Nhatho_PhamNgocThai
-
Số bài
:
971
-
Điểm thưởng
:
0
- Từ: 04.08.2006
|
RE: THƠ TÌNH CỦA PHẠM NGỌC THÁI
-
25.07.2010 02:50:14
. Mail thứ 3 gửi kèm: NĂM BÀI THƠ TÌNH TRONG TẬP "RUNG ĐỘNG TRÁI TIM"
Những bài thơ với lời bình kèm theo đều được in ra từ nguyên bản của tập thơ đã xuất bản, cho nên mới được dư luận đánh giá: Làm cho những tình thơ càng thêm sâu sắc, là một tập thơ hay và độc đáo xưa nay chưa từng có! Như sự khen ngợi hết lời của nhà văn Cao Tiến Lê.
Cũng chính Hữu Thỉnh sau khi biếu tập thơ, tôi đã hỏi sự nhận xét của ông? Trong một sáng mùa xuân, dưới mái hiên của HNVVN ( tại 9 Nguyễn Đình Chiểu HN), ông đã nói: Anh vĩ đại rồi!
Còn nhà thơ Lê Đình Cánh thì đánh giá: Phạm Ngọc Thái đã đi trước các nhà thơ đương đạicủa HNVVN 4-50 năm!
Người bạn thơ Nguyễn Quang Thiều của tôi cũng rất ca ngợi: Tập thơ rất tuyệt!
Nhà thơ đồng thời là nhà bình luận "Chân dung & đối thoại" Trần Đăng Khoa đã từng phát biểu: "Phạm Ngọc Thái - Một thiên tài cô độc!".
Vào một buổi cùng ngồi uống bia, nhà thơ Bằng Việt (Chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Thủ đô) đã nói với tôi: "Đúng là anh có cả một thế giới thơ riêng! Nhưng... số anh không may!".
Không may có nghĩa là sao? Là sẽ có nhiều kẻ ghen ghét,đố kỵ... tìm cách dìm lấp chăng? - Thế thì phải mượn cụ Nguyễn Du một câu thơ mà chiêm nghiệm rằng: Chữ tài đi với chữ tai một vần Nhưng anh Bằng Việt là ai nhỉ? Cũng một tầm bậc có tên tuổi đương thời. Trong lĩnh vực báo chí, văn chương... quyền hạn có kém gì Hữu Thỉnh? Thế đấy!...
Chẳng thế mà nhà thơ Chử Văn Long - Khi tôi chuẩn bị cho xuất bản tập thơ, anh nói: Ông cẩn thận, kẻo chúng hơi hóng biết được... chúng sẽ đâm chọc với NXB, sẽ phá - Ông khó mà xuất bản!
Thực tình, tôi đã phải lẳng lặng mà làm... cho đến khi tập thơ xuất bản trót lọt xong rồi! Cầm tập thơ rất đẹp trên tay tôi biếu, anh phải thốt lên : Đúng là... thượng đế đã không cắt hết đường ai!
Tôi bảo: Đúng thế - Trời hại thì mới sợ, chứ... người hại thì không sợ!
Sau khi đọc xong tập thơ, anh lại gọi điện thoại mà nói với tôi rằng: Phạm Ngọc Thái thắng rồi!
Chà - Biết là thơ hay, thơ bất hủ tồn tại muôn đời thì vô giá lắm!... Nhưng, cái nghiệp thơ sao mà nghiệt ngã, gian nan? Bây giờ thì xin mời mọi người hãy thưởng thức mấy tình thơ:
EM VỀ BIỂN
Bờ Bãi Đời Người - Cuộc Sống Tình Yêu
Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân Phật Tổ!
Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu
( kỉ niệm K.A - người nữ sinh trường SPNN năm xưa Quê hương thành phố biển )
Em về biển để vùi vào trong cát
Nỗi buồn nước mắt
Những nát tan vòm ngực đã thương đau.
Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả
Xô mãi bờ với lá thông reo,
Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu ?
Tháng năm trôi…tình cũ cháy như khêu
Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
Đã thổi thành bão tố ở trong anh.
Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
Anh còn đây - Em hỡi! Anh còn đây,
Nhớ những buổi đón em bên cổng trường sinh ngữ
Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...
Tóc nửa bạc rồi… Tình vẫn đó , em ơi! 2/12/1993 Có lẽ sau khi tốt nghiệp trường SPNN, người nữ sinh đã trở về sống và công tác trên quê hương thành phố biển của em , để lại phía sau cả một mối tình dang dở với:
Nỗi buồn nước mắt
Bài thơ kể lại câu chuyện về mối tình của người con gái đó đối với nhà thơ, một mối tình đầy lệ!
Em về biển để vùi vào trong cát
Nỗi buồn nước mắt
Những nát tan vòm ngực đã thương đau.
Hình ảnh "cát" ở đây mang màu sắc thơ siêu thực - Nghĩa là: dạt vào trong chốn cát bụi cuộc đời. Nó còn được tác giả khắc hoạ lại một lần nữa:
Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
Một bãi cát chân trời trắng phau, vô vi. Tình yêu bị tan vỡ, người nữ sinh ấy ôm vết thương lòng ra đi! Biển - là thành phố quê hương em, nhưng biển ở đây cũng là” Bãi biển đời người “ Trở thành những biểu tượng "tình em biển cả", "biển cuộc đời" đầy sóng bão, người sống trong nó và... nó có thể nghiền nát con người:
Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả
Xô mãi bờ với lá thông reo,
Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu ?
Biển tự quặn đau dâng ngập bến ngày đêm, để rồi chính biển lại tự xé lòng mình thành tan nát. Nó khao khát về một thời dĩ vãng, khi hàng thông bên bờ vẫn vi vút gió reo:
Xô mãi bờ với lá thông reo
Cái hàng thông năm tháng đứng trên bờ biển hát, khắc khoải về người trinh nữ. Vừa như sự vô tình, vừa hữu tình của thiên nhiên một cách thơ mộng mà xa xót, lạnh lùng. Sự nghịch lý ngỡ như vô tri giữa tạo hoá và bể tình đời đầy nước mắt - Như tình em năm tháng cào xé mãi không thôi! Người con gái đã đi không trở lại:
Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu?
Tôi xin bình bốn câu thơ làm tựa đề của bài:
Bờ Bãi Đời Người - Cuộc Sống Tình Yêu
Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân Phật Tổ!
Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
Như Puskin đã từng nói: Chỉ có tình yêu mới giết được thù oán! Tình yêu của em đưa ta về nơi thánh thiện, em chính là cả toà sen nát bàn Phật Tổ của đời anh! Thế mà trên Bờ Bãi Con Người ấy, thân phận em vẫn nổi chìm như kiếp rong rêu. Thì ra, tình yêu không chỉ là hạnh phúc, mà còn là bi kịch đớn đau trong cuộc đời. Hình tượng của 4 câu thơ đã đạt đến điểm đỉnh, nó khái quát nội dung tư tưởng của toàn bài để đưa tấm phẩm bích Em Về Biển (EVB) vào trong miếu mạo của thi ca. Đây là 4 câu thơ hay nhất bài , đặt vương miện cho cả tình thơ! Tôi xin bình tiếp vào bài:
Tháng năm trôi…tình cũ cháy như khêu
Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
Đã thổi thành bão tố ở trong anh.
Tình cũ như ngọn đèn càng khêu càng cháy. Người con trai cũng như cây thông mỏi mòn mãi, năm tháng dần thành mục ải... Thì - mối tình trong trắng thơ ngây, thơm mát như ban mai của người con gái xưa lại hiện về, xoa bớt nỗi đau của lòng anh. Hình ảnh người sinh nữ âm thầm lặng lẽ mà cào xé, tưởng như những trận bão lòng không dứt.
Thi sĩ Bích Khê là một thi nhân có danh tiếng thời tiền chiến, Ông đã viết một bài thơ có tiếng tăm: Tranh Loã Thể - Khi ông miêu tả:
Nàng là tuyết hay da nàng tuyết điểm?
