(URL) THƠ TÌNH CỦA PHẠM NGỌC THÁI

 

Bài thơ 32:



          SÁNG THU VÀNG

                 Gặp lại em một sáng thu vàng
                    Nơi em đứng nắng tràn ngoài phố
                    Với trời xanh... Hồ xanh gió...
                    Gió đưa làn tóc em bay.
         
              Kỉ niệm BĐ - Gặp lại em sáng đó bên hồ gió...Anh
             đã viết để lại cho đời bài thơ mùa thu mĩ lệ này!

                                        


Sáng thu này trĩu cả hàng cây
Đô thành dịu mát
Ông lão ngồi bên gốc cây
             bán những cây sáo trúc thổi vói lên trời
Bà xúc tép váy khều khào nước.
Một thời xa lắc
Em nghiêng chao về một thời xa...

Người con gái đã thành chính quả!
( phảng phất trên đầu đôi nét phôi pha )
Đôi mắt em bóng trúc bay xoà...
Đường phúc hậu vầng trăng đầy nở...
Nghe không gian đổ vỡ cả mùa thu!

Sáng thu vàng mông mênh mênh mông
Anh đứng trông em bên bờ sóng vỗ
Hồn đã mất trong rừng hoang thiếu nữ
Và trái tim cũng không còn.

Sáng thu vàng xang xênh xênh xang
Những con đường xưa tắm hơi em
Môi em cười...hoa lá nát đau thêm
Thời gian trôi cuộc sống buồn tênh.

Một mùa thu lá lá
Nơi ấy giờ chỉ còn có cỏ
Bướm vàng hoa cũ vẫn bay ngang
Người đàn bà!
                         Em nuốt mùa thu tan...

               Phạm Ngọc Thái
               (những năm 90)
    


       Sáng Thu Vàng (STV) được xây dựng như một thiên tình ca. Một khoảng không gian thiên nhiên được dựng lên, bên câu chuyện tình như truyền thuyết. Đó là một buổi sáng trong đô thành dịu mát , có:

        Ông lão ngồi bên gốc cây
                         bán những cây sáo trúc thổi vói lên trời

      Chữ "vói" nghe như những tiếng sáo trúc réo rắt,vút lên trong mùa thu. Bà xúc tép thì "váy khều khào nước" ở bên hồ. Những hình ảnh mà ngày ngày tác giả đi qua đọng vào trong tiềm thức anh...Tới một lúc nào đó đi vào bến bờ mơ mộng của thi ca!

   Với những nét hoạ phốp pháp kiểu dân dã ấy, tạo cho phong dáng của bài thơ mùa thu vốn đượm sắc ảo huyền,lại thêm chất dân gian. Đem nó trải rộng ra: STV là cả một tấm pan-nô hoành tráng, để kể về chuyện của một đôi trai gái đầy khúc triết sâu xa.

     Đô Thành hôm nay đang ngày càng trở thành một thành phố công nghiệp, thương mại hoá, hiện đại hoá và thị trường kinh tế hoá. STV gợi cho ta nhớ về một Hà Nội trong kí ức xa xưa... Sang đoạn thơ thứ hai thì câu chuyện tình mùa thu thực sự được bắt đầu. Nhưng ngay ở cuối đoạn thơ thứ nhất tác giả đã hạ hai câu thơ:

        Một thời xa lắc
        Em nghiêng chao về một thời xa...

   Cả một mùa thu nghiêng chao theo người con gái, để nhắc lại một thuở đôi trai gái đã từng hạnh phúc yêu nhau. Hai câu thơ này là nhịp cầu bắc nối giữa hai đoạn thơ : giống như con suối rừng khi chảy qua triền đá có các khe ngách, những hoạ tiết ở đoạn thơ đầu đã bắn toá ra thêm mấy nhánh (đó là những hình ảnh của đô thành), đến đây con suối thơ lại được reo trở lại... để câu chuyện tình mùa thu vẫn chảy theo dòng.

     Trong toàn bộ đoạn thơ hai chân dung của người con gái được hiện lên:
        Người con gái đã thành chính quả!
                                     
   Có nghĩa, giờ đây nàng đã thành một người đàn bà trẻ. Như qui luật sinh nở của tạo hoá, thiếu nữ năm xưa đã khai hoa kết trái: ấy là khi nàng đã thành chính quả! Hai chữ "chính quả" nghe như có cả tiếng kinh nguyện của chùa chiền, báo về sự đắc đạo của nàng.

     Một sự chuyển hoá từ tiết trinh sang tiết hạnh! Có lẽ lúc này khi gặp lại người tình xưa ấy, lòng nhà thơ vấn an nơi chốn cửa thiền...nên ngôn ngữ thi ca mới chứa chất tính Phật đài như thế. Cả đến câu sau khi anh miêu tả:

        Phảng phất trên đầu đôi nét phôi pha
                                           (câu 8)
   Tựa như cảnh vật trong tạo hoá, tất thảy năm tháng đều không tránh khỏi qui luật rêu phong. Nói đến khối tình phàm tục cõi đời mà thơ đượm màu sắc Phật. Linh hiệu của tình thơ... cứ như thể chảy từ chốn thiêng trong Đất Thánh mà ra. Cũng trong đoạn thơ hai này, ta hãy nghe xem tác giả tả về nàng ra sao:

       Đôi mắt em bóng trúc bay xoà...
                                     
   Đây là đôi mắt đẹp của mùa thu thăm thẳm mơ màng. Bóng trúc phủ trong đôi mắt: thơ trìu tượng. Nồng nàn ân ái, hiền hoà... Hai chữ "bay xoà" mang màu sắc ảo rợp lên! Câu thơ từ trong cảm rung đã thần xuất mà thành.Và:

        Đường phúc hậu vầng trăng đầy nở...
                                      
   Nói về hình tượng thơ đã dùng vầng trăng để ví, ta liên tưởng tới hình ảnh thơ cụ Nguyễn Du đã tả nàng Thuý Vân:

        Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang

   Cái vầng trăng tròn trịa dịu dàng này, cụ lấy từ cách thường ví trong dân gian...để miêu tả nét đẹp mực thuớc , đoan trang của Thuý Vân, khác vẻ đẹp kiêu sa sắc sảo của Kiều:
 
       Làn thu thuỷ nét xuân sơn
        Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh

   Số Kiều bạc mệnh! Bởi đến cả trời đất cũng ganh ghét với nàng. Phương pháp so sánh trong thơ cụ Nguyễn Du, tuy sử dụng thi pháp thơ miêu tả của dòng thơ cổ điển, nhưng thật thần bút, sinh động và hàm xúc.

   Trở lại với STV: khi tác giả mô tả về nàng như một "vầng trăng đầy nở" , đó là phương pháp miêu tả thơ tượng trưng của dòng thơ hiện đại. Hiểu được thơ phải lắng cảm từ trong tư duy, tâm thức...chứ không chỉ bằng vốn hiểu biết của kiến thức sách vở hoặc kinh nghiệm dân gian.

    "Đường phúc hậu như vầng trăng..." - Đường, mà lại... để nói lên cả tấm thân, làn da, vóc dáng con người nàng...(chứ không phải chỉ là "khuôn trăng" để chỉ riêng mỗi khuôn mặt của nàng Thuý Vân mà cụ Nguyễn Du mô tả).

    Mà lại là:...vầng trăng đầy nở/ - Nghĩa là, từ khuôn mặt thân thể và tâm hồn nàng đã toát ra. Nàng đẹp một cách dịu dàng, mộng mơ và cám dỗ như trăng. Để rồi tác giả hạ một câu kết đoạn:

        Nghe không gian đổ vỡ cả mùa thu!

   Ta nghe như có cả tiếng mùa thu rơi, đổ sập từ trên trời cao xuống. Tức là trái tim và tâm hồn chàng đang tan vỡ! Có thể coi đoạn thơ thứ hai này là nhân trung thần cốt, điểm hội tụ chói sáng nhất của tình thơ STV. Nó chứa đầy bích ngọc trong thơ, đưa STV đậu lên tầm cao của những bài thơ mùa thu!...

   Những đoạn ba-bốn-năm sau đó, phát triển cùng với những kỉ niệm xưa...trong nỗi lòng chàng tan nát. Cuộc sống thì trống vắng, mùa thu vàng vừa xa xót, vừa bay rợp bóng xuống ngổn ngang. Lòng thơ như nhát chém:

        Hồn đã mất trong rừng hoang thiếu nữ
        Và trái tim cũng không còn
                               
   Tình yêu thiếu nữ như một cánh rừng hoang ư? Hay là, thiếu nữ đi rồi để lại trong chàng cả một cánh rừng hoang? Trái tim chàng tan vỡ đã đành, đằng này... chàng lại không còn tim! Nghĩa là trái tim chàng cũng đã rời bỏ để đi theo người con gái mất rồi!

   Chắc rằng, đời sẽ còn nhiều bình luận khác nhau về những hình ảnh thơ này?      Thơ là vậy, nhiều người thường có những cảm nhận và lý giải riêng. Nhà thơ chỉ biết lúc đó nó ra như thế thì viết như thế!

   Hay là ở đoạn thơ thứ tư:

        Môi em cười...hoa lá nát đau thêm
        Thời gian trôi cuộc sống buồn tênh.

   Hoa lá đến mức độ phải héo hắt, nát đau trước đôi môi người đàn bà trẻ! Thì không biết đôi môi nàng chan chứa, mĩ miêù hấp dẫn đến mức nào? v.v... Mỗi đoạn thơ đều được tác giả níu giữ bằng những câu thơ sâu sắc ấy.

    Bởi vậy tuy các tứ thơ được viết ra tự do, phóng túng...mà cảm xúc của tâm hồn vẫn đằm đìa, cô đọng ở trong thơ. STV bọc chứa tạo cho thiên tình ca một thi phong độc đáo!

   Chỗ này chỗ khảc trong suốt bài thơ : khung cảnh thiên nhiên được phục hiện, miêu tả bao quanh đôi tình nhân năm xưa. Ngay ở trong đoạn thơ làm tựa đề, tác giả đã giới thiệu quang cảnh họ gặp nhau:

        Gặp lại em một sáng thu vàng
        Nơi em đứng nắng tràn ngoài phố...
 
  Tiếp đến tác giả miêu tả về mùa thu đó:

        Sáng thu này trĩu cả hàng cây

   " trĩu cả hàng cây" nghĩa là, một mùa thu đang trĩu xuống và chín mọng - ( lối cảm thơ này cũng như khi Hàn Mặc Tử đã viết Mùa Xuân Chín ), thuộc loại thơ tượng trưng thi cảm. Đến đoạn ba thì tình thơ trào lên dào dạt:
 
       Anh đứng trông em bên bờ sóng vỗ    
                                
    Tựa như đôi trai gái đang đứng bên bờ biển xanh, đầy sóng vỗ vậy. Rồi cảnh thơ gợi lại những con đường mà họ đã dẫn nhau đi ngày xưa:

        Những con đường xưa tắm hơi em
                                 
    Và:

        Nơi ấy giờ chỉ còn có cỏ
        Bướm vàng hoa cũ vẫn bay ngang
                                 
   Quang cảnh phục hiện ở hai câu thơ này thuộc cảnh thơ siêu thực: cảnh có mà không có. Nó chỉ được gợi lên trong tâm thức mà thôi v.v...và v.v...

    Trước khi bàn về phương pháp nghệ thuật xây dựng thi dáng STV - Xin điểm qua mấy nét đôi bài thơ mùa thu hay trong thi đàn! Đố là bài Tiếng Thu của Lưu Trọng Lư (LTL) và Thu Điếu của Nguyễn Khuyến (NK).

    Tiếng Thu của LTL là một bức tranh mùa thu mĩ lệ! Được viết trong mộng cảm phiêu diêu của cố thi nhân. Từ xúc cảm "dưới trăng mờ thổn thức"...đến cảnh chia ly mùa thu (chỉ mang tính ước lệ): về nỗi lòng người cô phụ trông ngóng bóng chinh phu!

    Vì mùa thu là biểu tượng của chia ly. Nhưng sở dĩ bài thơ có thể đạt đến độ là một kì thơ, vì ông đã vẽ lên bức tranh có con nai vàng đạp trên lá mùa thu khô kêu xào xạc. Nhưng đọc Tiếng Thu để ta hưởng thụ, ngắm nghía vẻ kiều mĩ của bức tranh...nhiều hơn sự rung cảm bởi nỗi thơ!

    Để cho rõ, xin phân tích mấy lời về sự khác nhau so với bài Đây Thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử (HMT).

   Nếu coi Tiếng Thu của LTL xuất hiện như một ngôi sao sa quẹt trên bàu trời thi ca!...Ta hò reo , ngắm nhìn vẻ đẹp lung linh, kì ảo của nó. Ai cũng thấy đẹp, thấy ngay - Thế thôi! Nhìn cho thích mắt rồi vào nhà mà ngủ cho ngon...(sự so sánh cũng chỉ mức độ để tác giả đễ diễn đạt ý mà thôi). Chẳng cần bận tâm nhiều lắm về thế giới trong thơ...

    Nhưng Đây Thôn Vĩ Dạ của HMT thuộc trong số ít những bài thơ hay nhất thế kỉ: chứa đầy nỗi u tình, uẩn khúc...Nó giống như một vòm trời sao xanh thăm thẳm. Nhìn sâu hút mãi vòm trời ấy, ta khám phá ra thế giới của nó! Bao chứa rung rinh rất nhiều các ánh ngọc, hào quang trong tiểu tiết các vì sao.

    Đó chính là thế giới trong thơ! Nhưng không phải ai nhìn vào cũng thích ngay?...Chẳng thế mà bài thơ được thi nhân viết ra tới 30 năm sau nó mới thực sự nổi tiếng. Nó đã thuộc vào hàng thơ tầm cao, không phải ai cũng đủ khả năng nhìn thấu vòm trời sao xanh ấy! Hiểu càng sâu ta càng rung động, bị cảm hoá trước cái hay huyền diệu của thi ca!

   Thu Điếu của NK là một bài thơ tả cảnh tình câu cá mùa thu trong ao khuya. Với gam màu xanh vắt và hơi hiu hắt. Ngôn ngữ hoạ tiết thơ thanh và xao...Nét tả của ông thì thật kiêu sa, lắng đọng của một tầm bậc danh nhân ẩn sĩ. Đây thuộc lối chơi thơ phú vịnh, dạng thơ miêu tả tinh tế của các bậc tổ tiên ta.

   Giờ xin trở lại để bình tiếp STV - Thu vàng của PNT được xây dựng theo nhịp điệu như một cánh võng mùa thu. Làn điệu thơ chuyển dần... Như ở đoạn thơ làm tựa đề thì làn thơ còn đưa nhẹ:

        Với trời xanh... Hồ xanh gió...
        Gió đưa làn tóc em bay

   Hình ảnh người con gái, tóc em xoà bay trong gió. Giọng thơ có vẻ hơi uyển chuyển. Sau đó cánh võng thơ trĩu xuống, chao nghiêng đi và chòng chành:

        Sáng thu này trĩu cả hàng cây
        Đô thành dịu mát...

   Sang đến đoạn ba và đoạn bốn , thì cánh võng mùa thu đã đươc đẩy bay bổng lên cao vút:

        Sáng thu vàng mông mênh mênh mông 
                                              (câu 12)
        Sáng thu vàng xang xênh xênh xang
                                              (câu 16)

   Một cánh võng mùa thu để chứa trong lòng nó mọi điều về mối tình đôi nam nữ. Đến đoạn cuối cùng cánh võng xoà ra, thả xuống một mùa thu đầy lá rụng:

        Một mùa thu lá lá
        Nơi ấy giờ chỉ còn có cỏ
        Bướm vàng hoa cũ vẫn bay ngang

   Nghĩa là nơi gặp nàng giờ đây đã thành xa vắng, cỏ dại mọc đầy lên. Như trên đã phân tích: ảnh bướm vàng và hoa cũ ấy, như thực mà phi thực. Đó là ảnh của kí ức nuối tiếc mối tình xưa. Để rồi tác giả kết bài:

        Người đàn bà!
                       Em nuốt mùa thu tan...

   Chẳng ai "nuốt" được mùa thu cả! Chữ nuốt đầy sắc thơ siêu thực. Nàng đi để cả mùa thu trống vắng còn ở lại, hay đã mang theo mùa thu đi mất rồi? Ai có thể trả lời? Không ai cả!...và chính tác giả cũng không thể trả lời.

       STV hoà quyện nhiều trường phái: lãng mạn, tượng trưng trìu tượng và siêu thực. Nhiều hình ảnh thơ cô đúc tính triết lý, phảng phất phong dáng của trường ca.

     Nó đã đứng vào hàng thơ có tầm bậc! Các hoạ tiết thơ phát triển xum xuê, tạo nên cả một khoảng trời mùa thu toả bóng xuống thi ca! Nhưng nó đã đứng đến tầm bậc của ngọn núi thi nào? Vẫn phải để thời gian và các thời đại trả lời (!?)

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 33:


        EM BÉ CẦU BƠ


Tối ba mươi lò than phở đã nguội rồi
Em Bé Cầu Bơ không nơi ngồi sưởi ấm
Đêm giao thừa người chúc nhau nhiều may mắn
Dưới gốc cây già !...
                      Một bóng nhỏ nhuộm màu đen.

            
             Phạm Ngọc Thái
            (đêm xuân 1991)
     


        Hình ảnh đứa bé cầu bơ cầu bất trong một đêm giao thừa. Cái đêm cuối năm chuyển sang năm mới, trời lạnh giá. Đứa bé không nhà không cửa, ngày đi xin ăn, khuya về ngủ nhờ vào hơi ấm của cái lò phở để qua đêm.

   Nhưng đêm ba mươi - Hầu hết các cửa hiệu đều đóng cửa, lò than cũng không còn được đốt nữa. Đứa bé không còn chỗ nào để sưởi ấm tấm thân còm.

  Rồi giao thừa qua... mọi người đi lễ đêm ba mươi về gặp nhau, chúc tụng nhau nhiều may mắn và tốt đẹp nhất ! Chỉ có cái bóng nhỏ ấy, như một bóng đen đang co quắp vì giá lạnh dưới một gốc cây già.

  Cái hình ảnh cũng được gọi là của sự sống ấy, nhưng nó vật vờ nhỏ nhoi, nhuộm trong cả màu đen của kiếp con người... để nói về những thân phận thấp hèn ở chốn dân gian.

   Em Bé Cầu Bơ là một bài thơ chứa chất nỗi tình đời bi ai, sâu sắc... được khai phá đến tận cùng. Tuy bài thơ chỉ ngắn có bốn câu nhưng xúc tích mà rung động sâu xa.





_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
 
 
 





                      PHẠM NGỌC THÁI CHÂN DUNG 

                                                
                                                                         Bảo Ngọc
                        
                        
                                               
                                                          

     Tôi còn nhớ đã qua 12 năm, sau lần xuất bản (XB) tập thơ Người Đàn Bà Trắng tại nxb Thanh niên vào thu đông 1994 đến nay cũng vừa tròn một giáp. Lần này Phạm Ngọc Thái đã và đang tiếp tục cho xb hàng loạt các bài thơ và cả bình trên mạng internet của Việt Nam Thư Quán.

