Sự Quan Trọng Của Chính Ngừa Đối Với Thanh Thiếu Niên (Sô'ngMạnh) Bác Sĩ Trần Công Khánh
Tuổi thanh thiếu niên là thời gian tạo dựng sự độc lập - độc lập đối với những người lớn và đối với quý vị có uy quyền. Những người trẻ thường thích mạo hiểm trong lúc vị thành niên. Họ cảm thấy không thể bị thất bại và không thể bị huỷ diệt. Họ tin tưởng rằng không thể có điều gì xấu xẩy đến với họ. Trong khi các bậc phụ huynh khuyến khích con em khai phá các khả năng của chúng, một số biện pháp cần phải có để cung cấp cho chúng cùng với sức khoẻ chúng cần để chinh phục thế giới.
May mắn thay, đa số những người trẻ tương đối khoẻ mạnh và vì vậy thanh thiếu niên rất ít khi lấy hẹn với bác sĩ gia đình để khám bệnh. Chúng thích đi đây đi đó với bạn bè hơn. Trong khi chúng có thể kể tên tất cả các nhân vật của các phim truyền hình ưng ý, hầu hết chúng không thể nhớ được mũi chích ngừa uốn ván cuối cùng của chúng.
Các bậc phụ huynh phải thường xuyên coi lại thẻ chích ngừa của con em mình để biết chắc rằng chúng đã được chích ngừa đầy đủ. Chích ngừa chứng tỏ đã ngăn chận được sự nhiễm bệnh nặng tránh gây tổn hại lớn lao và tử vong. Sau đây là các chích ngừa các thanh thiếu niên cần phải có.
Sài uốn ván - Tetanus (cứng hàm) bị nhiễm qua vết thương thí dụ khi dẫm lên 1 chiếc đinh rỉ sét. Uốn ván gây ra sự co giật bắp thịt toàn diện và sự cứng hàm. Bệnh nhân không thể mở miệng và nuốt đồ ăn được. Hầu hết trẻ em phải được chích ngừa DtaP (yết hầu, uốn ván, ho gà) vào lúc 4 tuổi. Thêm 1 mũi uốn ván (Td) nữa thường được chích vào 11 hay 12 tuổi và mỗi 10 năm tiếp theo sau đó.
Bệnh viêm gan B - Hepatitis B: Khoảng 1,25 triệu người tại Hoa Kỳ mắc bệnh viêm gan B mãn tính và có khoảng 5.000 người chết mỗi năm. Về thanh thiếu niên, có khoảng 200.000 em đã lây bệnh nầy mỗi năm. Bệnh cấp tính (ngắn hạn) có các triệu chứng tiêu chảy, ói mửa, vàng da và mắt trong khi bệnh mãn tính (dài hạn) có thể đưa đến hư gan (sơ gan), ung thư gan và tử vong. Bệnh viêm gan B có thể tránh được nhờ chích ngừa. Chích ngừa với 3 mũi (trong 6 tháng) (1,2,6).
Bệnh viêm gan A - Hepatitis A: mặc dầu ít khi gây tử vong nhưng có thể gây nên nóng sốt mệt mỏi, ăn không ngon, vàng da, đau bụng dữ dội và tiêu chảy. Bệnh này có thể truyền từ người này sang người khác nhất là trong một gia đình đông người. Tiểu bang California và 10 tiểu bang khác có một số bệnh nhân bị viêm gan A rất lớn. Trẻ em và thanh thiếu niên được khuyến cáo là nên chích ngừa nhất là nếu định đi du lịch ở các nước Á Châu. Cần chích 2 mũi cách nhau 6 tháng.
Bệnh Thuỷ đậu (đậu mùa) - Varicella (chickenpox) - có thể gây ra những sẹo lớn làm biến dạng cơ thể đối với các thanh thiếu niên và trẻ em. Bệnh này cũng gây ra nhiễm trùng da nặng, viêm phổi, hư não bộ và tử vong. Mỗi năm có khoảng 100 người chết vì bệnh này. Ðiều không may nữa là bệnh thuỷ đậu còn gây ra những hậu quả lâu dài như sau. Một người nhiễm bệnh thuỷ đậu sau này có thể nổi ban rất đau đớn gọi là “giời leo” (shingles). Chứng đau do bệnh “giời leo” rất khó chữa. Thuốc chích ngừa bệnh thuỷ đậu rất công hiệu để ngăn ngừa bệnh. Thanh thiếu niên cần chích ngừa 2 mũi cách nhau 8 tuần lễ.
Bệnh sởi (Á Châu) - Measles, bệnh quai bị - Mumps và bệnh sởi (Ðức) - Rubella (MMR): thường được chích ngừa khi 4 tuổi. Riêng thành phần thuốc ngừa bệnh sởi Ðức rất quan trọng cho các phụ nữ trẻ sau này. Phụ nữ khi có thai nếu bị mắc bệnh sởi Ðức có thể bị xẩy thai. Ðứa bé có thể được sanh ra nhưng cóù những khuyết tật mắt (cườm hoặc cao áp nhãn bẩm sinh), khuyết tật tim, điếc và khuyết tật thần kinh như bệnh đần độn. Nếu thấy 1 thiếu niên nào chưa được chích ngừa lúc 4 tuổi thì cần phải chích ngừa ngay sau khi khám bệnh.
