Phạm Ngọc Thái với 3 tuyệt tác - 20 tình thơ hay hoặc khá hay
                                                                    Trần Tứ Đức



     Trong một bài viết, chính nhà thơ Phạm Ngọc Thái đã nêu ra một trong những nguyên tắc cơ bản của việc thẩm định thơ hay, rằng:
         " Muốn thẩm định cho xác đáng một tác phẩm thơ, nhất đó lại là một bài thơ hay của thi đàn, nguyên tắc trước hết phải có nhận định: Bài thơ đó khả năng tồn tại hay không? Cũng như muốn xác định tầm vóc chân dung thi nhân, trước hết phải xác định thi phẩm của anh ta có tồn tại hay không?
      Nếu thơ mà đã không thể tồn tại lâu dài được, suy cho cùng nó cũng chỉ là loại thơ... ra rác mà thôi. Nói để các nhà thơ đỡ xót xa, những thứ thơ không tồn tại ấy chỉ mục đích cổ động phong trào hoặc làm công tác văn hoá nhất thời, rồi thì nó sẽ... vứt đi. Một bài thơ hoặc tác phẩm thi ca dù thể loại nào, trường phái nào, cách tân đến mấy mà không có khả năng tồn tại trường cửu với tháng năm thì cũng đều sổ toẹt. Không thể coi thi phẩm ấy là một giá trị đối với nền văn học được".
     Cũng nhất quán trên cơ sở ấy, với nhận thức bản thân kết hợp, sàng lọc qua nhiều dư luận và đánh giá ở văn đàn - Tôi xin khái quất về chân giá trị tác phẩm thơ ca Phạm Ngọc Thái như sau:
 
A- PHẠM NGỌC THÁI VỚI 3 TUYỆT TÁC THI CA

NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG
                                Người đàn bà đi trong mưa rơi
                                Chứa một trời thầm như hoa vậy.
Chiếc mũ trắng mềm em đội bàu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Đôi mắt em đong những áng mây
Người đàn bà trắng!

Em đi, về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
Xoã ngang vai mái hất tơi bời.

Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: đấy chỗ thiên thai!
Người đàn bà ai mà định nghĩa?

Đường xưa đó về đây em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve, xác gió và xác của mưa.

Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                            suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con-đường-lông-ngỗng-trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.

Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
Khúc thơ tình anh lại viết về em!
Người đàn bà ngậm cả vầng trăng.

           VÁY THIẾU NỮ BAY
Váy thiếu nữ bay để ngỏ
Một khoảng trời nghiêng ngửa bên trong
Gió réo rắt, nắng bồn chồn hơi thở
Tìm vào chỗ ấy của em...

Bờ bãi con người em trổ hoa trái ngọt
Đến đế vương cũng khum gối cầu mong
Váy thiếu nữ bay lộ một lâu đài, điện ngọc
Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm.

Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại
Mênh mông bàu trời, say đắm thế gian
Có phải đó khúc quân hành nhân loại?
Em giữ trong mình nguyên thuỷ lẫn văn minh.

Váy thiếu nữ bay để thấy đời còn có lý!
Sự sống anh cùng nhân thế tồn sinh
Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất
Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang.

         LÀM MA EM VỢ               
                       Kính viếng hương hồn cụ Nguyễn Du
Em kết liễu! Tự giải thoát mình khỏi " kiếp"
Chết thật hèn, nhưng sống thế càng ôi...
Anh thắp cho em một nén nhang đời
Và lễ tạ: Nam-mô-di-phật!

Người sống đưa chân người chết đây
Đầu bạc làm ma mái xanh này
Mẹ, cha... queo quắt còn ham thọ
Em nhởn thanh xuân lại vội quay.

Em ơi: chữ “kiếp” trước chữ “người”!
Sống cần cố gắng. Chết rồi thôi
Hãy đi, yên nhé! Coi hết nợ... (*)
Anh ở vì chưng trả nợ đời.

(*) Nàng Kiều trẫm mình trên dòng sông Tiền Đường muốn quyên sinh nhưng lại được Giác Duyên vớt cứu. Theo thuyết bản mệnh ở Phật giáo trong tác phẩm Kiều của Nguyễn Du: Nàng chưa thể chết vì chưa trả hết nợ đời!
 

                      Nhà thơ Phạm Ngọc Thái 
 
B-   20 TÌNH THƠ HAY HOẶC KHÁ HAY

  1.  ANH VẪN Ở BÊN HỒ TÂY

Tình để lại vết thương không lành được
Soi mặt hồ in mãi bóng thời gian
Em hiền dịu trái tim từng tha thiết
Người con gái anh yêu nay hóa khói sương tan.

Ta cũng già rồi, em ơi! Vết thương còn đau buốt
Hạnh phúc qua như một cánh chim bay
Nông nỗi đời người để đâu cho hết
Tình thơ ngây... tình sao mãi thơ ngây…

Nhớ buổi đón em cổng trường sư phạm
Đôi mắt từ xa đã nhận ra người
Tình yêu có cái nhìn trong linh cảm
Giờ ở đâu, người con gái xa xôi?

Thế đó, em ơi! Tình qua không trở lại
Xế chiều rồi mà máu tim chảy mãi không thôi
Em có nghe gió Tây Hồ đang thổi
Anh ở đây, vẫn bên hồ Tây mây trôi...


2.  EM ƠI! THÀNH PHỐ LẠI MƯA

Nghe không em lại mưa lên phố
Bao năm rồi, chiều ấy cũng mưa rơi...
Gió se sắt đưa anh vào nỗi nhớ
Mối tình thời trinh nữ xa xôi.

Thưở xưa ấy, em ơi! Như hoa nở
Say như mơ và mộng như thơ
Anh đã gặp em những tháng năm cát bụi
Khi trái tim yêu trong cõi vắng vật vờ.

Thành phố lại mưa…
Có nghe không em? Con chim trời, cá nước
Khúc nhạc chiều dìu dặt bay qua
Tình êm dịu bên em mơ màng quá
Thôi hết rồi! Tan vỡ bến bờ xa.

Tiếng mưa rơi não nề thao thức
Bóng hoàng hôn đỏ cũng xua tan
Bèo dạt sông trôi buồm anh không bến đỗ
Chân trời vương vấn dải mây lan.

Ôi, cuộc sống! Tình chỉ như màn kịch
Nào phải lỗi do anh? Đâu phải lỗi do em?
Anh đứng giữa trời mưa làm những vần thơ xao xác
Người con gái năm nào về như một bóng chim hoang...
      
             3.  EM VỀ BIỂN
                        Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu
                         Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân phật tổ!
                         Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
                         Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
                          ( kỉ niệm K.A:  Người nữ sinh trường SPNN năm xưa.
                                                              Quê hương thành phố biển)

Em về biển để vùi vào trong cát
Nỗi buồn nước mắt
Những nát tan vòm ngực đã thương đau.

Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả
Xô mãi bờ với lá thông reo
Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu?

Tháng năm trôi…tình cũ cháy như khêu
Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
Đã thổi thành bão tố ở trong anh.

Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
Anh còn đây. Em hỡi, anh còn đây!
Nhớ những buổi đón em bên cổng trường sinh ngữ
Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...

Tóc nửa bạc rồi. Tình vẫn đó, em ơi! 

          4. EM BÁN XOÀI  
  - Anh trai mua xoài cho em đi?
Nha Trang! Ta nhớ Nha Trang!

Em bán xoài đi đêm trên cát trắng
Bãi biển chập chờn kiếp đời các cô gái lang thang
Dưới hàng dừa se sẽ gió ru êm
Dãy cột đèn đứng đêm côi lạnh.