   Thực ra thì hơn một chục năm đó, tuy không xb tiếp nhưng anh đã cho phát hành rất nhiều các tệp thơ lẻ, có cả những bài bình... để quảng bá thơ ca của mình rộng rãi khắp chốn kinh thành, trong làng báo chí, các hội văn thơ, đặc biệt là phổ cập rất nhiều thơ tình vào trong giới sinh viên ở các trường Đại học.

   Tiếng tăm và thơ anh đã được nhiều người biết đến. Có nghĩa là 12 năm tuy không xb, nhưng Con Đại Bàng Thơ vẫn vỗ cánh bay , vùng vẫy trên bầu trời thi ca - Như cái tên đề cho tác phẩm của anh : Tuyển Thơ Đại Bàng!

   Phải nói - Phạm Ngọc Thái (PNT) là con người của thi ca! Con người sống hết mình, hết tâm huyết với thi ca. Hay như tiến sĩ triết học Thế Hùng đã từng nói về anh: Con người tử vì đạo!

   Hoặc như nghệ sĩ Trần Việt Thịnh đã viết trong bài bình luận: Phạm Ngọc Thái  -  Người hai lần thi sĩ ( xem bài đã in trên trang 8 internet cũng ở trong mục này ) rằng: " Nếu coi thơ ca là một ngôi đền kì vĩ và cao sang, thì anh chính là một tín đồ trong không nhiều tín đồ của ngôi đền đó!...".

   Dường như anh sinh ra là để làm thơ! Chỉ đối với số thơ anh đã từng phổ cập hàng chục tệp trong những năm qua ( phải tới trên trăm bài cả thơ và bình ) - Cũng như lần này anh đang cho xb hàng mấy trăm bài thơ bình của Tuyển Thơ Đại Bàng trên mạng internet này, ta có thể khẳng định rằng : Trong nền thơ ca hiện đại Việt Nam đã có một Phạm Ngọc Thái!

   Và tôi xin cam đoan với các nhà thơ, nhà văn cùng các nhà nghiên cứu và bình luận thơ ca rằng - PNT chính là một thi nhân có tầm cỡ một thi hào! Không chỉ của nền thơ ca hiện đại Việt Nam... mà còn có tầm vóc của một thi nhân thế giới!

  Về cơ bản thơ PNT là loại thơ truyền đời và thơ của mọi thời đại. Trong tuyển thơ của anh có tới hàng trăm bài cực kỳ khúc triết, cực kỳ sâu sắc và cực kỳ nhiều bài thơ hay. Thơ càng đọc càng hay- Một loại thơ chứa đầy một thế giới ý nghĩa trong hình ảnh câu chữ cũng như hình tượng thi ca.

  Nó gắn liền tính chất sâu xa của thơ cổ phương Đông, kết hợp khá nhuần nhuyễn với các trường phái thơ hiện đại châu Âu và thế giới.

  Từ trường phái thơ lãng mạn , tượng trưng đến siêu thực... đã kết hợp với nhau và được cô đúc trong thơ triết học - Rút ra không chỉ từ lý luận thuần tuý mà gắn liền với đời sống xã hội, cùng bể khổ trầm luân cõi nhân gian... mà cụ Nguyễn Du đã viết nên tác phẩm trác tuyệt của truyện Kiều!

  Đọc thơ anh bị hút vào như đi vào trong động tích sâu thẳm, nhưng lại vừa như ngập vào trong bãi bể khôn cùng chốn đời của cõi con người. Rất đúng như nghệ sĩ Trần Việt Thịnh đã viết, cũng ở trong bài bình luận " Phạm Ngọc Thái - Người hai lần thi sĩ " ấy là: Thơ anh bao trùm nhiều đề tài, thể loại... hầu hết là thơ tự do. Anh viết nhiều sắc mầu, đủ cả. Mà loại nào anh cũng đi đến tột cùng, đậm đà sâu sắc đến lạ kỳ!...

   Nhưng trước hết vẫn phải nói: Phạm Ngọc Thái là một nhà thơ tình. Một nhà thơ của tình yêu trác tuyệt! Đặc biệt thơ tình của anh đi vào mọi tầng lớp, từ tầm bậc của tuổi hoa niên đến lớp trẻ sinh viên rất yêu thích thơ anh. Hay có thể nói: PNT là một nhà thơ tình đặc sắc của sinh viên!     

   Một số rất lớn các tình thơ đã được anh công phu viết những bài bình hoặc tiểu luận sâu sắc, chí lý và rất hay. Phải nói là có một không hai trong lịch sử thi đàn Việt Nam... cũng có lẽ là cả ở trên thế giới này.

   Chưa có một nhà thơ nào có dụng tâm viết, mà lại viết hay và sâu sắc đến vậy. Chỉ cần đọc những bài bình cũng như tiểu luận của anh, cũng đủ để nhận xét rằng: Anh thuộc hạng các nhà văn có khả năng , tầm vóc viết bài bình và lý luận thơ ca  vào loại có mác-tem của nền văn học nước nhà.

  Tôi vốn là người từng ham đọc thơ, cả thơ trong nước và thế giới. Song quả thật chưa từng được đọc hàng trăm bài thơ và bình nào hay đến thế! Nhiều bài hay và sâu xa đến mê hồn.

   Theo tôi: Thơ PNT thực sự là một tài sản vô giá của nền văn học quốc gia. Là một đỉnh cao của nền thi ca hiện đại, là sản phẩm của lịch sử thi ca trong nước... và có thể của cả thế giới đã sinh ra. Tên tuổi và thơ anh - Sẽ trường tồn vĩnh cửu, không chỉ đối với nền văn hiến của ngàn năm Thăng Long, mà sẽ sống trong bể cả thi ca chung của nhân loại này.
Tôi cũng có ý định chọn ra một số bài thơ hay, tiêu biểu trong Tuyển Thơ Đại Bàng của anh để bình. Nhưng nếu muốn vậy thì chí ít cũng phải chọn đến 40 hoặc 50 bài thơ hay cùng kiệt tác - mà vẫn cứ còn thòm thèm...

   Bởi vì như đã nói: Tuyển thơ của anh quá nhiều các bài thơ hay và kiệt tác, đa sắc đa mầu, huyền diệu khúc triết và cực kỳ sâu sắc. Nhưng nếu bình và phân tích nhiều như thế thì sẽ rất dài ( Tôi xin đề cập trong một bài viết khác ).

   Hơn nữa tuyển thơ cũng đã được anh viết bình quá chí lý và hay rồi! Vậy thì cứ xin để các nhà văn, nhà thơ, các nhà nghiên cứu bình luận văn học... cùng các đọc giả xem và thời gian kiểm nghiệm.

   Còn tôi, một lần nữa tôi vẫn khẳng định rằng: Phạm Ngọc Thái là một nhà thơ có tầm cỡ của một thi nhân thế giới - Chân dung thơ anh là chân dung của một thi hào !!!

                                                          BN
                                                      viết tại Hà Nội - thu đông 2006

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 34:


                ĐÊM TRUNG THU & ĐỨA ĂN MÀY


Trước đứa ăn mày tất cả chúng ta hoá Thánh!
Nó đói lòng cúi lậy rất từ bi
Đêm trung thu đèn hoa chăng sáng
Không che nổi cái bóng gầy đi của đứa ăn mày.

Nó còn địu một bé em còm cõi
Ăn mày từ thuở khai sinh!
Hai đứa ăn mày mặt lạnh như trăng
Hoà phối cảnh vào bức tranh xứ sở.

Tôi đang đắm hồn say tìm thi tứ
Gặp cảnh tình lòng bỗng rối ren
Biết trên đời còn lắm thương tâm
Có trốn quên cũng không trốn nổi!

Dưới gầm trời này có phải đã muôn năm như vậy:
- Kẻ cần cơm bên những đứa cần vàng...
- Lũ cần tình thương sống lẫn giống bạo tàn...
Và gộp lại gọi chung là Nhân Thế!

Con chim thơ ngửa cổ lên trời cao để
Hót chơi hay là vứt bút đi?

                          Đêm trung thu 1992
      


    Đây là một bài thơ mà tác giả viết về cái nghèo đói:

         Trước đứa ăn mày tất cả chúng ta Hoá Thánh!
         Nó đói lòng cúi lậy rất từ bi...

  Nghĩa là, cái đói khổ đã đẩy con người ta xuống hàng cấp thấp đê hèn! Nhưng đây lại chỉ là hai đứa trẻ: Đứa lớn vẫn còn bé , gầy yếu,cõng trên lưng một bé em còm cõi:

         Ăn mày từ thuở khai sinh!
                         
  Và hai đứa ăn mày ấy đã xuất hiện trong một khung cảnh nào? Đó là vào:

         Đêm trung thu đèn hoa chăng sáng
                           
  Bức tranh tạo nên một cảnh tương phản đến khốc liệt. Vào đúng cái ngày, đúng cái đêm rất vui, đêm hạnh phúc giành cho con trẻ trên toàn trái đất này!... Bố mẹ chúng đâu? Và là ai? Ta không biết.

  Nhưng cái hiện thực ấy thì thật tội nghiệp , xót xa.Còn với chúng, phải sống như thế nó sẽ nghĩ gì? Thậm chí nó chưa đủ tuổi để nghĩ đến thân phận của mình nữa:

         Hai đứa ăn mày mặt lạnh như trăng
                           
  Cái màu trăng rằm tháng tám thì trong sáng, đẹp và rực rỡ thế! Còn màu trăng trên mặt những đứa trẻ thì lạnh lẽo, làm ta rợn gai người. Tác giả vừa sử dụng hình ảnh của màu sắc thơ tượng trưng, vừa tạo nên sự đối nghịch khốc liệt. Và chính hai cái màu trăng ấy:

         Hoà phối cảnh vào bức tranh xứ sở...
                           
  Nó đã đặt câu hỏi vào đất nước, xã hội và con người chúng ta đang sống hôm nay? Bài thơ đã kết thúc trong những mâu thuẫn như không thể nào tháo gỡ nổi trên cõi đời, trong bể nhân tình thế thái này:

        Dưới gầm trời này có phải đã muôn năm như vậy:
         - Kẻ cần cơm bên những đứa cần vàng...
         - Lũ cần tình thương sống lẫn giống bạo tàn...
         Và gộp lại gọi chung là Nhân Thế!

  Ta nhìn ra thế giới hôm qua, hôm nay và ngày mai: châu Á, châu Âu, Châu Phi và Mỹ La tinh - Những con người đang bị quyền lực, bom đạn, chiến tranh giết chóc. Những người da đen đói khổ sống không bằng con vật.

   Cuộc sống con người đã như thế, cứ như thế mãi biết bao giờ hết? Cái hiện thực truyền đời đang đe doạ cả cộng đồng này! Giống như những vòi bạch tuộc, đổi vòi này thay bằng vòi khác...

  Thực tế dội vào chẳng bao giờ hết bất công ngang trái ấy! Tạo thành một thế giới quan giằng xé trong lòng nhà thơ? Để anh viết những câu thơ kết đầy bế tắc:

         Con chim thơ ngửa cổ lên trời cao để
         Hót chơi! Hay là vứt bút đi (?)

  Dẫu quan điểm thế nào thì đấy cũng là cách nhìn của tác giả. Giá trị tích cực của bài thơ là những tiếng nói như máu, những tiếng nói nhân đạo từ bên trong!...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 35:


       ÁO TRẮNG TRONG THƯ VIỆN

Anh vẫn tới những buổi gặp em trong phòng đọc
Lặng lẽ tìm qua vóc dáng người xa
Anh vẫn nhớ hôm nào gặp mặt
Tháng ngày trôi bóng em chẳng phai mờ.

Rồi tự trách với mình sao buổi ấy
Không bắt chuyện làm quen hay trao gửi lá thư?
Để đêm nay tìm em mà chẳng thấy
Biết không em, anh vẫn đợi chờ!

Ôi, trí tưởng chỉ còn hình dáng
Đôi mắt dịu hiền bím tóc nhỏ xinh xinh
Rất vô tình em chao đưa tinh nghịch
Như hẹn hò khuấy động lửa tim!

Nỗi nhớ người yêu lâu ngày xa vắng
Bao thâm trầm sâu lắng mênh mang
Em hiển hiện một thân mình xinh xắn
Trên nét mặt từng người, thơ lật từng trang.

Anh sẽ gọi tên em bằng cái tên đẹp nhất!
Dầu tên em anh đã biết gì đâu?
Có một chiều... một canh khuya...
                em đi, về trong lẩn khuất
Cả chốn em nằm, phòng em ăn...
                          anh chẳng rõ nơi nào?

Anh vẫn nhớ! Áo trắng ơi, anh vẫn nhớ!
Âm thầm đi những chiều lặng vẩn vơ
Để rồi tới nơi ngày đầu gặp gỡ
Ru êm đềm trên mỗi một dòng thơ.

                        Trích nhật kí 22-10-1978


     Bài thơ này tôi đã bỏ quên trong trang sổ nhật kí tình yêu! Chợt ngồi đọc lại kỉ niệm xưa thấy êm đềm và mơ mộng biết bao.

  Cuộc đời vụt qua như bóng chim bay...





__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________











  BÀI BÌNH LUẬN CỦA BẠN ĐỌC:


   Vừa qua anh Trần Việt Thịnh: Một bạn đọc yêu thơ Phạm Ngọc Thái đã viết bài được xuất bản trong Tạp chí Tháp Bút - Câu lạc bộ Văn học Thủ Đô!... Nay xin đăng trên Việt Nam Thư Quán này - để bạn đọc bốn phương cùng tham luận:

  


                      PHẠM NGỌC THÁI - NGƯỜI HAI LẦN THI SĨ

                                                                                 Trần Việt Thịnh
                                                                  NS Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội

                                              
                                                                    

     Có một triết gia từng nói: "Hạnh phúc của đời người là được sống và làm những gì mình yêu thích!" Phạm Ngọc Thái là một trong những người như thế. Anh yêu thơ, say thơ và làm thơ khá nhiều.

Tôi biết đến thơ anh từ những năm 70 của thế kỉ trước, và cảm thấy anh thực sự hạnh phúc với công việc mình làm. Nếu thơ ca là ngôi đền kì vĩ và cao sang, thì có thể coi anh là một tín đồ của không nhiều tín đồ trong ngôi đền đó.

Thơ anh gồ ghề, hầu hết là thơ tự do, ít tuân theo niêm luật, song nó chứa đựng nhiều mặt của cuộc sống. Anh mượn thơ như một công cụ để lý giải sự đời:

   Đời bình dị - Mái tường sạt đổ
   Lẽ sống giản đơn... mâu thuẫn chất chồng... 

Hay là:

   Đời chỉ thế có gì quan trọng
   Đừng cao siêu
                 cũng đừng quá coi xoàng!

   Anh viết nhiều, sắc mầu đủ cả. Về những ngày ở Trường Sơn anh có những vần thơ đẹp:

   Xin em một nhành hoa cài lên nắp ba lô
   Đường chiến trường cuốn bay bụi đỏ
   Đường ra trận trải đầy nắng gió
   Hãy gắng theo ta vào đồn lửa đêm nay.
           ( Người chiến sĩ và hoa phong lan - Bài thơ số 39*tr.3 )

Về nỗi nhọc nhằn của những người con xa xứ:

   Kẻ tìm vàng - Người vì cảnh nghèo đi
   ... Hạt muối xót tháng năm và lòng ai đắng
   Tôi nhận chìm tôi vào những lãng quên!
            (Nỗi trăn trở người đi tìm vàng - Bài thơ số 80*tr.6)

  Anh đã đau nỗi đau của sự đời lắm éo le mà có thật. Những ngày ở xa quê anh viết nhiều thơ về vợ con, tôi thích cái tứ:

   Có một khoảng trời để thương để nhớ
   Là khoảng trời ở đó có em!
   Những bóng cây trên đường phố thân quen
   Đêm đêm chiếc lá nhớ lại bay về!
                                                       Xào xạc...
             (Có Một Khoảng Trời - Bài thơ số 72*tr.5)

   Anh xin làm một chiếc lá, mà đây là lá nhớ lá mong... của một thân cây trên con phố quen thuộc ở quê mình. Anh viết về thiên nhiên , về tình yêu đôi lứa trong cách nhìn mang triết lý nhân sinh:

   Bờ Bãi Đời Người - Cuộc Sống Tình Yêu
   Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân Phật Tổ!
                               ( Em Về Biển - Bài thơ số 95*tr.6)

Anh thương một đứa trẻ ăn mày:

  Trước đứa ăn mày tất cả chúng ta Hoá Thánh!
             ( Đêm Trung Thu Và Đứa Ăn Mày - Bài thơ số 34*tr.3)

Rồi anh xót xa cho người em vợ vừa lìa bỏ cõi trần:

   Người sống đưa chân người chết đây
   Đầu bạc làm ma mái xanh này?
   Mẹ, cha... queo quắt còn ham thọ
   Em nhởn thanh xuân lại vội quay
              (Làm Ma Em Vợ - Bài thơ số 57*tr.4)

Để nói về nỗi tình trước cảnh người quét rác đêm, anh viết:

   Trăng như đứa không nhà trôi lạc lõng
   Con nai vàng chết bóng thu xưa (...)
   ... Cô quét lá đêm hồ khe khẽ vào khuya...
               (Cô Quét Lá Đêm Hồ - Bài thơ số 9*tr.1)

Thơ anh bao trùm nhiều đề tài, thể loại, loại nào cũng đậm đà sâu sắc đến lạ kỳ. Mảng thơ tình anh viết khá hay và rất trội:

   Em đến để làm sông làm sóng
   Để cuộc đời đang vắng... bỗng phi lao...
               (Tiếng Ếch - Bài thơ số 58*tr.4)

Anh cũng thường sử dụng những hình ảnh thiên nhiên rất đời thường để nói về nỗi quạnh vắng của tình yêu! Mà câu thơ không kém phần dung dị và hay:

   Thiếu vắng em nên anh lẻ bóng
   Lá vàng rơi thay vào chỗ em ngồi...
               (Một Góc Hồ Tây - Tr.1)

   Ngay trong bài thơ Người Đàn Bà Trắng đã có tiếng vang của anh, có những câu thơ mà hình tượng đạt đến sự hoàn bích:

  Người đàn bà đi trong mưa rơi
   Chứa một trời thầm như hoa vậy...

Hay là:

   Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
   Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                                  suốt đời chèo sông vắng
   Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
    Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau!
   ... Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...
                     (Người Đàn Bà Trắng - Bài thơ số 38*tr.3)

    Nó không giống Xuân Diệu hay Thế Lữ. Có chăng phảng phất đâu đó của thơ Hàn Mặc Tử. Có chút cay chua của Hồ Xuân Hương, hoặc có âm hưởng của Uýt-Man (nhà thơ Mĩ), của Tú Mỡ trong cách nhìn của anh về hiện tại:

   Bà chủ quán bước ra ngoài đón khách
   Bóng nàng đi dẫm bẹp cả hoàng hôn...
                     ( Bà Chủ Quán - Bài thơ số 96*tr.6)

Lâu lắm rồi, thi đàn của ta vẫn còn hiếm lắm những bài thơ hay để ca lên được, thăng hoa lên được thi vị tính chất của cuộc đời... qua sự chắt lọc của người nghệ sĩ - mà Phạm Ngọc Thái là một nghệ sĩ giầu chất men say.    

