Buồn ơi chào nhé
Françoise Sagan
Buồn ơi vĩnh biệt
Buồn ơi chào nhé
Em đượm trong đường nét trần nhà
Em đượm trong cặp mắt tôi yêu
Em đâu phải hoàn toàn là khốn khổ
Vì đôi môi dù tội nghiệp nhất cũng để lộ em
Qua một nụ cười
Buồn ơi chào nhé
Tình yêu những thân thể đáng yêu
Sức mạnh của tình yêu
Mà sự trìu mến hiện ra
Như một quái vật không mình mẩy
Có cái đầu thất vọng
Của nỗi buồn gương mặt đẹp
(P.Eluard - Cuộc đời tức khắc) I.
Cảm giác lạ lẫm ấy, mà sự chán chường và dịu ngọt của nó luôn ám ảnh tôi, tôi lưỡng lự mãi không dám đặt cho nó một cái tên đẹp và nghiêm túc: nỗi buồn. Đó là một cảm giác trọn vẹn và ích kỷ đến mức tôi gần như xấu hổ vì nó, trong khi tôi thấy nỗi buồn bao giờ cũng có vẻ đáng kính. Tôi chưa biết nó, nỗi buồn ấy, nhưng sự chán chường, sự luyến tiếc, và hiếm hoi hơn, sự ân hận, thì tôi đã từng biết. Giờ đây, một cái gì đó buông trùm lên tôi như một dải lụa vừa khó chịu lại vừa mềm mại, ngăn cách tôi với những người khác.
Mùa hè năm ấy, tôi mười bảy tuổi và tôi hoàn toàn sung sướng. "Những người khác" ở đây là bố tôi và Elsa, người tình của ông. Tôi cần giải thích ngay tình huống này, kẻo nó có thể bị hiểu không đúng. Bố tôi bốn mươi tuổi, ông góa vợ đã mười lăm năm; đó là một người đàn ông trẻ trung, đầy sức sống, đầy khả năng, và khi tôi rời trường nội trú cách đây hai năm, tôi không thể không hiểu rằng ông luôn sống với một người đàn bà. Tôi cũng đã chấp nhận, không nhanh chóng như thế, rằng ông thay đổi đàn bà cứ sáu tháng một lần! Nhưng chẳng bao lâu sức quyến rũ của ông, cuộc sống mới mẻ và dễ dàng này, và khuynh hướng tự nhiên của tôi đã khiến tôi chấp nhận như vậy. Bố tôi là một người đàn ông nông nổi, khôn khéo trong công việc làm ăn, luôn luôn kiêu kỳ và chóng chán, và được phụ nữ ưa thích. Tôi không khó khăn gì trong việc yêu quý ông, yêu quý với một tình cảm dịu dàng, bởi vì ông tốt bụng, độ lượng, vui vẻ và đầy ấu yếm đối với tôi. Tôi không thể tưởng tượng lại có được một người bạn nào tốt hơn và dễ chịu hơn ông. Hồi đầu mùa hè năm ấy, ông ân cần tới mức hỏi tôi rằng nếu ông mời cả Elsa, người tình của ông hiện giờ, cùng đi nghỉ thì có làm tôi phiền lòng không. Tôi chỉ có thể khích lệ ông vì tôi biết nhu cầu về đàn bà của ông, và mặt khác, tôi biết Elsa sẽ không quấy rầy gì chúng tôi. Đó là một cô gái cao lớn, tóc hung, vừa chân chất lại vừa ăn chơi, thường sắm vai phụ trong các trường quay một bộ phim nào đó và trong các quán bar ở đại lộ Champs-Elysées. Cô ấy xinh xắn dễ ưa, khá giản dị và không quá kiêu kỳ. Vả lại, hai chúng tôi, bố tôi và tôi, đều rất sung sướng được lên đường nên chẳng để tâm lắm đến bất cứ điều gì. Bố tôi đã thuê ở Địa Trung Hải một tòa biệt thự lớn màu trắng, biệt lập, tuyệt đẹp mà chúng tôi mơ ước từ những đợt nóng bức đầu tiên của tháng sáu. Nó được xây dựng trên một dải đất nhô cao ra biển, ẩn sau một rừng thông nên ngoài đường cái không thể nhìn thấy; một lối mòn dẫn xuống một vũng nước nhỏ vàng rực, xung quanh là những tảng đá màu hung giữa sóng biển nhấp nhô.
