên cau có khi đứng trước chúng tôi.
"Tôi mới trở về từ Breslau," ông ta như gầm lên. "Một cái chuồng lợn quân sự! Nó rất tệ đến nỗi tôi muốn đưa viên tư lệnh và bộ tham mưu của ông ta ra toà án binh. Quân Nga đã có mặt ở đó và thành phố không hy vọng phòng thủ chính mình trong tình trạng hiện nay. Tôi cần 2 sĩ quan tham mưu nhiệt huyết đến đó và giúp đỡ thành phố có sự phòng thủ hiệu quả cho chính nó." Ông dừng lại và như trừng chúng tôi. "Tôi cần một sĩ quan hành quân và một sĩ quan tiếp vận cho Quân Đoàn Bộ Binh Khu Vực VIII trong Breslau. Tất cả các anh có rất nhiều kinh nghiệm chiến đấu" - bây giờ nó giải thích tại sao 6 chúng tôi được chọn ra - "Nên tôi sẽ gởi người lớn nhất và người trẻ nhất trong các anh đi Breslau. Các anh sẽ bay đến đó ngay bây giờ." Ông xoay người và ào ra khỏi phòng.
Sau khi ông ta đi khỏi, tướng Xylander chọn người thiếu tá lớn tuổi nhất và tôi là người trẻ nhất. Schorner cho xe riêng của mình và 2 chiếc máy bay Fieseler-Storch đón chúng tôi đến Breslau. Fieseler-Storch là loại máy bay có phòng lái mở chỉ đủ rộng cho phi công và 1 người nữa. Nó có thể hạ cánh và cất cánh ở các đường băng rất ngắn hoặc ngay cả một bãi cỏ. Chúng tôi được đưa đến chỗ máy bay. Người thiếu tá vào một chiếc và tôi vào một chiếc, rồi cất cánh. Chúng tôi bay thấp qua những khoảng đất đầy tuyết như những bức tranh của vùng Silesia.
Chúng tôi đáp xuống phi trường Gandau gần Breslau lúc 4 giờ chiều. Một lúc sau sĩ quan phụ tá Bộ Tư Lệnh Tổng Quát Quân Đoàn Bộ Binh Khu Vực VIII đến đón chúng tôi. Anh ta là Đại Úy von Wallenberg, một sĩ quan trẻ vào khoảng giữa hai mươi. Tôi phải biết rõ anh ta trong tuần tới. Anh ta từ một gia đình quý tộc giàu có với rất nhiều đất đai quanh vùng Breslau.
Chúng tôi trình diện tham mưu trưởng của Breslau, Thiếu Tướng von Lossberg. Ông là một người to lớn, 39 tuổi, khoảng 1,88 mét và nặng 100 kg, với tóc nâu cắt ngắn và mắt nâu với những nếp nhăn. Sau vài trao đổi ngắn với hai chúng tôi, von Lossberg chỉ định tôi làm sĩ quan hành quân và người thiếu tá làm tiếp vận - một sự ngạc nhiên, vì sĩ quan hành quân có nhiều trách nhiệm hơn, và người thiếu tá lớn tuổi hơn và cấp cao hơn.
Sau đó chúng tôi gặp tướng tư lệnh, tướng Koch-Erpach. Ông ta đã 62 tuổi, bệ vệ và bạc trắng, khuôn mặt tươi tỉnh và mắt xanh nhạt. Ông không có kinh nghiệm chiến đấu gì ở WW II, mặc dù ông đã từng chiến đấu lúc còn là một sĩ quan trẻ trong WW I. May mắn, Thiếu Tướng von Lossberg vừa kinh nghiệm, vừa có khả năng, và ông ta có thể bù đắp và sự thiếu sót của Koch-Erpach.
Viên sĩ quan hành quân trước tôi đã bị chết đâu đó ở phía đông thành phố, mặc dù mặt trận còn cách khoảng 85 km (với chiến tranh cơ động, chúng tôi không bao giờ biết được khi nào và ở đâu chúng tôi có thể đụng đầu với tiền quân Nga). Anh ta dẫn theo hai người lính mô tô đi đâu đó, những công việc thường lệ của sĩ quan hành quân, và một trong hai người lính sống sót trở về báo tin cái chết của viên thiếu tá và người lính kia. Thật ít cái được gọi là mặt trận ở đây. Chỉ có nhiều di chuyển trong một khu vực rộng lớn.