Nàng là hương hay nhan sắc lên hương?...
Hay là:
Nàng ở mô? Xiêm áo bỏ đâu đây?
Đến triển lãm cả tấm thân kiều diễm
Nghĩa là tất cả những khuất khúc, những nét đầy phong hoa ngọc thể của tấm thân người thiếu nữ chứa vô vàn châu báu:
Lệ tích lại sắp tuôn hàng đũa ngọc
Đêm u huyền ngủ mơ trên mái tóc
Vài chút trăng say đọng ở làn môi
V.v... Như Hàn Mặc Tử có nhận xét về ông:
" Ở Tranh loã thể, sự trần truồng dâm đãng đã nhường lại cho ý vị nên thơ của hương, của nhạc, của trăng và của tuyết - Thi sĩ Bích Khê là người có đôi mắt rất mơ, rất mộng, rất ảo, nhìn vào thực tế thì từ thực tế thành chiêm bao, nhìn vào chiêm bao lại thấy xô sang địa hạt huyền diệu" - Nói như thế để ta thấy rằng: từ sự thực thành chiêm bao, hay từ chiêm bao sang huyền diệu...là thế giới mộng mơ của người thi sĩ. EVB tuy không đi sâu vào miêu tả tấm thân bên trong của em , hồi ức chỉ phục lại những ấn tượng có tính điển hình qua các hình ảnh:
Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
Hay vòm ngực tan vỡ của người yêu !... như ở trên đã phân tích. Sự trần truồng dù đó là sự trần truồng trinh trắng, cũng đều không thấy xuất hiện trong bài thơ này. Chỉ có những hương vị thơm tho nên thơ, thanh thoát được hiện lên. Đó là những hình ảnh mang đầy cảm xúc da diết , mộng mơ, năm tháng không phai nhoà trong anh. Đời hiện hữu mà tình yêu lại là ảo ảnh . Cuộc sống chỉ còn là một bãi cát vô vi, trắng phau để những trận bão gió lòng anh thổi mãi không thôi! Đến đây một mảng thơ hiện thực được tràn vào, tình thơ lại càng thêm tha thiết:
Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
Anh còn đây - Em hỡi! Anh còn đây,
Nhớ những buổi đón em bên cổng trường sinh ngữ...
Những buổi đón người yêu bên cổng trường - Nó gợi lại bao nhiêu kỷ niệm, để nói về một thời đôi trai gái đã say đắm yêu nhau. Bóng trăng huyền diệu thuở ấy, bước đi em nhè nhẹ, những chiếc lá rơi dưới chân khẽ khua lên xào xạc. Ôi! Tấm thân của người con gái như một tảng thiên thạch trinh trắng vô vàn, cuốn hút cả những linh hồn. Chạm vào thiên thạch ấy, mọi sức mạnh đều tiêu tan mềm nhũn, để tan hoà thành nước. Ánh mắt, đôi môi, cả cặp "tuyết lê" trắng ngần, trinh khôi của người thiếu nữ... tựa như đôi mỏm núi kỳ vĩ nhô lên làm nên luỹ thành sừng sững nghìn năm, và là thiên kiệt tác nhân sinh của loài người. Khi ta áp môi hôn, khi đôi bàn tay man dại của tạo hoá đặt vào đó : nó nóng hổi và huyền thoại...
Ta từng sống qua nửa thế kỉ, chứng nhận bao điều lớn lao cùng những điên đảo xẩy ra trong thế giới loài người - Để cuối cùng lại quay về, chỉ ngợi ca em bất tử hơn mọi thứ trên đời! Thế mà, đời người như bóng câu bay qua trong vòm trời vô định, tất cả đều tan vỡ lẫn vào trong cát bụi cuộc đời:
Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...
Tóc nửa bạc rồi…tình vẫn đó - Em ơi!
Tình thơ EVB đã được kết thúc ở đó. Mái tóc sương của nhà thơ soi xuống dòng sông vô cùng, vô tận của thời gian, lẫn nhoà trong tiếng gió mưa phủ kín đất trời. Ta khóc cho bể tình chính là để ngợi ca muôn năm bể tình ấy! Anh đã hát và hát mãi - Để rồi năm tháng qua đi lặng lẽ mà héo úa, như những chiếc lá vàng rơi rụng xuống , phủ lên trên cuộc đời em một nấm mộ tình... THỜI ÁO TRẮNG Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!...
Những bông hoa mùa xuân thôi không nở
Đi dưới bóng điện đêm lòng sẽ rất buồn.
Ôi, yêu dấu cái thời còn cắp sách
Mắt em cười mùa thu xanh lên!
Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
Tà áo trắng động vào...khe khẽ nát tim anh!
Trả lại cho anh một thời áo trắng
Đã đi qua và...đã đi qua...
Với cả dòng sông trôi mơ mộng
Lá lá rụng vàng, tóc tóc hóa sương pha.
Nghe gió thổi hàng cây vi vút
Em biển xanh xa mãi vô cùng…
Anh đứng lặng một mình bên bờ biếc
Những âm thanh kêu bổi hổi trong lòng.
Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!...
31/7/1996 Tiếng vọng từ trong trái tim của người con trai về một khoảng xa xăm nào đó, mỗi khi động vào lòng anh lại quặn lên đau xót. Anh bàng hoàng nhớ lại một thời đã dan díu bên em. Những kỷ niệm trong sáng, hồn nhiên mà êm đềm tha thiết:
Trả laị cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!...
" Em đi rồi "! Hình ảnh ra đi của người con gái - Nhưng cái sự đi ở đây nó không phải là cuộc chia tay bình thường như một cuộc tan vỡ tình yêu? Đứng bên bờ của sự hẫng hụt, mất mát…lòng anh vẫn say đắm nồng nàn, tha thiết yêu em. Câu thơ bật ra từ trong trái tim thảng thốt. Bóng người thiếu nữ cùng anh bao buồn vui hạnh phúc , giờ đã khuất xa. Nàng giận dỗi hay nàng đã chán bỏ anh đi theo một tình trai khác ? Có thể nàng ra đi không bao giờ còn trở lại? Và lòng anh tan nát, lặng đi…vì những mất mát quá lớn - Anh khẽ xót xa kêu lên: Em đi rồi!...
Thực ra sự đi này là sự rời bỏ tình yêu tuổi thanh xuân của người con gái với cuộc đời anh khi đã về chiều… Người thiếu nữ đi để lại cả một thành phố hiu hắt vì buồn:
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!...
Cái thành phố có trái sấu rụng , lá me rơi với bao tháng năm tuổi trẻ, anh đã từng sống êm đềm trong tình yêu với người con gái. Nhưng nó lại vừa là thành phố tượng trưng trong tưởng tượng, trong hoài niệm: Thành phố của cuộc đời anh! Giờ em đã bỏ đi chỉ còn lại mình anh trống vắng , lạnh lẽo. Câu thơ hiện lên vừa thực, vừa ảo...nghĩa là, cái thành phố ấy cũng cô đơn như trái tim chàng! Một thành phố của tình yêu mà không có bóng của người yêu? Hai câu thơ đầu là cả một khúc tình ly biệt - Đó là sự ly biệt bởi thời gian, quy luật của sự tàn úa …dần dần đưa thơ đi vào những hình ảnh thời quá khứ.
Những lá vàng theo tuổi tác thi nhau rụng xuống cuộc đời anh. Rêu phong nhoà nhoạt phủ lên trên cả một trái tim tình vẫn tha thiết, đam mê. Hai câu thơ đó cũng đã là cả một bài thơ, để đến cuối cùng còn được nhà thơ hạ xuống làm câu thơ kết:
Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!...
Khi xưa còn em : Thành phố ấy trên bầu trời thì đầy những ánh sao xa, dưới ánh sáng điện lung linh, những hàng cây bên đường nở hoa thơ mộng biết bao. Thế mà hôm nay:
Những bông hoa mùa xuân thôi không nở
Đi dưới bóng điện đêm lòng sẽ rất buồn.
