Margaret Mitchell và quá trình viết 'Cuốn theo chiều gió'

70 năm trước, “Cuốn theo chiều gió”, cuốn tiểu thuyết ngợi ca tình yêu và sức sống dẻo dai của con người qua cơn bão táp lịch sử, được xuất bản. Nàng Scarlett xinh đẹp và dạn dĩ, mộng mơ nhưng rắn rỏi đã quyến rũ hàng triệu độc giả trên thế giới. Nhưng câu chuyện về sự khởi đầu bất đắc dĩ và quá trình sáng tác âm thầm của Margaret Mitchell vẫn chưa được nhiều người biết đến.

Margaret Mitchell sinh năm 1900 trong một gia đình trí thức tại Atlanta. Bố bà là chủ tịch Hội sử học Atlanta. Tốt nghiệp Đại học tổng hợp Smith, Mitchell trở thành bác sĩ y khoa. Nhưng sau cái chết của người mẹ, bà quyết định trở về nhà chăm sóc bố và em trai. Năm 1922 bà kết hôn với Berrien Kinnard Upshaw và làm phóng viên cho tờ Atlanta Journal với bút danh Peggy Mitchell. Cuộc hôn nhân tan vỡ không lâu sau đó nhưng bù lại, Mitchell nhanh chóng thành công trong vai trò của một nhà báo. Năm 1925, Mitchell tái hôn với John Robert Marsh - một người hoạt động trong lĩnh vực quảng cáo. Năm 1926, một tai nạn bất ngờ gây nên vết thương nơi mắt cá chân khiến nhà văn tương lai phải vĩnh viễn bỏ nghề báo. Bà sống lặng lẽ và thu mình trong “Ổ rác” (The Dump) - tên gọi bà tự đặt cho gian phòng nhỏ của mình trong căn hộ của hai vợ chồng ở đại lộ Crescent.

Margaret Mitchell là một phụ nữ năng động, rắn rỏi những cũng rất dễ xúc động. Trong những ngày nghỉ dưỡng thương trong “Ổ rác” của mình, bà đã nhờ chồng mượn sách từ thư viện Atlanta để đọc cho đỡ buồn. Augusta Dearborn - một người bạn của hai vợ chồng - kể lại: “Một hôm, John ôm theo một chồng sách về phòng vợ và nói: ‘Anh đã mang về cho em toàn bộ số sách mà em có thể đọc từ thư viện rồi đấy. Em hãy viết cái gì đó cho riêng mình đi”.

Ngày hôm sau, Marsh sắm sửa cho Margaret một cái máy chữ hiệu Remington cùng với lời chào mời điệu nghệ: “Thưa quý bà, xin chào mừng quý bà đến với một sự nghiệp mới”. Khi Margaret hỏi chồng nên viết về cái gì, Marsh đã đáp lại bằng một câu trả lời giống y như lối nói của các ông tổng biên tập: “Viết những gì mà em biết”.

Nhớ lại những câu chuyện được người thân và những người từng tham gia cuộc nội chiến những năm 1860 kể lại, Margaret Mitchell đã bí mật bắt tay vào viết cuốn tiểu thuyết lớn nhất của đời mình. Rất ít người biết chuyện Margaret đang viết sách và John Marsh là người duy nhất được đọc những trang bản thảo vừa mới hoàn thành của bà.

Bởi căn hộ của hai vợ chồng John và Margaret là nơi thường xuyên diễn ra các cuộc đón tiếp bạn bè nên Margaret phải vất vả lắm mới giấu được những trang bản thảo của mình. Bà nhét bản thảo dưới gầm giường, dưới sôfa, thậm chí là gập nhỏ những trang viết lại để kê vào các chân ghế cập kênh.

Harvey Smith - một người bạn của gia đình - kể lại: “Khi đến nhà Marsh, tôi thường xuyên thấy Margaret cặm cụi với một đống giấy tờ nơi bàn viết nhỏ. Chúng tôi đùa với nhau rằng: “Cô ấy đang viết cuốn tiểu thuyết vĩ đại nhất thế giới đấy”. Và Chúa ơi, sự thật đúng là như vậy”.

Cuốn tiểu thuyết được viết xong nhưng Margaret vẫn không chịu tiết lộ với bạn bè về sự tồn tại của nó. Cuốn theo chiều gió có thể sẽ không bao giờ đến được với độc giả nếu không có Lois Cole. Cole là một người bạn thân của Margaret, bà làm việc tại NXB danh tiếng Macmillan ở New York. Một lần, Cole đọc được những trang bản thảo vất vưởng trong "Ổ rác" của Mitchell. Bà liền tiết lộ với Harold Latham - giám đốc NXB - về cuốn sách của cô bạn người Atlanta thông minh, hóm hỉnh của mình và khẳng định đó có thể là một báu vật của nền văn học Mỹ. “Nếu khi viết cô ấy cũng tỏ ra hấp dẫn và cuốn hút như khi nói chuyện thì đó sẽ là một sản phẩm tuyệt vời”, Cole rỉ tai Latham.
Trong chuyến công cán đến Atlanta để ký hợp đồng xuất bản với các tác giả mới, Latham đã nhớ đến Margaret Mitchell và tìm gặp bà. Nhưng Mitchell một mực khẳng định, bà không viết cuốn tiểu thuyết nào hết.

