Suốt ba tháng đi điền dã quanh quẩn vùng Mường, chợ phiên nào tôi cũng tới để tìm ún. Hớt hải, ngơ ngác, bồn chồn nhưng tôi chỉ gặp những khuôn mặt thờ ơ, những ánh nhìn lạ hoắc. Lòng tôi buồn rượi. Hai người bạn được dịp giễu cợt tôi đừng tin những lời con gái nói.


Không biết tên em. Lần ấy tôi gọi em theo cách gọi thân mật các cô gái trẻ của người Mường là ún. Tôi gặp ún trong một đêm tối trời mưa dầm gió bấc rét tái rét tê. Vất vả lắm tổ công tác điền dã chúng tôi mới ghé vào được ngôi nhà nhỏ ven con suối cạn. Chủ nhà là một mế già lọ mọ ngồi hơ đôi bàn tay héo quắt lên trên bếp lửa. Ánh lửa hắt những nét hoang sơ chập chờn vách nứa. Tôi cảm thấy chờn vờn một nỗi sợ hãi lơ lửng ở đâu đó. Hai người bạn điền dã đã sà vào bếp lửa chào hỏi nhưng mế vẫn lặng câm như pho tượng.

Tôi đang lúng túng không biết mế chủ nhà ra sao, nên đi hay ở ở lại qua đêm thì bỗng một cô gái Mường trẻ đẹp bước lên thang gác. Tôi sững sờ trước vẻ hoang sơ thầm kín nhưng rất gợi cảm của cô gái. Thấy chúng tôi, cô gái chững lại rồi e thẹn chào hỏi. Bà mế bên bếp lửa chỉ biết nhìn hai người bạn tôi ngỏ lời xin trọ nhờ một đêm. Hình như bà ấy nghe bằng mắt thì phải.

Biết rõ chúng tôi là những người khách lạ từ xa đến, cô gái lên gác lấy mấy bó lúa nếp mang xuống máng vò bằng đôi chân trần thon và nhỏ của mình. Chỉ lát sau những hạt thóc căng tròn ấy được giã trong cái cối chày tay. Tiếng chày lúa cùm cum đơn độc trong bóng tối gợi cho tôi những cảm giác lạ lẫm. Tôi lóng ngóng muốn đỡ ún việc gì đó mà lại chẳng biết làm gì. Thế rồi từ tay ún những hạt gạo nếp trắng ngần cũng được ngâm trong nước nóng ấm đợi đồ trên bếp. Ún ra ngoài vườn hái rau. Bước chân em nhẹ nhàng trong làn mưa rây rắc. Sau đó đến khi được chấm với muối hạt dổi ăn cùng xôi đồ, tôi mới nhận ra đó là những phần tươi non còn sót lại của lá và hoa cây đu đủ trong mùa đông giá. Dư vị đăng đắng, tê tê, bùi bùi khó tả của món rau đồ đặc sản ấy cứ đeo đẳng làm tôi nhớ mãi.

Chả biết ma xui quỷ khiến thế nào mà nhằm lúc ún không để ý, tôi đã áp được bàn tay mình nơi gò má mềm mại và âm ấm hơi thở của ún. Lạ lùng sao, ún không gạt tay tôi ra theo bản năng con gái mà lại ngước cặp mắt thăm thẳm núi rừng nhìn tôi nửa như mời gọi, nửa như trách móc:

- Mai đi rồi đừng quên xóm núi này nhé!

- Làm sao anh quên được nhưng biết tìm ún ở đâu?

- Phiên chợ đón – Nói rồi khuôn mặt ún ửng đỏ…

- Nhất định anh sẽ tìm đến phiên chợ… Thế tên ún là gì?

- Tên xấu lắm, cứ gọi là ún được rồi… Còn chợ đón nhớ chưa?

- Nhớ rồi – Tôi thầm reo khi con tim cứ đập chộn rộn.