Ta thấy như bóng của nhà thơ đang lang thang với những ngày tháng hắt hiu và tê tái.
Em đi rồi!... Cái thời áo trắng của người yêu sẽ không bao giờ còn quay trở lại với anh nữa. Năm tháng của đời anh sẽ tàn tạ, mỏi mòn. Sang đoạn thơ hai, những kỉ niệm xưa lại vụt về… từ ánh mắt , tiếng cười của người yêu:
Mắt em cười mùa thu xanh lên!
Cái màu trong xanh thắm của mùa thu có em càng trong xanh hơn, đất trời cũng trở nên xao xuyến, thân thương:
Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
Tà áo trắng động vào...khe khẽ nát tim anh!
" khe khẽ nát" - Ta nghe như những mảnh trái tim đang tan vỡ, lạo xạo như thủy tinh tan. Trái tim ấy bồi hồi, xao động khi tà áo trắng của em động vào. Âm thanh phát ra khe khẽ… nhưng lòng người thì thổn thức , quặn thắt lại. .Một cái gì như thể muốn bùng nổ… trong sự ham muốn đầu tiên của cuộc đời cả về tâm hồn và thân thể người yêu!
Anh Phạm Công Trứ - nhà thơ, khi trở lại thăm trường cũ lòng cũng đã bồi hồi, xao xuyến nhớ về một thuở với người bạn gái năm xưa :
Cái bậc lan can kia nơi em vẫn thường ngồi
Chiều mùa hạ ôn thi bao nhiêu là câu hỏi?
Tóc em buông xòa gió bay bối rối
Ánh mắt em nhìn lửa đốt lòng tôi!
( những ngày này)
Bao hình ảnh về người con gái ấy đã in đậm vào trong ký ức anh…
Thời Áo Trắng (TAT) cũng là một bài thơ nói về tình yêu chớm nở thuở ban mai ấy - Cái thời ngồi trong giảng đường đại học, hay vẫn còn là thưở cùng em cắp sách đến trường:
Ôi, yêu dấu cái thời còn cắp sách
Mắt em cười mùa thu xanh lên!
Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
Tà áo trắng động vào...khe khẽ nát tim anh!
"...khe khẽ nát tim anh " - là hình ảnh của câu thơ hay! Hé ra những ham muốn, khao khát được tìm tòi… lần cởi những gì có bên trong người con gái. Đó là những cảm giác yêu đầu tiên trong cuộc đời. Bởi thế tâm trạng vừa xao xiết, bồi hồi, lại vừa như tan vỡ.
Đoạn thơ ba: Tiếng vọng thổn thức của người con trai với người con gái âm hưởng mà vang mãi:
Trả lại cho anh một thời áo trắng…
Nỗi thơ đã được đẩy cao lên - Cái thời trong sáng, mộng mơ đã trôi đi mất rồi… lòng anh choáng váng, bàng hoàng:
Đã đi qua và...đã đi qua...
Với cả dòng sông trôi mơ mộng
Lá lá rụng vàng, tóc tóc hoá sương pha.
Trên con đường đời tóc chàng cũng bạc dần sương pha... chàng không thể nào níu kéo lại được cái thời áo trắng cho mình? Những người con gái cứ dần rời xa chàng mãi,cả sự tốt tươi mơn mởn thanh xuân của em... chàng lặng lẽ đứng nhìn mà nuối tiếc!...Đứng trên bờ vực của tình yêu trai gái , chàng quay nhìn về quá khứ đẹp đẽ, say mê. Người con gái đã chia ly, họ đâu còn quấn quít mơ màng về tình yêu đối với chàng nữa? Chỉ còn những mùa thu tàn, những chiếc lá vàng ngày ngày rơi phủ dày mãi lên cuộc đời đang tàn tạ của anh - Đoạn thơ đã kết ở đó!
Nhà thơ Chế lan Viên cũng đã từng thốt lên: “ Chiều rồi! Phải, chiều rồi!...” . Bài thơ TAT đã được viết ra trong cái cảnh vào chiều của đời người như thế! Những câu thơ thảng thốt bay ra từ trong tâm trạng bàng hoàng và trái tim rỉ máu vẫn còn khao khát, tưởng như lệ cũng đầm đìa đẫm cả hồn thơ.
Sang đoạn thơ thứ tư - Những âm thanh ấy rền xiết, vang động cả đất trời:
Nghe gió thổi hàng cây vi vút
Em biển xanh xa mãi vô cùng...
Anh đứng lặng một mình bên bờ biếc
Những âm thanh kêu bổi hổi trong lòng.
Những âm thanh ấy ta không nghe thấy, nhưng nó lại rền xiết trong trí não ta, như bão biển và như sóng đánh - một cảnh biển đầy tượng trưng, để diễn đạt thời gian và không gian của tình yêu trong cuộc đời! Tình thơ đã được kết tụ lại thành hương, thành gió bay đi. Tình yêu ấy đã hóa mình vào trong biển, vào cây, vào vũ trụ. Một không gian xa thẳm như một huyền thoại… nói về tình yêu một thời áo trắng giữa người con trai và người con gái đã xa xưa.
Cuối cùng - Tôi chỉ xin chép lại hai câu thơ… mà trong trái tim khắc khoải , thổn thức nhà thơ đã bật ra vừa làm mở đầu lại vừa để kết lại khúc tình ca:
Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!...
Giờ đây - trong cái thành phố trống vắng, buồn tẻ và đầy thương nhớ này : Anh chỉ còn biết hát mãi những bài hát về em !...
KHÓC BÊN HỒ NÚI CỐC Anh đã đến bên Hồ Núi Cốc
Gửi hồn theo dòng nước trôi thây...
Gió gào thét trong lặng chìm tim óc
Em khoả thân nằm trên bóng bến xưa bay.
Nước mắt nàng Công khóc tan ra suối
Cốc chết bên sồi lại hoá thành non...(*)
Nhưng để làm gì khi tình vô vọng ?
Chút hương nàng vẫn ấm khoảng đời con.
Bóng ngàn than huyền thoại tang trắng phủ
Mà miệng còn muốn cắn vú người yêu !
Ôi, hồ núi cứ xanh rì muôn thuở
Máu ta đổ đầy cho tạo hoá tạc phù điêu.
Anh đến bên Hồ Núi Cốc giữa chiều
Thơ rỏ đôi hàng, lệ tràn một chén
Khóc chuyện tình xưa là khóc mình lắm lắm
Mai chết rồi làm nước tắm cho em... - Đêm 9/7/1997 (*) Huyền thoại kể: Nàng Công ( con gái quan lang dân tộc ) thương nhớ chàng Cốc khóc mà chết! Nước mắt nàng chảy thành suối nay biến ra hồ. Chàng Cốc (chỉ là một tiều phu đốn củi) thương nàng Công cũng chết dưới gốc cây sồi, hoá thành non bao bọc lấy hồ… nên mới có tên gọi: Hồ Núi Cốc! ---------------------------------------------------- Vào một đêm mưa gió, không gian hồ núi huyền thẳm, hoang dại và vô tận.Con người cô đơn! Từng làn gió rít vút qua ngàn, mưa táp trên mặt hồ nước mênh mang màu xanh thẫm. Niềm hạnh phúc lớn nhất của đời anh là được sống bên nàng: một niềm đam mê man dại. Trời ơi! Có phải chăng con người sinh ra trên thế gian này, chỉ có tình yêu gái trai là bất diệt? Toà Thượng Đài ngự trị cả trên triết học và chính trị! Tâm hồn và thể xác hoà quyện nhau đưa anh về cõi cực lạc vô biên ! Bài thơ Khóc Bên Hồ Núi Cốc (KBHNC) được dựng lên bên câu chuyện tình cổ của nàng Công, chàng Cốc bất hủ trong truyền thuyết vọng về. Và - chính giữa đêm mưa gió đó tình thi diễm lệ ấy đã ra đời !