  Thơ anh không dễ đọc và cũng không dễ hiểu. Song, đọc đi đọc lại ta mới thấm cái sâu xa lí lẽ con người trong cuộc tồn sinh. Anh muốn đi đến tận cùng của sự việc,mà thơ ca đạt đến độ này thực khó!...

Miệt mài như con ong, anh chắt chiu cho từng trang viết. Có lúc tưởng chừng sự thái quá làm anh nhập thiền vào cõi thi ca! Thơ anh sẽ được nhiều người biết đến trong những thời gian tới.

  Ở cái tuổi 50 có lẻ tôi thấy anh vẫn còn sung sức lắm, anh đang say viết những bài thơ và những bài bình thơ... giúp bạn đọc cảm nhận đầy đủ hơn về lẽ Chân-Thiện-Mĩ ở đời!

Nữ thi sĩ Nga On Ga Béc Gôn có viết: " Trong số nghề nghiệp và nghệ thuật tác động vào tâm hồn con người, không có sức mạnh nào vừa khoan dung vừa tàn nhẫn hơn thơ. Không có công việc nào tự nguyện và đầy đủ hơn công việc phục vụ thơ. Không có tình yêu nào được đền đáp hơn tình yêu thơ - Và bởi vậy người nào yêu thơ là hai lần thi sĩ " : Phạm Ngọc Thái là một người như thế !...
 
                                                                                          TVT. 

                                                                                                                         

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 36:


          ĐÊM HỒ TRÚC


Đêm nghe Trúc Hồ động
Tiếng chão chuộc vọng đưa
Chợt lòng anh thổn thức
Chuyện ngày xưa ngày xưa...

Tình yêu như cơn mưa
Thấm sũng đời bãi cát
Hồn thiếu nữ ngây thơ
Một chân trời tím sắc.

Cuộc sống bờ bến nước
Đầm khoả ánh trăng vàng
Song cuộc sống còn cả
Dông bão và ly tan!

Vòm xanh kia vẫn cũ
Chỉ có hương bay ra
Sóng vỗ không thấy khác
Bóng nước xa mờ xa.

Anh nhìn bao đôi lứa
Đến chỗ ta ngày xưa
Nụ hôn thành dấu hỏi
Cháy lên trời hư vô (?)

Trúc Hồ đêm hồ đêm
Hương mãi vòng ký ức
Tiếng chão chuộc em ơi!
Còn vọng bên bờ nước...

     
              Phạm Ngọc Thái
                    5/1994
       


   Con người - Có khi người ta nhận ra sự tồn tại, niềm hạnh phúc đắm say chỉ từ những tiếng kêu của một loài vật nào đó trong đêm.

      Bài thơ chứa chất tình đời này : Từ mở đầu đến kết thúc, tác giả cũng chỉ lắng trong cái tiếng kêu của những con chão chuộc ở hồ đêm ấy. Tình yêu cuộc đời, tuy rất gần gũi với đời thường nhưng lại chỉ toàn trong mộng ảo...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 37:



          THÀNH PHỐ MƯA RƠI


Em hãy gảy bản tình lên chút nữa
Và có nghe trong thành phố mưa rơi?
Hãy đắm làn hoa thơm trinh nữ
Dòng suối tinh mai khoả tắm chân trời.

Gió ru khẽ mơn man cây trước cửa
Chúng dập dìu tựa thể đang yêu (!...)
Trong tình ấy ! Gió cây đều ướt cả
Đầm đìa muông dại biết bao nhiêu.

Em hãy thả mảnh hồn con bướm trắng
Mà phiêu diêu quên thực tại nhọc nhằn
Ở giữa lưng trời... tận miền xa vắng
Lòng nhớ nhung em anh cũng thương thầm.

Gió nhè nhẹ! Em ơi, mưa nhè nhẹ!
Chỉ riêng lòng anh bão không thôi!
Cứ để hồn anh trong nước lạnh
Với màu mây hoang trôi đến xa vời...


                   Phạm Ngọc Thái
                     10/1996
         

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 38:


            NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG

                Người đàn bà đi trong cơn mưa rơi
                Chứa một trời thầm như hoa vậy...

                               

Chiếc mũ trắng mềm em đội bàu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Đôi mắt em đong những áng mây
Người đàn bà trắng!...

Em đi - về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
Xoã ngang vai mái hất tơi bời.

Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
Người đàn bà ai mà định nghĩa?

Đường xưa đó về đây em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve xác gió và xác của mưa.

Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                      suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau!

Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Những đêm sao buồn những đêm gió khát
Khúc thơ tình anh lại viết về em!
Người đàn bà... ngậm cả vầng trăng...

              
              Phạm Ngọc Thái
                      1990
        


     CHUYỆN VỀ NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG -  Nhà thơ gọi em bằng cái tên Người Đàn Bà Trắng (NĐBT), thực ra khi ấy em vẫn còn là một thiếu nữ:

       Chiếc mũ trắng mềm em đội bàu trời
       Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc

   Từ chiếc mũ vải trắng mềm em thường đội trên đầu lẫn vào trong khóm mây, và khóm mây kia nghiêng trôi trên mái tóc em. Nghĩa là, bóng em đi hiển hiện dưới một bàu trời cao vời vợi: ấn tượng nhà thơ về em cứ vờn bay cùng trời mây gió cuốn. Đến đôi mắt của người yêu:

       Đôi mắt em đong những áng mây
                                 
      Đôi mắt của mùa thu êm ái ngọt ngào, trong xanh và xa thẳm. Bích Khê trong bài thơ Tranh Loã Thể cũng đã tả về đôi mắt người mỹ nữ:

       Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường

    "châu" ở đây là châu ngọc - Đôi mắt đẹp của người đàn bà được thi nhân mô tả ấy là những cảm xúc mang tính mỹ học (châu ngọc, nghê thường), thân thể nàng cũng trinh trắng bay ra như hương như tuyết. Khoé mắt nàng lung linh ánh sáng kỳ ảo dị thường.
   
      Còn NĐBT - đôi mắt em lại đẹp một cách hiền dịu , mộng mơ... Nhà thơ đã cảm xúc hình ảnh từ trong vũ trụ, trời đất mà tả về em.

     "...đong những áng mây" : anh đã phiêu du trong đôi mắt ấy. Đôi mắt người yêu vừa huy hoàng lại vừa nhân ái. Nó chìm ngập một thế giới...chiếu rọi vào những ngõ ngách tăm tối, làm cho cuộc đời anh sáng bừng lên! Và cũng từng làm tan nát trái tim anh!

     Đôi mắt người yêu mang đầy sự huyền ảo như Xuân Diệu đã viết:

       Đến tan cả đất trời
       Anh mới thôi dào dạt

    Em thật hiền! Ta đã yêu em từ đôi mắt ngời lên như một trời châu báu, là cánh cửa tâm hồn của người đàn bà... mà thăm thẳm bao la cả bể ái tình. Sang đoạn thơ hai hình ảnh người thiếu nữ hiện lên đi giữa cuộc đời, qua một khung cảnh thiên nhiên rực rỡ:

       Em đi - về... chao những hàng cây
       Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
       Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội...

     Cả thềm nắng hắt lên mình em như tơ lụa của đất trời, rồi gió thổi, cây đưa...Vẫn chiếc mũ vải trắng mềm xưa mà em thường đội lệch, che lên khuôn mặt đẹp của em như một vầng trăng mọc.

     Cái bờ hồ gió thổi ấy chứng kiến bao nhiêu kỷ niệm của nhà thơ đã có với em. Những tháng năm anh đã sống trong êm đềm, hạnh phúc của tình yêu!

     Giờ đi lại những con đường đã qua, anh như nghe thấy cả một khúc tình ca đang sống lại! Và ở đó, mái tóc người con gái xưa vẫn xoã tung bay trên đôi vai trần trắng của nàng :
       Xoã ngang vai mái hất tơi bời
                           
     "tơi bời" ở đây có ý nghĩa của sự chói loà, chói ngợp...bởi sự chinh phục thời con gái của em. Là tình yêu tơi bời, mãnh liệt và sấm sét của nàng.

    Tơi bời là tơi bời xuống sự sống, là bão cuốn gió nổi phong ba, là sức mạnh phóng túng của con người Nàng có thể làm say đắm , ngả nghiêng cả tâm hồn, trí não và trái tim ta!

    "Xoã ngang vai mái hất tơi bời" : Nó tôn vinh thêm sự choáng ngợp, rực rỡ bởi quyền năng thời con gái của em. Em đi - Vẫn bàu trời trong xanh, mĩ miều mềm mại... với chiếc mũ vải mềm xưa và khóm mây trắng nghiêng trôi trên mái tóc.

     Nhịp thơ trải dài ra như những làn mây, lớp lớp trên những dòng thơ. Bồi hồi trong kí ức xưa, hồn nhà thơ như con đò mộng lạc vào nơi bến vắng cô đơn!

    Chỉ còn nghe thấy tiếng gió táp mưa sa, cùng những lá vàng tháng năm rơi phủ xuống trong trời đất. Trong cảm xúc, tiếng lòng nhà thơ đã cất lên gọi vọng tình em:

       Đường xưa đó về đây em ơi!
       Những con đường đã đầy xác lá rơi
       Xác ve xác gió và xác của mưa...
                          
      Những con đường ấy giờ đây thật là hoang dã... Cảnh thơ đã nói về qui luật bụi cát của thời gian. Trên con đường người con gái đã đi qua cuộc đời nhà thơ, dù cuộc sống có bao nhiêu trăn trở, thời gian cứ trôi đi, nhưng những tháng năm ấy...hình bóng em không phai nhoà.

    Thân thể của người yêu như một vườn đầy chim và hoa thơm của trái. Tấm thân em, tấm thân của người đàn bà quí giá vô vàn. Tình yêu em để lại đang làm xa xót trái tim anh!...

    Người con gái năm xưa ấy cũng đang phiêu dạt nơi nào trong gió mưa phủ táp cuộc đời? Dông bão sẽ dội xuống quanh em. Bể đời phong ba, mà em như một đoá hoa thơm rực rỡ đang bị nhấn chìm , vò xé ở trong đó!

    Hình ảnh đoạn thơ nghe như trong giấc mộng : xác gió, xác mưa... đã đầy xác lá xác ve...trôi. Đọc đoạn thơ lên ta thấy như những năm tháng, những lớp lớp thời gian chồng lên nhau, cùng với xác hoa lá thiên nhiên phủ xuống nấm mồ tình!

     Bụi cát thời gian đang trôi qua cuộc đời họ. Những kỉ niệm êm đềm, và những tối yêu em, rất xa...nhưng vẫn lẩn khuất trong tâm tư của lòng chàng. Khi những ánh điện đêm thành phố, bàu trời sao giăng chiếu qua khoảng trống của những tán lá cây soi lên mình em...khuôn mặt em tha thiết biết bao. Đôi má em bàu mịn mà như một miếng trăng thơm, anh chỉ muốn cắn hôn lên đó.

    Mắt em nhìn thân thương, dịu dàng trìu mến. Anh khẽ kéo em vào đắm đuối trên đôi môi nàng ngọt ngào như thể trái cây. Bóng cây mờ tỏ che khuất đi những cử chỉ thèm muốn của nỗi đam mê (?)

    Anh lần qua làn áo mỏng xoa trên thân thể nồng cháy của nàng. Anh đặt lên bộ ngực êm mát của nàng - Hai bàu trái cũng mũm mĩm, nóng hổi cứ xúng xính trong tay anh. Mắt em nghiền nhắm lại đưa hồn vào cõi ru mê!...

    Ôi! Cái của người thiếu nữ mãi mãi là báu vật mà nàng mang tặng nó cho ta! Bàn tay anh chỉ muốn đi tìm vào cõi thiên thai của nàng - Đi từ trên xuống dưới tới tận chỗ cuối cùng để vào tận nơi thẳm sâu ở trong em. Bà Hồ Xuân Hương đã tả về cái đó của em thế nào:

       Cỏ gà lún phún leo quanh mép
       Cá diếc le te lách giữa dòng...

    Anh lại gọi đó là những sợi lông tơ tiên, là những cánh hoa kim. Anh đã xoa lên những sợi lông tơ như những cánh hoa kim ấy. Anh khẽ vén búi cỏ gà để vuốt ve hai bên mép thiên tạo của em.

     Đôi chân trần trắng như ngà em giương cao như đôi cánh hạc, để lộ ra cả một vòm điện ngọc : Đó là cổng trời!...Ở nơi ấy vào cung nguyệt, một động ngọc ngà tuyệt đẹp! Khe vào cổng sâu thẳm để đón tình yêu của anh vào với em. Nơi giáp gianh giữa trời đất, âm dương tận cùng gặp nhau. Như trong bài thơ NĐBT đã viết:

       Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
       Người đàn bà ai mà định nghĩa(?)
                          
     Đó là chuyện tình ái vĩnh cửu và khả ái mà người đàn bà đã mang lại cho ta! Cụ Nguyễn Du cũng đã tả về cái của nàng Kiều:

       Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên

    Khi ta ngả mình lên em...thân thể em như cả một bàu trời trắng toát. Vũ trụ đang toả ngợp tràn loá đầy ánh sáng. Sức hút nơi ấy của em còn mạnh hơn sức hút của trái đất.
   
     Một núm con con... Nhưng đây là vòm cửa của cả một động thiên thai! Cái vòm cửa vũ trụ tạo hoá đã dầy công để tạo ra, mà gắn lên tấm thân người đàn bà. Nơi ở giữa, khi hai bên kẹp đùi em khẽ nép lại, đã loá ra những ánh sao thần tiên và tuyệt mĩ biết bao!

    Vũ trụ ấy của em đã sinh ra tất cả các kiệt tác của nhân loại này, cao vời vợi và bất tử! Chính tình yêu và tấm thân em đã sinh ra cả mùa xuân bất diệt đầy hoa thơm, trái ngọt cho cuộc sống.

     Sinh ra mùa thu của bàu trời trong xanh êm đềm, với những đêm thu tuyệt diệu đầy những mộng mơ. Của mùa hè gió mát và tiếng chim ca rộn rã. Nhưng đồng thời em cũng sinh ra cả mùa đông giá lạnh băng hàn...

    Giờ đây nhà thơ chỉ còn nghe thấy tiếng gió mưa phủ lên những con đường ấy ( đã đầy xác lá, xác ve...trôi ). Cái bờ hồ gió thổi ấy ngàn năm sau vẫn còn quyến luyến bóng hình em ở đó! Mẫi mãi ở trong anh...

    Tôi xin trở lại phân tích sâu thêm về đoạn thơ ba:

       Nỗi niềm thao thức
       Những đêm trăng nước...
       Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai !
       Người đàn bà ai mà định nghĩa (?)

    "Chùm trinh em hát..." hình ảnh thơ ca đã được cách điệu hoá.

    Trong bài thơ Bẽn Lẽn của Hàn Mặc Tử : Vào một đêm trăng sao lòng những cô đơn - Thi nhân đã mơ đến những giây phút được vui vầy với người trinh nữ : Ông mường tượng ra cả cái của nàng cũng giống như vành nguyệt đang in soi trong khe nước. Lòng thi nhân bồi hồi thảng thốt kêu lên:

       Ô kìa! Bóng nguyệt trần truồng tắm
       Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe...

   Đó là một áng thi tuyệt tác, có thể coi đó là những câu thơ vàng... Ông run rẩy mê man đắm nhìn cái vầng trăng của người trinh nữ ấy:

      Tiếng lòng ai nói? Sao im đi?

Chính bởi thế Bẽn Lẽn đã trở thành một trong số bài thơ hay hàng đầu của ông. Còn cái ấy của NĐBT thì sao?

       Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!

    Hình ảnh thơ mô tả lại mang màu sắc trừu tượng và gợi cảm.

    " Chùm trinh em hát...": Nó đã mang cái của nàng bay lên! Suy cho cùng vũ trụ và thế giới đều tồn tại và sinh ra ở đó! Nó vừa vĩ đại vừa man dại...

    Nếu không có cái chỗ thiên thai ấy của người đàn bà thì không có thế giới, không có cả linh hồn lẫn sự sống và cũng không có ý nghĩa gì về lịch sử của thế gian này!

       Người đàn bà ai mà định nghĩa(?)

    Tôi nhớ đã được đọc những trang sách viết về thân thế và sự nghiệp của văn hào Nga vĩ đại Lép Tônxtôi - Ông là một thiên tài xây dựng hàng trăm tính cách về đàn bà có những mẫu mực khác nhau.

     Người từng nói những câu đại ý rằng: Không thể đưa ra những luân lý có tính khuôn mẫu nhất định đối với người đàn bà, mà chỉ có những sự tìm tòi, tìm tòi và tìm tòi mãi...
Nàng không thể nào định nghĩa được trong sự tồn tại của đời ta? Câu thơ treo trên đầu ta như một câu hỏi vĩnh cửu, lại như thể một định mệnh!

     "Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!" - Đoạn thơ tả khúc triết này đã đưa thi phẩm NĐBT bay vào cõi vô biên! Và là bài ca bất hủ , huyền bí linh thiêng viết về đàn bà.

    Mỗi khi " chùm trinh em hát ": Dường như cả vũ trụ dạo nhạc quanh ta. Cái vòm cửa thiên thai ấy lại mở ra để cất cao bản xô-nát tuyệt hảo nhất thế gian:

       Người đàn bà ai mà định nghĩa (?)
       Người đàn bà ai mà định nghĩa (?)

     Đó là những câu thơ về đàn bà hay đạt đến độ đẳng cấp. Viết về tình yêu và đàn bà: NĐBT hay vào hàng kiệt tác! Rồi nó sẽ trở thành một tượng đài lộng lẫy của thi ca...

    Tôi xin bình sang đoạn thơ 5 - Đây lại là một mảng thơ đời! Nó đã triết lý về tình yêu và cuộc sống giữa nhà thơ với nàng:

       Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
       Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                                     suốt đời chèo sông vắng
       Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
       Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau (!)

    Mâu thuẫn giữa cuộc sống - Tình yêu là vậy! Đó cũng là hai mặt nghịch lý của cuộc đời trong cõi nhân gian:

       Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu

     Còn anh cũng không đầy mình để cứ làm mãi cái anh chàng Trương Chi suốt đời chèo thuyền trên con sông quạnh vắng cô đơn, rồi tương tư nàng Mỵ Nương mà chết.

     Thực ra, chảy trong tình thơ thì anh cũng đã thầm tương tư em suốt đời rồi! Mối tình duyên của nhà thơ với NĐBT cũng là một bi kịch tình! Vết thương trái tim đôi trai gái ấy tháng năm vẫn không lành lại được:

       Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
                                   
       Nhưng cái Con Đường Lông Ngỗng Trắng mà nàng Mỵ Châu đã rắc cho chàng Trọng Thuỷ theo, thần tượng thì rất đẹp! Để cuối cùng chàng cũng nhảy xuống biển mà chết, hoá thành ngọc trai giữ tình son sắt với nàng.