Hitler đã tuyên bố Breslau là một thành phố - pháo đài, có nghĩa là nó phải tử thủ cho đến nguời cuối cùng, ngay cả khi nó bị bao vây và hoàn toàn cô lập. Bộ tham mưu quân đoàn ở Breslau là bộ tham mưu khu vực, có nghĩa là nó là bộ tham mưu của thời bình, và đó là lý do Schorner muốn sĩ quan có kinh nghiệm chiến đấu đến để chuẩn bị cho việc bị bao vây.
Bộ tham mưu ở Breslau có khoảng 70 người. Vì Breslau là thủ phủ của Silesia và được tuyên bố trở thành pháo đài, trách nhiệm của bộ tham mưu được mở rộng hơn bộ tham mưu quân sự bình thường. Bên cạnh những vấn đề quân sự thuần tuý, nó còn phải có trách nhiệm cung cấp lương thực cho thành phố, cho dòng người tị nạn đi qua thành phố, và bất cứ những việc gì cần thiết cho một thành phố lớn hoạt động. Mặc dù thống đốc của Silesia, tên Hanke, có tất cả các trách nhiệm cho thành phố, về lý thuyết, nhưng nhân viên quân sự ở Breslau thật sự nắm toàn bộ.
Chúng tôi may mắn vì chúng tôi có tư lệnh pháo đài - tương đương với một tư lệnh sư đoàn, người cũng được Schorner gởi đến - báo cáo với bộ tham mưu. Thiếu Tướng von Ahlfen là một người rất nhiều kinh nghiệm chiến đấu, ông bị mất một cánh tay trong chiến trận, và sĩ quan hành quân cũng là một sĩ quan tham mưu kinh nghiệm. Thiếu Tướng von Ahlfen và sĩ quan hành quân tạo được một đơn vị thật sự có khả năng chiến đấu, nên chúng tôi chỉ tập trung và những việc bên ngoài sự phòng thủ trực tiếp Breslau như vận chuyển, thông tin và tiếp vận.
Tôi nhận nhiệm vụ sĩ quan hành quân ngày 31 tháng Giêng. Hầu hết các sĩ quan tham mưu ở đây chưa bao giờ ra trận và không biết phải chuẩn bị những gì cho chúng. Công việc đầu tiên của tôi là tạo một ban hành quân từ những nguời tôi có trở thành một ban có khả năng hoạt động trong tình huống chiến đấu. Đầu tiên, tôi tự viết tất cả các báo cáo, vẽ từng sơ đồ (phòng tuyến, vị trí các đơn vị, ranh giới giữa các đơn vị, vị trí bộ chỉ huy, nơi các trạm tiếp vận, ...), đánh dấu các thông tin trên bản đồ, gọi điện thoại, và viết các lệnh đến cho các đơn vị và đưa cho tướng chỉ huy ký. Tôi không thể ngủ được hơn hai giờ mà không bị đánh thức hay 4-5 giờ trong thời gian 24 tiếng.
Tôi được giao cho một sĩ quan phụ tá, Đại Úy Kafurke, giúp tôi làm nhiệm vụ. Anh ta được đưa đến đây sau khi bị thương nặng ở mặt trận. Anh có kiến thức tốt về công việc tham mưu và tình hình ở Breslau rất hữu ích. Anh ta rất có khả năng, và tôi có thể lệ thuộc vào anh.
Schorner đã đúng: đây là nơi có tình hình quân sự tệ hại. Tất cả các sĩ quan tham mưu đều lớn tuổi hay tật nguyền, và họ không biết chút nào về chiến đấu hay phòng thủ một thành phố lớn. Tuyến phòng thủ phải được thiết kế, hầm hố phải được đào, chuẩn bị trăm việc phải được làm. Thương binh từ mặt trận phải được chăm sóc. Một nhà máy nước nặng dùng cho thí nghiệm nguyên tử đã bỏ trống ở phía đông Breslau, và chúng tôi phải lên kế họach phản công và phá hủy nó để giữ các bí mật khỏi rơi vào tay quân Nga. Chúng tôi liên tục bận rộn với các chỉ thị cho các đơn vị chiến đấu dân sự, giảm bớt nhân viên, phân chia đạn dượt và đồ tiếp tế, cung cấp vũ khí, thực hiện lệnh của Schorner là bất cứ ai không có khả năng chiến đấu đều phải rời Breslau, cung cấp lương thực cho người tị nạn và giữ họ di chuyển, tìm đầu máy cho các đoàn xe lửa tải thương, giữ điện nước hoạt động, canh chừng trộm cắp, chuẩn bị bãi đáp cho thành phố trong trường hợp bị bao vây - tất cả những thứ đó thêm vào những hoạt động quân sự thuần tuý báo lên Schorner.
