Cúm gia cầm và những dịch cúm khác trong lịch sử 15-December-2005
Trong thời gian gần đây các cơ quan truyền thông tại Hoa Kỳ đã đề cập khá nhiều đến dịch cúm gia cầm, một chứng bệnh mới chỉ xuất hiện tại một số nước ở châu Á nhưng đã gây rất nhiều lo ngại cho các nước Tây phương. Riêng tại Hoa Kỳ, hồi đầu tháng này Tổng Thống Bush đã loan báo việc dành ra một ngân khoản hơn 7 tỉ đô la để chuẩn bị đối phó với nguy cơ của một dịch cúm gia cầm, mà theo các giới chức của Tổ Chức Y Tế Thế Giới, có thể gây thiệt mạng cho nhiều triệu người. Sau đây là một số chi tiết đáng chú ý về loại cúm này và những dịch cúm khác trong lịch sử, do Trần Nam lược thuật từ những bài phân tích của các cơ quan truyền thông tại Hoa Kỳ:
Chưa bao giờ người ta lại thấy nhiều chính phủ và các khoa học gia trên thế giới lên tiếng báo động về nguy cơ của một cơn đại dịch cúm gia cầm như trong thời gian gần đây mặc dầu kể từ cuối năm 2003 đến nay, chỉ có khoảng 64 người bị thiệt mạng mà hầu hết tại Châu Á, trong đó có 42 người tại Việt Nam. 600 giới chức y tế của hàng trăm quốc gia trên thế giới đã họp tại trụ sở của Tổ Chức Y Tế Thế Giới ở Geneve trong tháng trước để bàn về phương cách đối phó với dịch bệnh này.
Câu hỏi được đặt ra hiện nay là cúm gia cầm là gì mà lại có nhiều người quan tâm đến như vậy.
Theo phân tích của nhà báo Catherine Amst của tờ Business Week thì bệnh này là do một loại vi khuẩn được gọi là vi rút cúm, loại A trong các loài cầm điểu. Loại vi rút mà các nhà khoa học đã theo dõi từ năm một997 đến nay là H5N1 , cũng tương tự như loại vi rút vừa kể, phát xuất từ các loài thủy cầm, nhất là vịt. Vịt là loại gia cầm thường có khả năng chống lại vi rút H5N1 khiến cho chúng trở thành những phương tiện giúp cho loại vi rút này có thể lây lan dễ dàng, nhất là những đàn vịt hay di chuyển từ nơi này sang nơi khác. Trong khi đó gà là loại gia cầm có sức đề kháng yếu hơn, vì vậy khi một con gà bị nhiễm bệnh thì vi rút H5N1 có thể lây lan nhanh chóng trong khắp đàn gà và hầu hết những con gà mắc bệnh đều có thể chết hàng loạt.
Trong thời gian qua người ta đã chứng kiến những sự kiện cho thấy rằng các loại bệnh cúm, chẳng những đã gây thiệt mạng cho nhiều người, mà còn tạo ra những thiệt hại trầm trọng về mặt kinh tế.
Trong năm 2003, sự bộc phát của hội chứng hô hấp cấp tính nặng, gọi tắc là bệnh SARS, chỉ trong một thời gian ngắn, đã khiến cho tổng sản lượng nội địa của các nước Đông Nam Á bị giảm đến 2% chỉ trong vòng 3 tháng. Theo lời ông Milan Brahmbhatt, một kinh tế gia của Ngân Hàng Thế Giới, thì nếu một cơn dịch như vậy kéo dài trong một năm, những thiệt hại về kinh tế sẽ có thể lên đến 800 tỉ đô la. Vụ bộc phát dịch cúm gia cầm từ tháng 12 năm 2003, đã gây thiệt hại cho các nước Đông Nam Á hơn 10 tỉ đô la. Việt Nam và Thái Lan, mỗi nước đã bị mất từ 15% đến 20% số gia cầm, trong đó có những gà vịt bị chết vì dịch bệnh hoặc bị mang ra giết để ngăn chận sự lây nhiễm.
Cho đến nay thực tế cho thấy rằng hầu như tất cả những người bị nhiễm bệnh cúm gia cầm là do tiếp xúc trực tiếp với những con gà bị mắc bệnh. Ngoài việc đụng chạm với gà vịt, con người cũng có thể bị nhiễm bệnh khi hít phải bụi bặm tại những nơi có phân của những con gà bị mắc bệnh. Virut H5N1 không thể lây nhiễm sang người qua thịt gà hay trứng, do đó không có nguy hiểm khi ăn thịt gà được nấu thật chín.
Dù không thể lây nhiễm sang người một cách dễ dàng, nhưng theo các chuyên gia y tế thì tiềm năng gây tử vong của virút H5N1 có thể rất to lớn. Tính đến nay, trong số khoảng hơn một 100 người mắc bệnh cúm gia cầm thì đã có chừng 65 người chết, như vậy tỉ lệ tử vong của bệnh này là hơn 60%, tức là rất cao so với tỉ lệ của bệnh SARS , vốn chỉ có 9,6% bởi vì trong số 8 ngàn 98 người trên thế giới bị mắc bệnh SARS trong năm 2003, chỉ có 774 người bị thiệt mạng.
Ngoài ra, cúm gia cầm còn có thể gây thiệt mạng cho bệnh nhân nhanh hơn, có khi chỉ trong vòng một tuần lễ.
