Các loại tai biến mạch máu não và nguyên nhân đưa đến
** Thường 80% đến 85% trường hợp động não là do máu không đến được một vùng não (Ischemic Stroke), do 2 nguyên nhân:
1. Sau khi một cục máu đông (Bolld Clot, Embolus), có thể xuất phát từ tim, động mạch cổ, động mạch chủ, di chuyển đến làm tắc nghẽn một mạch máu trong não (Embolic Stroke, khoảng 20%).
2. Hoặc do mỡ động lại ở vách các động mạch làm cho mạch máu thu hẹp lại (Atherosclerosis), máu chảy chậm để đưa đến đông máu (Thrombotic Stroke, khoảng 60%).
** Còn lại 15% đến 20% trường hợp động não là do một mạch máu bị bể làm hư hại một vùng não do:
- Đứt mạch máu chung quanh não, (khoảng 8% /= SAH, subarachnoid hemorrhage).
- Hoặc đứt mạch máu trong não, (khoảng 12% /=ICH, intracerebral hemorrhage) hoặc do một động mạch dị tật bẩm sinh phồng to và tự nhiên bể (Aneurysm Rupture)
Triệu chứng của tai biến mạch máu não.
Dù bị một cơn động não nhỏ (Mini Stroke hay Tia) hoặc bị tai biến mạch máu não, bệnh nhân thường có những dấu hiệu báo trước (Warning Signs of an Impending Stroke).
Vì cách trị liệu đã tiến triển rất nhiều từ năm 1995, cho nên chúng ta/mọi người ? từ các bệnh nhân có nguy cơ bị động não đến các thân nhân, bạn bè, người làm cùng sở, ở cùng nhà, v.v?cần biết nhận diện những dấu hiệu, triệu chứng của Tai Biến Mạch Máu Não, Xảy đến bất thình lình để kịp thời có hành động thích hợp, cấp cứu cho bệnh nhân khỏi chết hoặc giảm thiểu những dị tật của cơn động não nhẹ hay nặng, nếu mau chóng đến được bệnh viện cấp cứu trong vòng Ba tiếng đồng hồ sau cơn động não.
Các Bác sĩ chuyên môn về hệ thần kinh sẽ cho chụp hình đầu (CT Scan, MRI hoặc MRA) để phân biệt Động não do xuất huyết não hoặc do nghẹt máu để kịp thời giải phẫu hoặc dùng thuốc làm tan cục máu để tái tạo tuần hoàn trong não (như Tissue Plasminogen Activator/ t-PA) với điều kiện là bệnh nhân, phải nhanh chóng đến bệnh viện trong vòng Ba tiếng đồng hồ kể từ khi bắt đầu bị cơn động não. (Đang có nghiên cứu dùng Prourokinase để làm tan máu trong vòng 6 tiếng)?
DẤU HIỆU BÁO TRƯỚC CƠN ĐỘNG NÃỌ! (Thường xảy đến thình lình cho một người vẫn khỏe mạnh).
- Tê, yếu hoặc liệt mặt, tay, chân, nhất là một bên hay hai bên cơ thể.
- Lẫn lộn, không sáng suốt, líu lưỡi, khó khăn khi nói và hiểu.
- Mờ mắt, mất thị giác ở một hay hai mắt.
- Bị choáng váng, khó khăn khi đi đứng, điều khiển chân tay không nhịp nhàng, mất thăng bằng, té ngã.
- Lên cơn nhức đầu kinh khủng.
Các triệu chứng trên có thể xảy đến riêng rẻ hoặc cùng lúc, kéo dài vài phút hoặc vài giờ.
Nếu nhẹ chỉ thoáng qua và bệnh nhân hồi phục ngay trong vòng 24 tiếng thì được coi là một cơn Động não nhẹ (Tia hoặc Transient Ischemic Stroke).
Dù bị cơn động não nhẹ, bệnh nhân không nên coi thường, phải đến gặp ngay Bác sĩ để khám nghiệm kỹ lưỡng, chụp hình đầu và tùy trường hợp uống thuốc ngừa, như Aspirin, Plavix, Aggrenox,?nếu là động não do máu đông la.i. Trong mọi trường hợp, lúc nào cũng phải tham khảo với Bác sĩ gia đình hay Bác sĩ chuyên về thần kinh để có một cách điều trị thích ứng.