Xoài em chín. Đêm tàn canh em đón khách…
Giọt thơ buồn như ngọc sương rơi
Em bán xoài thơm! Em bán xoài thơm!
Biển to lớn. Bóng em nhỏ thẫm.
Linh hồn treo ngoài thế giới em đi
Trên những cành dừa hay trong đám mây qua?

Thế giới em đi “vòng thiên la địa võng“
Tóc còn xanh em bán kiếp đời trôi
Xoài em thơm. Hương toả mát thân người.
Ai mua xoài? Còn ai có mua em?

Các cô gái đi đêm như các cột đèn
Bóng nuốt lẫn vào bờ cát ấy...
Biển ru ta và ta ru em
Dưới hàng dừa xứ sở gió ngàn năm.
               
           5.  CÂY THẦM TIẾC BÓNG
Nàng đi mãi mà không trở lại
Gió bên đường kéo liễu hát trong mưa
Và mặt nước bi bô lời than thở
Chiều buông rèm tàn tạ nắng buồn mơ.

Anh ngắm liễu bên hồ càng nhớ bóng
Ai ru mình trong trăng sáng nép vào anh
Làn da trắng, vòm ngực nàng hưng phấn
Tan tành rồi! Ôi, mộng thuở ái ân.

Người đàn bà ra đi không trở lại
Để cây thầm tiếc bóng hoá bơ vơ
Và gió nữa cũng giông cuồng rồ dại
Hồn thi nhân tan tác giữa hư vô.

Đôi mắt đẹp nàng dịu dàng đong trời biếc
Thân hoa thơm mà lại ủ bão dông
Anh tê dại cõi hồn hoang biền biệt
Bao sầu tư vương vấn các nẻo đường.

Người đàn bà ra đi không trở lại
Bãi-cuộc-đời cát bụi, gió mưa
Hoa sẽ úa, nhị sẽ tàn và lụi
Một đời trôi theo năm tháng xô bồ.

           6. MỘT GÓC HỒ TÂY
Anh đến mình anh trong chiều muộn
Nhặt thơ tình ở một góc hồ Tây
Ngắm mặt gương hồ vào chập tối
Mặt trời lại ngỡ bóng trăng soi.

Lơ đễnh đọt mây qua phớt trắng
Vừa đơn côi mà không đơn côi...
Thiếu vắng em nên anh lẻ bóng
Lá vàng rơi thay vào chỗ em ngồi.

Chiều lễnh loãng bóng đa gù bên phố
Mõ chùa buông thay tiếng nói của tình yêu! 
Trong sân gạch sư già quét lá
Bước người đi thầm lặng cõi hư hao.
Chiều hồ Tây - Chiều Tây Hồ lộng gió
Ta và người: cõi mộng khác chi nhau?
Người quên hết! Còn ta yêu tất cả
Trong tiếng lá bay chầm chậm bóng ta theo...

         7.   SÁNG THU VÀNG
Gặp lại em một sáng thu vàng
Nơi em đứng nắng tràn ngoài phố
Với trời xanh, hồ xanh gió
Gió đưa làn tóc em bay...                       
                       (Kỉ niệm Đ. Gặp lại em sáng đó bên hồ gió, anh
                             đã viết để cho đời bài thơ mùa thu diễm lệ này)

Sáng thu này trĩu cả hàng cây
Đô thành dịu mát
Ông lão ngồi bên gốc cây
                  bán những cây sáo trúc thổi vói lên trời
Bà xúc tép váy khều khào nước…
Một thời xa lắc
Em nghiêng chao về một thời xa.  

Người con gái đã thành chính quả!
(phảng phất trên đầu đôi nét phôi pha)
Đôi mắt em bóng trúc bay xoà...
Đường phúc hậu vầng trăng đầy nở...
Nghe không gian đổ vỡ cả mùa thu!  

Sáng thu vàng mông mênh mênh mông
Anh đứng trông em bên bờ sóng vỗ
Hồn đã mất trong rừng hoang thiếu nữ
Và trái tim cũng không còn.  

Sáng thu vàng xang xênh xênh xang
Những con đường xưa tắm hơi em
Môi em cười...hoa lá nát đau thêm
Thời gian trôi cuộc sống buồn tênh.  

Một mùa thu lá lá
Nơi ấy giờ chỉ còn có cỏ
Bướm vàng hoa cũ vẫn bay ngang
Người đàn bà em nuốt mùa thu tan...

         8.   BIỂN HÁT
Biển tít tắp sao sóng còn vỗ mãi
Anh nhặt chút tình vương lại thời xa
Treo hồn lên nửa vành trăng lấp
Thả lòng bay lặng bến bơ vơ.

Biển có thể không biết mình hóa sóng
Để cho bờ chìm đắm giữa lênh đênh
Em có thể không còn nhớ đến...
Như làn mây trôi mãi vô tình.

Biển ba phần cho trái đất tươi xanh
Em trong anh một mùa thu huyền ảo
Khi anh hóa hàng phi lao trong sóng bão
Là đã hòa biển cả với cô đơn!

Trời đêm nay không mưa nhưng mà gió
Gió đêm nay không mạnh nhưng mà xô
Trăng đêm nay hơi vàng, xao và động
Anh lại nằm nghe biển hát ngày xưa…

          9.  TIẾNG HÁT ĐỜI THƯỜNG
                            Tặng vợ                                                                                  
Trong một phố nghèo có người vợ trẻ
Vẫn đón con đi, về... như thường lệ
Vóc em thanh cũng thể mùa xuân
Đôi mắt em: đôi mắt ấy màu đen.

Ngôi nhà nhỏ bên đền
Gốc đa, quán báo
Nơi ngày xưa ai bán chiếu gon (*)
Đêm hồ nước trăng soi
Chiều lá me, lá sấu
Cung thành xưa dấu đại bác còn. (**)

Ôi quê hương!
Cái phố nhỏ cứ mưa là lầy lội
Cháu gái nhà bên tuổi không đoán nổi
Chưa tối đã khêu đèn bê mẹt thuốc rao đêm
Ngày hai bữa, bữa nào cũng vội.

Miền đã theo tôi vào cuộc chiến tranh
Hành quân rừng già, võng treo sườn gió...
Ai biết chiều nay người vợ trẻ
Đứng mong chồng bên đứa con thơ
Giọt lệ cháy xót lòng mang sắc xanh thu!

Tuyết bạc quê người... xứ sở mưa cau...
Đi đâu, đến đâu: nhớ về phố ấy!

Đôi mắt em buồn cho bài hát anh ca
Con sẻ hót mênh mông đồng nước
Người hát rong hát vui sân ga
Tiếng Hát Đời Thường thường lẫn vào bụi cát
Anh hát cho đời...
Anh hát em nghe...
                              Phạm Ngọc Thái
                       Nước Đức - tháng 2/1989

      (*) Gợi lại câu chuyện bà Thị Lộ thời con gái đi bán chiếu gon ở hồ Tây. Bà  đã gặp ông Nguyễn Trãi và những vần thơ đối đáp giữa hai người còn truyền tụng đến ngày nay.
  (**) Là hình ảnh mặt thành Thăng Long Cửa Bắc cố đô xưa, còn in dấu đạn đại bác từ thời giặc Pháp bắn vào. Thành Thăng Long thất thủ, quan Tổng đốc Hoàng Diệu phải thắt cổ để tuẫn tiết.

        10.  ĐÊM TÓC ĐÁ  
Nửa đời tóc hoá thành đá cả
Rụng vãi thềm đầy phủ quanh trăng
Nhớ một thuở cùng bao thiếu nữ
Mà nay gò mả, ma rừng.  

Tai nghe tóc ve bên bà gái goá
Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu
Có của nhà vẫn còn ham tơ nhú
Ngồi chẳng yên, hồn dạ cứ vi vu.  