Tổ Chức Y Tế Thế Giới đã đưa ra lời cảnh báo rằng nếu xảy ra một đại dịch cúm gia cầm, tức là khi loại virút H5N1 hiện nay biến chủng để lây nhiễm một cách dễ dàng từ người sang người, thì con số tử vong vì bệnh này trên thế giới có thể lên đến một50 triệu người. Và theo ước tính của các Trung Tâm Phòng Chống Dịch Bệnh của Hoa Kỳ thì trong trường hợp xảy ra một đại dịch như vậy, sẽ có đến 25% dân số Hoa Kỳ có thể bị nhiễm bệnh.
Dịch cúm năm 1918 Trong 100 năm qua, thế giới đã chứng kiến 3 trận dịch vào những thời điểm khác nhau.
Cúm Tây Ban Nha vào năm 1918 , gây thiệt mạng cho 50 triệu người trên thế giới, trong đó có hơn 500 ngàn người tại Hoa Kỳ;
dịch cúm năm 1957-1958 giết chết 70 ngàn người; và dịch
cúm Hồng Kông trong các năm 1968 -1969, đã gây thiệt mạng cho 37 ngàn người. Trong 300 năm qua, đã có khoảng 10 trận dịch cúm.
Lý do để các chuyên gia tin rằng nguy cơ xảy ra một trận đại dịch là rất cao vì vi rút H5N1 hiện nay tương tự như loại vi rút cúm Tây Ban Nha hồi năm 1918. Trước đây vi rút cúm Tây Ban Nha cũng đã bắt đầu từ các loài cầm điểu rồi sau đó mới biến chủng và lây từ người sang người.
Để đối phó với nguy cơ này, nhiều nước đã thực hiện những cuộc thử nghiệm các loại thuốc chủng ngừa cúm gia cầm. Tại Hoa Kỳ, các cơ sở Y Tế đang gấp rút bào chế một loại thuốc chủng ngừa, và Tòa Bạch Ốc đang thảo luận với các nhà sản xuất dược phẩm về việc gia tăng khả năng sản xuất. Tuy nhiên nếu xảy ra một cơn đại dịch thì phải mất khoảng 6 tháng mới có thể sản xuất được một loại thuốc để đối phó với loại vi rút mới.
Về việc trị liệu thì thuốc Tamiflu của công ty dược phẩm La Roche của Thụy Sĩ là một trong vài loại thuốc được Tổ Chức Y Tế Thế Giới đề nghị. Tuy nhiên theo tin mới đây thì có những dấu hiệu cho thấy rằng virút H5N1 dường như cũng có khả năng đề kháng đối với loại thuốc trị cúm này.
Dù có những dấu hiệu như vậy nhưng các chuyên gia cũng nói rằng người ta không nên sợ thái quá về một đại dịch cúm gia cầm. So với dịch cúm Tây Ban Nha vào năm 1918 thì ngày nay, các khoa học gia đã có những phương pháp hữu hiệu hơn để phát hiện và tìm cách ngăn chận sự lan tràn của một loại vi rút cúm mới. Chẳng hạn như bằng cách nghiên cứu vi rút cúm năm 1918, các nhà khoa học nhận thấy rằng trước khi trở thành một loại vi rút có khả năng lây nhiễm trực tiếp từ người sang người, thì vi rút H5N1 phải có một vài thay đổi quan trọng về đặc tính di truyền. Do đó các khoa học gia có thể theo dõi và phân tích để biết được tiến trình của một sự biến đổi như vậy để tìm cách đối phó. Hiện nay vẫn chưa có một sự thay đổi nào như vậy mặc dầu trong thời gian gần đây các nhà nghiên cứu nói rằng vi rút H5N1 đang có những dấu hiệu biến đổi để có thể lây nhiễm từ cầm điểu sang các động vật có vú.
Riêng tại Hoa Kỳ, hàng năm vẫn có chiến dịch chủng ngừa cúm cho mọi người, nhất là khi mùa lạnh sắp đến, tuy nhiên đây chỉ là công việc chủng ngừa hàng năm dành cho những bịnh cúm thông thường chứ không thể ngừa cúm gia cầm. Các loại cúm thông thường này hằng năm cũng đã gây thiệt mạng cho khoảng 36000 người tại Hoa Kỳ và làm cho nhiều triệu người bị bệnh. Dù vậy với một liều thuốc chủng ngừa hằng năm, cơ thể của con người có thể được bảo vệ một phần nào để chống lại các bệnh cúm thông thường.
Đối với cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ thì tin tức về dịch cúm gia cầm không phải là điều đáng quan tâm trong đời sống hàng ngày của họ trên đất Mỹ. Thịt và trứng gà tại các siêu thị, cũng như tại các quán ăn, vẫn được tiêu thụ một cách bình thường. Tuy nhiên trong khi càng ngày càng có nhiều tin tức được loan tải tại Hoa Kỳ về dịch cúm gà tại Việt Nam thì số du khách người Việt về thăm quê hương đã có vẻ giảm sút. Theo các văn phòng bán vé phi cơ thì một số khách hàng người Việt đã nghĩ đến chuyện hủy bỏ những chuyến đi Việt Nam mặc dù đã đặt mua vé xong, hoặc hoãn lại ngày đi để nghe ngóng tình hình.
Theo kết quả của một cuộc thăm dò mới đây trên Internet của nhật báo Người Việt tại miền Nam Tiểu Bang California thì hơn 60% những người được hỏi đã trả lời rằng cách tốt nhất để tránh bị lây nhiễm vi rút H5N1 là tránh đi đến những nơi đang có dịch cúm gia cầm.
http://www.voanews.com/vietnamese/2005-12-15-voa12.cfm