    Nhưng nó bi ai quá! Cái hay của khúc triết lý tình trong bài thơ NĐBT là nó đã được viết như đời. Trong tấn bi kịch tình yêu ấy: mối tình bị tan vỡ phải chia lìa năm tháng, nhưng tình thơ đã không kết thúc bằng sự bi thảm như một định mệnh.

     Đôi trai gái vẫn phải sống và tồn tại ! Dù là theo chiều gió cuốn của cuộc đời...Phải chăng đó cũng là một cuốn tiểu thuyết "cuốn theo chiều gió" như bao bi kịch Tình - Đời trên bờ bến nhân gian?

    Cả đoạn thơ thấm đẫm giọt lệ, nó như những tiếng than bật ra trong đời sống đầy mất mát và đau đớn của tình yêu!

     Đây là một trong hai mảng thơ xương cốt nhất - Mảng thứ nhất như trên đã nói chính là đoạn thơ ba: "Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!"... Làm thành nền tảng - Nó như tim óc, như tuỷ sống, như cái cây đã được kết thành trái chín cho cả tình thơ NĐBT này.

    Trên con đường vô định... nhà thơ vẫn thiết tha, khao khát gặp lại người thiếu nữ. Trong những đêm hoang vắng và sâu thẳm của không gian mênh mông, lòng anh lại âm thầm khắc khoải:

       Những đêm sao buồn những đêm gió khát
       Khúc thơ tình anh lại viết về em!
                          
       Những ngôi sao trên vòm trời xa xôi kia, nó cũng hiu hắt như nỗi vắng vẻ, trống lạnh của nhà thơ. Những ngọn gió đêm vô tình bay qua, như thể vẫn còn cất giữ ngọn lửa tình mà người thiếu nữ xưa từng sưởi ấm trái tim anh! Để rồi bài thơ đã được kết thúc bằng một câu thơ tuyệt bút đẹp nhất về nàng:
 
      Người đàn bà... ngậm cả vầng trăng...

     Cái vầng trăng ấy của nàng quen quen mà vẫn lạ! Nó cứ nguyên thuỷ như hang động thời tiền sử, lại huyền bí như Thánh linh... Đây là một câu thơ siêu thực chứa đầy trầm tích ẩn dụ đã được thăng hoa!

     Một thiên tạo vĩ đại đang nép trong tấm thân người đàn bà hay chính nàng là một vầng trăng? Nhưng chao ôi!...Dù gì thì nàng cũng đã "ngậm" cả cái vầng trăng của nàng để rời bỏ nhà thơ để đi rồi!

    Những tháng năm buồn nhớ về em: Anh đã viết thiên tình ca NĐBT bất diệt này để lại cho thế gian!

    Cuối cùng xin mượn cụ Nguyễn Du đôi câu thơ mà Người đã kết trong Kiều để khép lại bài viết bình về thi phẩm NĐBT ở đây!

     Nhưng nếu chẳng may có ai đó không ưa cách bình tán thơ như tác giả ở trên, xin cũng được miễn thứ! Đó chẳng qua cũng chỉ là những tiếng nói tri âm thôi mà...

     Thiết nghĩ: trong cái bể khổ trầm luân này, nếu có thể mang lại được cho nhau những phút giây cảm khoái - Thì âu đó cũng là một điều có nghĩa:

       Lời quê chắp nhặt dông dài
       Mua vui cũng được một vài trống canh.

                                                                  Viết mùa thu năm Quí Mùi 

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 39:


                
           NGƯỜI CHIẾN SĨ &
             HOA PHONG LAN
                    .Tặng người thiếu nữ thuở thiếu thời
                      

Sao em không tắm nắng trên đồi
Không gội đầu dưới suối
Quấn làm duyên quanh cành cụt chơ vơ.

Hoa phong lan, em ơi có nghe!
Ta quen nhau từ độ nào đấy nhỉ?
Nhớ buổi Trường Sơn quí đôi dép cao su
Biết nắng lửa yêu vành tai bèo nhỏ
Gặp em trên đèo mây hóng gió
Tóc mượt xanh theo hai mùa nắng mưa...

Khi miệng ta quen đếm nhịp chày giã gạo dưới Ta Ka
Tai ta quen nghe tiếng đàn t.rưng trên bản Tà Kơi xa réo rắt
Má quen nóng bừng nâng cần rượu Măng Tôn, Đắc Sút
Mắt quen nhìn nghìn độ lửa đêm sâu

Vẫn hành quân B52 gầm rít trên đầu
Ta thuộc từng đường xuyên rừng ra trận
Quen từng đường Đắc Tô, Tân Cảnh
Như quen đường Khâm Thiên - Hồ Gươm! (*)

Con sông Pô Kô máu nhuộm đỏ dòng lòng vẫn trong xanh
Em gái Vân Kiều chiếc yếm đơn sơ thuỷ chung gùi đạn
Ôi, đỉnh Chư Mom Ray bom cày lửa xém
Lá vẫn rì rào theo ta trọn tuần trăng
Có phải chính nơi này? Hoa phong lan, em ơi quen anh!

Ta lại gọi tên em!
Cái tên quen thân như một người bạn gái
Rất yêu đấy đứng nhìn không dám hái
Nẻo đường qua ngan ngát hương xa

Ta yêu hoa như yêu bóng trăng ngà
Không thảng thốt chỉ ngỡ ngàng nhè nhẹ
Em là niềm thương đời chiến sĩ ta đi!

Xin em một nhành hoa cài lên nắp ba lô
Đường chiến trường cuốn bay bụi đỏ
Đường ra trận trải đầy nắng gió
Hãy gắng theo ta vào đồn lửa đêm nay!

Ta cầm hoa nâng niu trên tay:
Em có phải nàng Ngà của chàng trai Kặm Phạ
Sao mịn màng hương trắng mát đêm sương?
Em có phải nàng tiên thứ bảy trên nương
Sao duyên dáng dễ thương dễ nhớ?
Em có phải con hươu, con nai dưới buôn ta đó
Mắt huyền trong một bóng sao đêm

Tên em ta gọi mãi trong tim!
Em đứng đó bốn bề lửa nóng
Em đứng đó dầm mình trong nắng bỏng
Xoã đầu gội lũ Tây Nguyên
Hoa vẫn trắng ngần nhuỵ vẫn ngát hương thơm.

Bỗng một sớm mai
Khi con chim rừng mới lên tiếng gọi
Ông mặt trời mới vươn vai đứng dậy
Lũ làng đánh cồng, đánh chiêng.

Ta bàng hoàng khẽ gọi tên em:
Hoa đã rụng rồi còn đâu hương cánh trắng
Mắt khép lại rồi còn đâu sao ngọc sao kim
Hố bom đào sâu nhói tận trong tim!

Ta lượm nhánh lan rơi trồng lên miệng hố bom
Mỗi sớm mỗi chiều cùng nắng mưa chăm bón
Sự sống trở lại rồi, hoa phong lan em ơi đẹp lắm!
Tất cả hồi sinh trả lại cho ta...

Ta yêu hoa trong tình yêu đất nước bao la
Không rên rỉ nhưng thiết tha say đắm
Mới hiểu tình yêu vẫn gối đầu lửa bỏng
Diệt quân thù giục bước xông pha!

Ngày mai về
Dẫu không còn trở lại bên hoa...
Hoa phong lan, em ơi hãy nhớ!
Ta đã mang tình em từ những tháng năm còn khờ dại
Ngoài chiến trường theo trọn cuộc hành quân
Trong suốt nẻo đường dài ta vẫn gọi tên em!

                               . Rút trong nhật kí ra trận đời chiến sĩ                 
                  
        
(*) Thời gian đó gia đình tôi sống ở phố Khâm Thiên Hà Nội

------------------

     Vào một mùa trăng trên đường ra trận, vô tình tôi nhận được tin: người con gái năm xưa ở quê hương đã lấy chồng? Rồi trên đường hành quân qua một khu rừng đã bị đốt cháy vì bom B52 của giặc Mĩ trút xuống, chỉ còn lại những vùng đất nhuốm than đen... đây đó một số thân cây vẫn bén lửa đang âm ỉ cháy. 
    Trên một thân cây khá lớn đã bị bom phạt, những vệt cháy cũ để lại còn nham nhở...có những nhành dây phong lan lá đã lên xanh, nở ra những bông hoa thơm trắng muốt cứ quấn lấy tro than mà tươi tốt - Tôi đã viết bài thơ trên!
  

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 40:


         EM GÁI MƯỜNG XA

Em đẹp như bông hoa
Nõn nà trong nhị thắm
Anh nhìn em say đắm
Giữa rừng hoa trắng bay

Em cài hoa bím tóc
Giữ thơm màu tóc mây
Anh gài hoa đầu súng
Cho non nước là đây!

Rồi một buổi sớm mai
Nhìn hoa anh vẫy gọi
Khi mùa xuân trở lại
Anh lại về nghe hoa...

Ơi, em gái mường xa!

           Hành quân qua bản Mường 1968

--------------

   Buổi ấy khi hành quân qua rừng núi Hoà Bình, đơn vị chúng tôi đã dừng lại đón Tết!     Tôi vào trong một bản mường nhỏ để xin cành đào. Bản trông đơn sơ nhưng lại mang vẻ đẹp tinh khôi của rừng núi, những con đường màu đất đỏ tươi bay đầy hoa mận trắng... 
   Tôi đã gặp một cô gái người Mường, trên bím tóc cài một bông hoa trắng. Em mặc một cánh áo nõn trắng bó trẽn lấy thân mình thon thả và chiếc váy hoa xinh xắn.
   Em đã vào vườn bẻ cho tôi một cành đào và nói: " Tết này, anh bộ đội vào bản em ăn Tết! "! Nhưng rồi chúng tôi được lệnh gấp phải tức tốc lên đường vào Nam chiến đấu. Trên đường hành quân xa mãi bản mường và người con gái ấy, tôi đã cảm xúc viết ra những vần thơ trên, để lưu lại trong trang sổ nhật kí đời chiến sĩ của đời mình.

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 41:


           MẸ QUÊ HƯƠNG


Gió đưa cánh võng lưng đèo
Thoảng như tiếng mẹ buông vào canh sâu...

"Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng"
Mẹ ru Kiều giữa đêm dông
Cho con say giấc mơ nồng tuổi xanh
Mẹ ru Kiều giữa năm canh
Nuôi con trong mái nhà gianh phố nghèo.
Con qua trăm núi trăm đèo
Còn nghe tiếng mẹ chiều chiều vẫn ru
Đường dài theo nhịp võng đưa
Trăng mơ bóng núi con mơ bóng chiều.
Con ăn một búp măng vầu
Đã quen như lá rau bầu quê hương.
Những ngày lạt muối đói cơm
Con lùi thêm khúc sắn thơm lửa hồng.
Mẹ ơi! Trời rộng vô cùng
Thương con mẹ nhớ đừng buồn mẹ nghe!
Sương rơi ướt vạt cỏ khuya
Chỉ lo mẹ ở miền quê thức hoài
Mẹ giờ tóc đã hoa mai
Sáu mươi đời mẹ hai vai nước, nhà...
Một thân mẹ sống trọn già
Tiễn chồng rồi lại tiễn con ra chiến trường.
Mẹ hiền muôn nỗi nhớ thương
Đêm nay con trẻ tìm đường thăm quê
Mẹ đừng khóc nhé mẹ nghe!
Chín năm xa một lần về trọn vui.

Ngẩn ngơ nên gió bồi hồi
Nhìn trăng bóng đã ngả dài núi xa...

                 Phạm Ngọc Thái
     (Biên Hoà - Sài Gòn, mùa xuân 1975)
    

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 42:


          THIẾU NỮ ĐÊM TRĂNG

                        Nhìn trăng anh thấy thèm thơ
                    Bâng khuâng em đứng ngẩn ngơ bên đèo
                      ( Viết trên đường hành quân ra trận đời chiến sĩ)

                                         


Có thiếu nữ tựa cổng chờ ai đó (?)
Dưới trăng soi cái lán nhỏ ven rừng
Bước lặng lẽ đoàn quân không kịp ngó
Nhưng trong đêm tim bỗng cũng ngập ngừng.

Ta muốn hỏi: Cô ơi, đây là nơi nào nhỉ?
Đã xa rồi... có kịp trả lời đâu!
Vẫn vội vã đường dài không nghỉ
Bên ven rừng im đứng... một giây lâu...

Chắc em có người thân nơi tiền tuyến?
Mới đứng làm chiếc bóng tạc trong đêm !
Không giọt lệ chỉ lặng cười đưa tiễn
Đoàn quân đi - Em ở lại cùng trăng.

Giờ anh đã thôi đi!... nửa đời về với xóm,
Các cuộc chiến tranh thế kỉ vẫn chập chờn...
Vầng trăng sáng năm xưa
             vọng Trường Thành bóng nguyệt (*)
Và bao người con gái đã cô đơn!?

                    
                 Phạm Ngọc Thái
(Hoà Bình - 1968 * Hà Nội - Cuối thế kỉ XX)
         



(*) Dựa theo ý thơ của Chinh Phụ Ngâm:
          
           Trống Trường Thành lung lay bóng nguyệt
              Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây.

------------------


      Vào một tối trong những năm tháng còn chiến tranh - Trên đường ra trận, chúng tôi đã hành quân qua một triền đồi núi.

     Dưới trăng đêm vằng vặc...Bóng một thiếu nữ đang đứng cô đơn tựa mình vào bên chiếc cổng tre của một nông trường nào đó, lặng lẽ nhìn đoàn quân chúng tôi đi qua.

     Giai đoạn ấy hầu hết những nam thanh niên, nhất là ở các vùng thôn quê đều ra tiền tuyến cả. Hậu phương chỉ còn lại các bà mẹ và những chị em gái - Tôi cũng chỉ là một anh chiến sĩ giải phóng mới ở tuổi đôi mươi.

     Cảnh tình thì thơ mộng. Quay lại nhìn bóng người con gái côi cút ấy, hình như em đang bơ vơ:

        Chắc em có người thân nơi tiền tuyến
        Mới đứng làm Chiếc Bóng Tạc Trong Đêm!
        Không giọt lệ chỉ lặng cười đưa tiễn
        Đoàn quân đi! Em ở lại cùng trăng...

    Lòng lại thấy thương thương đến nao người!...Chiến tranh - Những tổn thất hy sinh lớn nhất, không phải là những người chiến sĩ ngoài mặt trận...mà chính là thân phận của những người con gái nơi quê hương, sự mất mát còn lớn hơn!

     Bao cảm xúc dâng lên trong lòng, và tôi đã lẩm nhẩm làm bài thơ ngay trên dọc đường hành quân ấy!

    Nhưng phải mấy mươi năm sau...khi đã trở về sống yên bình ở quê hương - Dẫu là đất nước đã hoà bình : Nhưng những cuộc chiến tranh thế kỉ thì vẫn cứ chập chờn xẩy ra trên trái đất này... biết bao giờ cho hết? Để tôi viết tiếp đoạn thơ cuối và kết lại bài thơ như trên:
 
       Giờ anh đã thôi đi! Nửa đời về với xóm
        Các cuộc chiến tranh thế kỉ vẫn chập chờn...
        Vầng trăng sáng năm xưa
                            còn Vọng Thành Bóng Nguyệt
        Và bao người con gái đã cô đơn?

    Phải chăng, tấm hình người chinh phụ khi xưa, vẫn còn đang in lại trong bóng hình em? Người thiếu nữ đêm trăng... của một thời những người chiến sĩ đã đi qua!...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 43:


                ĐÊM THĂNG LONG


Rụng xuống bờ hè nhỏ tôi yêu những câu thơ ngoài phố
Sợi tóc nào hoá lá để ru đêm.

Đêm Thăng Long đây đó ánh đèn
Đôi trai gái bên hồ khe khẽ ngủ...
Cơn gió thức cùng người thi sĩ
Đi lang thang về đâu?

Đêm Thăng Long trầm sâu, rất sâu
Gã hành khất trải mảnh chiếu nằm xuống đất
Cột thành xưa đứng nhìn ngước lên trời
Mấy ông quan to đi xe con về:
Bọn đánh bạc - Người ơi!


               PhạmNgọc Thái
                Hà Nội - 1990
   

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 44:


             HÀNG CÂY LÁ ĐỔ


Thế là hết!
                 Em đi, chôn chiều vào gió...
Ta lang thang qua lá đổ hàng cây
Bản tình xưa em hát ở đây
Nơi ngày nay xác các con thiên nga đã chết.

Ôi hàng cây! Cùng ta... bao đêm từng tha thiết
Những nụ hôn và tấm thân bất hủ của em!
Giờ ta sống trong hoang tàn sụp lở
Bên những chiếc bóng của đàn thiên nga.

Thời gian phôi pha - Tóc ta hoá đá
Gió cũng làm lau ngàn năm ru rất khẽ!...
Xin rụng một bông buồn,
                                             lắt lay.

                
                  Phạm Ngọc Thái
                        1990
          


      Bóng nhà thơ lang thang qua hàng cây lá đổ, nơi đó cả bản tình người thiếu nữ năm xưa đã hát:

          Thế là hết! Em đi, chôn chiều vào gió...
          Ta lang thang qua lá đổ hàng cây

     Chỉ hai câu thơ này đã là một khúc tình thơ đầy sâu lắng:...chôn chiều vào gió/- Nó nói về sự hoang vắng, cô đơn của những chiều không em, trôi theo dòng gió cuốn.

    Vào mở đầu câu thơ: Thế là hết!/... Đó là sự chấm hết của mối tình, em đã bỏ ra đi! Nhưng những gì em để lại thì còn sống mãi trong tâm hồn và trái tim chàng - Là cả bản tình mà em đã hát!

     Nhịp điệu câu thơ thứ nhất ngắt nấc lên: Thế là hết! / em đi / chôn chiều / vào gió/...Nhưng sang đến câu thứ hai thì được trải trầm xuống mạch dài ra:

          Ta lang thang qua lá đổ hàng cây...

     Nó thấm tháp về những kỉ niệm êm đềm của những ngày tháng bên em. Sự ngắt nhịp như thế ta thấy tác giả còn sử dụng một lần nữa ở đoạn thơ thứ ba:

          Thời gian phôi pha/ (tiếng thơ hơi dằn) Tóc ta hoá đá/
                                                        
   Dùng biểu tượng về "thời gian phôi pha" với " tóc ta hoá đá" - Là những hình ảnh thơ đã được thăng hoa, để nói về qui luật rêu phong của thời gian và sự úa tàn của con người.

      Năm tháng mái tóc trên đầu anh đã hoá thành đá mà vọng mãi về tình em!Sau đó hạ xuống một câu thơ trải dài:

          Gió cũng làm lau ngàn năm ru rất khẽ!...