Trên kia nguyệt không quần như đã...
Đêm thơm chùa, trắng dã tấm thân nga
Trinh tiết thời nay em mở cửa
Ngai vàng còn dưới cái em ta!

        11. TIẾNG RÚC CHIM ĐÊM  
                              Những tối trăng ngời, dưới ánh sao khuya
                             Anh vẫn đắm mình về phương ấy
                               Những câu thơ như ngôi sao bùng cháy
                               Và cuộc chia ly đã hoá cánh buồm.

Con chim đêm rúc mãi ngoài cây
Nó nói gì không biết?
Chắc con mái ham nơi vui thú khác
Đã không về. Con trống gọi suốt đêm...

Chim gọi đàn - Anh gọi tên em
Năm tháng, nắng mưa, non ngàn, bão tố
Có lẽ nào em không về nữa?
Để hồn anh hoang mạc, bơ vơ.

Đã xa rồi. Mùa dĩ vãng trăng mơ…
Đời vui vẻ cuốn theo dòng gió bụi
Bao ý nghĩa trong cuộc đời tồn tại
Thành quách loài người em thiêu trụi thành tro!

Ngàn năm xưa cho tới bây giờ
Ta muốn hỏi đến muôn đời sau nữa:
Mọi giá trị vĩnh hằng, nếu có
Sẽ là gì? Khi thiếu vắng em ta!

Con chim đêm run rẩy bóng xanh già
Anh bổi hổi một thời qua vọng lại
Và tất cả đã trở thành trống trải

Sao em lại phụ bạc tình, con mái thương yêu?


             12. CÔ ÁO TRẮNG
Anh lại có một cô áo trắng
Mắt nàng nhìn trong biếc mùa thu
Mái tóc xoã, bàu vú nàng hưng phấn
Ngủ đi em, nghe bài thơ anh ru!  

Đất Sài Gòn mùa xuân đến trong mơ
Có em tôi đi giữa đêm dài thành phố
Em ơi em, những khi trời trở gió
Có thấy bóng anh về thao thức bên em?  

Anh nhẹ hôn thầm ở dưới ánh đêm
Em khoả thân mình để hoá thành nữ thánh!
Áo em trắng hay là da em trắng
Có em rồi cuộc sống sẽ vô biên.  

Ta mặc cho năm tháng chảy, nghe em!
Chỉ có anh và em, chỉ có trời và đất
Thế giới văn minh ta không cần gì hết
Em dẫn anh vào buổi hoang muội nguyên sơ.  

Đêm Sài Gòn khi ấy sẽ như mơ
Em bọc trong anh không cần quần áo
Ôi, nguyệt của em đây một động sâu huyền ảo
Chứa cả thiên đường và vũ trụ bên trong.  

Em đừng hỏi vì sao anh yêu em!  

Anh lại có một cô áo trắng
Vào buổi hoàng hôn hoang vắng cuộc đời
Đôi mắt nàng cả trời thu đẹp lắm
Bàu vú nàng mùa hoa trái sinh sôi.

          13.  THỜI ÁO TRẮNG
Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!
Những bông hoa mùa xuân thôi không nở
Đi dưới bóng điện đêm lòng sẽ rất buồn.

Ôi, yêu dấu cái thời còn cắp sách
Mắt em cười mùa thu xanh lên!
Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
Tà áo trắng động vào...khe khẽ nát tim anh!

Trả lại cho anh một thời áo trắng
Đã đi qua và... đã đi qua...
Với cả dòng sông trôi mơ mộng
Lá lá rụng vàng, tóc tóc hóa sương pha.

Nghe gió thổi hàng cây vi vút
Em biển xanh xa mãi vô cùng…
Anh đứng lặng một mình bên bờ biếc
Những âm thanh kêu bổi hổi trong lòng.

Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn!  

          14. TRƯỚC NÚI MỸ NHÂN
   Núi Mỹ Nhân nằm giữa biển Nha Trang gần Hòn Chồng. Truyền kể: Nàng Mỹ Nhân nằm ở đó nhiều năm tháng, chung thuỷ chờ chồng. Chồng nàng là một tướng cướp trẻ , dẫn theo một đạo quân cướp bể. Thuyền bè của họ bị bão biển đánh đắm, đi đã không về.

Bờ Hòn Chồng, quán gió, một trưa chiều
Anh đứng dưới bóng dừa xứ sở
Nghe cả biển, tình yêu và đời vỗ...
Nhúm cỏ lòng xé rách bụi thơ bay.

Em nằm đây, em hỡi! Em nằm đây
Làm núi đợi ngàn năm cùng với bể
Tình yêu vỗ muôn đời trong sóng vỗ
Không vấn vương bụi bặm cõi trần đời.

Cho anh hôn lên đôi vú đá tơi bời
Dầm dãi nắng mưa ru em trong giấc ngủ
Xin lỗi những mảng đời ta đang có
Đôi lúc thèm được bám rêu xanh.

Gió hút Hòn Chồng, bể sóng mênh mông
Ta, con chim đã trúng bao vết đạn
Dừng chân nghỉ bên bờ xanh hữu hạn
Chốn vô cùng ta muốn hỏi Mỹ Nhân?

Bóng nàng nằm trơ mãi cái nước non
Lòng nguyệt tỏ tháng năm mòn đá sỏi
Niềm vĩ đại lại vô cùng man dại
Cây-thánh-giá-cuộc-đời anh đặt dưới chân em!

Nếu có thể sống chung đầu bạc răng long
Anh nguyện với nàng cả đời vui thú
Hồ yêu tinh và đàn bà nơi trần thế
Vừa là tiên vừa là quỉ, nàng ơi!

Cô gái bán hàng trong quán gió chơi vơi
Cứ nhìn khách đôi mắt tròn đen láy
Đã kể tôi nghe chuyện về nàng Mỹ Nhân thuở ấy!
Nghe trong chiều gió cuốn bụi đường bay...

        15. KHÓC BÊN HỒ NÚI CỐC       
      
Anh đã đến bên Hồ Núi Cốc
Gửi hồn theo dòng nước trôi thây...
Gió gào thét trong lặng chìm tim óc
Em khoả thân nằm trên bóng bến xưa bay.

Nước mắt nàng Công khóc tan ra suối
Cốc chết bên sồi lại hoá thành non...(*)
Nhưng để làm gì khi tình vô vọng?
Chút hương nàng vẫn ấm khoảng đời con.

Bóng ngàn than huyền thoại tang trắng phủ
Mà miệng còn muốn cắn vú người yêu!
Ôi, hồ núi cứ xanh rì muôn thuở
Máu ta đổ đầy cho tạo hoá tạc phù điêu.

Anh đến bên Hồ Núi Cốc giữa chiều
Thơ rỏ đôi hàng, lệ tràn một chén
Khóc chuyện tình xưa là khóc mình lắm lắm
Mai chết rồi làm nước tắm cho em.

                                   Phạm Ngọc Thái
                           Hồ Núi Cốc – Đêm 9/7/1997

(*)  Huyền thoại kể: nàng Công (con gái quan lang dân tộc) thương nhớ chàng Cốc, khóc mà chết. Nước mắt nàng chảy thành suối nay biến ra hồ. Chàng Cốc (chỉ là một tiều phu đốn củi), thương nàng Công cũng chết dưới gốc cây sồi, hoá thành non bao bọc lấy hồ - Nên mới có tên gọi: Hồ Núi Cốc!

            16. HÀNG CÂY LÁ ĐỔ
Thế là hết! Em đi, chôn chiều vào gió...
Ta lang thang qua lá đổ hàng cây
Bản tình xưa em hát ở đây
Nơi ngày nay xác các con thiên nga đã chết.