Bữa tối trên sàn nhà kết thúc lúc nửa đêm. Chúng tôi được thu xếp ngủ ngoài sàn, ún và mế ngủ phía trong, cách nhau một bức vách. Thật ý tứ khi cả hai chúng tôi nằm sát vào vách nứa số phận ấy. Hai bạn tôi vừa đặt lưng đã kéo gỗ. Lúc đầu tôi tưởng họ giả vờ nhưng không phải có lẽ họ ngủ lấy sức để ngày mai còn đi điền dã sâu vào vùng núi cánh cung sông Đà - sông Mã. Tôi và ún chung lòng nhưng cách vách vẫn thủ thỉ trò chuyện vu vơ cho mãi đến tận lúc gà rừng cất tiếng gáy đầu tiên. Ún ngủ thiếp đi, còn tôi thao thức theo nhịp thở của ún, sốt ruột chờ trời sáng để nhìn rõ khuôn mặt của người đẹp xứ Mường. Tôi cứ hình dung được gặp ún giữa chợ phiên vùng cao lung linh sắc màu hoa văn của núi. Lòng tự thề thốt với chính mình sẽ tìm ún nơi phiên chợ bởi vì tôi đã yêu ngay từ cái phút đầu gặp gỡ. Rồi tôi ngủ thiếp đi lúc nào không biết. Trong mơ tôi được tắm trong dư vị ngọt ngào của xứ sở.

Sáng dậy, bên cạnh hành lý thấy ba nắm xôi nếp thơm bọc lá chuối nướng còn hôi hổi nóng. Mế già vẫn ngồi lặng câm hơ tay trên bếp lửa tàn. Tôi hốt hoảng choàng dậy tìm ún. Không còn thấy bóng dáng. Không để lại vết tích. Sững sờ, tôi đặt bàn tay của đêm qua lên môi. Vẫn phảng phất mùi hương con gái thơm thảo nồng nàn dư vị núi. Trời ơi, sao tôi lại ngủ quên. Sao tôi không hỏi cho ra tên cô gái? Ngoài kia mặt trời đã lên bằng con sào chiếu nắng sớm trên muôn nẻo lối mòn. Ún đi về lối nào? hay đêm qua chỉ là giấc mơ? hay tất cả chỉ là ảo giác? hay đây là bùa ngải? Tôi gặng hỏi bà mế. Bà ấy vẫn lặng câm, chỉ có những tia lửa ánh lên trong con mắt già nua nhìn tôi đầy bí ẩn. Hai người bạn cười cợt sự hoảng hốt, tiếc nuối của tôi.

Suốt ba tháng đi điền dã quanh quẩn vùng Mường, chợ phiên nào tôi cũng tới để tìm ún. Hớt hải, ngơ ngác, bồn chồn nhưng tôi chỉ gặp những khuôn mặt thờ ơ, những ánh nhìn lạ hoắc. Lòng tôi buồn rượi. Hai người bạn được dịp giễu cợt tôi đừng tin những lời con gái nói.

Trở về trường học tiếp năm cuối cùng, hoàn thành luận văn tốt nghiệp nhưng lòng tôi không bao giờ yên ả. Tháng nào tôi cũng viện lý do khảo cứu thêm cứ liệu cho luận văn để vượt trên trăm cây số về kịp phiên chợ với hy vọng mong manh tìm gặp ún. Càng tìm tôi càng tuyệt vọng. Ra trường, trước khi nhận công tác, tôi khoác balô về tìm lại ngôi nhà sàn đêm ấy. Chỉ có vườn hoang. Lần lữa mãi mới gặp được người để hỏi thăm. Họ cho biết bà mế vừa câm vừa điếc sống độc thân. Mỗi đêm có một cô gái ở vùng Mường đến chăm sóc. Mế mất cách đây nửa năm. Còn cô gái anh bảo đêm ấy ư? Cô nào nhỉ? Có đến hàng trăm cô gái ở các làng Mường trong vùng luân phiên nhau đến cơ. Người ta cũng chỉ cho tôi mười mấy cô gái hao hao như tôi đã tả nhưng tất cả đều ngơ ngác nghe tôi kể về một đêm mà với họ chỉ là một đêm cổ tích. Họ chỉ ra mấy chục cô như thế đã đi lấy chồng, đi học xa, đi làm ăn nơi khác làm tôi ù tai hoa mắt.