     Một bờ lau hoang vắng cất lên trong những cơn gió thổi reo xa! Hơi thơ vô vi mà êm ái... ngàn năm vẫn thiết tha trong khúc nhạc tình, giữa trời đất cùng vũ trụ.

     Hàng Cây Lá Đổ là một bài thơ mà nỗi tình được ẩn sâu trong những hình ảnh ngôn ngữ thi ca, để tạo ra cái hay và vẻ đẹp của nó!

    Ở trong đoạn 1 và 2 - Hình ảnh con thiên nga được đưa vào trong thơ để làm biểu tượng về người con gái: Như tấm thân tiết trinh và trong trắng của nàng. Những dấu tích mà nàng để lại trong tình yêu chàng:
 
         Nơi ngày nay xác các con thiên nga đã chết
                                           
  Hay là:
 
         Bên những chiếc bóng của đàn thiên nga
                                           
     Giờ đây chỉ còn lại xác và những chiếc bóng của chúng lắt lay dưới hàng cây lá đổ.

     Sang đoạn thơ thứ hai, khi miêu tả kỉ niệm với người yêu xưa - Thì lại được tác giả sử dụng bằng những hình ảnh đời rất thực:

          Ôi hàng cây! Cùng ta... bao đêm từng tha thiết
          Những nụ hôn và tấm thân bất hủ của em!
                                            
     Như thể nó tích tụ máu tim của cả tình thơ vào đó! Để từ đó các hoa thơ, những hình ảnh tượng trưng...được bắn toá ra các hương sắc trong bài (như đã phân tích trên). Hay là như câu thơ:

          Giờ ta sống trong hoang tàn sụp lở
                                              
      Nó nói lên ý nghĩa trong sự tồn tại cuộc đời - Người con gái đi! Nhà thơ cũng chỉ còn biết lang thang dưới bóng của hàng cây lá đổ mà lòng đầy những ngậm ngùi.
 
     Lá vẫn ngày ngày rụng xuống dưới hàng cây ấy, để suốt cuộc đời anh đi trong những chiều gió... không em! Chỉ còn lại hồi ức về một thời dĩ vãng - Mà năm tháng anh đã từng cùng với em yêu... trong bao nhiêu hạnh phúc đắm say!

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 45:


            ÔM NGUYỆT

Đêm ôm nguyệt đang truồng trong gió
Con mèo đùa bên cửa vờn trăng
Của trinh nữ em thẹn thùng để ngỏ:
Anh bước vào đền thánh hoá Thi Nhân!...

                                         1991

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 
Bài thơ 46:


          CON ĐƯỜNG

Chỉ còn lại con đường những tháng năm trôi
Tiếng lá đổ chín vàng trong hồ nước
Anh ngả bên làn nước
Bóng vịt giời rối rít vỗ xung quanh...(*)

Giấc ngủ thần tiên mộng mị tháng năm
Giọng nói em chùm hoa hồng thắm
Mái tóc em hương trôi đằm thắm
Vướng cành thời gian gỡ mãi không ra.

Mắt em thầm cất men rượu say sưa
Anh sung sướng khi lòng càng tan nát!...
Một chút son bôi đôi môi còn vương vất
Thành cơn đau hoá dại cả chiều tà.

Con đường mây trắng đã ngang qua
Đàn chim thơ xưa thường về làm tổ
Giờ ta sống cùng bầy lá đổ
để nghe tiếng bay rơi mãi ngàn xa...

Cái con đường em để "giống" em ra!

                              1994
   

(*)  Tự nhiên câu thơ: "Bóng vịt giời rối rít vỗ xung quanh" - Lại nhảy vào trong thơ.
        Ôi, vịt giời? đúng là vịt giời thật. Thì ra xung quanh mộng và hồn: trên con đường lá đổ mà những tháng năm anh vẫn từng dẫn người yêu đến bên hồ nước ấy, giờ đây chỉ còn lại toàn những... vịt giời!

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 47:


           ĐÊM BÓNG CÔ ĐƠN


Em đột ngột qua mưa chiều tạt lá
Chút thơ lòng tầm tã tim anh!...
Mối tình nhỏ líu lo đùa một gã
Người tuy xa còn lại bản đàn êm.

Người con gái đi rồi ra phố vắng
Em về đâu trong đêm bóng cô đơn?
Anh muốn níu cơn gió đường lặng thoáng
Để cùng trinh nữ tắm yêu thương...

Đêm tháng bảy - Em ơi! lòng da diết
Nén hương thơm thắp trước cửa đền
Khe khẽ vào đời anh làm bể biếc
Thành phố buồn! Mùa thu đến chăng em?

Thì đi nhé! Dù chia ly là biệt tích
Đời thầm vương... Tình cũng vở kịch câm...

Mùa lá rụng em bước mùa lá rụng
Gió cứ bay mây trắng đầy đường...
Người con gái đi rồi ra phố vắng
Em về đâu trong đêm bóng cô đơn?

                
                 Phạm Ngọc Thái
              (cuối tháng 7/1999)
         


       Vào một đêm của mùa lá rụng, người con gái cô đơn ấy đã nghĩ gì bước đi trên phố vắng - Tôi không biết!...

          Đời thầm vương... Tình cũng vở kịch câm...
                                           
  - Đúng thật, tình là một vở kịch câm! Đoạn thơ:

          Em về đâu trong đêm bóng cô đơn?

      Đã được tác giả nhắc đi nhắc lại hai lần làm điệp khúc cho bài thơ - Còn câu thơ:

          Nén hương thơm (anh) thắp trước cửa đền
                                          
     Nghĩa là, lòng anh thực cũng muốn về bên em! Nhưng tình thì trắc trở... Người con gái đang bước đi trong mùa lá rụng, em có nghe thấy cả mùa thu đang đến không? Mùa của chia ly đấy!

     Như khúc tình ca yêu thương, mưa cũng đang rơi tầm tã trong anh.

     Đêm Bóng Cô Đơn là một tình thơ nuối tiếc về hình bóng đối với một người trinh nữ, như dòng suối thiết tha chảy mãi trong trái tim chàng thi sĩ!...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 
NHỮNG NHÀ XUẤT BẢN (HOẶC CÁ NHÂN) TRONG NƯỚC CÙNG QUỐC TẾ    
NẾU NHẬN MUA BẢN QUYỀN  XB "  TUYỂN THƠ ĐẠI BÀNG " BẤT HỦ, 
CÓ MỘT KHÔNG HAI NÀY!...XIN NGHIÊN CỨU VÀ LIÊN HỆ VỚI TÁC GIẢ 








Bài thơ 48:


       CHIỀU PHỐ NHẠT NHOÀ

Đưa chân em ra phố
Để mình chia nhau xa
Hay để rồi thương nhớ
Chiều phố sao nhạt nhoà...

Mắt em đong đầy lá
Rồi quay đi hơi buồn
Thoắt bỗng thành quá khứ
Trái tim tình mênh mông

Anh muốn ngược thời gian
Lại cùng em tha thiết
Người con gái yêu thương
Tình ta không thể chết!

Ôi, vầng trăng xa xăm
Lòng ta man dại quá!
Cuộc đời là nghịch lý
Đành chia tay bẽ bàng.

Nhìn cánh hoa rơi rơi
Nó chết vì chính nó,
Trái tim anh, em ơi
Em mang đi rồi đó!

               30/7/1995
      

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 49:


      ĐÊM VẮNG

Đêm thanh vắng ngồi bên thềm man mác
Anh một mình nhặt ánh sao rơi!
Lại nhớ đến em bao năm trước
Nỗi buồn vào làm đêm thêm xa xôi...

Phố phường ngủ tiếng chim kêu trong tổ
Vài ba ngọn cỏ khẽ vi vu
Gió gọi anh về con đường dạo đó
Chúng mình thường đi mãi canh khuya

Hương tóc ai bay và tiếng xa ru
Má mơn man tư lự nghe gió thoảng
Giờ chỉ còn thấy mây trôi lãng đãng
Mái đầu anh đêm thoắt bạc thêm ra...

                              18/1/1996
       





_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________






          NHỮNG THI PHÁP NGHỆ THUẬT CƠ BẢN
SỬ DỤNG TRONG SÁNG TÁC "TUYỂN THƠ ĐẠI BÀNG"

                                    
 
                                                              Tác giả giới thiệu

                                              
                                                                             



     Nghĩa là trong phần lớn các bài thơ hay của tôi, nhất là chân dung các thi phẩm đã có thể đạt tới là những kiệt tác thi ca !... thì hầu như đều được sử dụng bằng những thi pháp nghệ thuật cơ bản này.

  Trước hết xin nói khái quát ít nét về các trường phái thơ hiện đại thế giới - mà tác giả đã sử dụng làm thi pháp sáng tác trong Tuyển Thơ Đại Bàng.

Tôi cũng đã tìm hiểu và nghiên cứu ( để sáng tác ), đặc biệt là các trường phái thơ hiện đại ở châu Âu, từ những năm cuối thế kỉ XVIII đến thế kỉ XX.

  Như trường phái thơ lãng mạn Lamartin (1790-1869), được xem như là một hiện tượng thi ca vĩ đại trong lịch sử. Ông thuộc những người chủ xướng hàng đầu của trường phái thơ ca lãng mạn này.

  Nó gắn liền với tên tuổi các nhà thơ lớn khác như : H.Hainơ, A.Puskin, V.Huy-Gô, M.Lecmôntốp... mà sau này ảnh hưởng của họ đã phát triển rào rạt, rộ lên trong giai đoạn thơ mới ở VN. Cho ra đời những nhà thơ lãng mạn có tên tuổi của nước ta như: Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Huy Cận, Vũ Hoàng Chương, Thế Lữ, Bích Khê...

  Thơ lãng mạn nó không còn dừng lại ở cảm xúc miêu tả một cách khách quan như thơ hiện thực, mà nghiêng về những cảm xúc chủ quan của nhà thơ. Là thơ của tâm hồn, ra khỏi các qui phạm trói buộc của giáo huấn để tự bộc lộ mình. Tả "chân" sự vật bằng trực cảm, dựa vào tâm lý và chảy tràn cảm xúc theo tưởng tượng.

    Nó cũng phá vỡ mọi hình thức của dòng thơ cổ điển, thịnh hành ở Việt Nam thời Lê ( như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm, tới Nguyễn Khuyến, Tú Xương...).

  Nếu như nhà thơ cổ điển là nhà kiến trúc, sử dụng thuộc tính chất liệu khách quan để xây dựng công trình thi ca, còn những yếu tố chủ quan hầu như không dùng đến - thì những nhà thơ lãng mạn lại phơi bày chiều sâu xúc cảm của tâm hồn. Tự chiêm nghiệm, tự ý thức về cái tôi đó !

  Nghĩa là chất lãng mạn nằm trong cách cảm nhận biểu hiện thế giới, xã hội và con người qua cái tôi của nhà thơ ! Một quan niệm cực kỳ cởi mở, vô tư đối với đời sống và thế giới.

  Những dòng thơ lãng mạn đó thường là các dòng thơ cuồng say, rào rạt tuôn chảy theo cảm xúc. Nhưng cũng bởi vậy, nó lại mắc một nhược điểm là nhiều lời. Thiếu sự hàm xúc, cô đọng như dòng thơ cổ điển.

   Chính từ trên những yếu tố này: cần phải bổ khuyết, đối với cả dòng thơ lãng mạn cũng như cổ điển. Tôi đã sử dụng hoà nhuyễn nó trong quá trình sáng tác thơ của mình. Để tạo nên được nhiều những thi phẩm hay, xúc tích và sâu sắc, cùng nhiều kiệt tác cho Tuyển Thơ Đại Bàng đó.     

   Vì cái nhược điểm của dòng thơ lãng mạn như thế , các nhà thơ sau đó lại đi tìm một cách biểu đạt mới cô đúc hơn: nên đã ra đời các trường phái thơ tượng trưng, sau nữa là trường phái thơ siêu thực... ( thơ siêu thực hay còn gọi là hậu kỳ của dòng thơ tượng trưng ).

   Tôi xin nói qua đôi nét về những dòng thơ tượng trưng này:    

   Nhà thơ tượng trưng Bỉ Vecharơn (1887) đã nói: " Chủ nghĩa tượng trưng hiện đại đi từ cái cụ thể đến trừu tượng... ". Nó khác với chủ nghĩa tượng trưng cổ điển Hy Lạp trước đó là, đi từ trừu tượng tới cụ thể.

   Như Hecquin, tượng trưng cho sức mạnh. Thần Vênus, tượng trưng cho tình yêu. Nghĩa là chủ nghĩa tượng trưng hiện đại đi tìm kiếm những cái bí ẩn đằng sau những ngôn ngữ hình ảnh. Các biểu tượng được phục hiện từ trong thẳm sâu của tâm linh... để phản ánh, giải thích về bản chất của thế giới và cuộc sống , từ trong cảm giác và vô thức.

  Hay nói một cách khác: tượng trưng là sự thăng hoa của cảm giác và tri giác. Thí dụ như trong bài thơ Bẽn Lẽn của Hàn Mặc Tử:

      Trăng nằm sóng xoãi trên cành liễu
      Đợi gió đông về để lả lơi 
 Hay là:
      Ô kìa ! Bóng nguyệt trần truồng tắm
      Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe

   Những hình tượng về người trinh nữ, thế giới của người trinh nữ ấy... làm xao động tâm hồn thi nhân, hiện lên qua cảm giác từ cái bóng nguyệt trên trời cao. Nhà thơ mường tượng, rồi từ trong khoái lạc bởi cảm giác ở một cõi vô thức nào đó, làm rung động trái tim ông mà tạo thành hình ảnh của thi ca !...

  Ở châu Âu khi đó, chủ yếu là  khuynh hướng của hai trường phái thơ tượng trưng hiện đại cơ bản:

1)  Thơ tượng trưng cảm quan tương ứng:

    Baudelaire (1821-1867) được mệnh danh là ông tổ của nền thơ ca hiện đại Pháp, chính là nhà tiên khu của trường phái thơ tượng trưng này. Với tập thơ Những Bông Hoa Ác nổi tiếng của ông, điển hình như bài Tương Ứng.

- Nó đã được hoà nhập kí ức cùng với sự thăng hoa của cảm giác và tri giác, mà tạo thành siêu cảm giác...  Hàn Mặc Tử là thi nhân đã chịu ảnh hưởng chủ yếu loại thơ tượng trưng này của Baudelaire.

   Chính chùm thơ hay nhất của HMT như Đây Thôn Vĩ Dạ, Mùa Xuân Chín, hoặc bài Bẽn Lẽn mà ta đã phân tích trên... được tạo thành đều nhờ vào sự hoà quyện giữa thơ lãng mạn và các tố chất dòng thơ tượng trưng cảm quan tương ứng đó.

2)  Khuynh hướng tượng trưng bằng trí năng:

   Cũng giống như Baudelaire nhìn nhận sự việc bằng biểu tượng, nhưng thơ tượng trưng tương ứng trí năng, không hoàn toàn bởi sự thăng hoa của cảm giác và tri giác nữa, mà biểu tượng được diễn tả theo phép loại suy.

  Tức là quan hệ tương đồng giữa hai sự vật được áp đặt một cách hợp lý, của tri thức trí tuệ và kinh nghiệm.

   Nhà thơ Pháp Stéphane Mallarmé (1842-1898) là người đứng đầu của khuynh hướng tượng trưng bằng trí năng này. Nhiều nhà thơ châu Âu lúc đó, ngay cả nhà thơ Mĩ nổi tiếng Walt Whitman (1819-1892), người sau này trở thành Đại thi hào của nước Mĩ cũng rất cảm phục ông.

Cũng như Hàn Mặc Tử - Trong Tuyển Thơ Đại Bàng của tôi, những hình ảnh thơ tượng trưng mà tôi sử dụng: chủ yếu nghiêng về khuynh hướng tượng trưng cảm quan của Baudelaire.

   Bởi vì theo tôi, tượng trưng nhờ sự thăng hoa của cảm giác và tri giác , đó là thơ nhất ! Tạo cho thơ một sự huyền ảo, sinh động và sâu xa hơn.

   Cái mơ hồ nào đó khi gợi trong cảm quan ấy được biểu tượng ra trong tâm linh nhà thơ, nó thường tạo nên bề dày để nâng tầm vóc thơ lên, và cũng gần gũi với tâm hồn , trái tim người ta hơn.

  Tuy nhiên trong một số bài ( thí dụ như ở bài thơ Khóc Bên Hồ Núi Cốc ), tôi cũng đã sử dụng ít nhiều những hình ảnh của loại thơ tượng trưng bằng trí năng này của Mallarmé.

    Nhưng trong mỗi loại thơ thường lại có những nhược điểm của nó : Nếu tất cả các hình ảnh đều sử dụng toàn bằng thơ tượng trưng ( nghĩa là tượng trưng toàn phần ), thì thơ sẽ khó tránh khỏi sự khô cứng và hạn chế xúc cảm của người đọc.

  Rồi trở thành bí hiểm... làm cho các nhà thơ đi vào sự bế tắc và ngõ cụt. Ngay cả Mallarmé cũng vậy: vào giai đoạn cuối đời ông, ông đã đi đến một quan niệm hết sức cực đoan về thơ, để rồi ông đã sáng tác toàn những bài thơ thần bí kín mít.

  Những bài thơ mà chỉ những nhà thơ ấy mới giải mã được thế giới của họ. Nó không còn phải là thơ cho thế giới người đọc và nhân quần nữa.

Như tôi đã nói ở trên, vào giai đoạn hậu kỳ của trường phái thơ tượng trưng, chính là giai đoạn thơ siêu thực đã ra đời ! Nhưng dù là chủ nghĩa tượng trưng toàn phần hay siêu thực toàn phần, sự thái quá tất yếu sẽ dẫn đến sự suy sụp.

    Như các nhà nghiên cứu đã tổng kết : chủ nghĩa tượng trưng là một hiện tượng chóng tàn. Cũng như chủ nghĩa siêu thực toàn phần, sau đó đã nhanh chóng bị sụp đổ. Mà không ít các nhà thơ ở châu Âu thời đó, cũng giống như Mallarmé đều rơi vào chủ nghĩa kín mít thần bí. Họ rơi vào thảm cảnh buồn nản, bế tắc và chán chường. Đó là kết cục tất yếu !

  Bởi vì dù ở trường phái nào, cuối cùng cũng cần phải có sự cảm đồng của thế giới xung quanh, thế giới cuộc đời... thì khát vọng , tâm hồn nhà thơ mới có thể được giải thoát.

Tuy nhiên, đánh giá về tầm vóc của thơ tượng trưng và siêu thực, như các nhà nghiên cứu lý luận đã nhận định: Chủ nghĩa tượng trưng tuy là một hiện tượng chóng tàn, nhưng giá trị của nó đã ảnh hưởng sâu xa tới thơ ca của toàn thế giới.

  Hay như Đông Hoài đã viết trong tập sách nghiên cứu về chủ nghĩa siêu thực thế kỉ XX ( NXB Văn học 1994 ) rằng: " Cho đến nay chủ nghĩa siêu thực chỉ còn là một vấn đề lịch sử.