Ôi, hàng cây! Cùng ta bao đêm từng tha thiết
Những nụ hôn và tấm thân bất hủ của em
Giờ ta sống trong hoang tàn sụp lở
Bên những chiếc bóng của đàn thiên nga.

Thời gian phôi pha - Tóc ta hoá đá
Gió cũng làm lau ngàn năm ru rất khẽ!
Xin rụng một bông buồn
                                          lắt lay...

17. DƯỚI HÀNG SẤU ĐÊM VÀ CON PHỐ NHỎ
Phố vẫn phố hàng sấu xưa rụng lá
Ngỡ yên rồi... còn lạc bước canh khuya
Nên câu thơ anh theo đông về vội vã
Tình của đôi ta dòng sông chảy man mê...

Đêm đã lạnh, vầng trăng còn thao thức
Trăng bay trên trời, anh cứ thương em
Xưa mộng nguyệt này, nay sao thấy khác
Gió nhắc thầm thì, em có nhớ không?

Em ngủ bên chồng. Thôi, cũng đừng tiếc nữa
Mấy ai yêu trọn vẹn đâu em?
Thuở đó đẹp nhiều mộng mơ, em nhỉ!
Thơm mát cõi thơ, hồn ta ru êm.

Anh lưu giữ chút tình trên trang giấy
Đi hết phố xa về khắc khoải bên thềm
Rồi tự trách với mình sao buổi ấy
Lại giục em lấy chồng để đau mãi con tim?

18. CÔ QUÉT LÁ ĐÊM HỒ

Một đêm hồ nước đầy sương gió
Người đi không rõ mặt người
Liễu ru nhè nhẹ quanh bờ vắng
Em thầm thì quét lá, bên tôi!

Em quét lá lẫn đời lẫn kiếp
Tiếng chổi mòn kêu xiết vào tim!
Em hóa thành thơ rơi lặng lẽ
Trong cõi lòng tôi buồn triền miên.

Trăng như đứa không nhà trôi lạc lõng
Con nai vàng chết bóng thu xưa…
Tôi đứng trông em mịt mờ ảnh vọng
Cô quét lá đêm hồ khe khẽ vào khuya.


      19. ĐÊM NAY TRỜI LẠI KHÔNG MƯA
Trời không mưa áo em đâu có ướt
Chỉ ướt lòng em: cô gái nhỏ của anh!
Em ngả vào anh mà hình như có khóc?
Tiếng con tim thật rõ bên mình.

Mùa thu đã qua ta nghe lá rụng
Buổi cuối cùng em đến để chia tay
Ngày mai em lấy chồng phải xa vĩnh viễn
Chẳng sao mà, trời có mưa đâu, em ơi?

Kìa không mưa mà áo anh lại ướt
Mùa thu đi… sao nắm mãi bàn tay?
Ai nói tình gió mây sẽ quên trong chốc lát
Bao năm trời hồn anh vẫn mưa bay.

Tại đêm đó không mưa hay bởi vì anh nhớ
Phố vắng em buốt giá cả canh dài
Em dại lắm lấy chồng làm chi vội
Đưa em sang sông rồi lòng mới biết đã yêu ai!

Ta lại bước lang thang trên phố ấy
Đến mỗi gốc cây có vệt cũ em ngồi
Tiếng hát xưa đưa bờ hồ gió thổi
Bóng với mình đi mãi tới ban mai...

Cứ tưởng buổi cuối cùng em đến... đã chia tay?

             20. CON ĐƯỜNG PHƯỢNG ĐỎ
Em mang màu phượng đỏ ra đi...
Anh tha thẩn dọc hè phố nhỏ
Nơi kỉ niệm của mối tình sinh nữ
Xác ve còn bám ở thân cây.

Con đường phượng đỏ đêm nay
Mây lãng du bay trời xanh vô định
Những cánh hoa rung trong hoài niệm
Nghe lòng thổn thức đâu đây!

Phượng đã cháy lên một thời
Nửa tóc bạc rồi, nửa mái xanh phơ phất
Tới một ngày chúng cũng tàn úa hết
Ta sẽ thành ông bà lão, em ơi!

Con đường tình đẫm giọt sương rơi
Gió vẫn xạc xào vi vút thổi
Giá hồi ấy chúng mình lấy nhau rồi sinh năm đẻ bảy
Thì đâu còn phượng để anh ru?

Em đã mang màu phượng ấy ra đi...
                            Thơ - Phạm Ngọc Thái
       Ngoài ra anh còn rất nhiều những tình thơ khúc triết giàu hương sắc khác, như:
 
                    Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:
http://me.zing.vn/zb/dt/t...18560642?from=category
http://to-quoc01.blogspot...014/03/tran-tu-uc.html
http://ngancamau.blogspot...tuyet-tac-20-tinh.html
http://www.tiengchimviet....tuyet-tac-20-tinh.html
http://www.nhuygialai.com...tuyet-tac-20-tinh.html
http://vannghequangtri.bl...-ba-tuyet-tac-cua.html
http://trangvhntnguoncoi..../tho-pham-ngoc-thai-4/
http://nguyenduyxuan.net/tac-gi-tac-phm/th/5091-th-tinh-phm-ngc-thai-
http://www.tintuchangngay...tuyet-tac-20-tinh.html
http://www.vanganh.info/2014/03/pham-ngoc-thai-voi-3-tuyet-tac-20-tinh.html
http://www.chinhluanvn.co...tuyet-tac-20-tinh.html
http://binhtrung.org/D_1-...-hay-hoac-kha-hay.html
  http://nghiathuc.wordpres...c-kha-hay-tran-tu-duc/
http://hung-viet.org/blog...-tho-hay-hoac-kha-hay/

 
 


 
 

   Lê Đình Cánh và bài thơ tình Thị Nở - Chí Phèo
                                               PHẠM NGỌC THÁI



           TRĂNG NỞ NỤ CƯỜI
Đâu Thị Nở, đâu Chí Phèo,
Đâu làng Vũ Đại đói nghèo Nam Cao ???
Vẫn vườn chuối gió lao xao
Sông Châu vẫn chảy nôn nao mạn thuyền...
 
Ả ngớ ngẩn. Gã khùng điên.
Khi tình yêu đến bỗng nhiên thành người!
Vườn xuông trăng nở nụ cười
Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau.
 
Giữa đời vàng lẫn với thau
Lòng tin còn chút về sau để dành
Tình yêu nên vị cháo hành
Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi!
                    Lê Đình Cánh