Lamartin - thi sĩ thuộc trường phái thơ lãng mạn Pháp (1790-1869) đã viết bài thơ tình Hồ -A-Đờ nổi tiếng thế giới! Hình ảnh người đàn bà rền xéo lên tâm hồn và trái tim thi sĩ mà vang động khắp không gian:
“ Xin giữ lại trong hiu hiu ngọn gió / Trong âm vang xao động mãi hai bờ / Trong gương mặt nguyệt hằng có vầng trán bạc / Đang toả lan dìu dịu sáng trên hồ/...Hay là: Ôi thời gian, hãy ngừng bay. Và những giờ tươi đẹp / Vội vàng chi, thôi cuồn cuộn đi nào / Cho ta kịp hưởng trọn niềm diễm tuyệt / Của những ngày ta kì diệu ngọt ngào/…”.
Sở dĩ tôi trích một số trong bài thơ dài 52 câu của ông, để bạn đọc nhìn ra dung dáng và phong cách cảm xúc - Khi phân tích về bài KBHNC ta sẽ thấy: tuy cùng thuộc loại thơ tình lãng mạn, tình yêu với người đàn bà rền xiết trên hai mặt hồ...nhưng giữa hai bài thơ đã được ra đời cách nhau đến hơn hai trăm năm này, thi pháp thơ của chúng cũng rất khác biệt nhau.
Gọi là KBHNC nhưng bài thơ không phải là một tiếng khóc, nó là khúc tình ca! Dù khúc tình ca ấy trào ra từ một nỗi tình bi. Viết thế cho có vẻ đượm màu sắc lâm ly mà thôi:
Anh đã đến bên Hồ Núi Cốc
Gửi hồn theo dòng nước trôi thây...
Hồn chàng theo dòng nước cuốn đến với nàng. Thiên nhiên đang bao trùm sự lạnh lẽo hoang vắng. Giờ anh đứng đây nhìn ra dòng nước mênh mang trôi dạt kia, chỉ còn lại một thế giới trong anh vô vi và trống rỗng. Mà cái "thây" nó cũng đang trôi về phía vĩnh cửu đấy chứ? Biểu tượng "trôi thây" đã dược thăng hoa từ trong cảm xúc mãnh liệt của nhà thơ, để mở đầu cho bản tình luyến ái gái trai… ngàn năm vô bến, vô bờ. Xin bình tiếp câu ba:
Gió gào thét trong lặng chìm tim óc
Trong cái tiếng gió mưa cào xé đất trời kia (bên ngoài) , lại đang bao bọc cả một thế giới tĩnh lặng đến rùng mình của tim óc con người (bên trong) : chúng cùng chứa đựng một khát vọng mãnh liệt tột cùng cả thể xác và tâm hồn tình yêu trong nó! Để đẩy nỗi thơ đi đến điểm cực đại, mà bắn vọt ra một bức tranh hoành tráng, hoàn bích nhất về nàng:
Em khoả thân nằm trên bóng bến xưa bay...
Ta chạnh nhớ tấm thân nàng Kiều được Nguyễn Du mô tả :
Rõ màu trong ngọc trắng ngà
Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên.
Nhưng bức tranh Nguyễn Du mô tả là bức tranh mĩ miều có thật của Kiều đang khoả thân trong khi tắm, còn bức tranh khoả thân của KBHNC chỉ là bức tranh ảo: bởi ấn tượng từ trong kí ức, nỗi cồn cào của trái tim nhà thơ mà bật ùa ra. Ta thấy tác giả không tả một nét gì trên thân thể nàng, thế mà nàng vẫn hiển hiện lên vẻ đẹp không kém kiêu sa. Hình ảnh người đàn bà đã được tháo gỡ, bóc ra nõn nà trong trắng khắc hoạ trên nền trời Hồ Núi Cốc: "...trên bóng bến xưa bay" - thần sắc ảo mà vẫn sống động và man dại.Tình thơ tuy có bạo loạn nhưng trong sáng. Rõ ràng đây là một khúc tình ca chứ đâu phải là một bi kịch tình? Đó là sự bùng nổ của ánh sáng và sự sống muôn đời.
Những yếu tố cảm xúc này theo thi pháp của dòng thơ tượng trưng hiện đại Pháp cuối thế kỉ XIX sang đầu thế kỉ XX hoà phối trong dòng thơ lãng mạn...để hình ảnh ngôn ngữ, ý tình thơ được hàm xúc cô đọng. Chứ không viết chảy tràn theo tình cảm...mà các trào lưu của các trường phái thơ lãng mạn đã có ở châu Âu từ thế kỉ XVIII về trước đó (Người tiêu biểu là nhà thơ Lamartin như đã trích dẫn trên. Tuy nhiên bài thơ Hồ-A-Đờ của ông cũng đã lấp lánh không ít những hình ảnh tượng trưng ).
Sang đoạn thơ hai là sự gắn bó giữa câu chuyện huyền thoại xưa với câu chuyện tình nay , nói về cái chết chung tình của một đôi trai gái:
Nước mắt nàng Công khóc tan ra suối
Cốc chết bên sồi lại hoá thành non...
Mối tình đôi trai gái ấy đã bị các quan lại và lễ giáo phong kiến ngăn cấm. Họ đã quyết quên sinh để giữ trọn lòng chung thuỷ sắt son. Nàng thì biến ra hồ nước, còn chàng lại hoá thành non! Không có tình yêu tất cả trở nên vô nghĩa. Tình yêu gái trai là nơi trú ngụ , ý nghĩa tồn tại của cuộc đời ta:
Nhưng để làm gì khi tình vô vọng ?
Chút hương nàng vẫn ấm khoảng đời con!
Tôi xin phân tích đôi nét về ba chữ " khoảng đời con " - Nhà thơ Chế Lan Viên đã viết bốn câu thơ:
Lũ chúng ta ngủ trong giường chiếu hẹp
Giấc mơ con đè nát cuộc đời con
Hạnh phúc đựng trong một tà áo đẹp
Một mái nhà yên rủ bóng xuống tâm hồn.
Cách nhìn như vậy của ông xuất phát trong một hoàn cảnh lịch sử xã hội nhất định. Ba chữ "cuộc đời con" mang theo những quan niệm của hệ thống tư tưởng đang bao trùm lúc đó – Bởi vậy, ba chữ “ khoảng đời con “ của bài thơ KBHNC này vì thế đã ra đời : để phản ảnh một quan niệm khác… về nhân sinh quan cùng thế giới quan của nó!
Trong bài thơ tình nổi tiếng của nhà thơ Thổ Nhĩ Kỳ F.K.Đaglargia, với nhan đề
“ Tình yêu“ chỉ vẻn vẹn có bốn câu thơ ngắn:
Yêu, có nghĩa
Là cùng người yêu
Chia đều
Trái đất thành hai nửa.
Nghĩa là, hai người yêu nhau là cả trái đất, là tất cả! Còn nhà thơ Nga M.Lermôntốp (1814-1841) bằng một cách nói khác trong thi ca, đã ví về tình yêu bất hủ đối với người đàn bà:
Tượng thờ dù đổ vẫn thiêng
Miếu thờ bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ
Lật mặt kia của hình ảnh thơ thì cũng có nghĩa như:
Chút hương nàng vẫn ấm khoảng đời con!
Không có sự ấm áp trong tình yêu của người đàn bà mang lại cho những "khoảng đời con" ấy!... thì thử hỏi: sự sinh tồn trên trái đất này để làm gì? Không có sự phát quang, bùng nổ hay tiến bộ xã hội nữa! Nó tạo thành máu chảy, sáng tạo và cả huỷ diệt. Mặc dù tác giả có đặt câu hỏi:
Nhưng để làm gì khi tình vô vọng ?