  Tuy nhiên ảnh hưởng của nó vẫn thấm nhuyễn và biến hoá trong thi ca và hội hoạ khắp nơi trên thế giới ". Hay như Maurice Nadeau, một nhà siêu thực có tầm vóc đẳng cấp ở châu Âu lúc đó cũng đã nói :" Sức chịu đựng của chủ nghĩa siêu thực là hằng cửu ".


                    TRỞ LẠI VỚI TUYỂN THƠ ĐẠI BÀNG


Trong những lần trò chuyện với nhà thơ và bình thơ Vũ Quần Phương ( là Chủ tịch Hội đồng thơ Hội nhà văn VN ), tôi đã nói với ông : Về thi pháp thể hiện trong thế giới thơ tôi, đó là sự tổng hợp từ các trường phái thơ hiện đại của thế giới !

  Trên cơ sở của dòng thơ lãng mạn ( với sự cô đọng , hàm xúc của thơ cổ điển phương Đông ) , kết hợp các yếu tố từ thơ hiện thực, tới thơ tượng trưng, siêu thực và thơ triết học... làm điều tiết khi xây dựng cấu tứ cho một tình thơ.

   Chính bởi vậy trong Tuyển Thơ Đại Bàng của tôi, đã tạo nên được nhiều các bài thơ hay... và không ít bài còn đạt tới giá trị là những kiệt tác ! Có thể liệt kê ra đây một số tình thơ tiêu biểu như :

-    Người đàn bà trắng.......................  *     Bài thơ thứ    38              +    trang    3
-    Sáng thu vàng                               *     ----------     32              +    --------
-    Em bán xoài    ...........................    *     Bài thơ         18              +    trang    2
-    Khóc Bên Hồ Núi Cốc                       *     ----------      23             +    ---------
-    Trước núi Mĩ Nhân (I)                      *     ----------      27             +    ---------
-    Thông và Biển  ..........................   *      Bài thơ           51             +    trang  4
-    Khóc Hàn Mặc Tử                           *     ----------      56             +    --------
-     Làm ma em vợ                               *     ----------      57             +     --------
-     Cô quét lá đêm hồ .....................    *      Bài thơ         9               +  trang   1
-    Tiếng rúc chim đêm                         *     ----------      16             +    ---------
-    Một góc Hồ Tây                              *     ----------      1               +    ---------
-    Sáng xuân nay  .........................     *     ----------      2               +    ---------
-    Người con gái sông xưa...............      *     ----------      4               +    ---------
-    Thời áo trắng                                  *     ----------      5               +    ---------
-    Phố thu và áo trắng                         *     ----------      8                +   ---------
-    Khoảng trôi trong lá ....................     *     Bài thơ          65              +    trang   5
-    Đi dưới những hàng đêm                    *     ----------     67             +     ---------
-    Nỗi trăn trở người đi tìm vàng........     *     Bài thơ          80            +     trang    6
-    Cỏ hoang                                        *     ----------     75            +     ---------
-    Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ     *     ----------       86          +     ---------
-    Em về biển                                      *     ----------       95          +    ---------
-    Chiều hoàng hôn ........................     *      Bài thơ           99           + trang    7 

   Vân vân và vân vân.

  Trong tuyển thơ còn khá nhiều các tình thơ khác nữa cũng rất chí lý, sâu sắc và không kém phần hay. Tôi cũng đã đọc khá nhiều thơ thế giới qua các bản dịch: thì chưa thấy xuất hiện những thi nhân nào đã tổng hợp như thế !

   Tôi đã nói với ông: Rất có thể Tuyển Thơ Đại Bàng của tôi, đã chẳng phải mở ra cho cả một trường phái thi ca lớn... trong các dòng thơ hiện đại của nhân loại đó sao?

Tôi cũng có những cuộc trao đổi với ông Hữu Thỉnh (nhà thơ và là Chủ tịch Ban chấp hành Hội nhà văn VN hiện nay ), tôi đã có một số nhận định với ông:

   Nhìn vào tình hình thơ ca của đương đại VN trong mấy chục năm qua, mặc dù hàng năm vẫn có hàng trăm rồi hàng nghìn các tập thơ được xuất bản - Nhưng nhìn chung đó chỉ là các thứ thơ nổi nênh, chỉ để làm công tác văn nghệ phong trào, hoặc phục vụ cho việc cổ động văn hoá chính trị nhất thời.

  Hầu hết là các thứ thơ không có khả năng tồn tại, để có thể lưu lại được trong nền văn hiến ngàn năm Thăng Long của nước nhà.

  Nhìn vào bối cảnh xã hội tôi đã nói với ông: Có thể phải hàng nửa thế kỉ hoặc hơn nữa, nền thơ ca hiện đại của văn học VN , đã chắc gì có nổi một hoặc hai nhà thơ lớn như thời tiền chiến? Thế đã đành, song chỉ mong có lấy vài ba tên tuổi chân dung thi nhân thực sự, dù chỉ cỡ tầm tầm... chắc cũng còn khó?

Và tôi cũng đã khẳng định với ông Chủ tịch Hội nhà văn VN rằng : Tuyển Thơ Đại Bàng của tôi có khả năng ôm trùm của một vũ trụ thi ca ! Mà chân dung của rất nhiều thi phẩm đạt tới là các bài thơ hay, kiệt tác... Không ít bài đã đi tới tột điểm của thi ca, ngang ngửa với các tầm bậc thi nhân có tiếng trong nhân loại.

   Tôi tin rằng : Một khi Tuyển Thơ Đại Bàng ấy đã được ( hoặc cá nhân và các tổ chức văn học trong nước hoặc ở nước ngoài ) mua bản quyền để xuất bản   công bố rộng rãi trong toàn quốc cũng như Việt Kiều ở các nước, đồng thời tiến hành dịch thuật để truyền bá ra thế giới.

- Chắc rằng, Tuyển Thơ Đại Bàng sẽ là một tuyển thơ có tầm vóc của cả dân tộc và đất nước , sẽ góp một phần thích đáng để mang tầm chân dung thơ hiện đại Việt Nam nâng cao lên, vụt sáng lên trên bàu trời thi ca chung của toàn Quốc Tế !...

                                                                  Phạm Ngọc Thái
                                               (  Hà Nội  - mùa xuân năm Đinh Hợi * 2007 ) 

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 50:


           TRIẾT LÝ NHÂN SINH HỌC

Ta đi bên cỏ, bên bèo...
Nghĩ đến vài ngài Tổng Thống:
Nhảm, cũng trò thôi!

Một loài động vật tiến lên thành người
Lấy việc ăn thịt nhau làm cái thú chí sống ở đời,
Nhà khoa học lại chứng minh rằng:
Đó cũng một qui luật của sinh sôi?

Có bà phu nhân ở trong Toà Năm Góc
Đêm đêm ngủ với vầng trăng cởi truồng:
Triết lý nhân sinh học!

                      Viết bên hồ Tây * Đêm 26/9/1994
       

     Chiến tranh Vùng Vịnh hay là để châm ngòi nổ mở ra cuộc chiến thảm khốc vào I Rắc của Tổng thống Bush, cùng với liên quân trong những năm đầu thiên niên kỷ: chẳng phải cũng chỉ là một thứ "trò người", lấy mạnh đè yếu của các ngài tổng thống đó sao?

   Cái gọi là "đi tìm vũ khí huỷ diệt" hay thực chất đó chỉ là để chiếm đoạt nguồn lợi về dầu lửa?

   Cả Thế chiến I hay Thế chiến II nữa: Đó là loài phát xít đầy khát máu, đó cũng chính là tham vọng thống trị loài người của các ngài... Thống Chế!

    Có lược lại từ thời Napônêông - Mà như Đại văn hào L.Tônxtôi đã từng bình phẩm về ngài Hoàng đế ấy rằng: Ông đã lên đến tột đỉnh vinh quang bằng máu của hàng vạn thanh niên Pháp, hay thời Hoàng đế La Mã cũng thế thôi! Cho nên câu thơ:

         Một loài động vật tiến lên thành người
         Lấy việc ăn thịt nhau làm cái thú chí sống ở đời!

Nghĩa là như thế! Cái thứ "trò người" ấy lại không phải là "nhảm" hay sao? Vậy mà, nó lại làm thành cả lịch sử của loài người mà chúng ta đang sống đấy! Thế mới tai hoạ chứ?

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 51:


           THÔNG VÀ BIỂN


Cuộc sống như đoàn tầu nghiền ta tan nát
Con sông thời gian...có mùa thu xanh
                           và bèo cỏ dềnh trôi.
Anh đứng làm cây thông trên đá , sỏi
Vi vu kêu...tình thiếu nữ qua rồi!

Cuộc Sống - Tình Yêu : Trái tim ta vĩnh cửu!
Kéo đoàn tàu chạy ngược phía hư không...
Tháng năm xa em hoá biển vô cùng
Cùng dấu trong lòng một loài hoa tan vỡ!

Biển thì xô - Thông suốt đời quạnh quẽ
Thân xù xì nắng héo mưa dông
Gió khát màu trắng tinh da nguyệt
Cái thời Vú Biển hãy còn non.

Thời con gái em lưu lại an-bom
Đừng buồn nhé! Thành đá chẳng bao giờ già cả
Anh vẫn ngủ giữa hồn trinh nữ
Nhìn tóc mình biết tóc em phai.

Vỗ mãi anh thành cát mất thôi
Tình chỉ mộng đời cũng là hư ảo
Biển xa xót dịu dàng và sóng bão
Lời anh ru như gió thổi mây ngàn...

             
                Phạm Ngọc Thái
                      2/1995
       

      Cây thông trên bờ biển - Hình ảnh người con trai! Biển ở đây, là chính người con gái ấy! Thông Và Biển (TVB) là tiếng hát tâm tình, thủ thỉ của người con trai với người con gái:

          Cuộc sống như đoàn tầu nghiền ta tan nát
          Con sông thời gian...có mùa thu xanh
                                             và bèo cỏ dềnh trôi.

     Vào đầu bài thơ ta đã nghe như có tiếng của đoàn tầu chạy xình xịch - Đó là tác giả đã mô tả về sự hung dữ của cuộc sống, giống như một đoàn tầu nghiền đời ta thành tan nát.

     Sang câu thơ thứ hai là hình ảnh về " con sông thời gian..." : nhịp điệu thơ được trải dần ra như mặt sóng, nước chảy dần xuống nhẹ dần, đỡ lấy sự rền xiết của câu thơ thứ nhất.

      Còn hình ảnh "mùa thu xanh" (là biểu tượng cho niềm vui sướng, êm ả hạnh phúc) và "...bèo cỏ dềnh trôi" (nó nói về những vật vã, tạp nhạp, bức bối đời thường) - Đó là hai hình ảnh tương phản lấy trong thiên nhiên và cảnh vật, để nói về trạng thái mâu thuẫn có phần nghịch lý trong đời sống.

     Đọc lên lời thơ vẫn êm và nhẹ. Cảnh vật có ánh đẹp chiếu sáng...đang cùng chảy trôi trên con sông thời gian, con sông cuộc đời. Nỗi thơ đều được bọc lại, độ sâu lắng thấm sâu bên trong những hình ảnh lời thơ.

    Vậy là chỉ bằng hai câu thơ mở đầu, tác giả đã đưa ra một trạng thái khái quát về năm tháng và sự sống. Đây là một bài thơ tình, được viết ra từ trong cõi lòng và trái tim đang bị dầy vò bởi sự cô đơn:
 
         Anh đứng làm cây thông trên đá, sỏi
          Vi vu kêu... tình thiếu nữ qua rồi!

     Đó là tiếng của người con trai vọng hát về mối tình xưa. Ta bỏ cách đoạn thơ hai, tôi bình trước đoạn thơ ba:
 
         Biển thì xô - Thông suốt đời quạnh quẽ
          Thân xù xì nắng héo mưa dông

  Tình yêu không bao giờ yên lặng! Cũng như biển cả, cứ gào thét, xô vỗ xung quanh cây thông đứng quạnh quẽ suốt đời. Năm tháng để lại sự mỏi mòn, trống vắng và nuối tiếc trong lòng người con trai. Chàng - chai sạn, xù xì như thân của cây thông, vật vã chịu đựng trong "...nắng héo mưa dông":
 
         Gió khát màu trắng tinh da nguyệt
          Cái thời Vú Biển hãy còn non.
                            
       Rõ ràng đây là thời nhớ về cái thuở em vẫn còn trinh nữ!... qua hình ảnh của biển cả. Cái làn gió khát khao đang mơn man xung quanh" màu trắng tinh da nguyệt" kia, chẳng phải cũng như ngày nào, chàng vẫn từng mơn man xoa trên đôi tí...của người yêu?

     Bởi vì ngay câu sau đó, hình ảnh Vú Biển bỗng nhiên được nhảy vào trong thơ!... Nếu như cả bài thơ người con gái được hoá thân thành biển, thì đến đây hình tượng biển lại được hoàn thân...để trả lại thân thể cho người con gái ấy!

    Chất đời tràn vào trong thơ. Từ hình ảnh lấy trong vũ trụ: cái màu trắng tinh của nguyệt hiện ra , cũng giống như màu trắng trên làn da của người con gái - thuộc lối thơ " thi cảm tượng trưng"!

    Thi pháp của loai thơ tượng trưng cảm quan này, được nhà thơ Pháp Charles Baudelaire (1821-1867), bậc thầy của trường phái thơ tượng trưng hiện đại Pháp vào cuối thế kỷ XIX chủ xướng.

     Lại nói về biển mà có...vú, thật siêu hình. Lại còn là thời " Vú Biển hãy còn non"! Nghĩa là, thời ấy em vẫn còn trinh nữ. Đây lại thuộc thơ ấn tượng gợi hình: Từ biển người trinh nữ đi ra, vú nàng vẫn nguyên khôi, non tươi như hoa trái...

     Như thế hai câu thơ trong cặp hình ảnh đồng điệu này, diễn tả chung về một biểu tượng (về đôi vú người yêu) , nhưng đã được sử dụng bằng hai thi pháp khác nhau để thể hiện cảm xúc - Câu trên về bóng nguyệt, da nguyệt... thơ gợi cảm nhưng rất nhuỵ nhàng. Nhưng khi hình ảnh Vú Biển vụt hiện lên (câu thơ dưới), lập tức nó trở thành có da có thịt.

    Đó là những cảm xúc đã mang sự ham muốn, về thân thể của người yêu... cựa quậy, tình thơ mãnh liệt hơn.

     Một bài thơ hay trước hết phải là sự hoàn tứ ở toàn bài. Còn sự hoàn mỹ đến đâu, nó quyết định tầm hay của bài thơ ở đó! Chính hai câu thơ này, giúp cho khả năng tồn tại của bài thơ và sức lưu truyền của nó vào cõi dân gian.

    Nếu ví như ánh sáng qua một chiếc gương kính hội tụ, thì hình ảnh của hai câu thơ ấy chính là điểm hội tụ, phản quang ánh sáng của cả bài. Tình thơ trở nên xao xuyến, có hồn và có xác. Làm cho mối tình trong TVB thêm sống động.

     TVB đã cho ta thấm tháp được cái hương vị của người trinh nữ đang yêu!
  Giờ tôi xin quay trở lại để bình vào đoạn thơ hai:
 
        Cuộc Sống - Tình Yêu : Trái tim ta vĩnh cửu!
          Kéo đoàn tầu chạy ngược phía hư không...
          Tháng năm xa em hoá biển vô cùng
          Cùng dấu trong lòng một loài hoa tan vỡ!
 
     Loài hoa tan vỡ ấy chính là " hoa trái tim" ! Ngàn năm thông đứng reo với tiếng sóng biển gào, bằng trái tim của cả đôi trai gái! Chẳng phải để tạc tình yêu ấy vào trong tạo hoá, đất trời đó sao? Cho nên:

          Cuộc Sống - Tình Yêu: Trái tim ta vĩnh cửu!

     Và hình ảnh đoàn tầu trong câu thơ mở đầu, giờ lại quay trở lại trong đoạn thơ này:

          Kéo đoàn tầu chạy ngược phía hư không...

      Cái đoàn tầu cuộc sống đó cứ nghiến rít mãi trên đường ray cuộc đời mà họ đang đi... về phía hư không! Không có em cuộc sống thành hoang vắng, vô nghĩa, không không.

    Anh vẫn phải vật vã chống chọi với cuộc sống đời thường đấy, nhưng hạnh phúc chỉ là hư ảo. Tháng năm chỉ còn nghe tiếng sóng biển vỗ vô cùng... Cả tình yêu và trái tim của đôi trai gái thành tan nát!

     Đến đoạn thơ thứ tư , người con gái ấy đã tạc vào năm tháng mà hoá đá:
 
         Thời con gái em lưu lại an - bom
          Đừng buồn nhé! Thành đá chẳng bao giờ già cả...
                               
  Năm tháng trôi qua họ không còn trẻ. Nhưng tình yêu vẫn đó, như đôi trống mái giữa biển khơi. Nàng mãi mãi trắng trong với mối tình trinh nữ giữa hồn anh:

          Anh vẫn ngủ giữa hồn trinh nữ
          Nhìn tóc mình biết tóc em phai
                                  
  Xưa nay, thường mỗi nhà thơ chí ít cũng một đôi lần viết thơ về biển. Nhiều không kể hết. Nhưng những bài thơ thực sự hay của thi đàn, chỉ đếm được trên đầu ngón tay thôi!
     Xin điểm qua đôi tình thơ hay về biển từ thời tiền chiến đến nay - Đó là bài thơ Thuyền Và Biển của nữ sĩ Xuân Quỳnh. Trong Thuyền Và Biển , tình yêu lứa đôi đã được hình tượng hoá:
 
         Chỉ có thuyền mới hiểu
          Biển mênh mông nhường nào
          ...Nếu từ giã thuyền rồi
          ...Biển bạc đầu thương nhớ
          Nếu phải cách xa anh
          Em chỉ còn bão tố!

      Mối quan hệ gái trai ấy, đã được nữ sĩ gắn nhịp mà thả suốt bài thơ. Nhưng "biển" của Xuân Diệu thì lại sóng xô ào ạt - Bờ cát hoá thành người con gái. Nhà thơ tự ví mình như bể biếc:

          Để hát mãi bên gành
          Một tình chung không hết!
          ...Cũng có khi ào ạt
          Như nghiền nát bờ em...
          Hôn thật khẽ thật êm
          Hôn êm đềm mãi mãi...

       TVB cũng là một bài thơ tình trai gái, nhưng nó nuối cảm về một mối tình đã qua. Thông - Tháng năm trên bờ đầy sỏi đá cuộc đời, để nghe biển vỗ mãi cùng tiếng sóng gào thét quanh mình. Gió biển thổi, tiếng thông vi vút reo!...cô đơn, khát vọng và xót xa!
     
       Bài thơ được mở ra nhiều chiều của cuộc đời, thông qua tiếng reo của cây thông ấy.Anh đã hát về cuộc sống và tình yêu! Và đến cuối bài, nhà thơ đã trở về với làn điệu thơ ru lòng biển xanh:
 
         Vỗ mãi anh thành cát mất thôi
          Tình chỉ mộng đời cũng là hư ảo
          Biển xa xót dịu dàng và sóng bão
          Lời anh ru như gió thổi mây ngàn...