          nhà thơ Lê Đình Cánh
          Lời bình Phạm Ngọc Thái
     Vào một đêm trăng. Gã Chí Phèo đi ăn vạ về say khướt vì rượu, khật khưỡng qua vườn chuối. Ả Thị Nở dở người đang nằm ngủ say sưa ở đó. Gió đêm từ bờ sông thổi về mát rượi. Ánh trăng dọi xuống soi lên người ả, trật cả chiếc yếm cùng lớp da trắng hởn. Chí Phèo, một gã điên khùng từ lâu đã tưởng không còn ý thức gì về sự vui thú, bỗng lúc này lòng khát khao được sống đầy đủ lại bùng lên trong gã? Gã mê man nhìn Thị Nở và tiến đến... Thế rồi, cả người gã đè lên thân thể ả. Ả kêu, nhưng Chí Phèo lại còn kêu to hơn| Thì trong làng, ngoài nước, ai còn lạ gì cái thằng Chí Phèo hay ăn vạ? Nên nghe tiếng kêu của gã chẳng ai buồn đến. Mới lại, tiếng kêu của Thị Nở cũng chỉ là tiếng kêu của một mụ đàn bà đang thỏa mãn, thích thú vì... được yêu! Để rồi sau đó, người ta nghe thấy cả hai giọng cười sung sướng đã phát ra từ cái vườn chuối ấy...
      Gặp lại vườn chuối xưa, trong một chuyến về thăm quê hương của cố nhà văn Nam Cao - Ở làng Đại Hoàng ( tức làng Vũ Đại trong chuyện ), thuộc huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Vẫn bên con sông Châu ngày đêm thao thiết chảy. Tâm hồn nhà thơ Lê Đình Cánh đã rung lên. Cứ như anh đang hồi tưởng lại một tình sử nào đó, chứ không phải là cuộc tình của " Ả ngớ ngẩn. Gã khùng điên. " kia!? Cảnh quê trong thơ anh trào ra bồi hồi, tha thiết:
                    Vẫn vườn chuối gió lao xao
                    Sông Châu vẫn chảy nôn nao mạn thuyền...
      Đó chính là cảm tác dẫn dắt nhà thơ viết lên "Trăng nở nụ cười " này. Anh không đi vào diễn tả tấn bi kịch xã hội như trong chuyện Chí Phèo, chỉ xoay quanh cuộc tình trăng gió... mà đề cập về giá trị tình yêu đối với đời sống con người.
      Nếu đoạn thơ đầu mới chỉ là cảm xúc khi nhà thơ gặp lại tình và cảnh cũ - Thì sang đoạn thứ hai, đoạn thơ cốt lõi, trung tâm của toàn bài. Tác giả đã khoáy sâu vào để khẳng định về chân giá trị của tình yêu ấy:
                     Ả ngớ ngẩn. Gã khùng điên.
                     Khi tình yêu đến bỗng nhiên thành người!
      Hai chữ "thành người" ở đây có thể hiểu: Tình yêu đã biến đổi kẻ xấu trở nên người tốt, ác hóa thiện, thằng điên loạn Chí Phèo trở nên hiền lành, ả ngớ ngẩn dở hơi như Thị Nở cũng thành phúc thảo, thiết tha. Đó chính là ý nghĩa hoàn lương sâu sắc của tình yêu gái trai, trong mối quan hệ xã hội và con người. Đọc đến câu thơ:
                    Vườn xuông trăng nở nụ cười...
      Ta thấy rõ thái độ cảm đồng của nhà thơ về cuộc tình Thị Nở - Chí Phèo đó. Thời ấy, tầng lớp thống trị đã đẩy chúng ra khỏi lề cuộc sống như một quái thai. Một cuộc tình không luật pháp công nhận. Ấy vậy mà, với tính chân thiện và lương tri... nhà thơ đang ca ngợi chúng. Hai chữ " vườn xuông..." mà thật đầy hương vị. Cả đến bóng trăng còn... " nở nụ cười" . Cảnh tình trở nên huyền ảo, rung rinh.
                   Phút giây tan chảy vàng mười trong nhau...
      Cùng với câu thơ: Khi tình yêu đến bõng nhiên thành người! - Tạo thành hai câu thơ hay nhất bài.
      " Tan chảy vàng mười trong nhau..." là thứ vàng thực sự của lương tri, thảo thơm và thanh khiết tựa thiên thai. Là một tình yêu không vụ lợi, không tính toán. Chúng trao nhau hết thảy, trái tim cùng thể xác lẫn linh hồn. Tình yêu ấy tự nguyện và khát vọng!
      Bài thơ viết theo thể lục bát được chia ngắt làm ba đoạn, mỗi đoạn bốn câu, chuyển đoạn là chuyển tứ. Các tứ tuy vẫn nhất quán trong chủ đề tình yêu, nhưng được phát triển từ chuyện đến đời một cách khái quát, hàm súc.
Đoạn thơ cuối được tác giả đúc rút ra qua thực tiễn, những ý nghĩa về tình yêu - cuộc sống:
                     Giữa đời vàng lẫn với thau
                     Lòng tin còn chút về sau để dành
                     Tình yêu nên vị cháo hành
                     Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi!
      Ngẫm ra: thì đời nào, thời buổi nào... "vàng lẫn với thau " cũng có. Nhưng anh vẫn tin, lòng tin ấy không đặt vào bất cứ một giá trị vật chất nào, mà vào tình yêu của trái tim! Chỉ có "tình yêu trái tim" mới đầy đủ khả năng hoàn thiện, dẫn dắt nhân tính con người cùng xã hội tốt đẹp hơn! Đó chính là nhân sinh quan của nhà thơ và cũng là tính nhân bản trong thi ca. Khi ta đã có một tình yêu thực sự trong nhau... thì:
                     Đời chung bát vỡ thơm lành lứa đôi!
     Bài thơ "Trăng nở nụ cười" đã được kết thúc ở đó, một cách rất... "hương vị cháo hành", mà thấm đầm nghĩa tình chốn nhân gian.
   PHẠM NGỌC THÁI
 
            Đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:
http://tranmygiong.blogti...et/2014/04/24/p5573639
http://vannghenamdinh.com...o-Pham-Ngoc-Thai-3385/
http://vanhac.org/04/le-d...h-thi-no-chi-pheo.html
http://tapchivan.com/tin-...no---chi-pheo-772.html
http://batkhuat.net/van-b..otinh-thino-chipheo.htm
http://vandanvn.net/vi/ne...t-Pham-Ngoc-Thai-3829/
http://nguyenduyxuan.net/...-th-tinh-th-n-chi-pheo
http://blog.zing.vn/jb/dt...18852630?from=category
http://nguyennano.blogspo.../trang-no-nu-cuoi.html
http://www.aihuubienhoa.c...-2_4-5048_17-441_15-2/
http://www.tintuchangngay...o-tinh-thi-no-chi.html
http://www.thuviengiadinh...-tho-tinh-thi-chi-pheo
http://www.thaianco.net/x...thai/trangnonucuoi.htm
http://llpb.datdung.com/2...o-tinh-thi-no-chi.html
http://www.vanganh.info/2...o-tinh-thi-no-chi.html
http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=3606
http://nghiathuc.wordpres...-tinh-thi-no-chi-pheo/
http://to-quoc01.blogspot...o-tinh-thi-no-chi.html
http://vanhac.org/04/le-d...h-thi-no-chi-pheo.html
http://www.tiengchimviet....o-tinh-thi-no-chi.html
http://vannghequangtri.bl...o-tinh-thi-no-chi.html
http://www.vanchuongviet....on=detail&id=20901
http://trannhuong.com/tin...thi-no---chi-pheo.vhtm
http://www.chinhluanvn.or...o-tinh-thi-no-chi.html
http://www.diendantrungho...2f0686f9c08cc392260f7d
  http://vanhaiphong.com/va...inh-th-n-chi-pheo.html
  http://tongocthach.vn/ve-...i-no-chi-pheo-489.html
  http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_7.php
  http://hung-viet.org/blog...-tinh-thi-no-chi-pheo/
  http://www.quansuvn.info/...4-2_15-2_10-1651_12-1/
  http://binhtrung.org/D_1-...h-thi-no-chi-pheo.html
 
 