Đó chẳng qua chỉ là tiếng than thở hắt ra mà thôi. Người than cho câu chuyện tình trong trời đất của nàng Công, chàng Cốc hay là than cho mình? Mượn tình xưa để nói nỗi đời nay, ý tình cứ rền xiết lên nhau như hai câu thơ khác trong đoạn thơ bốn:
Thơ rỏ đôi hàng, lệ tràn một chén
Khóc chuyện tình xưa là khóc mình lắm lắm
Cảm xúc thơ cứ tràn ứa mà đẫm lệ - Tôi bình sang đoạn ba, là đoạn thơ máu thịt nhất của bài:
Bóng ngàn than huyền thoại tang trắng phủ
Mà miệng còn muốn cắn vú người yêu!
Ôi, hồ núi cứ xanh rì muôn thuở
Máu ta đổ đầy cho tạo hoá tạc phù điêu.
Khi mưa gió phủ táp xuống miền hồ núi, ta nghe như tiếng câu chuyện tình xưa nghiền xé vang lên: Bóng ngàn than huyền thoại tang trắng phủ /- Tình đời là một dải băng tang trắng ư? Tình yêu gái trai cho ta bao nguồn suối yêu thương hạnh phúc, song cũng gieo lên cuộc đời những bất hạnh đớn đau.
Chẳng thế mà Lamartin (cũng trong bài thơ Hồ-A-Đờ ) đã thốt lên:
Hãy yêu nhau, hãy yêu! Khắc giờ đang vụt biến
Vội vàng lên cho hưởng trọn giờ vui
Thời gian không có bờ, con người không có bến
Thời gian trôi đi, đời người mau qua thôi!
Trong bài thơ KBHNC tác giả khoác lên cả không gian kia một dải băng tang trắng. Nghĩa là, trời đất cũng để tang linh hồn và trái tim son sắt của tình yêu! Nói về thi pháp của cả 4 câu thơ trong đoạn thơ ba này: ba câu thơ ảo (câu 1-3 và 4) là thơ trừu tượng, để nuôi một câu thơ thật, thật và rất đời! Chính là câu thơ 2 trong đoạn:
Mà miệng còn muốn cắn vú người yêu!
Hình ảnh thơ đã động tới cái chốn linh thiêng ấy, có thể sờ mó, xoa nắn được. Nhưng tôi xin tạm dừng ở đây để bình những câu thơ ảo trước, (câu 1 đã bình trên):
Ôi, hồ núi cứ xanh rì muôn thuở
Máu ta đổ đầy cho tạo hoá tạc phù điêu.
"Máu ta đổ đầy..." là biểu tượng nói về tình yêu! Thơ ngả sang màu siêu thực: cái bóng xanh rì muôn thuở của non ngàn, với "bức phù điêu" đã được tạc lên trên nền thiên nhiên kì vĩ kia, là bởi máu và nước mắt tình của những đôi trai gái tắm vào trong nó ! Nghĩa là thơ không dừng lại để than vãn cho sự tan vỡ của cuộc tình, cả trong bất hạnh đau thương nó cũng tô đẹp, là bản tình ca bất hủ trong vũ trụ cũng như cuộc sống con người. Chỉ có tình yêu trường cửu mãi không già - Đoạn thơ ba như một bức hoạ dựng sững giữa trời, trên nền thảm xanh ảo huyền của hồ núi, có cả băng tang và máu chảy.
Bằng một cách định nghĩa thi ca Chế Lan Viên đã viết:
Anh phải mang tiếng hát từ bờ này sang bờ kia đấy
Bờ bên kia hư ảo - Bờ thơ.
(trích di cảo - Bờ bên kia )
Nhưng sự hư ảo ở đây phải là cái hư ảo thấm đầy huyết, đầy hồn, đầy sự sống và ma lực trong thế giới thơ của nó!
Xin trở lại để nói tiếp về câu thơ 2 của đoạn - Nếu không có Vú Người Yêu thì thử hỏi: Hồ núi có xanh thắm hơn thế nữa, thiên nhiên có đẹp hơn thế nữa... để làm gì? Cả chiến tranh và hoà bình trong thế giới này, nếu không có Vú Người Yêu thì loài người gây ra nó cũng để làm gì? Cắn Vú Người Yêu là một hình tượng rất đời được đưa vào trong thơ, hình ảnh thơ đọc vẫn không thô, không sượng...(như trên đã nói: ba câu thơ ảo để nuôi một câu thơ thật) - Viết được câu thơ như thế là một thành công trong thi ca của tình thơ KBHNC ! Nỗi tình , hình ảnh thơ như tia lửa hạt nhân bùng nổ để cháy cả hoàn cầu. Nó sẽ còn sống mãi để đưa bài thơ đi xa trên bến bờ Thi!...Viết xong bài thơ KBHNC này, tôi biết rằng: Tôi đã đi đến tột đỉnh thi ca của đời tôi mất rồi ! Cứ cho là tôi vẫn còn có thể viết ra những tình thơ hay khác, Nhưng hay hơn Hồ Núi Cốc thì chắc là không !? KBHNC sẽ mãi mãi là bản tình ca man dại, bất hủ và… tôi cũng đã hoàn thành sứ mạng của sự nghiệp Thế Giới Thơ Tôi!
Đến đây tác giả chỉ xin nói thêm đôi chút nữa về câu thơ cuối cùng của bài:
Mai chết rồi làm nước tắm cho em...
Xuân Diệu thì nói rằng:
Anh không xứng là biển xanh
Nhưng cũng xin làm bể biếc
Còn đây, tác giả lại viết : "Mai chết rồi”… thậm chí cả kiếp sau nữa, chỉ làm một dòng nước tắm cho em! Con người có thể làm bao chuyện phi thường - lên cả vũ trụ mà chinh phục sao Hoả, sao Kim cùng các vì sao. Bao nhiêu phát minh khoa học vĩ đại, sáng chế ra cả những tên lửa xuyên lục địa, bom nguyên tử đầu đạn hạt nhân để tiêu huỷ hoàn cầu... Ấy thế mà! Phải, ấy thế mà: liệu có gì còn có thể cao xa hơn là làm một dòng suối mát, một hồ nước xanh, hay thậm chí chỉ là một bồn nước trong nho nhỏ...để mà kì cọ, tắm rửa thoả thuê cho cuộc đời và thân thể của người yêu?
Đấy, nhà thơ của bài Khóc Bên Hồ Núi Cốc này chỉ xin được kết tình thơ ở đó! NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG Người đàn bà đi trong mưa rơi
Chứa một trời thầm như hoa vậy...
Chiếc mũ trắng mềm em đội bàu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Đôi mắt em đong những áng mây
Người đàn bà trắng!...
Em đi - về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
Xoã ngang vai mái hất tơi bời.
Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
Người đàn bà ai mà định nghĩa?
Đường xưa đó về đây em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve, xác gió và xác của mưa.
Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi
suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau!
Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Những đêm sao buồn, những đêm gió khát,
Khúc thơ tình anh lại viết về em!
Người đàn bà... ngậm cả vầng trăng... ( những năm 90 ) Tôi gọi em bằng cái tên Người Đàn Bà Trắng (NĐBT), thực ra khi ấy em vẫn còn là một thiếu nữ:
Chiếc mũ trắng mềm em đội bàu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Từ chiếc mũ vải trắng mềm em thường đội trên đầu lẫn vào trong khóm mây, và khóm mây kia nghiêng trôi trên mái tóc em. Nghĩa là: bóng em đi hiển hiện dưới một bàu trời cao vời vợi. Ấn tượng nhà thơ về em cứ vờn bay cùng trời mây, gió cuốn. Đến đôi mắt của người yêu:
Đôi mắt em đong những áng mây
Người đàn bà trắng!...