ĐIỀU QUAN TRỌNG NHẤT KHI CẢM THẤY CÓ BẤT CỨ TRIỆU CHỨNG NÀO NHƯ TRÊN, BỆNH NHÂN HAY NGƯỜI THÂN PHẢI HÀNH ĐỘNG CÀNG SỚM CÀNG TỐT, KÊU NGAY **911**, VÌ TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO LÀ MỘT TRƯỜNG HỢP SINH TỬ, CẦN PHẢI ĐƯỢC CẤP CỨU NGAY.
(Tại Mỹ, cứ mỗi 53 giây lại có 1 người bị động não và cứ 3,3 phút có 1 người chết vì tai biến này).
Khi bị tai biến mạch máu não, tùy theo vùng bị hư hại, nào ngưng chuyển các tín hiệu cho các cơ quan trong cơ thể.
CỬ ĐỘNG NÓI TÍNH TÌNH CẢM GIÁC ĐAU NÓNG? HIỂU LỜI NÓI KHỨU GIÁC NGHE CẢM XÚC THỊ GIÁC THĂNG BẰNG NHỊP NHÀNG THỞ NUỐT, NHỊP TIM, CỬ ĐỘNG TỰ NHIÊN
NHỮNG ĐIỀU KHÔNG NÊN LÀM: - Tai hại nhất là không làm gì cả với hy vọng các triệu chứng trên sẽ tự biến mất, nghĩ sai là mình bị trúng gió, tự mình chữa: uống nước chanh, nước gừng, trà nóng, tỏi,?; cạo gió hoặc hỏi ý kiến người hàng xóm hay người quen?
- Gọi Bác sĩ gia đình hay tổng đài điện thoại và ngồi chờ để Bác sĩ trả lờỉthay vì kêu 911 ngay.
TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO LÀ MỘT TAI HỌA MANG ĐẾN NHIỀU DI CHỨNG, DO ĐÓ MỌI NGƯỜI CẦN PHẢI ĐỀ PHÒNG VÀ CHỮA TRỊ NHỮNG NGUY CƠ CÓ THỂ ĐƯA ĐẾN ĐỘNG NÃO:
- Bệnh cao huyết áp hay cao máu, giữ cho áp xuất máu lúc nào cũng dưới 140/90, lý tưởng là khoảng 120/80.
- Bệnh cao mỡ kể cả chất dầu cao (Triglycerides), mỡ xấu cao (LDL), mỡ tốt thấp (Low HDL).
- Bệnh tim đập nhanh (Atrial Fibrillation?).
- Bệnh nghẹt động mạch cổ (Carotid Artery Disease).
- Bệnh tiểu đường.
- Bệnh mập phì.
- Sự thiếu hoạt động, thiếu thể thao. (Ít nhất phải đi bộ nhanh mỗi ngày 30 phút).
- Dùng cần sa, ma túy.
- Hút thuốc lá làm hư thành động mạch và làm cho dễ đông máu, hút thuốc cùng lúc dùng thuốc ngừa thai nếu trên 35 tuổi.
- Uống rượu quá mức (tức là quá 2 oz rượu mạnh, hay 4 oz rượu chát, hay 12 oz bia = 1 lon bia trong một ngày cho đàn ông/ phân nữa cho đàn bà.)
** Ngoài ra còn những yếu tố không sửa đổi được như lớn tuổi, gia đình có người đã bị động não nhẹ hay nặng?
Để kết luận, tai biến mạch máu não là một bệnh nguy hiểm có thể ngừa và tránh được, bệnh nhân lúc nào cũng nên tham khảo ý kiến của Bác sĩ gia đình mình hoặc có thể gọi hỏi American Stroke Association 1-800-553-6321 hay
http://www.StrokeOfLuck.com Bùi Thế Chung, M.D.
Vietnamese American Medical Research Foundation