         Phạm Ngọc Thái và sự đa sắc
       về những bài thơ tình biển

                                             Cô giáo HOÀNG

           Riêng chủ đề thơ "tình biển" Phạm Ngọc Thái có một chùm 4 bài: Em về biển, Biển hát, Thông và biển, Đêm trăng biển. Có bài thì anh xây dựng theo thủ pháp nhân cách hoá như "thuyền và biển" của Xuân Quỳnh. Đó là bài Thông Và Biển - Cây thông đứng trên bờ biển, thân đã chai sạn, xù xì... trong tiếng gào thét của biển cả tình em. Cây thông chính là hình ảnh của người con trai, còn thiếu nữ thì đã được hoá thân thành biển:
                   Biển thì xô. Thông suốt đời quạnh quẽ
                   Thân xù xì, nắng héo, mưa giông...
                   Tháng năm xa em hoá biển vô cùng
                   Cùng dấu trong lòng một loài hoa tan vỡ!
     Loài hoa tan vỡ ấy chính là... "hoa trái tim"! Thông và Biển như đôi trai gái ngàn năm vẫn quấn quít bên nhau. Khi biển lặng sóng êm, thông vi vút hát vọng gọi người yêu. Nhưng cũng nhiều khi biển cuồng lên đầy bão tố, lòng thông quặn xót trong tiếng sóng biển cào xé, dập vùi.
     Cũng có bài nhìn biển nhà thơ lại nhớ người yêu. Như bài "Đêm trăng biển" - Anh viết trong một đêm trăng ở biển Sầm Sơn. Lòng người thi sĩ cô đơn:
                  Anh ngồi biển một mình ngắm bóng
                  Trăng trên đầu sóng ở dưới chân
                  Lòng những vắng mênh mang cát trắng
                  Trong thầm thì khẽ gọi tên em!...
     Ở bài Em Về Biển thì hình ảnh biển vừa là "tình em biển cả", vừa là "bãi biển đời người". Đời cát bụi, tình thì bèo dạt mây trôi. Đây là bài thơ khi anh nhớ lại mối tình với một cô nữ sinh trường sư phạm ngoại ngữ xa xưa:
                  Tháng năm trôi... tình cũ cháy như khêu
                  Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải...
                  Tóc nửa bạc rồi. Tình vẫn đó, em ơi!
     Một tình thơ biển nhưng thấm đầy nước mắt. Đọc thơ mà trái tim ta cũng không khỏi quặn đau và xa xót.
     Còn trong bài Biển Hát - Tiếng biển đã hòa vào trong tiếng hát vọng của người thiếu nữ năm xưa:
                  Biển có thể không biết mình hoá sóng
                  Để cho bờ chìm đắm giữa lênh đênh...
      Những tháng năm trôi trên bờ bến lênh đênh ấy, tâm hồn anh thi sĩ vẫn đắm chìm trong dạt dào biển cả tình em. Để vào một đêm trái tim anh thổn thức và tiếng nhạc lòng đã cất lên thành một áng thi ca.
     Ngoài ra có một số bài thơ tuy không phải chủ đề về "biển", nhưng hình ảnh biển trong bài thơ cũng hết sức đậm nét và da diết. Thí dụ như bài "Em bán xoài" - Nhà thơ viết về những kiếp đời cát bụi lang thang. Những cô gái bán xoài đêm mà anh gặp trên bãi biển Nha Trang. Đó là những thân phận lạc loài, nổi trôi trong bể nhân tình thế thái này. Những linh hồn vất vưởng, nhỏ bé và yếu ớt trong cả biển đời đầy sóng bão:
                  Biển to lớn. Bóng em nhỏ thẫm.
                  Linh hồn treo ngoài thế giới em đi...
     Hay là:
                 Em bán xoài đi đêm trên cát trắng
                  Bãi biển chập chờn kiếp đời các cô gái lang thang
     Để rồi bài thơ được kết thúc trong lời ru, sự cảm đồng của nhà thơ cùng với hàng dừa quê hương quanh những người con gái bán xoài:
                  Biển ru ta và ta ru em
                  Dưới hàng dừa xứ sở gió ngàn năm.
     Nói về bài Trước Núi Mỹ Nhân cũng được anh viết trên bờ biển Nha Trang, sát với bán đảo Hòn Chồng. Những ngày sau chiến tranh khi còn là một người lính trận trên đường trở về, nhà thơ đã có dịp qua đó. Hình ảnh biển khơi xanh bao la sóng vỗ, cùng với đỉnh núi Mỹ Nhân đã trở thành một tượng thần trong trắng, tạc vào năm tháng. Chính là hình tượng tình yêu bất diệt của người đàn bà đã thấm đẫm trong thơ anh với khát vọng muôn đời. Như nhà thơ đã viết:
                 Ta, con chim đã trúng bao vết đạn
                 Dừng chân nghỉ bên bờ xanh hữu hạn...
                     Nghe cả biển, tình yêu và đời vỗ
                    Nhúm cỏ lòng xé rách bụi thơ bay.
     Những thương tích chiến tranh, dù bom đạn có bắn vào thân thể anh cũng chỉ là nỗi đau thể xác. Chính nỗi đau nơi nhân tình thế thái này đã bắn cả vào trái tim, tâm hồn anh còn đau đớn, nặng nề hơn. Chỉ có tình yêu của người đàn bà mới xoa được vết thương sâu nhói đó trong anh. Bởi thế mà anh ru nàng:
                Em nằm đây, em hỡi! Em nằm đây
                 Làm núi đợi ngàn năm cùng với bể
                 Tình yêu vỗ muôn đời trong sóng vỗ
                 Không vấn vương bụi bặm cõi trần đời.
         Vân vân...
     Để bạn đọc cảm nhận được sâu sắc hơn. Trong bài viết này tôi xin giới thiệu lời bình của hai tác giả về hai thi phẩm trong chùm thơ tình biển của anh. Cả hai bài bình ấy đều đã được nhà thơ cho in vào tập "Phê bình & tiểu luận thi ca", Nxb Văn hóa Thông tin 2013 vừa qua.

       A.        BIỂN HÁT
      Biển tít tắp sao sóng còn vỗ mãi
     Anh nhặt chút tình vương lại thời xa
     Treo hồn lên nửa vành trăng lấp
     Thả lòng bay lặng bến bơ vơ.
     Biển có thể không biết mình hóa sóng
     Để cho bờ chìm đắm giữa lênh đênh
     Em có thể không còn nhớ đến...
     Như làn mây trôi mãi vô tình.
     Biển ba phần cho trái đất tươi xanh
     Em trong anh một mùa thu huyền ảo
     Khi anh hóa hàng phi lao trong sóng bão
     Là đã hòa biển cả với cô đơn!
     Trời đêm nay không mưa nhưng mà gió
     Gió đêm nay không mạnh nhưng mà xô
     Trăng đêm nay hơi vàng, xao và động
     Anh lại nằm nghe biển hát ngày xưa…                                                   
                                       Phạm Ngọc Thái
 
                  Lời bình của XUÂN HÙNG:
                     