Đó là đôi mắt của mùa thu êm ái, ngọt ngào, trong xanh và xa thẳm. Bích Khê trong bài thơ Tranh Loã Thể cũng đã tả về đôi mắt người mỹ nữ:
Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường
"châu" ở đây là châu ngọc - Đôi mắt đẹp của người đàn bà được thi nhân mô tả ấy mang tính mỹ học (châu ngọc, nghê thường). Thân thể nàng cũng trinh trắng bay ra như hương, như tuyết. Khoé mắt nàng lung linh ánh sáng kỳ ảo, dị thường. Còn NĐBT - đôi mắt em lại đẹp một cách hiền dịu , mộng mơ. Nhà thơ đã lấy những hình ảnh từ trong vũ trụ, trời đất qua cảm xúc mà tả về em.
"...đong những áng mây" : Đôi mắt người yêu vừa huy hoàng lại vừa nhân ái, anh đã phiêu du trong đôi mắt ấy. Nó chìm ngập một thế giới...chiếu rọi vào những ngõ ngách làm cho cuộc đời anh sáng bừng lên, nhưng nó cũng từng làm tan nát trái tim anh! Đôi mắt người yêu mang đầy sự huyền ảo như Xuân Diệu đã viết:
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt
Em thật hiền! Ta đã yêu em từ đôi mắt ngời lên như một trời châu báu, là cánh cửa tâm hồn của người đàn bà, mà thăm thẳm bao la cả bể ái tình. Sang đoạn thơ hai hình ảnh người thiếu nữ hiện lên đi giữa cuộc đời, qua một khung cảnh thiên nhiên rực rỡ:
Em đi - về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội...
Cả thềm nắng hắt lên mình em như tơ lụa của đất trời có gió thổi, cây đưa...Vẫn chiếc mũ vải trắng mềm xưa mà em thường đội lệch, che lên khuôn mặt đẹp như một vầng trăng mọc. Cái bờ hồ gió thổi ấy chứng kiến bao nhiêu kỷ niệm của nhà thơ đã có. Những tháng năm anh đã sống trong êm đềm và hạnh phúc của tình yêu. Giờ đi lại những con đường đã qua, anh như nghe thấy cả một khúc tình ca đang sống lại. Ở đó, mái tóc người con gái xưa vẫn xoã tung bay trên đôi vai trần trắng của nàng :
Xoã ngang vai mái hất tơi bời
"tơi bời" ở đây có ý nghĩa của sự chói loà, chói ngợp...bởi sự chinh phục thời con gái. Là tình yêu tơi bời, mãnh liệt và sấm sét của nàng. Tơi bời là tơi bời xuống sự sống, là bão tố phong ba, là sức mạnh phóng túng của con người Nàng có thể làm say đắm , ngả nghiêng cả tâm hồn, trí não và trái tim ta!
"Xoã ngang vai mái hất tơi bời" - Nó tôn vinh thêm sự rực rỡ bởi quyền năng thời con gái của em. Em đi…vẫn bàu trời trong xanh, mĩ miều, mềm mại với chiếc mũ vải mềm xưa và khóm mây trắng nghiêng trôi trên mái tóc. Nhịp thơ trải dài ra như những làn mây, lớp lớp trên những dòng thơ. Bồi hồi trong kí ức xưa, hồn nhà thơ như con đò mộng lạc vào nơi bến vắng, cô đơn! Chỉ còn nghe thấy tiếng gió táp mưa sa, cùng những lá vàng tháng năm rơi phủ xuống trời đất. Trong cảm xúc, tiếng lòng nhà thơ đã cất lên gọi vọng tình em:
Đường xưa đó về đây em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve, xác gió và xác của mưa
Những con đường ấy giờ đây thật là hoang dã trong qui luật bụi cát của thời gian. Con đường mà người con gái đã đi qua cuộc đời nhà thơ ấy, dù cuộc sống có bao nhiêu trăn trở, năm tháng cứ trôi đi nhưng.hình bóng em không phai nhoà. Thân thể của người yêu như một vườn đầy tiếng chim và hoa thơm. Tình yêu em đang làm xa xót trái tim anh!...Người con gái năm xưa cũng đang phiêu dạt nơi nào trong gió mưa phủ táp cuộc đời? Dông bão sẽ dội xuống mà em như một đoá hoa thơm rực rỡ đang bị nhấn chìm , vò xé ở trong đó! Hình ảnh đoạn thơ nghe như trong giấc mộng : xác gió, xác mưa, đã đầy xác lá, xác ve...trôi . Nghĩa là: lớp lớp năm tháng chồng lên nhau phủ xuống nấm mồ tình! Những kỉ niệm êm đềm và những tối yêu em đã rất xa...nhưng vẫn lẩn khuất trong tâm tư của lòng chàng. Khi những ánh điện đêm thành phố, bàu trời sao giăng chiếu qua khoảng trống của những tán lá cây soi lên mình em...khuôn mặt em tha thiết biết bao. Đôi má em mịn mà như một miếng trăng thơm, anh chỉ muốn cắn hôn lên
Mắt em nhìn thân thương, trìu mến. Anh khẽ kéo em vào hôn đắm đuối trên đôi môi nàng ngọt ngào như thể trái cây. Bóng cây mờ tỏ che khuất đi những cử chỉ thèm muốn của nỗi đam mê (?) Anh lần qua làn áo mỏng xoa trên thân thể nồng cháy, đặt lên bộ ngực êm mát của nàng - Hai bàu trái cũng nóng hổi xúng xính trong tay anh. Mắt em nghiền nhắm lại đưa hồn vào cõi ru mê!...Ôi, cái của người thiếu nữ mãi mãi là báu vật mà nàng mang tặng nó cho ta! Bàn tay anh chỉ muốn đi tìm vào cõi thiên thai. Bà Hồ Xuân Hương đã tả về cái đó của em thế nào:
Cỏ gà lún phún leo quanh mép
Cá diếc le te lách giữa dòng...
Anh khẽ vén búi cỏ gà để vuốt ve thiên tạo. Đôi chân trần trắng như ngà em giương cao như đôi cánh hạc, để lộ ra cả một vòm điện ngọc : Đó là cổng trời!...Ở nơi ấy vào cung nguyệt, một động ngọc ngà tuyệt đẹp! Khe vào cổng sâu thẳm để đón tình yêu của anh vào với em. Nơi giáp gianh giữa trời đất, âm dương tận cùng gặp nhau. Như trong bài thơ NĐBT đã viết:
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
Người đàn bà ai mà định nghĩa?
Cụ Nguyễn Du cũng đã tả về cái của nàng Kiều:
Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên
Nhưng đây là cả một động thiên thai tạo hoá đã dầy công để tạo ra, gắn lên tấm thân người đàn bà thần tiên và tuyệt mĩ biết bao! Vũ trụ ấy của em đã sinh ra tất cả các kiệt tác của nhân loại này, cao vời vợi và bất tử!
Giờ đây nhà thơ chỉ còn nghe thấy tiếng gió mưa phủ lên những con đường ấy, đã đầy xác lá, xác ve...trôi. Cái bờ hồ gió thổi ngàn năm sau vẫn còn quyến luyến bóng hình em ở đó. Mãi mãi ở trong anh...
Tôi xin trở lại phân tích sâu thêm về đoạn thơ ba:
Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai !
Người đàn bà ai mà định nghĩa ?
"Chùm trinh em hát..." : Hình ảnh thơ đã được cách điệu hoá. Trong bài thơ Bẽn Lẽn của Hàn Mặc Tử : Vào một đêm trăng sao lòng những cô đơn - Thi nhân đã mơ đến những giây phút được vui vầy với người trinh nữ . Ông mường tượng ra cả cái của nàng cũng giống như vành nguyệt đang in soi trong khe nước. Lòng thi nhân bồi hồi thảng thốt kêu lên:
Ô kìa! Bóng nguyệt trần truồng tắm
Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe...
Đó là một áng thi tuyệt tác, có thể coi đó là những câu thơ vàng. Ông run rẩy mê man đắm nhìn cái vầng trăng của người trinh nữ ấy:
Tiếng lòng ai nói? Sao im đi?
