Chim Chóc Và Súc Vật Truyền Nhiễm Bệnh Ở Việt Nam, chúng ta thích nuôi gia súc như mèo, chó. Khi còn nhỏ, chúng ta thường nuôi dế. Tuy nhiên, người Việt nuôi thỏ để ăn và thú chơi chim thường dành cho một số người sành điệu. Nuôi gà chọi là thứ tiêu khiển đặc biệt dành riêng cho giới ăn chơi, đỏ đen.
Ít ai để ý nuôi súc vật có thể truyền bệnh lây sang người.
Ở Hoa Kỳ, 60% gia đình Mỹ nuôi súc vật trong nhà, phần lớn thích nuôi chó (32%) và mèo (27%). Tính ra có tới hơn một trăm triệu chó và mèo với cả hàng 100 thứ bệnh có thể tuyền nhiễm vào cơ thể chúng ta. Bệnh truyền vào người từ chó: Mỗi năm người Mỹ bị chó cắn hơn 100 triệu lần. Và khi bị cho cắn, dễ bị truyền nhiễm nhiều loại vi trùng như: Staphyloccocus, Streptococcus, Corynebacterium, Pasterurella, v..v... Vi trùng Capnocytophaga canivorsus đặc biệt có trong nước miếng của chó, rất đô.c. Vi trùng C. canivorsus có thể gây tử vong cho chúng ta (25%), nhất là trường hợp nếu bệnh nhân bị bệnh không có lá lách. Vi trùng Pasteurella cũng gây tử vong cao (31%), đặc biệt cho bệnh nhân bị xơ gan, bướu mọc trong gan, hay bệnh ung thư máu.
Chó là nguồn cung cấp vi trùng Streptococcus A, thường hay gây bệnh sưng cuống họng cho người.
Vi trùng Bordetella bronchiseptica truyền từ người chăn nuôi súc vật (breeders) sang những người khác. Triêu chứng như ho hay đau phổi kinh niên. Khi phát bệnh, chúng ta bị nóng lạnh, đổ mồ hôi, đau nhức khớp xương, cơ thể yếu và nhức đầu.
Nấm Mmalassezia pachydermatis mọc ngoài da trẻ sơ sinh.
Vi trùng Rhodoccocus bronchialis truyền bệnh khi mổ tim.
Chó cũng lây loại nấm Microsporum canis và Trichophiton cho chúng ta. Đặc biêt ký sinh trùng Toxocara canis từ chó truyền bệnh sán lải sang người. Loại lải Ancylostoma braziliense và Ancylostoma caninum chui vào bàn chân, gây bệnh ngoài da. Đặc biệt vi trùng Dirofilaria từ chó gây bệnh nghẹt phổi (pulmonary infarcts).
Bệnh truyền từ mèo vào người: Mèo chỉ cào và ít cắn người như chó. Nhưng khi mèo cắn cũng gây bệnh cho người(50%), và truyền vi trùng.
Bệnh mèo cào sẩy ra thường xuyên hơn. Nguyên nhân chính là do vi trùng Bartonella Henselae và phân nửa bệnh nhân có kháng thể chống được vi trùng B. Henselae. Bọ chét từ chó mèo cũng có thể gây bệnh cho người.
Khởi đầu, chỗ mèo cào bị nổi vết đỏ. Sau đó khoảng một hay hai tuần lễ sau sẽ nổi hạch nhỏ nằm trong nách, cổ, dưới cằm hay be.n. Hạch có thể sưng lớn và mưng đỏ. Bệnh hhân bị nóng, mệt mỏi, không ăn được và cảm thấy nhức đầu. Trường hợp hiếm có phát hiện vết da đỏ như một loại bướu mạch nhỏ (angiomatosis). Tất nhiên phải chữa bằng trụ sinh và Zithromax là thuốc tốt nhất.