        "Biển hát" là tiếng hát của người con trai ru vọng người yêu trong một đêm trăng ảo. Ngay những hình ảnh thơ đầu tiên đã gợi ta về những gì của êm đềm và dan díu bên em:
                    Biển tít tắp sao sóng còn vỗ mãi
                    Anh nhặt chút tình vương lại thời xa
                    Treo hồn lên nửa vành trăng lấp
                    Thả lòng bay lặng bến bơ vơ.
      Trái tim chàng thi sĩ như một kẻ không nhà, không cửa... lang thang trên bãi vắng bơ vơ. Ta hãy nghe anh tả về hình ảnh người yêu:
                    Biển ba phần cho trái đất tươi xanh
                    Em trong anh một mùa thu huyền ảo
      Đó là một mùa thu thăm thẳm có in bóng hình em ở đó. Như biển cả chiếm ba phần tư trái đất. Cũng có nghĩa em là sự sâu sắc nhất của cuộc đời anh. Phải chăng như nhà thơ Thổ Nhĩ Kỳ F.K.Đaglargia, trong một bài thơ tình nổi tiếng với nhan đề “Tình yêu“ chỉ vẻn vẹn có bốn câu thơ ngắn, ông định nghĩa:
                    Yêu, có nghĩa
                    Là cùng người yêu
                    Chia đều
                    Trái đất thành hai nửa.
    Hai người yêu nhau là cả trái đất này. Còn nhà thơ Nga M.Lermôntốp (1814-1841) bằng một cách nói khác trong thi ca, đã ví về tình yêu bất hủ đối với người đàn bà:
                    Tượng thờ dù đổ vẫn thiêng
                    Miếu thờ bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ
     Trở lại với bài Biển Hát - Tình yêu thật huyền diệu biết bao, đã mang cho ta cả bàu trời và trái đất tươi xanh, cuộc sống ngập tràn hạnh phúc cùng những vần thơ đẹp nhất! Nhưng khi không còn em? Tác giả viết:
                    Khi anh hóa hàng phi lao trong sóng bão
                    Là đã hòa biển cả với cô đơn!
      "Biển cả" ở đây là hình tượng về tình yêu của người thiếu nữ đối với nhà thơ. Khi anh đã hoà tình yêu em vào trong nỗi cô đơn, thì lòng anh sẽ bị giằng xé bởi trăm ngàn cơn bão tố. Hay là:
                    Biển có thể không biết mình hóa sóng
                    Để cho bờ chìm đắm giữa lênh đênh
                    Em có thể không còn nhớ đến...
                    Như làn mây trôi mãi vô tình.
     Có thể như làn mây trôi vô tình kia, em đã quên đi những tháng năm đẹp đẽ ấy? Nhưng trong lòng anh thì  kỉ niệm tình yêu đôi ta mãi mãi không bao giờ phai nhoà. Với nỗi tình mơ mộng của một trái tim da diết giữa đêm trăng mờ tỏ, nhà thơ lại chạnh nhớ về tiếng biển, tiếng của tình yêu xưa:
                   Trời đêm nay không mưa nhưng mà gió
                   Gió đêm nay không mạnh nhưng mà xô
                   Trăng đêm nay hơi vàng, xao và động
                   Anh lại nằm nghe biển hát ngày xưa...
      Bài thơ đã được kết thúc ở đó. Tháng năm, như bến bờ lênh đênh, chìm đắm trong biển cả tình em... người thi sĩ đã treo hồn mình lên tận nửa vành trăng xa.  Biển Hát là một bài thơ tình có nhiều hình tượng đẹp, sống động. Làn điệu thi ca huyền ảo có thể làm xao xiết trái tim đời.
                          *  Trích "Phê bình & tiểu luận thi ca - Phạm Ngọc Thái"


 


 Cô giáo Nguyễn Thị Hoàng
 
 
              B.       EM VỀ BIỂN                         
                            Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu
                         Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân phật tổ!
                         Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
                         Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
                              ( kỉ niệm K.A:  Người nữ sinh trường SPNN năm xưa.
                                                              Quê hương thành phố biển)                  

Em về biển để vùi vào trong cát
Nỗi buồn nước mắt
Những nát tan vòm ngực đã thương đau.

Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả
Xô mãi bờ với lá thông reo
Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu?

Tháng năm trôi…tình cũ cháy như khêu
Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
Đã thổi thành bão tố ở trong anh.

Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
Anh còn đây. Em hỡi, anh còn đây!
Nhớ những buổi đón em bên cổng trường sinh ngữ
Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...

Tóc nửa bạc rồi. Tình vẫn đó, em ơi!

                                   Phạm Ngọc Thái
 
                Lời bình của PHƯƠNG TUẤN:
           Bài thơ kể về mối tình của một cô nữ sinh trường Sư phạm Ngoại ngữ với nhà thơ. Nỗi thơ đầy lệ:
                        Em về biển để vùi vào trong cát
                        Nỗi buồn nước mắt
                        Những nát tan vòm ngực đã thương đau.
     "biển" ở đây là thành phố quê hương của người con gái (như trong tựa đề bài thơ đã viết), nhưng hình ảnh biển còn là biểu tượng của bãi-biển-đời-người hay là tình-em-biển-cả:
                        Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả
                        Xô mãi bờ với lá thông reo
      Cái hàng thông năm tháng đứng trên bờ biển hát, vừa như sự vô tình mà lại hữu tình của thiên nhiên, với con sóng xô nát bờ khắc khoải mãi về người trinh nữ. Một biển cuộc đời đầy sóng bão, người sống trong nó và... nó có thể nghiền nát con người:
                        Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
                        Mang nỗi niềm không biết đã đi dâu?
     Người con gái ấy đã đi không trở lại. Hình ảnh "cát" trong bài thơ này mang màu sắc thơ siêu thực, tức là dạt vào trong chốn cát bụi đời người...
     Tôi xin phân tích bốn câu thơ làm tựa đề:
                          Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu
                          Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân phật tổ!
                          Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
                          Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
     Tình yêu của em đưa ta về nơi thánh thiện. Em chính là cả toà sen nát bàn phật tổ của đời anh! Thế mà, trên "bờ bãi đời người" thân phận em vẫn nổi chìm như kiếp rong rêu. Thì ra tình yêu không chỉ mang cho ta hạnh phúc, mà còn là bi kịch đớn đau trong cuộc đời. Đây là bốn câu thơ hay nhất bài, hình tượng đã đạt đến điểm đỉnh, khái quát nội dung tư tưởng của toàn bài để đưa tấm phẩm bích Em Về Biển vào trong miếu mạo của thi ca.
     Xin bình tiếp vào bài:
                           Tháng năm trôi…tình cũ cháy như khêu
                           Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
                           Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
                           Đã thổi thành bão tố ở trong anh.
       Tình cũ như ngọn đèn càng khêu càng cháy. Người con trai cũng như cây thông mòn mỏi mãi, năm tháng dần thành mục ải... thì mối tình trong trắng thơ ngây, thơm mát như ban mai của người con gái xưa lại hiện về xoa lên nỗi đau của lòng anh. Hình bóng người sinh nữ cứ lặng lẽ, âm thầm mà cào xé tưởng như những trận bão lòng không dứt.
    Em Về Biển tuy không đi sâu vào miêu tả tấm thân bên trong của người con gái, hồi ức chỉ phục lại những ấn tượng có tính điển hình, như:
                        Đôi gót đỏ ánh mắt nhìn thơ dại
    Hay là:
                       Những nát tan vòm ngực đã thương đau
    Nghĩa là không thấy những hình ảnh yêu thương trần tục xuất hiện trong tình thi này, chỉ có những hương vị thơm tho, thanh thoát, nên thơ... nhưng vẫn đầy cảm xúc da diết, mộng mơ mà năm tháng không phai nhoà trong anh.
     Đời hiện hữu mà tình yêu lại là ảo ảnh. Cuộc sống chỉ còn là một bãi cát vô vi, trắng phau để những trận bão tố lòng anh thổi mãi không thôi. Đến đây một mảng thơ hiện thực được tràn vào, tình thơ lại càng thêm tha thiết:
                         Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
                         Anh còn đây. Em hỡi! Anh còn đây,
                         Nhớ những buổi đón em bên cổng trường sinh ngữ...
      Những buổi đón người yêu bên cổng trường... gợi lại bao nhiêu kỷ niệm để nói về một thời đôi trai gái đã say đắm yêu nhau. Ta có thể mường tượng, bóng trăng huyền diệu thuở ấy, bước chân em đi nhè nhẹ, những chiếc lá rơi khẽ khua lên xào xạc. Ôi! Tấm thân của người con gái như một tảng thiên thạch trinh trắng vô vàn, cuốn hút cả những linh hồn. Chạm vào thiên thạch ấy, mọi sức mạnh đều tiêu tan mềm nhũn để tan hoà thành nước. Ánh mắt, đôi môi, cả cặp "tuyết lê" trắng ngần, trinh khôi của người thiếu nữ tựa như đôi mỏm núi kỳ vĩ nhô lên làm nên luỹ thành sừng sững nghìn năm, là thiên kiệt tác nhân sinh của loài người.  Khi ta áp môi hôn, khi đôi bàn tay man dại của tạo hoá đặt vào đó, nó nóng hổi và huyền thoại...
      Nhà thơ đã từng sống qua nửa thế kỉ, chứng nhận bao điều lớn lao cùng những điên đảo xẩy ra trong thế giới loài người, để cuối cùng anh lại quay về, chỉ ngợi ca người yêu bất tử hơn mọi thứ trên đời. Thế mà đời người như bóng câu bay qua trong vòm trời vô định, tất cả đều tan vỡ lẫn vào trong cát bụi cuộc đời - Như những dòng thơ kết thúc trong Em Về Biển này :
                         Tóc nửa bạc rồi chỉ thấy gió mưa bay...
                         Tóc nửa bạc rồi. Tình vẫn đó, em ơi!
    Mái tóc sương nhà thơ soi xuống dòng sông vô cùng, vô tận của thời gian, lẫn nhoà trong tiếng gió mưa phủ kín đất trời. Năm tháng qua đi lặng lẽ mà héo úa, như bao chiếc lá vàng rơi rụng xuống, phủ lên trên những hồi ức về người con gái xưa một nấm mồ tình.                                   
                          Trích "Phê bình & tiểu luận thi ca - Phạm Ngọc Thái"
 