Chính bởi thế Bẽn Lẽn đã trở thành một trong số bài thơ hay nhất của ông. Còn cái ấy của NĐBT thì sao?
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
Hình ảnh thơ mô tả lại mang màu sắc trừu tượng và gợi cảm.
" Chùm trinh em hát...": Nó đã mang cái của nàng bay lên! Suy cho cùng vũ trụ và thế giới đều tồn tại và sinh ra ở đó! Nó vừa vĩ đại vừa man dại. Nếu không có cái chỗ thiên thai ấy của người đàn bà thì không có thế giới, không có cả linh hồn lẫn sự sống và cũng không có ý nghĩa gì về lịch sử của thế gian này. Với câu thơ:
Người đàn bà ai mà định nghĩa ?
Tôi nhớ đã được đọc những trang sách viết về thân thế và sự nghiệp của Đại văn hào Nga vĩ đại Lép Tônxtôi - Ông là một thiên tài xây dựng hàng trăm tính cách về đàn bà có những mẫu mực khác nhau. Người từng nói những câu đại ý rằng: Không thể đưa ra những luân lý có tính khuôn mẫu nhất định đối với người đàn bà, mà chỉ có những sự tìm tòi, tìm tòi và tìm tòi mãi...
Nàng không thể nào định nghĩa được trong sự tồn tại của đời ta? Câu thơ treo trên đầu ta như một câu hỏi vĩnh cửu, lại như thể một định mệnh!
"Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!" - Đoạn thơ tả khúc triết này đã đưa thi phẩm NĐBT bay vào cõi huyền bí khi viết về đàn bà. Thật đúng là: Người đàn bà ai mà định nghĩa ?
Tôi xin bình sang đoạn thơ 5 - Đây lại là một mảng thơ đời. Nó đã triết lý về tình yêu và cuộc sống giữa nhà thơ với nàng:
Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi
suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau (!)
Mâu thuẫn giữa cuộc sống và tình yêu là vậy - Đó cũng là hai mặt nghịch lý của cuộc đời:
Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Còn anh cũng không đầy mình để cứ làm mãi cái anh chàng Trương Chi suốt đời chèo thuyền trên con sông quạnh vắng cô đơn, rồi tương tư nàng Mỵ Nương mà chết! Thực ra… chảy trong tình thơ thì anh cũng đã thầm tương tư em suốt đời rồi.
Mối tình của nhà thơ với NĐBT cũng chỉ là một bi kịch tình. Vết thương trái tim đôi trai gái ấy tháng năm vẫn không hàn gắn lại được, như câu thơ đã viết:
Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Nhưng cái Con Đường Lông Ngỗng Trắng mà nàng Mỵ Châu đã rắc cho chàng Trọng Thuỷ theo, thần tượng thì rất đẹp… nhưng để cuối cùng chàng cũng nhảy xuống biển mà chết, hoá thành ngọc trai giữ tình son sắt với nàng. Nó bi ai quá! Cái hay của khúc triết lý trong bài thơ NĐBT là nó đã được viết như đời. Trong tấn bi kịch tình yêu ấy: dẫu mối tình bị tan vỡ phải chia lìa năm tháng, nhưng tình thơ đã không kết thúc bằng sự bi thảm như một định mệnh - Đôi trai gái vẫn phải sống và tồn tai! Dù là theo chiều gió cuốn của cuộc đời...Phải chăng đó cũng là một cuốn tiểu thuyết "cuốn theo chiều gió" như bao bi kịch Tình - Đời trên bờ bến nhân gian? Cả đoạn thơ thấm đẫm giọt lệ, nó như những tiếng than bật ra trong đời sống đầy mất mát và đau đớn của tình yêu!
Đây là một trong hai mảng thơ xương cốt lõi nhất - Mảng thứ nhất như trên đã nói, chính là đoạn thơ ba: "Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!"... Làm thành nền tảng , như tim óc, như tuỷ sống, như cái cây đã được kết thành trái chín cho cả tình thơ NĐBT này.
Trên con đường vô định... nhà thơ vẫn thiết tha, khao khát gặp lại người thiếu nữ. Trong những đêm hoang vắng và sâu thẳm của không gian mênh mông, lòng anh lại âm thầm khắc khoải:
Những đêm sao buồn, những đêm gió khát,
Khúc thơ tình anh lại viết về em!
Những ngôi sao trên vòm trời xa xôi kia, nó cũng hiu hắt như nỗi vắng vẻ, trống lạnh của nhà thơ. Những ngọn gió đêm vô tình bay qua, như thể vẫn còn cất giữ ngọn lửa tình mà người thiếu nữ xưa từng sưởi ấm trái tim anh! Để rồi bài thơ đã được kết thúc bằng một câu thơ tuyệt bút đẹp nhất về nàng:
Người đàn bà... ngậm cả vầng trăng...
Cái vầng trăng ấy của nàng quen quen mà vẫn lạ! Nó cứ nguyên thuỷ như hang động thời tiền sử, lại huyền bí như thánh linh... Đây là một câu thơ siêu thực chứa đầy trầm tích đã được thăng hoa. Một thiên tạo vĩ đại đang nép trong tấm thân người đàn bà hay chính nàng là một vầng trăng? Nhưng chao ôi, dù gì thì nàng cũng đã "ngậm" cả cái vầng trăng của nàng để rời bỏ nhà thơ để đi rồi! Những tháng năm buồn nhớ về em: Anh đã viết thiên tình ca NĐBT bất diệt này để lại cho thế gian.
Cuối cùng xin mượn cụ Nguyễn Du đôi câu thơ mà Người đã kết trong Kiều để khép lại bài viết bình về thi phẩm NĐBT ở đây. Nhưng nếu chẳng may có ai đó không ưa cách bình tán thơ như tác giả ở trên, xin cũng được miễn thứ! Đó chẳng qua cũng chỉ là những tiếng nói tri âm thôi mà... Thiết nghĩ: trong cái bể khổ trầm luân này, nếu có thể mang lại được cho nhau những phút giây cảm khoái - Thì âu đó cũng là một điều có nghĩa:
Lời quê chắp nhặt dông dài
Mua vui cũng được một vài trống canh./. TRƯỚC NÚI MỸ NHÂN (1) Núi Mỹ Nhân nằm giữa biển Nha Trang gần Hòn Chồng. Truyền kể: Nàng
Mỹ Nhân nằm ở đó nhiều năm tháng chung thuỷ chờ chồng - Chồng nàng là một
tướng cướp trẻ đã dẫn một đạo quân cướp bể, thuyền bè của họ bị bão biển đánh
đắm… đi đã không về. Bờ Hòn Chồng, quán gió, một trưa chiều
Anh đứng dưới bóng dừa xứ sở
Nghe cả biển , tình yêu và đời vỗ...
Nhúm cỏ lòng xé rách bụi thơ bay.
Em nằm đây, em hỡi! Em nằm đây,
Làm núi đợi ngàn năm cùng với bể
Tình yêu vỗ muôn đời trong sóng vỗ
Không vấn vương bụi bặm cõi trần đời.
Cho anh hôn lên đôi vú đá tơi bời
Dầm dãi nắng mưa ru em trong giấc ngủ!
Xin lỗi những mảng đời ta đang có
Đôi lúc thèm được bám rêu xanh.
Gió hút Hòn Chồng bể sóng mênh mông
Ta! Con chim đã trúng bao vết đạn
Dừng chân nghỉ bên bờ xanh hữu hạn
Chốn vô cùng ta muốn hỏi Mỹ Nhân ?
Bóng nàng nằm trơ mãi cái nước non
Lòng nguyệt tỏ tháng năm mòn đá sỏi
Niềm vĩ đại lại vô cùng man dại
Cây Thánh Giá Cuộc Đời anh đặt dưới chân em!