Bệnh viện đầy ứ thương binh và cần phải tải thương, và chúng tôi phải tìm xe lửa cho họ và xe cứu thương di chuyển họ từ bệnh viện đến ga xe lửa. Chúng tôi di tản dân chúng cáng lâu càng tốt. Khoảng hơn một nửa dân số rời khỏi thành phố.
Bên cạnh hoạt động quân sự, chúng tôi cũng cung cấp cho những người tị nạn, ai cần xăng dầu, thức ăn, cỏ cho ngựa, và bất cứ thứ gì. Tất cả người tị nạn từ hướng đông phải đi qua Breslau, dù họ đến từ đông bắc, đông, hay đông nam. Chúng tôi phải cố gắng giúp đỡ họ, cho họ ăn uống cùng với ngựa và bò (những súc vật mà họ thường mang theo), cung cấp những gì họ cần và giữ cho họ tiếp tục di chuyển. Hầu hết họ đi bộ, với xe ngựa hay bất cứ thứ gì họ đem theo được. Hàng ngàn phụ nữ, trẻ em, người già đi qua Breslau hàng ngày. Khu vực họ đi qua phía tây của Breslau có nhiều đồi núi, khó khăn cho họ, và bây giờ là mùa đông và rất lạnh. Thật đau lòng khi nhìn họ đi qua và rất ít hy vọng cho họ. Mặc dù họ phải bỏ mọi thứ phía sau, họ không muốn rơi vào tay của người Nga. Họ đã nghe quá nhiều vào những lời tuyên truyền, và một số cũng đã trải qua.
Tôi nhanh chóng cải tạo được hệ thống điện thoại dân sự trở thành một mạng lưới quân sự, có cả hệ thống liên lạc điện thoại đơn giản và làm chúng an toàn hơn. Từ từ, mọi thứ bắt đầu hoạt động tốt hơn. Tôi làm việc chặt chẽ với Thiếu Tướng von Lossberg và có quan hệ rất tốt với ông. Một sĩ quan tham mưu với hồ sơ chiến tranh tốt, ông ta cũng sẵn sàng để cầm một sư đoàn. Ông là một người lính chiến đấu nhà nghề, và ông muốn quay lại mặt trận như là một tư lệnh sư đoàn. Ông nghĩ rằng chính phủ ngu ngốc không chịu kết thúc chiến tranh - bất cứ điều kiện nào - vì chỉ có một kết quả duy nhất để tiếp tục cuộc chiến là tàn phá nước Đức. Ông thích thoát ra khỏi những hiện thực, khi tình hình cho phép, để chơi bài bridge hay skat.
Von Losberg coi tình hình chung và để những chi tiết cho tôi. Ông nói chuyện rất cởi mở với tôi về tình hình quân sự vô vọng. Tuy nhiên, dù bất cứ chuyện gì xảy ra, ông nghĩ chúng tôi phải giữ mặt trận phía đông để ngăn không cho quân Nga tiến vào nước Đức càng lâu càng tốt.
Chúng tôi chỉ có một thời gian ngắn để đưa Breslau sẵn sàng cho chiến đấu trước khi nó bị quân Nga bao vây. Ngày tiếp ngày. Tôi ít khi được rời khỏi bàn làm việc và điện thoại. Giải trí duy nhất là vài ván bài. Ngày 8 tháng 2, một người bạn của tôi ở trường tham mưu, Đại Úy Dagel, đến để quan sát cho bộ tư lệnh Tập Đòan Quân 17. Cải trang thành một sĩ quan tình báo, anh ta thật sự "điệp viên" của Schorner (thủ đoạn ưa thích của Schorner). Nhưng Dagel rất nhạy bén và tôi có thể dùng anh ta cho công việc. Anh ta tỏ ra thích thú và hăng say, một sĩ quan rất khả năng với lý lịch công việc tốt và có kinh nghiệm chiến đấu.