Những ngày đầu tiên thật là choáng ngợp. Chúng tôi ra bãi biển hàng tiếng đồng hồ, tưởng như chết bẹp dưới ánh nắng nóng bỏng, người dần dần chuyển sang một màu sậm khỏe khoắn, trừ da Elsa thì đỏ lên và tróc từng mảng rất đau đớn. Bố tôi tập những động tác chân khá phức tạp để làm nhỏ bớt cái bụng đã bắt đầu phệ chẳng thích hợp chút nào với tính Don Juan của ông. Từ sáng sớm tôi đã ngâm mình trong nước, một thứ nước mát mẻ và trong suốt, tôi ngụp lặn vào đó, làm những động tác loạn xạ đến kiệt sức để giũ sạch tất cả những hình bóng, những bụi bặm của Paris. Tôi nằm dài trên cát, vốc một nắm cát vào bàn tay để cho cát chảy khỏi các ngón tay tôi thành một dòng chảy vàng vàng mềm mại; tôi tự nhủ rằng nó chảy tuột đi giống như thời gian vậy, rằng đó là một ý nghĩ dễ dãi và thật thú vị khi có những ý nghĩ dễ dãi. Bây giờ chả đang là mùa hè mà.
Tối ngày thứ sáu, tôi trông thấy Cyril lần đầu tiên. Anh đang cho con thuyền nhỏ của anh chạy dọc bờ biển và thuyền bị lật ở ngay trước vũng nước gần bên biệt thự chúng tôi. Tôi giúp anh lật lại chiếc thuyền và giữa những tiếng cười của chúng tôi, tôi biết được rằng tên anh là Cyril, anh là sinh viên khoa luật và ở đây nghỉ hè cùng với mẹ anh tại biệt thự bên cạnh. Anh có một gương mặt La Mã, nâu sẫm, rất cởi mở, với một nét gì đó điềm đạm, độ lượng, khiến tôi thấy thích. Thế mà từ trước tới nay tôi vẫn có ý tránh các sinh viên đại học, tôi vẫn nghĩ họ là những kẻ tàn nhẫn, chỉ lo lắng cho bản thân, nhất là cho tuổi trẻ của họ, tìm thấy ở đó nguyên nhân một tấn bi kịch hoặc một cái cớ gây nên nỗi phiền muộn của họ. Tôi không ưa tuổi trẻ. Tôi thích bạn bè của bố tôi hơn nhiều, đó là những người đàn ông ở lứa tuổi bốn mươi, nói năng với tôi nhã nhặn khiến tôi như mềm cả người đi, họ biểu lộ với tôi một sự dịu dàng của người cha và người tình. Nhưng Cyril thì tôi lại thấy thích. Anh cao lớn và đôi khi đẹp trai, một vẻ đẹp tạo nên lòng tin cậy. Tuy không đến nỗi ghét cay ghét đắng như bố tôi đối với sự xấu xí - do vậy chúng tôi hay đi lại chơi bời với những kẻ ngốc nghếch- nhưng khi đối mặt với những người chẳng có một nét đẹp nào, tôi vẫn thấy một cảm giác gì đó như thể ngượng nghịu hoặc không muốn quan tâm; cái thái độ bất chấp của họ, không cần làm cho người khác thích mình, tôi thấy hình như đó là một khiếm khuyết bất nhã. Bởi vì, nói cho cùng thì ta tìm kiếm gì đây, nếu không phải là tìm cách làm người khác thích ta? Đến tận bây giờ, tôi vẫn còn chưa rõ sự ham thích chinh phục ấy che giấu một trạng thái dư thừa sinh lực, một ý thích chi phối kẻ khác hay là một nhu cầu ngấm ngầm muốn được yên tâm về bản than, muốn được nâng đỡ.