Ngày cuối cùng ở Atlanta, khi gặp gỡ Margaret cùng các bạn của bà, Latham lại một lần nữa đề cập đến cuốn sách. Cũng như lần trước, Latham tiếp tục nhận được những cái lắc đầu phủ nhận. Nhưng sau khi ông giám đốc lên xe về khách sạn, Margaret đã bị bạn bè tiến hành "thẩm vấn".

“Cậu đã viết một cuốn tiểu thuyết hả Peggy? Tại sao cậu chưa bao giờ kể cho chúng tôi nghe về chuyện này nhỉ? Tại sao cậu không đưa nó cho ông Latham xem?”, một người trong số họ hỏi dồn dập.

Điềm đạm và dường như thờ ơ, Margaret giải thích: "Đó là một cuốn sách vớ vẩn. Nó khiến tôi cảm thấy xấu hổ”.

Ngay lập tức, một người khác công kích: “Ôi dào, tôi dám cá rằng cậu không có dáng của một nhà văn đâu. Cậu không định phấn đấu cả đời để trở thành một tiểu thuyết gia đấy chứ?”.

Bị chọc tức, Margaret xồng xộc chạy về nhà, lượm đống bản thảo lộn xộn trong "Ổ rác", nhét vào một chiếc vali rồi phi thẳng đến khách sạn Georgian Terrace. Bà gọi Latham ra hành lang và nói: “Ông cầm lấy đi, trước khi tôi đổi ý”.

Bản thảo mà Latham được đọc là một bức tranh toàn cảnh về Nội chiến và Thời kỳ tái thiết diễn ra tại nước Mỹ cuối thế kỷ 19. Nhân vật chính là một người phụ nữ trẻ tên là Pansy O’Hara. Cuốn sách chưa có chương đầu. Margaret đã viết chương cuối trước. Latham góp ý, ông không thích tên của nhân vật chính. Và Pansy O’Hara đã được Margaret đổi thành Scarlett. Ban đầu, cuốn tiểu thuyết có tựa đề là Tomorrow is another day (Mai là một ngày mới). Câu này về sau được chuyển thành câu kết tác phẩm. Tựa đề Cuốn theo chiều gió sau đó được Margaret lấy từ một câu thơ của Ernest Dowson.

Đó là điểm khởi đầu cho cuốn tiểu thuyết thành công vào loại bậc nhất trong lịch sử văn học Mỹ. Tác phẩm ra mắt ngày 30/6/1936 và trở thành một hiện tượng của ngành xuất bản nước này trong thập kỷ 30.

Nhà văn đoạt giải Pulitzer George Goodwin nhớ lại: “Lúc đó, tất cả các quý cô đều bận rộn đọc Cuốn theo chiều gió. Bạn không thể tưởng tượng được sức hút khủng khiếp mà cơn gió này đã cuốn lấy người Atlanta vào mùa hè năm 1936 đâu. Người ta thức thâu đêm để đọc. Cuối cùng, khi có trong tay được một cuốn, tôi mới hiểu tại sao. Chúa ơi, không thể nào rời mắt khỏi trang sách”.

Vào những năm 1930, John Steinbeck đang là "cây cao bóng cả" của nền văn học Mỹ với Chùm nho nổi giận - cuốn tiểu thuyết phản ánh số phận bấp bênh của người dân Mỹ trong trận cuồng phong của cuộc khủng hoảng kinh tế những năm đầu thế kỷ 20. Tác phẩm được chuyển thế thành phim và đến nay đã bán ra được 14 triệu bản. Người ra đã tưởng rằng không ai có thể thành công hơn Steinbeck.

Nhưng với giá bìa 3 USD (tương đương với khoảng 43,5 USD ngày nay) - một con số không hề khiêm tốn trong thời buổi khủng hoảng kinh tế những năm 1930, Cuốn theo chiều gió vẫn tiêu thụ được 178.000 bản trong ba tuần đầu tiên. Tháng 4/1938, sau 21 tháng ngự trị trên các bảng xếp hạng best-seller, doanh số bán ra của tác phẩm đạt đến 2 triệu bản. Đến nay, 30 triệu bản đã được tiêu thụ trên thế giới. Một thống kê cho thấy, hiện nay, mỗi năm có khoảng 250.000 bản Cuốn theo chiều gió tiếp tục được bán ra tại Mỹ và khoảng 100.000 bản tại các quốc gia khác trên thế giới. Cuốn tiểu thuyết cũng mang về cho Mitchell giải Pulitzer năm 1937.

Cũng như Harper Lee - tác giả của một cuốn sách duy nhất, Sau Cuốn theo chiều gió, Mitchell không có thêm cuốn tiểu thuyết nào đáng kể. Năm 1949, khi mới 48 tuổi, bà bị một lái xe taxi say xỉn cán chết tại Atlanta.