Một việc mà cả Koch-Erpach và von Lossberg đều nghĩ là là vô cùng quan trọng là báo cáo lên Bộ Tư Lệnh Tập Đòan Quân là pháo đài Breslau không thể phòng thủ với tình trạng tiếp tệ đạn dượt hiện nay hơn vài tuần sau khi quân Nga bao vây. Cũng như, nhân sự cũng không đủ để phòng thủ hiệu quả. Mục đích của bản báo cáo này là để được cho phép bỏ Breslau trong trường hợp nguy hiểm và bị bao vây. Tất nhiên, nó không có kết quả, và lệnh cho chúng tôi ngược lại: các cầu cống phải được giữ thông cho một cuộc tấn công "có thể xảy ra" của quân Đức qua khỏi sông Oder. Có ai đó đang sống trong mơ! Các cây cầu chỉ bị phá huỷ trong trường hợp nguy hiểm cao độ. Bản báo cáo có kết quả duy nhất là sự tăng thêm về vũ khí và đạn dượt - và có thể là chúng tôi được rời khỏi pháo đài bằng máy bay sau này.
Cùng với Thiếu Tướng von Ahlfen và bộ tham mưu của ông, chúng tôi tạo được những gì Schorner mong muốn. Khoảng ngày 10 tháng 2, quân Nga tấn công qua sông Oder phía nam Breslau, gần Grottkau, và phía tây nam gần Steinau. Mặt trận ở pháo đài, luôn có những hoạt động chiến đấu vừa phải, nhưng sư đoàn 609 bắt đầu dính vào những trận đánh lớn và bị đẩy lùi đến gần ngoại ô phía nam Breslau. 11/2, sư đoàn 7 bộ binh, đã hoàn tất nhiệm vụ chiếm lại và phá huỷ nhà máy nước nặng ở Dyhernfurth bên kia sông Oder, gởi xe cộ vào xe lửa chở đầy thiết bị vào Breslau và tiến về phía nam qua khu vực địch đang tiến về Breslau và tạo thành một tuyến mới trong vùng nam của Kant. ngày 12/2, 2 mũi dùi quân Nga vòng quanh Breslau ở Domslau. Với điều này, Breslau đã trở thành một pháo đài bị bao vây. Thông tin liên lạc với Tâp Đoàn Quân bây giờ bằng radio hay bằng đường dây ngầm, có thể không an toàn vì bị địch có thể nghe lén. Với nhưng thông tin quan trọng, chúng tôi dùng những tin nhắn điện tín từ sĩ quan hành quân đến sĩ quan hành quân.
Không quân Nga hoạt động ngày càng nhiều. Một buổi trưa, trái bom đầu tiên rơi trúng sân trung tâm của Bộ Tư Lệnh, làm vỡ hết các cửa sổ. Tôi đã gắn gỗ lên cửa sổ để bảo vệ, nhưng từ đây trở đi tôi và các nhân viên phải mặc áo khoát . Tôi ra lệnh sĩ quan liên lạc chuẩn bị một trạm chỉ huy dưới hầm, vì trở nên nguy hiểm nếu ở phía trên mặt đất. Thật thế, tôi cũng phải nằm xuống vài lần chiều hôm đó khi bom nổ ngay trong khu vực.
Chúng tôi chuẩn bị một cuộc tấn công ra khỏi Breslau, được hợp tác bởi cuộc tấn công của Quân Đoàn Xe Tăng 24 từ phía nam, để mở đường và đường sắt gần Bomslau để chúng tôi đưa đoàn xe lửa tải thương ra khỏi Breslau. Cuộc tấn công bắt đầu ngày 13 tháng 2. Buổi tối ngày 12/2 tôi phải đi đến sư đoàn 609 bô binh, Bộ Tư Lệnh đóng ở một lâu đài phía nam thành phố. Đay là cơ hội đầu tiên tôi có ấn tượng thực tế của thành phố Breslau. Gia súc và cừu đi lang thang trên những trục đường chính, và người tị nạn với xe ngựa ở khắp nơi. Quân cảnh không thể mở đường cho giao thông quân sự. Tôi bị chặn lại và hỏi giấy tờ bởi các dân quân ở các trạm kiểm soát dù cờ hiệu quân đoàn được treo ở xe. Sau khi qua khỏi những khó khăn, người tài xế và người lính mô tô và tôi cùng cũng để thành phố phía sau và hướng đến mặt trận. Lúc này mặt trận im ắng, thỉnh thoảng vài loạt pháo nổ hay một tràng súng máy. Không bật đèn, chúng tôi chạy cẩn thận. Bất cứ sai lầm nào trên bản đồ cũng có nghĩa là định mệnh của tôi sẽ đi theo người tiền nhiệm. Cuối cùng, chúng tôi đến được Bộ Tư Lệnh Sư Đoàn 609.