Mèo cào gây bệnh cho người, do vi trùng Toxoplasma gondii, đặc biệt trường hợp phụ nữ mang bầu. Nhiễm Toxoplasma sẽ làm nổi hạch ở cổ. Vi trùng có thể chui qua nhau rồi truyền từ người mẹ sang con. Toxoplasma cũng gây bệnh viêm phổi (pneumonitis), viêm màng mach võng mạc (chorioretinitis), nhiễm trùng độc, viêm màng óc, viêm hệ thống thần kinh. Đôi lúc, vi trùng còn chui được vào gan, ruột, và xương thịt bệnh nhân.
Vi trùng Yersinia Pestis từ mèo phát bệnh dịch hạch. Mèo cũng truyền bọ chét được vào người, thường thấy tại vùng Tây núi Rocky Mountains và Tây Nam Hoa Kỳ. Trước hết, bệnh nhân bị nổi hạch trong nách, dưới háng, cổ. Rồi vi trùng vào máu và phổi. Nếu không chữa tử vong lên cao, 50%.
Chim vẹt Perretts gây bệnh dại. Vẹt Perretts cũng có thể truyền vi trùng Salmonella và Campylobater. Hiện nay, ở California có luật cấm nuôi Perretts. Toàn quốc Mỹ có chừng 5-7 triệu vẹt Perretts.
Suyễn và bệnh ngoài da phần lớn do chim truyền vào người. Chim gây nhiễm trùng do vi trùng Chlamydia psittaci và Cryptococcus neoformans. Vi trùng C. psittaci gây bệnh Psittacosis cho người, có triệu chứng như cảm cúm, sưng phổi nặng, và gây tử vong. Nhiều loại chim như vẹt mào cockatiels, vẹt đuôi dài parakeets, macaws, vẹt parrots, đôi khi chim bồ câu, vịt cũng nhiễm phải loại bệnh này. Vi trùng truyền sang ngườI sẽ làm nóng lạnh, mệt mỏi, đau nhức bắp thịt, ho, lá lách sưng lớn. Điều trị bằng trụ sinh và doxycycline là tốt nhất.
Vi trùng từ chim bồ câu cũng lây bệnh vào người nhưng ít hơn. Bởi vậy trẻ em không nên bắt chim bồ câu khi lạc vào nhà.
Loài gậm nhấm cũng truyền được bệnh như chuột hamsters, gerbils, chuột lắt, và chuột lang guinea pigs. Chẳng hạn, chuột truyền vi trùng Streptobacillus moniliformis hay Spirillum minus khi cắn, cào hay vi trùng thấm vào nước trong đồ ăn. Từ 3 tới 10 ngày sau sẽ gây nóng, lạnh, nhức đầu đau nhức mình mẩy. Phân nửa bệnh nhân bị phong thấp nhiễm trùng, viêm màng trong tim (endocarditis), viêm màng ngoài tim (pericarditis), làm mủ, và đôi khi sinh biến chứng vào ruột và phổi. Phân chuột và chuột lang guinea pigs gây bệnh thương hàn (Salmonella), hay truyền những vi trùng khác như Yersinia pseudotuberculosis, Yersinia enterocolitica, hay Trixacarus caviae.
Còn thỏ, tương đối thỏ ít truyền bệnh sang người, nhưng cũng phải lưu ý vì vi trùng Pasteurella gây nhiễm trùng da và Francisella tularensis gây bệnh tularemia.
Sau hết, nuôi cá cũng phải coi chừng. Vì cá có vi trùng Mycobacterium gây lở loét da. Nước nuôi cá truyền vi trùng Burkholderia pseudomallei và Erysipelothrix.
Tóm lại, rất nhiều súc vật hoang dã hay gia súc nuôi trong nhà truyền vi trùng bệnh tật cho người, có khi rất trầm tro.ng. Loài vật gậm nhấm gây nhiều thứ bệnh đa dạng và nguy hiểm. Vậy tốt hơn hết là nên tránh những loại súc vật kể trên.
Bài này viết vơí mục đích giúp quý vị phụ huynh chú ý bệnh truyền nhiễm do thú chơi súc vật, thứ hobby mới mà trẻ em Viêt hải ngoại rất ham thích. Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.