Mụn trứng cá Mụn trứng cá là bệnh ngoài da do lỗ chân lông bị bít bởi các chất bã nhờn (nhìn giống như trứng cá) tiết ra từ các tuyến nằm cạnh chân lông. Các tuyến bã nhờn này có nhiều trên mặt, ngực và lưng, chịu ảnh hưởng của kích thích tố (nhất là kích thích tố nam), do đó mụn trứng cá thường gặp ở tuổi dậy thì, thời kỳ mà các kích thích tố được tiết ra nhiều nhất.
Nguyên nhân Thông thường các tế bào dọc theo chân lông thoái hóa và được thay thế. Các tế bào chết pha trộn với chất nhờn ở da và được tróc ra. Tiến trình này thay đổi tùy theo mỗi người. Khi các tế bào không được tróc ra đều đặn, một điểm nào đó sẽ không phẳng, thu hút chất nhờn quánh lại tạo thành một cái "nút" bít lỗ chân lông. Các nút này cũng thu hút vi trùng propionibacterium acnes, pha lẫn với chất nhờn được tiếp tục tiết ra, gây ra hiện tượng sưng (viêm) đó là mụn trứng cá nổi lên ở da (comedones) với đường kính khoảng 2-3 ly. Các bạch cầu tấn công vi trùng tạo thành các mụn to hơn, đường kính 4-5 ly trở lên và cộm hơn: đó là nốt sần (papules) hoặc những mụn mủ (pustules). Khả năng các tế bào chết được tróc ra chịu ảnh hưởng của kích thích tố. Do đó mụn trứng cá tùy thuộc chủ yếu vào kích thích tố và di truyền.
Điều trị Để làm sạch da mặt có thể dùng kem như Aquanil, Cetaphil, Eucerin, v.v... và kem có chất benzoyl peroxide bán ở hiệu mỹ phẩm.
Nếu không bớt phải khám Bác sĩ gia đình hay ngoài da để được điều trị với thuốc thoa có trụ sinh hay có chất retinoids.
Sau 6 đến 12 tuần dùng thuốc thoa kể trên không khỏi, Bác sĩ sẽ thêm thuốc trụ sinh uống. Các nốt sần sùi "lì lợm" phải được điều trị với Isotretinoin (Accutane) uống dưới sự theo dõi của Bác sĩ.
Vài điều cần lưu ý: Một số phụ huynh trấn an các con em nói mụn trứng cá lớn lên sẽ khỏi. Tuy nhiên mụn trứng cá cần chữa trị sớm để tránh thay đổi sắc tố ở da và các sẹo mất thẩm mỹ về sau.
- Kích thích tố và di truyền là 2 nguyên nhân chủ yếu. Vài thức ăn có thể làm mụn trứng cá nặng thêm ở một vài người, ví dụ thức ăn có chất iodine như: cua tôm, rong biển, v.v... Mụn trứng cá nổi nhiều ngày hôm nay không phải do thức ăn ngày hôm qua, mà là do thức ăn "không hạp" dùng 2-3 tuần trước.
- Thể dục thể thao có thể làm mụn trứng cá nổi nhiều ở ngực và lưng do sự kích thích của các tuyến bã nhờn, cộng thêm mồ hôi, nóng bức và cọ xát. Không nên ngưng vận động mà chỉ cần điều chỉnh tập luyện cho phù hợp với cơ thể và phải dùng khăn lau mồ hôi.
- Stress, mất ngủ, v.v... cũng có thể làm mụn trứng cá nặng thêm, do tăng tiết cortisol trong máu làm chất bã nhờn được sản xuất nhiều hơn.
- Ngoài ra khi thoa thuốc trị mụn nên thoa toàn vùng không nên chỉ chấm thuốc vào đầu các mụn. Nếu có ra nắng nên dùng thuốc chống nắng loại không dầu (oil free).
Phùng Hữu Chí, M.D.