Nếu có thể sống chung đầu bạc răng long
Anh nguyện với nàng cả đời vui thú
Hồ yêu tinh - và đàn bà nơi trần thế
Vừa là tiên vừa là quỉ: nàng ơi!
Cô gái bán hàng trong quán gió chơi vơi
Cứ nhìn khách đôi mắt tròn đen láy,
Đã kể tôi nghe chuyện về nàng Mỹ Nhân thuở ấy!
Nghe trong chiều gió cuốn bụi đường bay... 1994 Đứng trên Hòn Chồng vào buổi sớm mai, khi mặt trời lan toả những ánh nắng vàng rực rỡ...Nhìn ra một dải núi nằm giữa biển Nha Trang, người ta thấy nổi lên đôi gò núi , trông giống như đôi gò vú của một nàng thiếu nữ. Nàng đang ngả mình phơi nắng. Triền núi xanh thoai thoải làm nên thân thể nàng. Khe núi xanh chạy dài xuống mặt sóng như mái tóc nàng xoã xuống biển - Người Sàigòn lên chiêm ngưỡng cảnh đẹp, gọi là núi Mỹ Nhân! Nàng Mỹ Nhân đã nằm ở đó chung thuỷ chờ chồng - Chồng nàng là một tướng cướp trẻ của đạo quân cướp bể. Trong một chuyến đi, thuyền bè của họ đã bị bão biển đánh đắm. Xác họ dạt vào bờ và hoá thành bãi sỏi đá, hiện vẫn còn dấu tích tại đó:
Bờ Hòn Chồng, quán gió, một trưa chiều
Anh đứng dưới bóng dừa xứ sở
Nghe cả biển, tình yêu và đời vỗ...
Nhúm cỏ lòng xé rách bụi thơ bay.
Cái bóng nàng Mỹ Nhân vẫn nằm ở đó để làm một tượng thần trong trắng giữa chốn đời thường bụi bặm, xô bồ này mà tạc vào năm tháng:
Tình yêu vỗ muôn đời trong sóng vỗ
Không vấn vương bụi bặm cõi trần đời
Sau những ngày giải phóng miền Nam, người chiến sĩ giải phóng đã qua đây - Anh còn là một nhà thơ!... ( Bài thơ được anh nhớ lại để viết vào gần 20 năm sau đó), vừa là sự minh chứng của lịch sử, vừa là sự trải nghiệm dâu bể trong chốn đời người: Những thương tích chiến tranh, dù bao bom đạn đã bắn vào thân thể anh cũng chỉ là nỗi đau thể xác, nhưng nỗi đau nơi nhân tình thế thái này đã bắn vào cả trái tim, tâm hồn anh… còn đau đớn nặng nề hơn! Đó mới chính là vết đạn ngàn thu bao giờ lành lại được? Cho nên dừng chân nghỉ lại trước bờ biển sóng gió mênh mông, ngước nhìn đỉnh núi Mỹ Nhân kia, anh mới thốt lên rằng:
Ta! Con chim đã trúng bao vết đạn
Dừng chân nghỉ bên bờ xanh hữu hạn
Chốn vô cùng ta muốn hỏi Mỹ Nhân?
Anh muốn ngả vào lòng nàng, trong vòng tay êm ái của tình yêu nàng - Phải, chỉ có nàng… chỉ có tình yêu của người đàn bà mới xoa bớt được vết thương sâu nhói tận trái tim anh:
Cho anh hôn lên đôi vú đá tơi bời
Dầm dãi nắng mưa ru em trong giấc ngủ!
Anh ru nàng và nàng ru anh! Nhưng trong cuộc đời thực này, tình yêu của nàng Mỹ Nhân âu lại cũng chỉ là mộng ảo? Dẫu vậy, anh vẫn muốn ngủ trong tình yêu ấy… để quên hết đi chốn nhân tình thế thái, quên hết đi cái cõi đời mệt mỏi, hỗn loạn và đầy rẫy những lo âu:
Xin lỗi những mảng đời ta đang có
Đôi lúc thèm được bám rêu xanh...
Đến đây - Tôi xin đi sâu phân tích vào đoạn thơ thứ 5 của bài:
Bóng nàng nằm trơ mãi cái nước non
Lòng nguyệt tỏ tháng năm mòn đá sỏi
Niềm vĩ đại lại vô cùng man dại...
Hình ảnh của đỉnh núi Mỹ Nhân nằm giữa biển khơi xanh, chờ người chồng đi xa mãi mà không trở về...Tình của nàng chỉ có vầng nguyệt tháng năm soi tỏ. Dù sông cạn đá mòn nàng vẫn thuỷ chung - Ôi! Sự hoang dại tạo hoá chẳng phải là đỉnh cao hùng vĩ muôn đời trong thế giới hỗn mang mà chúng ta đang sống hay sao? Đó cũng là chính kiến của nhà thơ trứơc thần tượng vĩnh hằng của đỉnh núi Mỹ Nhân kia! Nghĩa là, sự thần tượng về tình yêu với người đàn bà sinh ra trong cõi thế gian này, nó đã được tác giả dồn nén vào trong câu thơ cuối đoạn:
Cây Thánh Giá Cuộc Đời anh đặt dưới chân em!
Nhà thơ không phải là người theo tôn giáo, nhưng hình tượng Cây Thánh Giá Cuộc Đời cần hiểu theo nghĩa tượng trưng - Người Nhật thì đặt thanh gươm trên đầu người đàn bà, người Pháp lại đặt thanh gươm dưới chân người đàn bà!...Cho nên, nhà thơ mới phát biểu quan niệm , chính kiến của mình trong sự tồn tại thế giới : "Cây Thánh Giá Cuộc Đời anh đặt dưới chân em "! Nó còn biểu hiện một sự phản ứng mãnh liệt của tác giả trước thực tại của thế giới con người đầy rẫy những bạo lực phi lý, còn nhiều dã tâm mãnh thú nữa...Đến đây tình thơ đã được đẩy cao lên ý nghĩa thời đại, hình ảnh thơ bốc lửa và cháy sáng! Cùng với đoạn thơ thứ 6 làm thành hai đoạn thơ trung tâm cốt lõi nhất của bài. Tôi xin phân tích tiếp về đoạn thơ thứ 6 ấy:
Hồ yêu tinh - và đàn bà nơi trần thế
Vừa là tiên vừa là quỉ :nàng ơi!
Đàn bà - Đúng là cuộc sống không thể thiếu được họ! Thiếu họ, cuộc đời ta sẽ trở nên hoang tàn, vô nghĩa. Nhưng chính đàn bà cũng đem đến cho ta bao mệt mỏi? Có nhiều khi ta chỉ muốn vào quách trong chùa để đi tu, cho cuộc đời được sống yên. Có họ và không có họ đều dở cả - Họ là thiên đường trong cuộc đời ta , nhưng đồng thời cũng là âm phủ!...Họ vừa là linh hồn, là tiên nữ, lại vừa là quỉ dạ xoa...Chả trách - thi sĩ Tản Đà đã từng một thời tìm đường lên núi tu tiên, để dứt bỏ chốn hồng trần. Nhưng rồi ông vẫn lại phải quay về với cõi đời thường ấy, để sống tiếp cuộc đời chán chường với bao nỗi đoạ đầy. Vì lẽ đó - đứng trước đỉnh núi Mỹ Nhân thanh cao kia, nhà thơ mới thốt lên:
Nếu có thể sống chung đầu bạc răng long
Anh nguyện với nàng cả đời vui thú
Hình ảnh đoạn thơ chan chứa tình yêu, làm cho bài thơ mang sâu sắc tính đời và gắn liền vào trong cuộc sống - Để tình thơ Trước Núi Mỹ Nhân thật sự trở thành một thi phẩm hoàn bích và viên mãn!...
<bài viết được chỉnh sửa lúc 19.09.2010 01:09:33 bởi Nhatho_PhamNgocThai >
Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.
|