Tôi thông báo tình hình chung cho bộ tham mưu sư đoàn, và họ báo cho tôi tình hình của họ. Sau đó tôi đưa lệnh cho họ tấn công và rời sư đoàn với lời chúc may mắn cho cuộc hành quân. Sư đoàn 609 hoặc sẽ chọc thủng vòng vây và thoát ra khỏi pháo đài hoặc bị đẩy lui về vị trí trong một trận đánh dữ dội. Nhưng vị tướng tư lệnh sư đoàn và bộ tham mưu của ông khá lạc quan, và binh lính của họ làm những gì họ có thể làm để vượt vòng vây, vì họ đã nghe quá nhiều về những "chiến đấu anh dũng" ở pháo đài Konigsberg, Elbing, Thorn, Póen, Graudenz, v.v... Họ không muốn trở thành những "anh hùng tử thủ Breslau".
Trên đường về, tôi gặp những dòng xe trên mọi tuyến đường. Xe cộ quân sự cũng như của dân chúng trộn lẫn vào nhau. Sư Đoàn 7 bộ binh đã nhận lệnh sẵn sàng và đang đợi rời pháo đài sau khi con đường được mở. Dân chúng biết được tin, và bây giờ mọi người ai cũng nắm lấy cơ hội này để vượt thoát. Ngay cả khi không bị kẻ thù bắn, phải mất ít nhất là 36 giờ để tất cả các dòng xe vượt qua con đường duy nhất này. Nếu dòng xe có 1 xe ngựa bị đổ, không cách nào vượt qua được, chỉ một lúc, mọi thứ đều tắt nghẽn. Vì vậy, tôi phải chắc chắn tất cả các trạm quân cảnh nghiêm ngặt bắt các xe ngựa ra khỏi dòng xe.
Sau khi báo cáo về tham mưu trưởng, đọc các tin nhắn được đưa đến trong khi tôi đi vắng, và gọi những cú điện thoại cần thiết, tôi cuối cùng cũng ngủ được một chút. 5 giờ sáng, mọi việc sẽ bận rộn trở lại: cuộc tấn công bắt đầu, và các báo cáo đầu tiên khá thành công. Cuộc tấn công của Quân Đoàn 24 cũng vậy, được tiến triển thông suốt. Quân Nga ném bom thường xuyên hơn xung quanh toà nhà bộ tư lệnh (may là chỉ những bom nhỏ). Chúng tôi dọn văn phòng xuống hầm.
Trong suốt buổi sáng, cuộc tấn công đã mở ra được một lối hẹp ở Domslau. Xe cộ bắt đầu đổ ra thành phố đi về hướng Nam, nhưng với thiệt hại khá nặng vì quân Nga bắn rất mạnh vào hai bên sườn. Tuy nhiên, đường xe lửa bị nghẽn bởi một xe tăng hạng nặng hư hỏng và đứng ngay trên đường sắt ở Domslau. Mọi cố gắng dời nó đi đều thất bại, và không thể đưa hai đoàn xe lửa tải thương ra khỏi Breslau vì nó. Một cuộc tấn công mạnh của quân Nga ngay sau đó và hành lang hẹp chấm dứt các hoạt động giao thông vào buổi chiều, và đến tối thì Breslau lại trở thành pháo đài. Bây giờ là sự chống cự "can đảm", và sau này là "anh dũng" lại bắt đầu.
Khi quân Nga tiến đến gần hơn, họ ném bom nặng nề hơn; và họ bắt đầu pháo vào vị trí chúng tôi. Để phòng thủ Breslau, chúng tôi có 2 sư đoàn chiến đấu, cộng với dân quân chiến đấu và thanh niên Hitler. Mặc dù dân quân và thanh niên Hitler không được huấn luyện, nhưng họ có thể giúp đỡ được. Chúng tôi không thể dùng họ để tấn công, những có thể phòng thủ với lực lượng này, vì hầu hết họ đang bảo vệ chính nhà cửa của họ, họ chiến đấu can trường hơn khi họ đánh nhau ở nơi khác.