Lúc chia tay, Cyril đề nghị được dạy tôi cách điều khiển thuyền buồm. Tôi về nhà và trong bữa tối hôm ấy, quá mải mê nghĩ tới anh, tôi không tham gia hoặc tham gia rất ít vào câu chuyện chung; nếu có để ý đến vẻ bồn chồn của bố tôi thì cũng chỉ là tôi nhận thấy thoáng qua vậy thôi. Ăn xong, chúng tôi nằm dài ra trong mấy chiếc ghế ở ngoài sân hiên như mọi tối khác. Trên trời lấm tấm các ngôi sao. Tôi nhìn lên đó, hy vọng mơ hồ là các ngôi sao sẽ dịch chuyển nhanh hơn và sẽ bắt đầu rơi, tạo nên những vạch sáng trắng trên bầu trời. Nhưng bây giờ mới là đầu tháng bảy, nên các ngôi sao không nhúc nhích. Trong những bụi cây ở ngoài sân hiên, lũ ve sầu kêu vang. Chắc phải có tới hàng nghìn con, và chắc chúng say lắm cái nóng bức này và ánh trăng này nên mới phát ra được tiếng kêu lạ lùng đến thế suốt trong bao đêm dài. Tôi được nghe giải thích rằng đó chẳng qua chỉ là chúng cọ sát hai cánh cứng của chúng vào nhau, nhưng tôi muốn tin rằng đó là điệu hát phát ra từ cuống họng chúng, và cũng có tính chất bản năng như tiếng mèo kêu trong thời kỳ động dục. Chúng tôi cảm thấy thoải mái; chỉ có những hạt cát nhỏ xíu ở giữa làn da tôi và lớp vải áo sơ mi giúp chúng tôi chống lại những cuộc tấn công êm dịu của giấc ngủ. Chính đó là lúc bố tôi hắng giọng và ngồi nhỏm dậy trên chiếc ghế dài. “Tôi xin báo là sẽ có người nữa tới đây”, ông nói. Tôi nhắm mắt lại với cảm giác tuyệt vọng. Chúng tôi đang sống quá êm đềm, mà cái gì đã quá, thường không thể lâu dài! “Ai vậy, anh nói ngay đi”, Elsa kêu lên, cô ấy bao giờ cũng háo hức những chuyện giao du. “Anne Larsen”, bố tôi đáp, rồi ông ngoảnh mặt sang phía tôi. Tôi nhìn ông, đờ người ra không biết phản ứng ngay thế nào. “Bố bảo cô ấy hãy đến đây nếu cô ấy quá mệt mỏi về những bộ sưu tập các kiểu quần áo, và cô ấy… cô ấy sắp đến”. Tôi chưa bao giờ nghĩ đến chuyện này. Anne Larsen là bạn cũ của người mẹ tội nghiệp của tôi và chỉ quan hệ rất ít với bố tôi. Nhưng cách đây hai năm, khi tôi rời trường nội trú, bố tôi rất lúng túng về tôi nên đã gửi tôi đến chỗ cô. Trong có một tuần lễ, cô đã dạy tôi cách ăn mặc sao cho đẹp và dạy tôi cách sống. Tôi vô cùng cảm phục cô, nhưng cô đã khéo léo lái tình cảm ấy của tôi về phía một thanh niên thân cận với cô. Vậy là nhờ cô, tôi mới có những vẻ duyên dáng đầu tiên và những mối tình đầu tiên, cho nên tôi rất biết ơn cô. Ở tuổi bốn mươi hai, cô là người đàn bà hết sức quyến rũ, hết sức kiểu cách, với gương mặt đẹp kiêu hãnh và mệt mỏi, lãnh đạm. Vẻ lãnh đạm này là nét duy nhất người ta có thể chê trách cô. Cô vừa đáng yêu lại vừa xa vời. Tất cả mọi thứ ở cô đều phản ánh một ý chí vững vàng, một sự bình thản khiến ai cũng phải sợ. Mặc dù cô đã ly dị và đang tự do, người ta không thấy cô có tình nhân. Vả lại, chúng tôi không có những mối quan hệ giống nhau: cô giao du với những người tinh tế, thông minh, kín đáo, còn chúng tôi lại với những người ồn ào, luôn khao khát gì đó, mà bố tôi chỉ đòi hỏi họ phải đẹp mã hoặc vui nhộn. Tôi cho rằng cô hơi coi thường chúng tôi một chút, tôi và bố tôi, vì chúng tôi quá ưa thích những trò đùa vui và những chuyện tầm phơ, cũng như cô khinh miệt những gì thái quá. Gắn bó chúng tôi lại với nhau chỉ có những bữa tối có bàn chuyện làm ăn – cô may mặc các kiểu trang phục, còn nghề của bố tôi là quảng cáo – kỷ niệm về mẹ tôi và những cố gắng của tôi, bởi vì, tuy cô có làm tôi sợ nhưng tôi vẫn rất cảm phục cô. Tóm lại, việc cô tới đây đột ngột có vẻ là một sự kiện chẳng hợp lúc chút nào nều ta nghĩ tới sự hiện diện của Elsa và những quan niệm của Anne về giáo dục.
