Dị Ứng Mắt

Tuần trước chúng ta nói về dị ứng mũi. Hôm nay chúng ta nói về dị ứng mắt. Mùa xuân, bắt đầu nhiều người đã than phiền ngứa mắt và đỏ mắt. Khoảng 22% người sống ở Mỹ bị dị ứng mắt.

Có nhiều loại dị ứng mắt:
Dị ứng mắt theo mùa là bệnh nhẹ, làm mắt ngứa ngáy, đỏ mắt và chảy nước mắt. Dị ứng mắt theo mùa coi như đứng đầu trong mọi dị ứng mắt. Thường thấy dị ứng mắt trong bệnh dị ứng (hay fever) khi bụi phấn hoa sinh sản cao độ.
Đối với dị ứng kết mạc và giác mạc (Atopic keratoconjunctivitis), bệnh nhân thường than phiền ngứa mắt dữ tợn, ngứa mí mắt. Trong trường hợp bệnh nặng, mắt bị kết mạc thành thẹo, nguy hiểm. Dị ứng kết mạc thường gây ngứa mắt ngoài da mí mắt hay da mặt.

Viêm kết giác mạc về mùa đông (Vernal keratoconjunctivitis) làm ngứa mắt nhiều hơn nữa. Nếu mắt ra ghèn, con ngươi nở lớn là bệnh nặng. Bệnh thường thấy trong mùa xuân hay mùa hè. Con trai bị viêm giác mạc nhiều hơn con gái. Bệnh cũng thường thấy khi bệnh nhân bị dị ứng mũi hay dị ứng với suyễn.
Viêm giác mạc (Giant papillary conjunctivitis) cũng làm ngứa mắt và chảy nước mắt. Con ngươi nở lớn, cũng là loại bênh nặng.
Trong những loại dị ứng mắt kể trên thì dị ứng mắt thông thường theo mùa hay gặp nhiều nhất.

Nhưng thường thì dị ứng mắt không có triệu chứng rõ ràng. Bởi vậy, cần phải phân biệt dị ứng mắt với nhiều bệnh mắt khác. Nhất là phải phân biệt dị ứng mắt với thương tích mắt, với nhiễm trùng mắt, mà ngay cả do đồ cosmetic dính vào mắt. Nhiều người bị đỏ mắt là vì tự mua thuốc nhỏ mắt ngoài quầy mà không biết dùng thuốc để làm gì. Ngay cả khi đeo contact lens cũng gây mắt đỏ. Những nguyên nhân khác như sống trong môi trường có nhiều bụi bậm có thể làm đỏ mắt. Nhiều trường hợp khác bị nhầm lẫn giữa dị ứng mắt với viêm nhiễm trùng mắt, viêm vành mắt (blepharitis), mắt khô, hay đường dẫn mắt bị nghẹt.

Có nhiều loại dị ứng mắt:Nhiễm trùng mắt có thể do vi trùng, siêu vi trùng, nấm mốc hay ký sinh trùng. Nhiễm trùng mắt làm đỏ mắt, ra ghèn và làm mủ. Nhiễm siêu vi trùng cũng làm đỏ mắt, nhưng ghèn ít hơn và không đặc. Ðôi khi bị nổi hạch. Nếu nhiễm trùng vì nấm mốc thì ra ghèn đặc và làm mủ.
Nói tóm lại, nếu bị đau mắt mà lại thấy ngứa mắt thì thường nghĩ ngay đến dị ứng mắt.
Nhưng nếu mắt bị khô, thiếu nước mắt thì có những triệu chứng như cay mắt, hoặc như có vật lạ rớt vào mắt. Bệnh nhân sẽ thấy những triệu trứng mắt đỏ tệ hơn chẳng hạn xài thuốc chữa dị ứng, uống thuốc thông đường tiểu, hay uống kích thích tố phụ nữ. Nên để ý bệnh khô mắt đặc biệt trong trường hợp phong thấp (rheumatoid). Sau hết, nếu ống dẫn nước mắt bị nghẹt cũng có thể làm khô mắt.

Cơ nguyên dị ứng mắt là phản ứng do tế bào mast cell bị kích thích bởi chất Immunoglobin E, khởi thủy do bụi dị ứng sinh ra. Những chất trung gian từ tế bào mast cells như histamine, prostaglandins, leucotrienes và kinins lần lượt kích thích giây thần kinh, làm nở mạch máu, tiết ra chất nhờn, làm mắt ngứa, cay và đỏ, sưng thành bọng nước trong mắt và ra ghèn.
Điều trị tùy thuộc bệnh dị ứng mắt nặng hay nhẹ. Nhưng cách hay nhất là tránh đừng để bụi dị ứng vào mắt. Bệnh nhân không nên dùng tay dụi mắt, vì sẽ kích thích tế bào mast cells làm bệnh tăng nặng thêm. Triệu chứng đỏ mắt có thể thuyên giảm nếu tạm thời bỏ contact lens.

Dùng nước mắt nhân tạo giúp đẩy bụi ra khỏi mắt và giảm bụi trong mắt. Nếu dùng nước mắt nhân tạo mà còn bị đau mắt thêm, hay đỏ mắt hơn, hoặc bị kích thích nhiều hơn thì nên ngưng dùng. Lý do chính là bởi có thể mắt bị dị ứng vì chất dị phòng (preservatives) trong nước mắt nhân tạo.

Trong thị trường hiện nay có nhiều loại thuốc nhỏ mắt và cách chữa tùy theo tình trạng của dị ứng mắt, từng giai đoạn của sự phát triển dị ứng mắt.
Thí dụ dùng thuốc điều chỉnh thăng bằng tế bào mast cells như Cromolyn sodium, Lodoxamide tromethamine, Pemirolast potassium, Nedocromil sodium.
Thuốc chống histamines (antihistamines) như Levocabastine hydrochloride, Emedastine difumarate.
Thuốc vừa điều chỉnh mast cells vừa khử histamine như Olopatadine hydrochloride.
Thuốc có nhiều cơ nguyên điều trị khác nhau như Ketotifen fumarate, Azelastine hydrochloride.
Thuốc giảm viêm không phải loại steroid như Ketorolac tromethamine.
Thuốc steroid như Loteprednol etabonate.

Tóm lại, xin quý vị lưu ý vài điều căn bản trước khi dùng thuốc. Thí dụ:
Trước nhất, nên cố gắng tìm hiểu nguyên nhân dị ứng mắt.
Nếu bị bênh tim mạch, cao máu không nên dùng loại thuốc tự mua ở quầy có chất pseudoephedrine, vì sẽ làm bệnh mắt nặng thêm.
Nếu bị dị ứng vì thuốc nhỏ mắt (thí dụ thấy nhức mắt) thì hãy ngưng thuốc ngay và liên lạc với bác sĩ.
Nếu thuốc nhỏ mắt đúng kỳ hạn mà bệnh vẫn không hết thì tất nhiên không nên cứ tiếp tục dùng thuốc mà phải hỏi bác sĩ.

Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.