Ở Breslau, tôi nhận được tất cả các báo cáo từ mật trận, và tôi biết những gì xảy ra khi quân Nga chiếm một thành phố hay thị trấn. Khi chúng tôi chiếm lại một thành phố hay thị trấn từ quân Nga, chúng tôi phát hiện ra những sự giết người và hãm hiếp bừa bãi như là một quy tắc khi người Nga đến đó. Sĩ quan Đức đơn giản là bị bắn, ngay cả binh lính thỉnh thoảng cũng bị bắn chỉ để khỏi vướng. Những luật lệ của chiến tranh văn minh không tồn tại ở mặt trận phía đông, và người Nga càng làm dã man hơn bằng sự cổ vũ của nhà báo người Nga Ilya Ehrenburg đòi hỏi từ người Đức "1 đôi mắt cho một con mắt" và "một hồ máu cho mỗi giọt máu."
Điều lợi nhất trong bộ tham mưu ở Breslau là tôi có thể điện thoại thường xuyên cho Lilo. Với cương vị sĩ quan hành quân quân đoàn, tôi được sử dụng điện thoại không giới hạn. Quân Nga có thể không muốn cắt dây điện thoại của chúng tôi, như họ đã cắt đờng, vì họ có thể bắt được tin tức.
Sau khi tôi ở Breslau được khoảng hai tuần, Schorner quyết định là ông cần một bộ tham mưu cho mặt trận hiện thời, bây giờ là khoảng 85 km phía tây của Breslau. Mục đích của chúng tôi ở Breslau đã hoàn tất, và Tướng von Ahlfen và bộ tư lệnh của ông ta đã nắm lấy việc phòng thủ Breslau, nên bộ tham mưu được lệnh rời Breslau và bổ sung cho các bộ tham mưu quân đoàn khác bị thiệt hại hay tiêu diệt ở mặt trận. Tôi hôm đó, von Losberg, Kafurke, và tôi ăn mừng vì nhiệm vụ của chúng tôi ở pháo đài đã chấm dứt bằng vài ván bài Skat. Tướng Koch-Erpach có thể ăn mừng ở trong căn hộ của ông ta, vì chúng tôi không thấy ông ta suốt đêm đó.
Sáng hôm sau, ngày 14 tháng 2, chúng tôi lái đến hầm của Tướng von Ahlfen. Cảnh vật của thành phố bị thay đổi kỳ quái. Xe điện chạy trên đường phố nhưng không có hành khách. Đạn pháo nổ đây đó. Tiếng rống của gia súc mỗi khi có tiếng nổ của đạn pháo hạng nặng đặt trên xe lửa cứ khoảng 5 phút một lần. Ở Bộ Tư Lệnh Tướng Ahlfen, chúng tôi trao đổi điện tín với Bộ Tư Lệnh Tập Đòan Quân và được biết rằng chúng tôi sẽ được bay ra khỏi Breslau tối hôm đó bằng 2 máy bay JU-52 và ngay lập tức nhận nhiệm vụ mới ở một quân đoàn bộ binh ở mặt trận.
Von Lossberg uỷ nhiệm cho tôi làm một nhiệm vụ không vui chút nào, chọn những ai trong bộ tham mưu bay ra với chúng tôi và ai phải ở lại. Mỗi chiếc máy bay chỉ có thể chở 25 người. Những người ở lại, tất nhiên, sẽ bị giết hoặc bị bắt làm tù binh bởi quân Nga. Hầu hết thì những ai rõ ràng phải ở lại vì họ cần thiết cho công việt, nhưng luôn có cách hợp lý hoá lý do ở lại của người đó và nói, "chúng tôi cần anh ta." Thật là không dễ dàng nói người ta ở lại và bị giết. Vài người đến với tôi với đủ thử lý do tại sao họ cần phải ra đi với mọi giá. Chỉ có một người tình nguyện ở lại, đó là một sĩ quan chính trị có trách nhiệm truyền bá Đảng Quốc Xã. Anh ta là một đại uý, khoảng 25 tuổi, và anh yêu cầu tôi để anh ta ở lại pháo đài vì công việc của anh ta là phải ở lại khi tình hình xấu nhất xảy ra. Tôi không dự định mang anh ta đi, nhưng tôi cảm ơn vì thái độ của anh ta. Những ai phải ở lại chấp nhận một cách miễn cưỡng.