Elsa lên gác đi ngủ sau cả một lô câu hỏi về địa vị của Anne trong xã hội. Tôi ở lại với bố tôi và ra ngồi trên bậc thềm dưới chân ông. Ông cúi xuống đặt hai bàn tay lên hai vai tôi.
- Tại sao con gầy nhom thế này, con yêu của bố? Trông con giống như một con mèo hoang bé tí vậy. Bố thích bố có một đứa con gái xinh đẹp tóc vàng, hơi đẫy đà, với đôi mắt mơ màng, và...
- Con không muốn bàn chuyện ấy, tôi nói. Tại sao bố lại mời cô Anne? Và tại sao cô ấy nhận lời?
- Để tới thăm ông bố già lão của con, chắc thế. Làm sao bố biết cơ chứ.
- Bố không phải kiểu đàn ông mà cô Anne quan tâm, tôi nói. Cô ấy quá thông minh, cô ấy quá tự trọng. Và rồi còn Elsa? Bố có nghĩ đến Elsa đấy chứ? Bố tưởng tượng ra được những cuộc nói chuyện giữa Anne và Elsa đấy chứ? Con thì chịu, con không tưởng tượng nổi!
- Quả là bố chưa nghĩ tới điều đó, bố tôi thú nhận. Kể ra điều đó cũng kinh khủng thật. Cécile, con gái yêu của bố, hay chúng ta quay về Paris?
Ông cười dịu dàng và xoa xoa gáy tôi. Tôi ngoảnh mặt lại ngước nhìn ông. Đôi mắt màu sẫm của ông lấp lánh, các vết nhăn chân chim xung quanh mắt thật buồn cười, miệng ông hơi nhếch lên một chút. Trông ông như một vị thần đồng nội trong sử cổ La Tinh. Tôi bật cười cùng với ông, như mỗi lần ông gặp phải những chuyện rắc rối.
- Bao giờ con cũng là tòng phạm của bố nhỉ, bố tôi nói. Bố biết làm thế nào nếu không có con?
Giọng nói của ông nghe có vẻ tin chắc và trìu mến đến mức tôi hiểu rằng nếu không có tôi có thể ông sẽ khổ sở lắm. Hai bố con tôi trò chuyện với nhau về tình yêu, về những phức tạp của nó mãi tới khuya. Trong con mắt của bố tôi, những điều phức tạp đó đều là tưởng tượng. Ông kiên quyết không công nhận các khái niệm về chung thủy, về sự nghiêm túc, về sự cam kết. Ông giải thích cho tôi rằng những khái niệm đó chỉ là võ đoán và vô ích. Những điều ấy nếu từ miệng người khác nói chứ không phải bố tôi chắc hẳn đã làm tôi khó chịu. Nhưng tôi biết rằng trong trường hợp của ông, ông nói thế không có nghĩa ông thuộc loại bỏ tình cảm thắm thiết và sự tận tụy hết lòng là những tình cảm thường đến với ông dễ dàng hơn nhiều chính bởi vì ông biết chúng chỉ nhất thời, và ông muốn như vậy. Quan niệm ấy rất quyến rũ tôi: những mối tình mau chóng, mãnh liệt và thoáng qua. Tôi không ở lứa tuổi mà sự chung thủy có sức quyến rũ. Tôi mới chỉ biết chưa nhiều về tình yêu: những cuộc hẹn hò, những nụ hôn và những chán chường.