Như đã nói ở phần đầu bài này là thanh thiếu niên rất muốn tạo dựng sự độc lập của chúng. Ðược đi học xa nhà là một cách đạt được sự tự do. Nhưng không may là hầu hết các em chỉ có thể ở các ký túc xá (dorm) đông người rất dễ cho sự lan truyền các bệnh nguy hiểm.
Bệnh Viêm màng não - Meningococcal meningtis: là một trong số những bệnh nguy hiểm kể trên. Ðó là sự nhiễm trùng màng não và màng tuỷ sống. Bệnh này gây ra 400 trường hợp tử vong hàng năm, mặc dầu được chữa trị bằng trụ sinh. Những người sống sót có thể trở nên bị điếc, đần độn, hoặc bị động kinh (co giật) hay bị tai biến mạch máu não. Các sinh viên năm thứ nhất đại học nhất là những người sống trong ký túc xá cần phải được chích 1 mũi ngừa viêm màng não trước khi nhập học.
Thuốc thử lao - TB skin test: không phải là một loại thuốc chích ngừa và thử lao không ngăn ngừa cho người ta khỏi mắc bệnh lao. Tuy nhiên, thử lao cũng là 1 phần của bài này vì tiểu bang California, nhất là quận hạt Santa Clara, đã có nhiều trường hợp bị lao. Bệnh lao có thể gây ra các chứng bệnh phổi nghiêm trọng như ho, khó thở, ho ra máu và viêm phổi. Bệnh lao có thể lan ra các bộ phận khác của cơ thể như xương của cơ thể, xương sống, óc và thận. Các thanh thiếu niên cần phải thử lao định kỳ để tìm và chữa trị lao tiềm tàng trong cơ thể. Làm như vậy có thể ngăn ngừa được sự truyền bệnh cho mọi người trong gia đình và trong cộng đồng.
Rõ ràng là chích ngừa rất có lợi nhưng nhiều bậc phụ huynh vẫn lo lắng tới các phản ứng phụ của thuốc. Ðúng vậy, cũng như mọi thứ thuốc, thuốc chích ngừa có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, các thuốc chích ngừa đã được nghiên cứu và thử nghiệm rất kỹ lưỡng và kết quả cho thấy các phản ứng nguy hiểm hoặc tử vong rất là nhỏ. Chích ngừa luôn luôn an toàn hơn là để cho mắc bệnh. Các phản ứng phụ rất nhỏ kể trên như nóng sốt, ban, ửng đỏ và đau ở chỗ chích đều có thể chữa trị dễ dàng bằng phương pháp thông thường như dùng băng gạc lạnh, thuốc Tylenol, Advil hay Motrin. Muốn biết thêm chi tiết phụ huynh nên thảo luận với bác sĩ gia đình của con em. Có các thông báo rất chi tiết về thuốc chích ngừa (VIS) được phân phối qua bác sĩ gia đình hay qua Trung tâm Kiểm Soát và Phòng Bệnh (CDC).
Thuốc ngừa viêm phổi (pneumococcal polysachride vacine) và ngừa cúm cũng là hai loại thuốc ngừa quan trọng. Tuy nhiên không phải tất cả mọi người cần chích. Thuốc này chỉ cần trong một số trường hợp đặc biệt. Bệnh pneumococcal có thể gây ra nhiễm trùng nặng cho phổi (viêm phổi), cho máu (nhiễm trùng máu) và cho màng não (viêm màng não). Nếu mắc phải bệnh này thì 1 trong số 20 người sẽ chết vì sưng phổi, 2 trong số 20 bệnh nhân sẽ chết vì nhiễm trùng máu và 3 trong số 10 bệnh nhân sẽ chết vì viêm màng não.
Bệnh cúm cũng là một bệnh nặng. Cúm có thể gây ra nóng lạnh, ho, đau cổ họng, nhức đầu và đau bắp thịt. Cả ngàn trường hợp tử vong do bệnh cúm gây ra hàng năm hầu hết ở lớp người già. Những người mắc bệnh kinh niên như bệnh tim, bệnh phổi (suyễn), tiểu đường, thận và ung thư được khuyến cáo là nên chích hai loại thuốc ngừa này (pneumovax and influenza).
Tóm lại các thuốc chích ngừa kể trên đã chứng tỏ được công dụng giúp ngăn ngừa các chứng bệnh nguy hiểm kể cả tử vong. Trong khi các thanh thiếu niên tin rằng họ khoẻ mạnh, không thể bị thất bại hay huỷ diệt, họ vẫn cần phải được chích ngừa. Phụ huynh cần phải khuyên con em lấy hẹn gặp bác sĩ gia đình ít nhất mỗi năm 1 lần để được chích ngừa. Cùng nhau hợp tác, chúng ta có thể đạt được những bước cần thiết để bảo đảm sức khoẻ tối đa cho con em khi chúng bước ra ngoài xã hội.
Bác sĩ Trần Công Khánh tốt nghiệp Y khoa tại Louisiana State University Medical Center, New Orleans, Louisiana; tốt nghiệp Chuyên khoa bệnh Nhi Ðồng và bệnh Nội Thương tại Louisiana State University Medical Center. Bác sĩ Khánh hiện đang hành nghề tư tại Tran Medical Clinic, San Jose, California.