Tôi lái xe đến sân bay Gandau lúc 7 giờ tối. Đại Úy Dagel (người "do thám" của Schorner) xin được hai đôi cầu vai với lon thiếu tá tham mưu, và miếng vải đỏ để may vạch quần cho chúng tôi, vì chúng tôi đã tới thời hạn thăng chức. Trong câu lạc bộ sĩ quan ở sân bay, chúng tôi dài cổ chờ đợi máy bay. Đường băng bị hố bom và pháo khá nhiều so với 2 tuần trước đây khi chúng tôi đến, và chúng tôi có thể nghe tiếng súng bộ binh về phía tây.
Sau khi đợi đến nửa đêm, tôi nằm dài ra ghế. Sáng sớm hôm sau, ai đó kêu tôi dậy và cho tôi vào một căn phòng trong trại lính trong sân bay. Tôi nằm xuống giường "thật" và ngủ say, mặc kệ đạn pháo nổ gần đó, sau 2 tuần thiếu ngủ. Máy bay chỉ có thể hạ cánh vào buổi tối, nên tôi phải đợi đến ít nhất là 7 giờ tối. Buổi chiều, người chỉ huy sân bay mời chúng tôi ăn với đồ ăn khá ngon và thức uống. Cuối cùng thì có lời thông báo là 2 máy bay đang trên đường đến Breslau.
Chiếc JU-52 đầu tiên hạ cánh lúc 7 giờ 15 phút, và chiếc thứ nhì hạ cánh một lúc sau. Đèn hạ cánh được bật lên một cách hạn chế nhất, và ngay khi máy bay chạm đất, pháo địch bắt đầu bắn vào sân bay. Tuy nhiên, sân bay rất rộng, và đạn pháo nổ khá xa. Tổ lái vội vàng đẩy các thùng đạn xuống và nhanh chóng đưa chúng tôi lên máy bay. Người phụ tá của Tướng Koch-Erpach bắt đầu khiên một số thùng và va ly lên máy bay, nhưng khi anh ta khiêng thùng kẹo chocolate lên, người phi công phản đối một cách giận dữ. May thay, Koch-Erpach không có ở đó, nên tôi cho phép các nhân viên trên máy bay lấy kẹo bao nhiêu thì lấy.
Khi chúng tôi sẵn sàng. Tiếng động cơ vang lên, đèn trên đường băng bật sáng, chúng tôi phóng nhanh trên đường băng, rồi bay lên. Người phi công lập tức quẹo ngặt máy bay và cố gắng lấy độ cao trong khi bay vòng những vòng nhỏ bên trong Breslau để tránh đạn phòng không. Chúng tôi nhìn xuống một cảnh ngoạn mục của một thành phố lớn được bao quanh với những làng mạc đang cháy. Mặt trận được dễ dàng nhận thấy bở những ánh chớp của súng. Von Wallenberg nhận ra làng và lâu đài của ông ta - tất cả đều trong lửa!
Cuối cùng, chúng tôi bay cao đủ để tránh đạn phòng không hạng nhẹ, và máy bay bay về phía tây nam qua vùng đất địch. Súng phòng không hạng nặng bắt đầu bắn vào chúng tôi khi chúng tôi bay qua chúng. Chúng tôi có thể nhìn thấy ánh chớp của chúng bên dưới và ánh đỏ của đạn nổ gần hơn trên nên trời. Tiếp đó chúng tôi thấy những dãy đồi tối của vùng Zobten, một rặng núi nhỏ về phía nam, và chúng tôi thấy đèn sân bay. Chúng tôi hạ cánh ở Schweidnitz khoảng 8 giờ tối, với chiếc máy bay thứ nhì bay ngay phía sau. Chúng tôi đã vượt qua! Sự căng thẳng trong đầu óc tôi trong suốt chuyến bay bắt đầu tuột ra khỏi tôi. Tôi cũng cảm thấy nhẹ nhàng đi những cảm giác nặng nề khi được ra khỏi thành phố bị bao vây.
Thống kê hiện tại
Hiện đang có 0 thành viên và 1 bạn đọc.
Kiểu: