Tết Hàn Thực

Thời gian: 3/3 âm lịch.

Địa điểm: Có ở hầu hết các vùng cư dân người Việt.

Đặc điểm: Mọi nhà làm bánh trôi, bánh chay cúng gia tiên, đi tảo mộ và chơi xuân.

Theo phong tục cổ truyền, Tết Hàn thực dân ta làm bánh chay. Tết này có xuất xứ từ bên Trung Quốc, làm giỗ ông Giới Tử Thôi (một hiền sĩ thời Xuân Thu có công pḥ Tần Văn Công), bị chết cháy ở núi Điền Sơn. Cũng như ngày mùng năm tháng năm tết Đoan Dương cũng xuất xứ bên Trung Quốc là giỗ ông Khuất Nguyên (đời Xuân Thu, thờ vua Sở Hoài Vương) gieo ḿnh chết trôi ở sông Mịch La. Đành rằng dân ta theo tục đó nhưng khi cúng chỉ cúng gia tiên nhà ḿnh.

Hội Phù Ninh

Thời gian: 12/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.

Đối tượng suy tôn: Các Vua Hùng.

Đặc điểm: Cúng gà sống (làm lông sạch để cả con), ḷng luộc cuốn củ kiệu (theo tích xưa Mỵ Nương đến đây t́m được giống cỏ thơm, ăn ngon, dâng vua cha, đó là củ kiệu).

BẮC GIANG

1. Hội chùa Bố

Thời gian: 28/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Thượng Lan, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Đối tượng suy tôn: Sư tổ có công xây dựng chùa.

Đặc điểm: Kỷ niệm ngày mất của sư tổ có công xây dựng chùa này, mang đậm màu sắc tôn giáo.

2. Hội chùa Sàn

Thời gian: 27/2 âm lịch.

Địa điểm: Huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.

Đặc điểm: Lễ Phật, có lập đàn lễ đón cờ thập phương, cúng dâng Tam Bảo, Đức Ông, thập điện, lễ Tổ, lễ Mẫu.

Hội phủ Thượng Đoạn

Thời gian: 1 - 15/3 âm lịch.

Địa điểm: TP. Hải Phòng.

Đối tượng suy tôn: Bà chúa Liễu Hạnh, chư Phật.

Đặc điểm: Hội có hát ca trù và múa rối nước.

HẢI DƯƠNG

1. Hội Tuệ Tĩnh

Thời gian: 14/2 âm lịch.
Địa điểm: Xă Cẩm Vũ, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.
Đối tượng suy tôn: Thánh y sư Tuệ Tĩnh.
Đặc điểm: Lễ dâng hương, lễ thánh vị, xin thuốc lá về uống (lá cây thuốc trồng quanh đền).

2. Hội Yết Kiêu

Thời gian: 10 - 11/2 âm lịch.
Địa điểm: Đền Lạc Thượng, thôn Lạc Thượng, xă Thống Kênh, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương.
Đối tượng suy tôn: Yết Kiêu (danh tướng của Trần Hưng Đạo giỏi bơi lặn, có tài thuỷ chiến) và phu nhân (ở đền Quát).
Đặc điểm: Đua thuyền, đánh cờ, đánh đáo đĩa.

Lễ hội Chử Đồng Tử

Thời gian: 10 - 12 tháng 2 âm lịch.

Địa điểm: Đền Đa Hoà và đền Dạ Trạch, huyện Khoái Châu, Hưng Yên.

Đối tượng tôn vinh: Chử Đồng Tử và hai vị phu nhân Tiên Dung Công chúa và Tây Sa Công chúa.
Đặc điểm: Lễ rước trên bộ của 9 xă từ các đ́nh làng về đền Đa Hoà; 8 xă khác tổ chức lễ rước nước từ sông Hồng về đền Dạ Trạch; hát trống quân.

Đức thánh Chử Đồng Tử là một trong Tứ bất tử của điện thần người Việt. Lễ hội diễn ra từ 10 đến 12 tháng 2 âm lịch.


Vào ngày hội, những ḍng người khăn áo đủ màu sắc, nườm nượp theo đê hoặc bơi thuyền từ bên kia sông Hồng tấp nập dồn về nơi có lá cờ đại tung bay trước gió nô nức đến trẩy hội t́nh yêu. Lễ hội Chử Đồng Tử được tổ chức ở hai ngôi đền:

Tại đền Đa Hoà

Từ sáng sớm ngày 10 tháng 2, cuộc rước kiệu của 8 xă xuất phát từ nhiều hướng theo đê sông Hồng tiến về đền Đa Hoà. Nếu có dịp quan sát từ xa du khách sẽ thấy nổi bật trên con đê xanh xanh và nền trời xanh là ḍng người sắc màu rực rỡ đầy ấn tượng. Đoàn rước của các xă mỗi khi gặp nhau đều có nghi lễ chào. Tới điểm quy định đoàn rước của xă Đa Hoà (nơi có đền Đa Hoà) ra nghênh đón và nhập vào thành một đoàn rước lớn tiến về đền làm lễ. Thứ tự đoàn rước quy định như sau: Hoàng Trạch, Đồng Quê, Bằng Nha, Phú Thị, Phúc Trạch, Thiết Trụ, Nhạn Tháp, Đa Ḥa và cuối cùng là Mễ Sở.
Đoàn rước của 9 xă tuần tự tiến vào đền trong niềm hân hoan của khách hành hương trẩy hội. Sau khi an vị thánh tại ban thờ các tôn thần, kiệu cùng các đồ rước tập kết tại nơi quy định, thành viên các đoàn rước và khách hành hương ra sân đại tế để làm lễ khai hội.
Sau lễ khai hội, dâng hương là các tṛ chơi dân gian, các tṛ vui diễn ra cả ngày lẫn đêm trong những ngày hội.

Tại đền Dạ Trạch

Sáng ngày 10 tháng 2, đoàn rước nước của xă Dạ Trạch và 4 xă bạn (Hàm Tử, Yên Phú, Đông Tảo, Tứ Dân) thuộc huyện Khoái Châu, Hưng Yên được cử hành từ đền Dạ Trạch tiến về phía sông Hồng lấy nước.
Mở đường cho đoàn rước là con rồng dài trên 20m được ba chục thanh niên khoẻ mạnh thay nhau múa theo điệu trống thúc liên hồi khiến cuộc rước thật tưng bừng. Tiếp theo sau là hai hàng các bà, các chị, các cô trang phục đủ màu rực rỡ tay cầm cờ hội (cờ ngũ hành, cờ tứ linh...); trống chiêng; ngựa hồng, ngựa bạch; lỗ bộ, gươm trường bát bửu; phường đồng văn; đội múa sinh tiền, đội múa nón, con đĩ đánh bồng, đội nhạc lễ (bát âm); kiệu rước chóe đựng nước; kiệu rước gậy có nón úp trên đầu gậy, biểu tượng gợi nhớ uy linh của thánh Chử; kiệu đức thánh Chử Đồng Tử; hai kiệu rước nhị vị phu nhân; kiệu rước “Bế ngư thần quan”. Xen vào đội h́nh là các đội tế, các bô lăo trong trang phục lễ hội truyền thống đi hộ giá kiệu. Các tàn, tán, lọng đi hai bên che cho kiệu.
Ra đến sông Hồng đoàn rước xuống thuyền. Đoàn thuyền của 5 xă thuộc huyện Khoái Châu xuôi sông Hồng đón đội h́nh rước của xă Mai Động (tỉnh Hưng Yên) và hai xă Khai Thái, Tự Nhiên (của tỉnh Hà Tây) ghép thành một đội h́nh lớn. Một cuộc tŕnh diễn du thuyền trên sông và làm lễ lấy nước ở giữa sông Hồng. Kết thúc việc lấy nước đoàn rước lên bờ và rước nước về đền. Khoảng 11h30’ đoàn rước nước về tới đền vừa kịp giờ khai hội.
Sau khi kiệu rước nước được đưa vào an vị trong đền, các kiệu rước thánh an vị tại sân đền, đội h́nh ổn định, các đại biểu đến dự đầy đủ. Đoàn rồng tiến qua Cầu Tiên vào cửa đền cúi lạy thánh sau đó lui ra, đoàn múa sinh tiền, múa nón biểu diễn trên cầu.

Lễ khai hội bắt đầu.
Sau lễ khai hội, nhiều hoạt động vui chơi, múa hát, tranh tài được tổ chức tại khu vực đền trong những ngày lễ hội.

QUẢNG NINH
Lễ hội đền Cửa Ông

Thời gian: 2/1 - 30/3 âm lịch. Chính hội 3/2 âm lịch.
Địa điểm: Phường Cửa Ông, thị xă Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
Đối tượng suy tôn: Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng (Đông Hải đại vương), Hoàng Cầu, tướng lĩnh người địa phương.
Đặc điểm: Lễ dâng hương và rước bài vị.

Hội lớn và kéo dài ở Quảng Ninh với lễ dâng hương và rước bài vị Trần Quốc Tảng, con trai thứ ba của Trần Hưng Đạo (thời nhà Trần thế kỷ 13) từ đền Cửa Ông ra miếu vườn Nhăn, theo truyền thuyết là nơi đức Ông trôi dạt vào hóa thần, và quay về đền tượng trưng cho cuộc tuần du của Đức Ông.

Đền Cửa Ông có tiếng là linh thiêng nên vào mùa lễ hội, du khách từ mọi miền đất kéo về dự hội rất đông, cũng là dịp tham quan cảnh đền ngắm 34 pho tượng đều là danh tướng của Trần Hưng Đạo, thăm các thắng cảnh lịch sử và thiên nhiên vùng biển Đông Bắc.

HÀ TÂY

1. Hội đền Dầm
Thời gian: 5 - 7/2 âm lịch.

Địa điểm: Thôn Xâm Dương, xă Ninh Sở, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây.

Đối tượng suy tôn: Thủy Cung Thánh Mẫu.

Đặc điểm: Lễ rước nước, múa rồng, múa sư tử, kéo chữ, cờ người, hát quan họ, chọi gà.

---------------------------------------------------------

2. Hội đền Lộ

Thời gian: 4 - 6/2 âm lịch.

Địa điểm: Thôn Đại Lộ, xă Ninh Sở, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây.

Đối tượng suy tôn: Tứ vị thánh nương.

Đặc điểm: Tế, rước sắc phong, rước nước.
---------------------------------------------------------

3. Hội đánh cá làng Me

Thời gian: 2 - 10/2 âm lịch. Chính hội 4/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Tích Giang, huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây.

Đối tượng suy tôn: Đức Thánh Tản Viên.

Đặc điểm: Thi đánh cá tế thánh Tản Viên, làm tiệc cá, múa rối, hát đúm, đáo đĩa.

-------------------------------------------------------------

4. Hội đền Đà

Thời gian: 2 - 6/3 âm lịch.

Địa điểm: Xă B́ình Minh, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây.

Đối tượng suy tôn: Lạc Long Quân, Âu Cơ, Linh Lang.

Đặc điểm: Rước lớn hoàn cung, rước và thả "bánh vía" xuống Long cung, thi đốt pháo hoa, chọi gà, đánh cờ.

-------------------------------------------------------------

5. Hội Cẩm Đái và Ṭg Lệnh

Thời gian: 12/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Cẩm Lĩnh và xă Ṭng Bạt, huyện Ba Vì, tỉnh Hà Tây.

Đối tượng suy tôn: Thánh Tản Viên.

Đặc điểm: Tế thần, thi đánh cá theo tích xưa, tiệc cá gỏi (phải là cá măng và cá quất).

-------------------------------------------------------------
6. Hội chùa Trầm

Thời gian: 2/2 âm lịch.

Địa điểm: Thôn Long Châu, xă Phụng Châu, huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây.

Đối tượng suy tôn: Tam bảo Chư Phật, Thánh bà Trần Thị Thọ có công dựng chùa.

Đặc điểm: Cúng (giỗ bà Trần), cầu kinh, múa rồng, múa rối nước.

...

NAM ĐỊNH

Hội Phủ Dày

Thời gian: Thượng tuần tháng 3 âm lịch, chính hội là 3/3.
Địa điểm: Xă Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định
Đối tượng suy tôn: Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh
Đặc điểm: Rước thánh, hội kéo chữ, nhiều tṛ vui hát văn, múa hầu bóng...


Hàng năm vào thượng tuần tháng 3 âm lịch, chính hội là 3/3, du khách thập phương nô nức hành hương về với Hội Phủ Dày, nơi thờ Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh, người Mẹ linh thiêng của dân tộc Việt Nam. Tục thờ Đức Thánh mẫu có ở khá nhiều nơi như Phố Cát (Thanh Hóa), Đền Ṣng (Nghệ An)... Nhưng có lẽ tại xă Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định (nơi Mẫu sinh) là thu hút khách thập phương hơn cả.

Du khách trảy hội Phủ Dày vừa để dự ngày giỗ Mẹ, vừa để thỏa nguyện tâm linh và được ngắm nh́n một quần thể kiến trúc lăng chùa truyền thống vô cùng độc đáo. Hội Phủ Dày thực sự hấp dẫn khách bởi sự đan xen, ḥa quyện giữa những nghi thức trang trọng cùng những hoạt động văn hóa dân gian sôi nổi, đặc sắc. Tiêu biểu nhất trong hội Phủ Dày là nghi lễ rước Thánh Mẫu từ phủ chính (Tiên Hương) lên chùa Gôi vào ngày 6/3. Đám rước Thánh Mẫu dài gần 1 km, rất trang trọng có đội ngũ nhạc, có phường bát âm. Đến ngày 7/3 sinh hoạt văn hóa "Hoa trượng hội". Đây là nét độc đáo nhất của lễ hội. Mỗi lần xếp chữ cần khoảng 100 phu cờ, mặc đồng phục, chít khăn đỏ, áo vàng, thắt lưng xanh, quần trắng, xà cạp đỏ. Mỗi người cầm cây gậy dài khoảng 2 mét. Người điều khiển gọi là tổng cờ. Vào cuộc chủ lễ xin Mẫu "ra chữ" sau đó theo nhịp trống chiêng rộn ră xếp thành những ḍang chữ nho đầy ý nghĩa.

Hoà trong không khí sinh hoạt văn hóa dân gian, du khách c̣n được xem rước thỉnh kinh, rước kiệu bát cống long đ́nh, xem múa rồng hội trên núi Tiên Hương.... Và khi màn đêm buông xuống, du khách sẽ được đắm ḿnh trong những điệu Chầu văn tha thiết cùng những đèn trời được thả lung linh sắc mầu huyền ảo. Về với Hội Phủ Dày, du khách như được trở về với cội nguồn dân tộc, bởi nơi đây quy tụ rất nhiều những tinh hpoa văn hóa ngàn đời của dân tộc ta. Và đó c̣n là một nhu cầu của vẻ đẹp tâm linh trong những ngày đầu năm mới.

THÁI BÌNH

1. Hội An Cổ

Thời gian: 10/2 âm lịch.

Địa điểm: Thôn An Cổ, xă Thụy An, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái B́nh.

Đối tượng suy tôn: Phạm Hải (Nam Hải đại vương).

Đặc điểm: Rước thần, tế, chơi đấu vật, cờ tướng, hát chèo.

---------------------------------------------------------------

2. Hội Bổng Điền

Thời gian: 14/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Tân Lập, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái B́nh.

Đối tượng suy tôn: Thần Nông.

Đặc điểm: Rước nước cầu mưa, rước kiệu Thánh long trọng.

THANH HOÁ

1. Hội đền Bà Triệu Thời gian: 21/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.

Đối tượng suy tôn: Bà Triệu, một nữ tướng anh hùng dân tộc lănh đạo nhân dân chống quân xâm lược.

Đặc điểm: Rước kiệu, múa rồng, biểu diễn các tṛò võ thuật.

---------------------------------------------------------------

2. Hội Rỵ

Thời gian: 9 - 10/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Thiệu Lư, huyện Thiệu Hóa , tỉnh Thanh Hóa.

Đối tượng suy tôn: 5 vị thành hoàng (Thánh Cả, Thiên Phúc, Đại Hạnh, Thái Tổ, Bạch Y Long).

Đặc điểm: Chơi cờ trận (cờ rỵ). Cờ diễn xướng điệu bộ, có lời rao của tướng cờ, tương tự như tổ

tôm điếm.
-----------------------------------------------------------

3. Hội Xuân Phả

Thời gian: 10/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Xuân Trường, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.

Đối tượng suy tôn: Đông Hải đại vương, âm phù vua Đinh, Lê.

Đặc điểm: Lễ tế, thi chạy, diễn múa 5 trò: trò Chiêm Thành, tṛò Ai Lao, tṛò Hoa Lăng, tṛò Tú Huần (Lục hồn nhung), tṛò Ngô.

NGHỆ AN

Hội Thanh Đàm

Thời gian: 15 - 18/2 âm lịch.

Địa điểm: Làng Thanh Đàm, xă Nam Tân, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Đối tượng suy tôn: Thủy thần.

Đặc điểm: Rước và thả hến.

HÃ TĨNH

Lễ Tống Trùng

Thời gian: Tháng 2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

Đối tượng suy tôn: Thành hoàng làng.

Đặc điểm: Cúng ở đ́nh thờ Thành hoàng, cúng trời đất, cầu yên mùa màng.

1. Hội đền Bà Chúa Kho (Giảng Võ)
Thời gian: 12/2 âm lịch.
Địa điểm: Đ́nh Giảng Võ, đường Giảng Võ, quận Đống Đa, TP. Hà Nội.
Đối tượng suy tôn:Bà Chúa Kho.
Đặc điểm: Lễ tế của 13 làng trại anh em. Tṛ chơi: cờ người, bắt vịt, múa rối cạn, rối nước.

--------------------------------------------------------

2. Hội đình Bà Tía

Thời gian: 8 - 10/2 âm lịch.

Địa điểm: Thôn Vĩnh Ninh, xă Vĩnh Quỳnh, huyện Thanh Tŕ, TP. Hà Nội.

Đối tượng suy tôn: Trương Tử Nương, tướng của Hai Bà Trưng.

Đặc điểm: Thi đấu vật, đánh cờ, đi cầu đập nồi niêu.

--------------------------------------------------------------

3. Hội Cổ Nhuế

Thời gian: 9/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Cổ Nhuế, huyện Từ Liêm, TP. Hà Nội.

Đối tượng suy tôn: Đông Chinh vương (con thứ 5 của vua Lê Thái Tổ) có công đánh giặc Minh,
vợ Đông Chinh vương và Tạ Minh Hiền công chúa.

Đặc điểm: Rước kiệu, lễ cáo thần, chơi cờ bỏi, cờ người, hát đối, chọi gà. (Chi tiết)


-----------------------------------------------------------------------

4. Hội Kẻ Sủi

Thời gian: 3/3 âm lịch.

Địa điểm: Xă Phú Thị, huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội.

Đối tượng suy tôn: Thái hậu Ỷ Lan (ở đền), Tây Vị đại vương (ở đ́nh).

Đặc điểm: Vừa nhảy múa, chuốc rượu vừa hô (Bông Ṣng).


-------------------------------------------------------------

5. Hội làng Đông Dư

Thời gian: 7 - 13/2 âm lịch.

Địa điểm: Xă Đông Dư, huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội.

Đối tượng suy tôn: Cao Sơn, Bạch Đa, Linh Lang đại vương.

Đặc điểm: Rước nước, đấu cờ.

--------------------------------------------------------------

6. Lễ hội kén rể

Thời gian: 2/2 âm lịch.

Địa điểm: Làng Đường Yên, xă Xuân Nộn, huyện Đông Anh, TP. Hà Nội.

Đối tượng suy tôn: Nữ tướng Lê Thị Hoa thời Hai Bà Trưng.

Đặc điểm: Lễ hội độc đáo để chọn rể tài hiền cho nữ tướng Lê Hoa.


Theo truyền thuyết, nữ tướng Lê Thị Hoa từng tham gia đánh thắng giặc Nam Hán và được Hai Bà Trưng sắc phong “Nữ sử anh phong”. Bà trở về làng cùng nhân dân lập ấp, phát triển canh nông. Để tưởng nhớ công lao của bà, hàng năm vào ngày 2/2, dân làng Đường Yên lại tổ chức lễ hội kén rể với những nghi thức và tṛ chơi dân gian hết sức độc đáo để chọn rể tài hiền cho nữ tướng. Mở đầu là lễ vinh quy bái tổ của nữ tướng Lê Hoa. Sau phần lễ là màn tŕnh diễn độc đáo của 2 chàng trai trong phần thi kén rể. Họ phải trổ tài kể vè, giới thiệu bản thân, cấy lúa, cày ruộng, câu ếch, bắt lợn, “chơng chó” (chọc cho chó sủa vang lên).

-----------------------------------------------------

...và còn rất nhiều lễ hội đình làng khác

QUẢNG NAM

1. Lễ hội bà Thu Bồn

Thời gian: 10 - 12/2 âm lịch.
Địa điểm: Xă Duy Thu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam
Đối tượng suy tôn: Bà Thu Bồn (người Chăm).
Đặc điểm: Đua thuyền, rước cộ.

Đây là một trong những lễ hội truyền thống diễn ra hàng năm tại huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Lễ hội diễn ra sôi nổi với các phần: tế lễ, đua thuyền tranh tài, rước cộ. Các tṛ vui chơi dân gian, hát ḥ khoan đối đáp tại Thu Bồn Đông, hô hát bài cḥi tại chợ Thu Bồn, thi đấu thể thao, cờ người, làm bánh, thi dội nước, gùi nước, gánh nước, kéo co, bắn nỏ, đi cà kheo, thi bơi thuyền, mở chợ ẩm thực với nhiều món ăn dân tộc Cà Tu, Chăm... Đêm cuối hội có rước đuốc và thả hoa đăng trên sông, đốt lửa trại và hát tuồng.

2. Hội rước Thần Nông

Thời gian: 1/3 âm lịch.

Địa điểm: Thị xă Hội An, tỉnh Quảng Nam.

Đối tượng suy tôn: Thần Nông.

Đặc điểm: Hội của trẻ chăn trâu, lễ rước và cầu Thần Nông cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt.