Bạn Hùng mến,
Nếu cùng nhau lấy công tâm mà xét, thì khi dùng âm thanh đọc lên chữ này chữ kia, mọi người có thể dễ đồng ý với nhau để kết luận rằng chữ nào là thanh Bằng, chữ nào là thanh Trắc. Nói gọn thì thanh Bằng là những chữ nghe êm tai, thanh Trắc là những chữ nghe chói tai. Còn đi sâu vào ngành âm thanh (accoustique) thì hai thanh hợp thành một hợp thanh êm tai khi hai tần số của chúng tạo ra một tỉ số đơn giản, khi tỉ số là một con số càng phức tạp thì hợp âm càng chói tai.
Âm thanh nào cũng gồm một làn sóng chính (onde fondamentale) và nhiều làn sóng phụ (harmoniques). Chính nhờ những làn sóng phụ khác nhau mà tai ta phân biệt được những loại âm thanh khác nhau. Nghe một nốt “LA” ta biết đó là của đàn dương cầm hay đàn violon.
Dùng tai nghe thì cũng dễ nhận ra hai chữ nào đó là cùng vần. Vả lại người xưa có đủ sách nọ sách kia qui định các chữ vần với nhau nên lý ra mình khỏi lo điều ấy cho họ.
Trái lại với chữ quốc ngữ thì tôi thấy khác hơn bạn, là đáng ngại hơn. Này nhé :
Với chữ Hán Nôm, hai từ có âm thanh đọc giống nhau mà nghĩa khác nhau, thì khi viết với loại chữ tượng hình, họ được phép thêm một nét nhỏ nào đó để hai chữ khác nhau.
Còn với chữ quốc ngữ hai từ đồng thanh dị nghĩa thì đọc nghe như nhau mà viết ra cũng giống như nhau, khiến cho dễ bị coi là điệp vận, mặc dầu đúng ra là được phép dùng chung trong một bài thơ.
Lấy ví dụ chữ “can”, nếu bạn dùng một câu với chữ “can” là can gián, khuyên can; rồi một câu khác với chữ “tâm can” nghĩa là tim gan, thì trên nguyên tắc được phép, nhưng nhìn vào thì thấy giống như là điệp vận.
Chữ khác : trường là dài như dặm trường; trường cũng là ruột như đoạn trường.
Phần tôi, gặp vậy thì tôi luôn tránh, khiến cho cái bồ chữ đã nhỏ, lại hẹp thêm.
Vì trên thực tế, tôi ít thấy ai dùng hai chữ viết giống nhau mà khác nghĩa trong cùng một bài thơ.
Chỉ gặp có bài dưới đây của bà Hồ :
HẰNG NGA
Hỡi chị Hằng Nga náu Quảng Hàn
Bốn mùa trăng gió với giang san
Áo tiên tuy nhuộm mùi Vương Mẫu
Hương tục còn nồng lửa Hậu lang
Mắt phượng đã say miền ngọc thỏ
Cung nghê nỡ phụ khúc cầm loan
Nếu không duyên nợ cùng người thế
Xin chớ gieo mình nước hợp loan.
Hồ Xuân Hương
Tôi có hỏi ông bạn thầy Châu Anh, được cho biết rằng hai chữ “loan” đó khác nghĩa nhau là như vậy như vậy. Nhưng nghĩa ra sao thì nay tôi quên mất rồi. Hùng muốn biết thì rinh bài này qua hỏi Đồng Lão chắc sẽ được thỏa mãn.
Thân mến.
LCR
<bài viết được chỉnh sửa lúc 01.09.2009 12:34:45 bởi lá chờ rơi >