      Không có tình yêu : cuộc đời thật mà ra ảo. Tình là cõi mộng và năm tháng hoá hư vô! (câu 1-2 của đoạn). Bên bờ sóng vỗ khi thì xa xót như lòng biển, lúc dịu dàng như tình em, nhưng có lúc biển lại gào thét đầy sóng bão (câu thơ 3).

      Đây là đoạn thơ kết khá hay, có sức rung động đưa trái tim ta vào hoan lạc trong một bến bờ vô vi...Dẫu vậy, thông vẫn cứ đứng reo bên biển. Nó vẫn thổi như gió núi, mưa ngàn...để hát mãi về tình em!

     Nó hát rằng: Trong sự tồn tại của đất trời, vũ trụ cùng thế giới - Tình yêu gái trai là vĩnh hằng bất tử !...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 52:


           XEM EM TẮM

Em để truồng luân lý tắm trong ao
Thế giới vỗ bạch bì giang háng hạc!
Nguyệt ở trên soi nguyệt nằm dưới nước
Thiên tạo rành rành Nhân khoái sao...

                                Đêm trăng ven Đô 
 

   Ta hãy xét về hai câu thơ giữa:

       Thế giới vỗ bạch bì giang háng hạc!...
                              
Trong nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ tượng hình của thi ca: Cái bóng hạc thanh tao để đỡ cho chữ "háng" bớt thô!

  Đây là một câu thơ bao hàm nhiều ý tứ hình ảnh.Ta cứ cắt ra từng mảnh nhỏ sẽ thấy:

               Thế Giới/...Vỗ/...Bạch Bì/...Giang Háng/...Hạc/ !

  Đêm - Một mình em vùng vẫy tắm dưới bóng trăng kia, đôi chân trần trắng giang ra như đôi Cánh Hạc - Đó là cả một thế giới! Một vũ trụ!...

   ( Thế giới vỗ bạch bì...), chẳng thế mà cụ Nguyễn Du lại tả về Kiều:

       Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên!

Đành rằng ở ngoài đời ai mà chẳng thích cái ấy! Nhưng đưa được sự trần truồng vào thơ để làm nên một thi phẩm, là đã tạo được một giá trị thành công của bài thơ này.

Còn cái bóng nguyệt kia:

       Nguyệt ở trên soi nguyệt nằm dưới nước
                                  
Cứ thực lại ảo. Nguyệt trời thì ảo soi xuống nguyệt em lại rất thực... nằm in dưới nước!...

Nguyệt nào sướng hơn đây? Chính cái ấy của người phụ nữ đã đưa thế giới loài người đến cực lạc vô biên. Thế giới này chả có gì kì vĩ và quan trọng hơn (!)

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 53:


              CHIỀU PHỐ GIÓ &
         MỐI TÌNH LÔNG NGỖNG TRẮNG


Một chiều nắng đỏ
Gió đi dưới các hàng cây
Biết bao nàng thiếu nữ qua đây
Giờ này người con gái xưa có về trên phố cũ?

Chiều phố gió trái tim ta náo động
Ôi, hôn hoàng run khe khẽ hồn ta
Những cành lá đánh đu lẩy bẩy
Trời đã xin cưới đâu mà nắng vội lên xe hoa!

Chiều phố gió như thể rừng thu động
Lá thì bay còn mây đám thì tan
Liễu xác xơ như buổi tối tân hôn
Níu giữ cảnh hoang tàn diễm tuyệt.

Em chìm đắm nẻo nào cuộc sống
Để trái tim anh vỡ vụn biến tan!
Những mảnh tình bay tứ tung theo dòng-lông-ngỗng-trắng
Mà nàng Mỵ Châu năm xưa đã rắc hộ trên đường...

Tình tan vỡ anh cạn ly cuộc sống
Gạn cả sướng vui lẫn với khổ đau
Con tim hát tháng năm luyện thành trai ngọc
Sáng long lanh trong biển sóng gầm gào.

Chiều phố gió tan dần bóng xế
Các nàng thiếu nữ cũng đi xa
Trong số đó liệu có ai đã mang theo lông-ngỗng-trắng
Để cho tình được hát ngọc chia ly!

                                                 5/1994
     

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 54:


         CÔ GÁI ĐI BÊN HỒ

Hồ mùa đông dại nắng
Em bước nhẹ trong hàng cây nghiêng bóng
Gió khẽ reo sau tà áo thanh tân
Mắt em thầm mang cả mùa xuân.

Cánh buồm đỏ đưa em vào xa vắng
Anh mải nhìn theo màu áo trắng
Cái màu mây thiếu nữ dịu hiền
Em đi rồi - Còn lại một trái tim!

Em xa rồi! Còn lại nỗi đau êm
Tiếng lòng cứ âm thầm bên vệ cỏ...
Chỉ thiên nhiên mãi mãi là tươi trẻ!
Tuổi ta ơi, vội héo làm gì?

Cánh buồm đỏ anh đưa em vào xa vắng
Năm tháng đời anh, tóc trắng đầu anh
Nhưng rồi ngày mai em cũng sẽ già và chán?
Cô gái đi bên hồ: ta sẽ hoá ra chim...

                                  1/11/1994

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 55:


          MỘNG HỒN TÊ TÁI

                  Sao không đợi đến ngày trăng khuyết
                  Lỡ cuộc tình em biết bắt đền ai?
                      (thơ của một nữ sĩ trẻ)

                                  
Đêm anh đứng, phương trời xa em có nhớ!
Lỡ cuộc tình anh sẽ bắt đền ai?
Xa em rồi... một biển sóng mù khơi
Tình hư ảo - em ơi, ngao ngán vậy!

Phút gặp gỡ lòng thêm rồ thêm dại
Nhớ thương hoài cuộc sống những chán chê
Để hồn thêm tê tái mộng tràn trề
Bao thất vọng dày vò nơi thể xác.

Không dám mộng cùng em yêu trọn kiếp
Một thoáng vui phút chốc hoá hư không
Đến gần em nhưng tình cách muôn phương
Nhìn trái ngọt mà hàm răng anh cứng chặt...

Em là gái tươi ròn thơm và mát
Anh như con sói muốn vồ ăn
Muốn vậy thôi! Sói nào dám nhe nanh
Đành lặng lẽ quay đi mà nuối tiếc.


               

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 56:


          KHÓC HÀN MẶC TỬ


Tôi khóc Tử khóc hào quang khóc huyết
Khóc gió mưa cây cỏ đến chân trời
Khóc tạo hoá: từ thiên và địa
Rồi khóc người! Đời - con tạo quay chơi...

Hàn Mặc Tử ơi! Ớí , Tử ơi !
Sống chơi vơi cũng giống người
Khác chi là con chim cánh lá
Giọt thơ này hoà lệ máu tôi rơi!

Nơi Tử nằm trong mồ hoa thơm nở
Đầu Tử gối lên sườn sóng gió
Với sao sương vằng vặc trăng ngàn năm
Nỗi đau đè nặng cõi dân gian.

Hỡi biển Đông núi cao Gành Ráng!
Thơ của Tử mai sau còn sáng láng
Sóng nước non non nước vỗ ngày đêm
Quạnh hiu buồn rờn rợn bóng thi nhân!

Ngồi đọc Tử tim vỡ toang máu đỏ
Tôi khóc biển khóc trời xanh khóc gió
Chúa ở đâu? Thượng đế có trên đời?
Người Thơ Xưa hoá chốn nao rồi?

Thì tham vọng vinh quang ai chẳng muốn
Ngu cũng buồn! Tài lại lắm tai ương?
Giữa đời nhiều khi phải cười nhăn răng mà sống
Thương nhau để mặc lệ rơi tuôn!...

Tử dù đau nỗi đau ngang bể
Nhưng đã có bao người khóc Tử
Suy cho cùng: tuyệt đến thế thì thôi!
Trên này nhiều chuyện lắm - Tử ơi!

Rót mắt thành thơ khóc Tử lại khóc đời
Chúng tôi đang quần cuộc sống...
Có khi phải tập nén mình như bánh nén
Thỉnh thoảng cũng thương nhau.
                    Phần lớn chỉ đấu tranh.

Niềm sướng đau khôn dại dại khôn:
Em gái - Nhà thơ - Nhà chính khách
Tuốt tuồn tuột mấy ai không bất trắc
Buồn làm chi! Đời - sắc sắc không không.

Đời vậy mà. Người thế, chuyện thế gian!...
Suy cùng lý chẳng gì phải chán
Lại thương Tử không được dự phần bon chen xô lấn
Giây phút khóc cho nhau hoá hạnh phúc lớn trên đời.

Hàn Mặc Tử ơi! Ới, Tử ơi!
Bao đêm nghiền ngẫm chữ thơ Người
Châu rỏ đầm đìa trang giấy trắng
Bay về Gành Ráng đẫm hồn tôi.

Thắp nén nhang chùa tôi khấn anh
Tài hoa xuất sắc vóc giai nhân
Vung tay búng bút xô báu ngọc
Chữ thơ như tuyết máu lênh đênh...

Qui Nhơn biển sóng vỗ mây lừng
Tài này - phận ấy! Những bi thương
Nay đã yên mình khe nước ngọc (*)
Hẹn nhau mai mốt bữa tương phùng.

Tôi khóc Tử khóc hào quang khóc huyết
Khóc gió mưa hoa cỏ lẫn sao sương...
Tử có nghe! Thơ Người - Tôi viết tiếp
Cúi lậy không gian cả tám phương!... (*)


                 Phạm Ngọc Thái
                 1/5/1995
  

(*) Ý thơ của Hàn Mặc Tử.

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 57:


           LÀM MA EM VỢ
             
                    Kính viếng hương hồn cụ Nguyễn Du.

                                     

Em kết liễu! Tự giải thoát mình khỏi " kiếp"
Chết thật hèn. Nhưng sống thế càng ôi,
Anh thắp cho em một nén nhang đời
Và lễ tạ: Nam-mô-di-Phật!

Người sống đưa chân người chết đây
Đầu bạc làm ma mái xanh này
Mẹ, cha... queo quắt còn ham thọ
Em nhởn thanh xuân lại vội quay.

Em ơi : chữ Kiếp trước chữ Người!
Sống cần cố gắng! Chết rồi thôi,
Hãy đi - Yên nhé! Coi hết nợ... (*)
Anh ở vì chưng trả nợ đời!

              
            Phạm Ngọc Thái
                 5/7/1998
     


(*) Nàng Kiều trẫm mình trên sông Tiền Đường nhưng lại được Giác Duyên vớt cứu - Theo thuyết bản mệnh của Phật giáo ở cụ Nguyễn Du:
Nàng chưa thể chết... vì chưa trả hết nợ đời!

---------


        Làm Ma Em Vợ (LMEV) là một bài thơ khóc! Trước hết xin nói qua đôi bài thơ khóc có tiếng trong thi đàn của các thi nhân xưa.

    Hồ Xuân Hương đã viết hai bài thơ khóc về hai ông chồng. Thực ra bài Khóc Tổng Cóc không phải vì ông Tổng Cóc chết, chỉ vì chuyện vợ chồng tan vỡ đứt đuôi con nòng nọc đấy thôi:

         Chàng Cóc ơi! Chàng Cóc ơi!
         Thiiếp bén duyên chàng có thế thôi
         Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
         Nghìn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.

  Qua đó bà than cho thân phận mình. Lời từ biệt một ông chồng chưa chết, hờn giận chê bai ông vô tích sự...Đã là chàng Tổng Cóc còn hèn kém nhu nhược. Bà nguyền rủa sự rẽ duyên của người vợ cả, cùng với những người nhà ông.

     Bà đã đem cả một xâu: nào nhái bén, nòng nọc, chẫu chàng chẫu chuộc ra mà giễu cợt. Lời nghe có vẻ cũng thống thiết , nhưng ý lại cay chua...Bài thơ mang tính bi hài.

     Còn bài Khóc Ông Phủ Vĩnh Tường lời than có phần chân thành tha thiết, đủ thấy lòng bà cũng tỏ sự tiếc thương.Bà tiếc cái hạnh phúc ngắn ngủi sau 27 tháng chung sống được ông Phủ thương yêu, còn quí trọng như một người bàu bạn đồng cảm văn chương.Nào là:

         Cái nợ ba sinh đã trả rồi
         Chôn chặt văn chương ba thuớc đất...

  Rồi bà trách tạo hoá không công bằng:

         Cán cân tạo hoá rơi đâu mất
         Miệng túi càn khôn khép lại rồi.

  Bà phẫn xót cái phận bạc bẽo của mình nên giọng thơ có vẻ vẫn nhạo báng cõi đời. Nói chung hai bài thơ khóc của HXH , theo một cách nói: đó là hai tiếng thở dài khác nhau, tuy bộc lộ tính cách không kém ngạo ngược, nhưng nó vẫn chứa chất nỗi oán thán và chua chát cảnh thế gian.

     Lại bàn đôi lời về bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến (NK) - Cả thảy dài 38 câu. Viết từ nỗi đau tận cõi lòng , khi nghe tin người bạn tri kỷ (đương thời cùng thi đỗ khoa cử nhân với ông) đã mất.

     Áng thi viết như kiểu văn tế (điếu văn) bằng thể song thất lục bát. Giọng kể như lời tự sự bày tỏ lòng thương tiếc:

         Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước
         Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau
         Kính yêu từ trước đến sau
         Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời?
         Cũng có lúc chơi nơi dặm khách
         Tiếng suối reo róc rách lưng đèo
         Có khi tầng gác cheo leo
         Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang...

  Từ bầu bạn văn chương đến sở thích đều tương đồng hợp ý nhau:

        Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp
         Chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân...

  Rồi ông than thời thế đảo điên, cảnh đời hoạn nạn phải từ bỏ quan trường, bạn bè vẫn cùng tri kỷ, lui tới thăm nhau chốn thôn hương:

         Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn
         Phận đẩu thăng chẳng dám tham trời...V.V...
 
    Nỗi thơ thống thiết, khi dùng cả tích xưa để nói tình thân giữa hai người:
 
        Giường kia treo cũng hững hờ
         Đàn kia gẩy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn
                              
  Câu trên kể về tình bạn rất thân giữa Trần Phồn và Từ Trĩ: Trần Phồn dành riêng cho bạn một cái giường, khi bạn tới thì mời ngồi, lúc bạn về lại treo lên!...

     Câu sau mựơn ý nói đến nghĩa tri âm giữa Bá Nha và Chung Tử Kỳ: khi Chung Tử Kỳ mất, Bá Nha đập nát cây đàn không gẩy nữa. Cứ thế theo nỗi lòng xót xa thơ ông trào ra, rồi chạnh nghĩ về sự cô đơn không có bạn:
 
        Rượu ngon không có bạn hiền
         Không mua không phải không tiền không mua...

      Khóc Dương Khuê là một trong ít bài thơ nổi tiếng nhất của NK - Tôi trích một số câu như thế, để làm cơ sở phân tích cho bạn đọc dễ nhận thấy, sự khác biệt nhau về cả cấu tứ cũng như thi pháp... Khi bình sang đến bài thơ khóc LMEV của PNT sau đây:

         Em kết liễu! Tự giải thoát mình khỏi "kiếp"
         Chết thật hèn. Nhưng sống thế càng ôi,

      Hai câu mở đầu này giống như những lời khóc van khi đưa đám trong dân gian của các bà, các cô...đối với những người thân hoặc các đức ông chồng :

     " Anh ơi! Sao anh không sống để suốt ngày rượu chè, suốt ngày cờ bạc, suốt ngày đánh con chửi vợ, anh ơi!".

     Ấy lúc sống thì rền rĩ, có khi mắng rủa nhau: Sao không chết quách đi cho rồi! Nhưng lúc chết thật thì lại khóc: Anh cứ sống tồi như thế cũng được, đừng chết mà bỏ vợ bỏ con mà đi có hơn không?

     Tôi ví như các bà, các cô khóc tang...là nói về giọng điệu ngôn cú, cũng như cách thức cảm xúc của tác giả để diễn đạt bài thơ khóc cho mang màu sắc, phong dáng dân gian. Chứ còn thơ có đạo của thơ, có nghĩa của thơ! Không thể khóc tuốt tuồn tuột tạp-pí-lù theo kiểu các bà , các cô được.

    Ta xem trong câu thơ hai, nửa vế đầu viết: " Chết thật hèn", nửa vế sau lại nói :"... nhưng sống thế càng ôi" !

     Như thế là ngay trong một câu thơ, đã đưa ra hai nhận định về cái sống và sự chết của nó (tức là người em vợ): Hai nhận định này mang mâu thuẫn đời sống...Chết như nó thì dở , thì hèn, nhưng sống mà sống kém sống tệ như vậy thì...

    Nhưng đây là một câu thơ khóc trước vong linh em - Có thể trách nó về cái chết thì còn được, nhưng nếu đem cả cách sống tệ ra trách trước mồ mả em...lại thật là bất nhẫn!

     Tôi xin trích những lời của Hoài Thanh khi nói về Hàn Mặc Tử trong Thi Nhân Việt Nam - Kết thúc bài giới thiệu ông đã viết: " Một người đau khổ nhường ấy, lúc sống ta hững hờ bỏ quên, bây giờ chết rồi ta xúm lại kẻ chê người khen. Chê hay khen tôi đều thấy có gì bất nhẫn".

     Trở lại với bài LMEV ! Thế là lòng nhà thơ mâu thuẫn. Nhưng một bài thơ khóc tang thì phải nói đến cả nghĩa sống và cái chết của bài thơ đó! Huống hồ tính nhân bản trong thi ca, nó đòi hỏi phải đặt ra một giác độ, trách nhiệm của một con người trước xã hội, trước cộng đồng mình :

         Sống cần cố gắng! Chết rồi thôi...
                                 
     Bởi vậy để đỡ cho câu thơ khóc rất thật ấy, ngay hai câu sau đó: với nghĩa tử là nghĩa tận, đã thể hiện cái tâm và cái đạo của anh đối với người em. Những giọt nước mắt của nhà thơ đã nhỏ xuống , tình cảm anh xót xa mà thắp nén hương lòng, khấn cầu cho vong hồn em sớm được siêu thoát:

         Anh thắp cho em một nén nhang đời
         Và lễ tạ: Nam-mô-di...Phật!
                               
     Trách là trách những người thân đang sống quanh không cứu vớt được nó? Trách thực tế cộng đồng không đủ sự nhân ái cần thiết đưa nó ra khỏi bờ vực thẳm?

    Nhưng thôi, dù sao thì em cũng đã chết rồi! Hãy để cho vong hồn em được an ủi, yên nghỉ nơi suối vàng.

     Nhưng ý tưởng bao trùm tình thi LMEV này, đã được tác giả khai phá phát sáng lên ngay từ trong câu thơ đầu. Tôi quay lại để bình xét về câu thơ thứ nhất ấy:

              Em kết liễu! Tự giải thoát mình khỏi "kiếp"

      Ba chữ "tự giải thoát" là tiếng kêu trong trời đất và xã hội, từ dưới đáy hạ tầng của lớp chúng sinh: Cuộc đời đến mức phải tự kết liễu để giải thoát mình ra khỏi "kiếp sống", thật là bi thương!