Từ đó tuy công tác xa nhưng năm nào tôi cũng tìm về một phiên chợ xứ Mường để rồi cũng chẳng biết mình tìm kiếm phỏng có ích gì ở mối tình đơn phương hư ảo ấy nữa. Cho đến bây giờ, khi đã vợ con ổn định, nghề nghiệp vững vàng, tôi vẫn chẳng thể nguôi quên tiếc nuối cái đêm ở xứ Mường.

Một lần tôi kể câu chuyện trên đây với vài người bạn tâm giao trong quán cóc vỉa hè thì người khách lạ ngồi bàn bên cạnh quay lại hỏi:

Anh nhớ xem ngày ấy cô gái Mường kia có hẹn gặp anh ở chợ phiên hay là chợ đón?

Tôi buột miêng reo lên:

- Ừ nhỉ… phải rồi, thôi chết tôi rồi, chợ đón. Thế mà những ngày tháng ấy và bao nhiêu năm qua tôi cứ lú lẫn tìm kiếm ở chợ phiên. Khỉ thật, ơ kìa, anh là ai sao lại biết chuyện cũ của tôi?

Người ấy nhỏ nhẹ nói:

- Tôi chỉ tình cờ nghe được câu chuyện anh vừa kể. Nhưng tôi biết anh là một nhà báo quen thuộc với bạn đọc. Với lại phong tục về chợ vùng ấy tôi hiểu. Con gái chỉ hẹn bạn gái đi chợ phiên. Còn với bạn trai khi đã thầm yêu trộm nhớ bao giờ họ cũng hẹn nhau ở chợ đón. Chợ đón họp trước chợ phiên một ngày nên họ có một đêm ở bên nhau, anh hiểu không?

Nói rồi người ấy rảo bước rất nhanh ra khỏi quán cóc trước cái nhìn ngơ ngác của tôi.

Tháng sau tôi nhận được lá thư nét chữ con gái lạ hoắc. Đọc thư xong, tôi bàng hoàng sửng sốt. Thì ra ngày xưa có đến hàng năm trời phiên chợ đón nào ún cũng xuống núi tìm tôi, đợi tôi mòn mỏi, khóc cạn khô nước mắt. Bao trai Mường thầm yêu trộm nhớ ngỏ lời, ún vẫn một mực từ chối để được chờ đợi và đi tìm tôi. Không biết tên, địa chỉ nhưng biết tôi là sinh viên, ún đã quyết chí học làm cô giáo để còn hy vọng tìm gặp lại tôi. Cũng như tôi, tháng nào, năm nào ún cũng về chợ đón tìm lại một thoáng kỷ niệm nhớ nhớ thương thương. Cảm thông với mối tình hư ảo, tuyệt vọng của ún, một anh cán bộ thuế vụ ở chợ Mường đã đến với ún, yêu thương và chia sẻ nỗi niềm của ún. Sau đó hai người sống bên nhau rất hạnh phúc. Bây giờ ún là Phó trưởng phòng Giáo dục huyện. Điều không thể ngờ là người nói cho tôi về chợ đón trong quán cóc hôm nào lại chính là chồng ún.

Tôi mừng cho ún bao nhiêu lại thấy tiếc cho mình bấy nhiêu. Thì ra nghe không rõ một nửa từ, hiểu chưa thấu một nửa phần của phong tục, tập quán đã dẫn đến những sai lầm đáng tiếc. Sai lầm ấy bây giờ làm sao lấy lại được. Để đến bây giờ mình tự thú trước mình thôi. Tôi viết chuyện này mong ún ngày xưa của tôi xá cho bởi đã bắt em bao nhiêu năm kiếm tìm chờ đợi một cách vô vọng. Tôi cũng thầm mong ún may mắn hưởng trọn niềm hạnh phúc lớn lao mà em đang có