       Nhìn theo quan điểm nhân đạo: suy cho cùng nó cũng chỉ là một nạn nhân đáng thương của xã hội mà thôi!

    Tiếng kêu chúng sinh đó đòi hỏi, thậm chí chất vấn...cả thượng tầng kiến trúc kia? Huống hồ cảnh đời còn bao thương tâm, bao oan nghiệt, phi lý bất công vẫn đè nặng lên lớp nhân quần lương thiện. Chữ "kiếp" đã được vọt trào ra chính vì nỗi đau đời đó!

     Đến câu thơ thứ chín, ta thấy nhà thơ còn nhắc lại chữ "kiếp" ấy một lần nữa:

         Em ơi! Chữ Kiếp trước chữ Người...

      Đứng trước bao cảnh đời còn vật vã khốn khổ, trong tâm khảm xót xa và ở trên bờ bến của nhân gian, để nhà thơ viết ra bài khóc tang này! Tôi bình sang đoạn thơ hai:

         Người sống đưa chân người chết đây
         Đầu bạc làm ma mái xanh này
  
      Cái lời tiễn người đã chết khi đưa ra mồ ra mả, nhưng ở đây nó ngược cảnh : đầu bạc lại làm ma mái đầu xanh... nghe rền rĩ như tiếng kèn đám ma. Đó là sự bi ai của cuộc sống !

       Trong dân gian lắm khi cảnh gia đình lục đục , cha mẹ già hay ông bà tính khí trái nắng giở giời...thường rít lên rỉa rói con cháu: Đến con giun, con dế nó còn muốn sống nữa là con người?

     Tâm lý cảnh đời thường ấy đã được tác giả vận vào hai câu sau của đoạn thơ hai này, để nói lên nỗi xót xa bi thương đối với người em:

         Mẹ,cha...queo quắt còn ham thọ
         Em nhởn thanh xuân lại vội quay.
                                 
     Quay là quay lơ, lăn ra chết... đi liền với "nhởn thanh xuân" (nhởn nhơ tuổi thanh xuân) : nghĩa thơ có ý trào lộng, ngôn ngữ nhịp điệu hợp với sự cúng điếu của sự khóc tang.

     Lời than ấy giống như những người đi theo xe tang khóc viếng để đưa linh hồn kẻ chết về nơi chín suối. Nghĩa là, một cái chết tội tình đáng thương thay!

      Mẹ, cha đã phải chịu đựng bao nhiêu khốn khổ , tủi nhục đắng cay mà vẫn sống đó... Em còn trẻ, dù có cảnh đời thế nào đi nữa, cũng việc gì phải phẫn chí tìm cách quên sinh?

      Đôi nét về phong thi: từ lời cầu nguyện trong ý của đoạn thơ một phát triển sang đoạn thơ hai, nó khác với cái chết bởi tạo hoá mà bà HXH đã khóc ông Phủ Vĩnh Tường:

    Như kiểu bài tụng (theo thể thất ngôn bát cú). Bà nuối xót vĩnh biệt ông, trách trời trách đất...Rồi cám cảnh đời đen đỏ long đong đối với thân phận mình, bà than:

         Hăm bảy tháng trời đà mấy chốc
         Trăm năm ông Phủ Vĩnh Tường ôi!

     Còn cái chết già của người bạn Dương Khuê mà NK đã khóc tang (như đã phân tích trên), mạch thơ chẩy dài theo một dòng cảm xúc, để kể cho ta về mội chuyện của hai người...và nhà thơ thương tiếc:

         Làm sao bác vội về ngay
         Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời
  Hay là:
         Sao vội vàng (bác) đã mải lên tiên v.v...

     Còn LMEV của PNT: tuy cũng dựa trên một nỗi đời cụ thể, nhưng nó có cấu trúc của một bài thơ tượng trưng,và còn nhuốm đầm sắc thái theo quan điểm của nỗi kiếp đoạn trường...chốn bể khổ dân tình của cụ Nguyễn Du.

    Để cho rõ hơn , xin phân tích sang đoạn thơ ba, cũng là đoạn thơ kết bài:

         Em ơi! Chữ Kiếp trước chữ Người...
         Sống cần cố gắng! Chết rồi thôi,
         Hãy đi - Yên nhé! Coi hết nợ...
         Anh ở vì chưng trả nợ đời!

     Lại nói về thân phận Kiều trong tác phẩm của cụ Nguyễn Du: trải qua bao khổ ải, nhục nhã ê chề phải trẫm mình xuống dòng sông Tiền Đường để chết, nhưng lại được Giác Duyên vớt cứu - Nàng chưa thể chết vì chưa trả hết nợ đời!

      Như thế món nợ Kiếp của Kiều, dù đã phải trải qua hai lần thanh lâu, mấy lần muốn tự vẫn không thành:

         Làm cho sống đoạ thác đầy
         Đoạn trường cho hết kiếp này mới thôi!
                                                     (Kiều).
 
     Còn cái việc nàng đã được cụ Nguyễn Du cho tái hợp lại với chàng Kim Trọng để cuộc đời bi thảm của Kiều có phần kết hậu, âu đó cũng chỉ là món nợ đời cuối cùng mà nàng phải trả nốt đó thôi: món nợ tình !

      Bởi 15 năm khổ ải định chết, chết không xong. Tới khi được Giác Duyên cứu sống lại rồi, Kiều chỉ muốn đem tấm thân đã "dơ" của mình:
 
        Trông hoa đèn chẳng thẹn mình lắm ru?

  Để mà yên thân nơi cửa chùa:

         Đã đem mình bỏ am mây...
         Mầu thiền ăn mặc đã ưa nâu sồng

  Thế mà phận cũng có được yên đâu? Khi Kiều từ chối duyên tái hợp với chàng Kim kia, từng thốt ra than:
 
        Nói chi kết tóc xe tơ
         Đã buồn cả ruột mà nhơ cả đời...

  Thế mà Vương Ông vẫn còn trì triết , mắng con gái rằng:

         Tình kia, hiếu nọ ai đền cho đây?

  Vì "hiếu" đã phải bán cả tấm thân trong trắng , ngà ngọc của mình để chuộc cha. Với "tình" lòng vẫn thuỷ chung son sắt, cũng đành phải dứt duyên nhờ em là Thuý Vân thay mình!...

      Hiếu, tình sâu nặng đến thế? mà vãn chưa đủ trả!... Cuối cùng Kiều vẫn cứ phải đem cái tấm thân mình, như nàng đã nói:

         Ong qua bướm lại đã thừa xấu xa...

       Để mà đền nốt cho chàng Kim! "món nợ kiếp người" tưởng cũng chỉ khổ đến thế là cùng? Trở lại với bài LMEV, câu thứ ba của đoạn thơ này là:

          Hãy đi - Yên nhé! Coi hết nợ...
                        
      Cái nạn kiếp người nơi hạ tầng của chúng sinh thời nào mà chẳng khổ? Trải qua những thăng trầm bể ải trong nhân tình thế sự, chiêm nghiệm trong thẳm sâu tâm linh cuộc đời mình, thấm đẫm về chữ Kiếp luân hồi ấy... để nỗi thơ thương xót từ trong lòng tác giả đã trào ra:

     Em chết, là coi như đã trả hết nợ đời đó em! (Vì muốn nó cũng có sống lại được nữa đâu?)Đồng thời đó cũng là lời an ủi, xoa bớt nỗi đau xót cho vong hồn người em nơi chín suối.

    Mặt sau của bản thơ là tiếng kêu cứu xã hội, là tiếng khóc nấc bật ra từ trong khối cộng đồng của thời đại hiện đại này!

         Em ơi! Chữ Kiếp trước chữ Người...

  Ta trở lại với câu thơ đầu tiên:

         Em kết liễu! Tự giải thoát mình khỏi "kiếp"

  Thì đây cũng chính là tiếng khóc chung của nạn người! Lời khóc tang của bài LMEV này, là tiếng khóc bật ra từ trong nỗi kiếp nhân gian. Một mảng màu xám trên cái bình diện chung của hiện thực đời sống hôm nay:

         Anh ở vì chưng trả nợ đời!

      Anh còn phải sống tiếp, cũng chả sung sướng gì đâu? Cũng bao khổ nạn, mệt mỏi, ê chề...chẳng qua chỉ vì đời chưa hết nợ, trả hết nợ rồi anh cũng đi thôi!

     Bài thơ chỉ như một lời khấn cầu từ bi nơi cửa Phật, để thắp cho đứa em tội nghiệp, cùng những kẻ đáng thương đã sinh ra ở trên cõi sống trần ai đây... một nén nhang đời!

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 58:


           TIẾNG ẾCH

Đêm nghe tiếng ếch vọng đền sang
Mấy đám mây đàn bay lang thang
Nguyệt cũng cười tình đi tứ xứ
Sân nhà có kẻ đứng trông trăng

Đêm nghe ếch trầm trầm hồ nước
Buồn như con trống cô đơn!
Tóc ai vương trong gió êm đềm
Tình năm ấy em về quyến luyến.

Em đến để làm sông, làm sóng
Để cuộc đời đang vắng bỗng phi lao
Với đôi hồn ong bướm xôn xao
Hoá mây trắng trôi mãi vào vô định.

Em đã đi! Rất xa,
                  không thể nào cứu vãn
Anh nhặt lên đôi mảnh vỡ hoang tàn
Cái tiếng ếch lẫn vùi cùng bụi cát
Giọt thơ lòng anh xoã tóc
                               áp môi hôn...

                                     1991
  

    Đêm mưa gió... cái tiếng ếch vọng sang từ đền Quán Thánh, bên kia hồ Tây nghe thật não nùng. Trên đầu bóng nguyệt trôi nhàn nhạt, đêm hoang xơ...
  Em lại về với tôi: mái tóc em bay, tình em quyến luyến giữa một đống tro tàn đổ nát của cát bụi cuộc đời. Hồn mây trắng tôi trôi mãi vào nơi vô định...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 59:


                  TÌNH THƠ
              GẶP LẠI Ở TÂY HỒ

Em trút lá hay hoa rụng cánh ?
Nước hồ xanh ngắt cả mùa đông
Hỡi người con gái thời xa vắng
Sớm mai này anh gặp lại em.

Cái tuổi học trò ngủ quên vào gió cát...
Sáng Tây Hồ đánh thức lại trong nhau!
Anh xin được đưa em về bến hát
Phơ phơ mây đã bám hai đầu.

Nếu có thể anh sẵn sàng đánh đổi
Cả cuộc đời để lấy lại em
Em vẫn trẻ như hồi thơ dại
Vô tư nhè nhẹ tựa vầng trăng.

Anh vẫn ngủ giữa lòng em - Em biết đấy!
Tháng năm qua một cuộc chiến chinh dài
Bao dĩ vãng xanh thềm rêu, gió thổi
Lửa bỏng chân trời xé nát cuộc đời trai.

Anh đã đi những miền quê xứ sở
Gặp những con người và những yêu thương
Tình trong trắng trong lòng không xoá nổi
Bụi thời gian rơi rã xuống tâm hồn.

Xin giữ lại xinh tươi thời con gái
Tạo hoá cho mình để mà yêu!
Gặp nhau vẫn biết rồi xa mãi
Xa bao nhiêu càng nhớ bấy nhiêu.

Xin giữ lại những dấu hoen trên làn môi nước mắt
Vòm ngực đàn bà lắm lúc có xanh xao
Những kỉ niệm như thu về lá trút
Ta hôn nhau mưa đẫm trắng hai đầu.

Anh lặng lẽ hớp lấy từng sợi nắng
Giọt mưa tuôn hay lệ em rơi?
Tình em thắm hay lòng em rã cánh
Hồ xanh ơi! Ướt hết cả đông rồi.

Ba mươi năm - Thời gian trôi qua trôi
Anh quì xuống giơ hai tay đón lấy
Những cái lá: lá xanh, lá vàng,
Những cái lá như mầu hoa lửa cháy

Của một đời người con gái đã tàn phai...

                               11/1993
    

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 60:


              CẢM TÁC THU HÀ NỘI


Có con thỏ trong vườn đang nhởn nhơ ăn cỏ
Em gái qua vô tình góc phố ngẩn ngơ
Cành sấu ngả bên đường lá lá bay lả tả
Nửa xanh màu hạ nửa vào thu...

Thu đến gợi chi lòng
Mà mắt em ươm nụ
Trái tim xin cứ ngủ bình yên
Trong chiếc giỏ đa tình của chàng thi nhân đi lượm quả!

Con chim nhỏ ríu ran quanh tổ nhỏ
Tôi níu chân nàng đi hay nhặt thu rơi,
Thu ơi, thu! Hà Nội ơi, Hà Nội!
Cho tôi hôn theo môi em... người thiếu nữ xa vời...

                                           . Thập kỷ 90
   

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 

Bài thơ 61:


         KHÚC ĐÀN CHƠI VƠI


Em đã đi rồi không trở lại
Tình yêu vừa bén lửa đã mồ côi!
Để lại một bầu trời nhung nhớ mãi
Tiếng đàn buồn anh gảy khúc chơi vơi.

Ôi! Đoá hoa lưu ly tình ly biệt
Với hàm răng khoé mắt em cười
Giây phút ấy sao lại nhìn anh tha thiết
Để cánh chim qua cũng ngẩn ngơ hoài?

Em là động thiên thai thơm ngát
Là hoang xơ điên dại lẫn phồn hoa...
Ta sung sướng ghì lấy nhau mà tan nát
Em tan trong anh và anh hoá khổng lồ.

Thế giới này đầy hỗn mang bạo ngược
Chỉ em thôi: Đài chót vót cao xanh!
Ta tận hưởng cùng nhau bể đời khoái lạc
Em mang cho anh cuộc sống tốt lành...

             
                Phạm Ngọc Thái
                    1/7/2003
        


      Đoạn thơ hay nhất chính là đoạn thứ ba:

          Em là động thiên thai thơm ngát
          Là hoang xơ điên dại lẫn phồn hoa...
          Ta sung sướng ghì lấy nhau mà tan nát
          Em tan trong anh và anh hoá khổng lồ.

     Thân thể nàng, tình yêu nàng, những say đắm với nàng mang đến cho ta niềm sung sướng và hạnh phúc! Bao gồm cả ba tố chất tạo ra trong người con gái:

          Là hoang xơ điên dại lẫn phồn hoa...
                                  
     Khi nàng đã yêu hết mình, thả hết mình - Hai tố chất trên tạo nên sự "phồn hoa" từ nàng ra, cũng như khi ta yêu nàng!

     Nhưng nghĩa phồn hoa ở đây, tuy nó cũng chỉ về sự phồn thịnh... nhưng đó không phải là sự phồn thịnh về tiền bạc, mà là về cực lạc.Còn câu thơ:

          Ta sung sướng ghì lấy nhau mà tan nát
                                 
     Hai chữ "tan nát" trong nhau thể hiện sự thăng hoa đã đến tột điểm! Ghì lấy nhau mà yêu đến hết mình...Cho nên cái nghĩa tan nát này, cũng là để thể hiện một sự phì nhiêu cường tráng, mang tình yêu bay lên, anh và em đều đã hoá thân:

          Em tan trong anh và anh hoá khổng lồ.
 
     Có em: Anh trở nên vĩ đại, thành người khổng lồ.Còn em hoà trong anh mà làm thành vũ trụ. Bốn câu thơ ấy quặn xiết, khúc triết để luận xét cho sự muôn năm của tình trai gái - Và nó khẳng định: Lâu đài tình ái là vĩnh cửu vô biên!

    Ta trở lại với những câu thơ mở đầu của bài Khúc Đàn Chơi Vơi (KĐCV):

          Em đã đi rồi không trở lại
          Tình yêu vừa bén lửa đã mồ côi!

       Tình nàng trao cho chàng, vừa bén mà nàng đã dứt áo ra đi! Nhưng rõ ràng như ở đoạn thơ ba mà ta vừa phân tích thì... Tình ấy, giữa anh và em đã tha thiết lắm, nồng nàn lắm!

    Làm gì mà chàng chẳng tiếc, chẳng than! Cho nên, như hai câu sau đó diễn giải rằng:

          (em) để lại một bầu trời nhung nhớ mãi
          Tiếng đàn buồn anh gẩy khúc chơi vơi.

       Cái khúc đàn tình chơi vơi này, anh đã gẩy trong nỗi lòng xa xót thương nhớ về em!

    KĐCV là một khúc ca ly biệt, giằng xé trong lòng nhà thơ. Tuy cũng có lúc vì yêu mà anh đã trách người yêu:
 
         Giây phút ấy sao lại nhìn anh tha thiết
          Để cánh chim qua cũng ngẩn ngơ hoài?
                                      
     Nghĩa là, nếu không tại em nhìn anh đằm thắm như thế, thì chắc gì đã có mối tình để lòng anh phải trĩu nặng, đau đớn vì thương nhớ? Bài thơ được kết lại bằng sự so sánh giữa tình yêu - trong mối quan hệ đầy mâu thuẫn của bể nhân tình thế thái:
 
          Thế giới đầy hỗn mang bạo ngược
           Chỉ em thôi! Đài chót vót cao xanh...
                                   
      Trong cái thế giới đó của con người, những thế lực phi nghĩa ngày càng tràn lan. Nhà thơ đã trải nghiệm bằng cả cuộc đời mình, thế sự tác động vào anh.

      Qua nhận thức tinh thần và ý thức - Cái " Đài chót vót cao xanh" đó, là đài tình yêu! Ở đó, chỉ có con người yêu nhau, trai gái yêu nhau.

     Câu thơ không chỉ khẳng định về linh hồn cuộc sống, mà nó còn biểu hiện một thái độ, phản ứng của tác giả... trước sự tồn tại còn nhiều dã thú của con người, của giống loài.

     Cái bản chất truyền nòi của con người ấy, vốn cũng sinh ra từ mãnh thú. Quan điểm, thế giới quan - Chủ nghĩa nhân đạo nằm trong ý tưởng, chính đã được bộc lộ bằng lời tuyên cáo của nhà thơ:

          Chỉ em thôi! Đài chót vót cao xanh...

       Để rồi cho đến khi kết thúc bài, nhà thơ đã đi đến khẳng định bằng một ý thức quyết liệt rằng: Lý do sống của con người sinh ra là để hưởng thụ, để yêu nhau!...chứ không phải là để chiến tranh, giành giật hay cắn xé nhau:

          Ta tận hưởng cùng nhau bể đời khoái lạc
          Em mang cho anh cuộc sống tốt lành...

      Nghĩa là, chỉ có em thôi, chỉ có tình yêu! Mới mang đến cho con người những niềm vui hạnh phúc, sự tốt lành. Còn những hỗn mang trong thế giới vẫn đầy rối ren bạo loạn kia - Chỉ gây hiểm hoạ. Là những điều phi lý nhất... Trong sự tồn tại của thời đại mà chúng ta đã sống và đang sống hôm nay!...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.