          Hà Nội - 5/2014
               N.T.H
    Giảng viên Trường ĐH Sư phạm
      cogiao.hoang61@gmail.com
    
        Đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:
http://blog.zing.vn/jb/dt...giong/18970573?from=my
  http://vandanvn.net/vi/ne...et-Co-giao-Hoang-3922/
http://tongocthach.vn/ve-...tho-tinh-bien-527.html
  http://www.nguyenduyxuan....-nhng-bai-th-tinh-bin-
  http://www.nhuygialai.com...-sac-ve-nhung-bai.html
http://to-quoc01.blogspot...-sac-ve-nhung-bai.html
http://vannghequangtri.bl...-sac-ve-nhung-bai.html
http://tranmygiong.blogti...i_van_sarp_a_a_saomc_v
http://htruong.violet.vn/...show/entry_id/10392529
http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_8.php
http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=3627
http://nghiathuc.wordpres...nh-bien-co-giao-hoang/
http://hung-viet.org/blog...ung-bai-tho-tinh-bien/
  http://sacmauthoigian.wor...ung-bai-tho-tinh-bien/

 
 

       Thơ biển đảo - Phạm Ngọc Thái


 
            BIỂN ĐẢO QUÊ HƯƠNG

Hãy cứ đo bể ta bằng luật-điều quốc tế
Trời xanh ta xanh bao nhiêu hải lý
Nhưng chớ đo lòng căm giận chúng ta
Máu hơn ba chục năm trời ta đã đổ ra.

                             Chế Lan Viên

  I-

Chúng muốn cướp biển ta. Lũ Tàu khốn kiếp.
Anh em gì, răng với chả môi?
Từ thuở nghìn năm cha ông đã thế rồi!
Phải coi chúng muôn đời là giặc.


Nếu bị mất lòng dân thì mất hết,
Sao lại đàn áp người biểu tình khi họ chống giặc Trung?
Nếu ta mà sợ sệt luồn mình
Cũng có nghĩa là hại dân, hại nước?


Hoan hô ông Thủ tướng lên tiếng
                              bảo vệ chủ quyền Tổ quốc
Lên án quân Tàu xâm phạm địa phận biển Đông ta (*)
Tội lỗi thay những ai chỉ biết co ro,
                      khi giặc vào để chiếm nhà
Nếu Đảng không còn đủ đức tin với giống nòi
Thì cấp thiết thay bằng con đường dân chủ.


Sinh mạng bao chiến sỹ biển đảo ta và máu nhân dân
                                    vẫn đổ nơi biển trời xứ sở
Nhìn cảnh bọn Tàu cậy mạnh ức hiếp mình
                             không khác gì một bọn sói lang
Hoà bình đấy mà bao hờn căm uất hận
Với thằng Tàu - Bản chất chúng là không có anh em.

II-


Ta sẵn sàng đối xử hiền hoà
Nếu chúng biết tôn trọng chủ quyền ta,
                                 hòa hảo làm ăn đều có lợi.
Không cần úp mở gì: Chúng chỉ lui nhường,
                              một khi không nuốt nổi ta !?
Ừ, thì cả hai bên cùng đóng kịch, diễn trò
Miễn rằng: Anh biết tôn trọng tôi,
tôi cũng sẽ tôn trọng anh – là được.
 
Cậy nước lớn
- Chúng chỉ muốn nuốt sống, ăn tươi người khác?
Kẻ thù lớn kề sát cạnh ta
vừa thâm độc, tính lại bẩn như loài cầm thú.
Muốn đất nước, dân tộc mình
Không phải nhấn chìm mãi trong cảnh máu xương nhuộm đỏ
Xã hội phải thật sự có nhân quyền
Để liên minh với nước Mỹ hùng cường
cùng bầu bạn, anh em trên trường quốc tế.
 
Bản thân tôi vào đảng nơi chiến trường
Trải qua ba lần đạn bom bắn vào cơ thể
Là ba lần máu đổ với mấy mảnh xương tan
May không chết. Được Đảng kết nạp ngay trên chốt.
Nếu ở đến bây giờ,
Cũng phải hơn 40 năm là người trong tổ chức
Nhưng tôi đã xin ra khỏi Đảng.
 
“Tượng thần tự do” chính là đỉnh cao sáng lạn
Ở ngay nước Hoa Kỳ!
Của nhân loại vĩnh hằng
Con đường ta cần đến, cần đi
Không có đảng độc quyền.
- Trước hết, không phải vì đảng
Mà phải vì nhân dân – Tổ quốc!
Ôi, biển đảo quê hương ta ngàn năm tha thiết
Chưa bao giờ được bình yên. Đầy bão táp phong ba…
Hà Nội – 6/2014
P.N.T
(Tác giả gửi đăng)
———————————————————————-
(*) Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có lời tuyên bố đầy khí phách trước toàn thế giới, rằng:
- Việt Nam không đánh đổi chủ quyền lấy một thứ hoà bình, hữu nghị viển vông.

                           Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước và thế giới:
http://www.danchimviet.in...-dao-que-huong/2014/06
http://me.zing.vn/zb/dt/t...19280061?from=category
http://vannghecuocsong.co...i-Lien-Hiep-quoc-1510/
http://to-quoc01.blogspot...ao-pham-ngoc-thai.html
http://www.quansuvn.info/...0_6-1_17-55_14-2_15-2/
http://www.vanganh.info/2...ao-pham-ngoc-thai.html
  http://www.namuctuanbao.net/949/tho_NamUc.php
http://www.tiengchimviet....ao-pham-ngoc-thai.html
  http://nghiathuc.wordpres...en-dao-pham-ngoc-thai/
http://vandanviet.blogspo...ho-pham-ngoc-thai.html
  http://www.vanganh.info/2...ao-pham-ngoc-thai.html
  http://www.chinhluanvn.co...ao-pham-ngoc-thai.html
  http://www.truclamyentu.i...d_pnt_tho-bien-dao.htm
  http://badamxoevietnam2.w...08/bien-dao-que-huong/
   http://hung-viet.org/blog...09/bien-dao-que-huong/
  http://tranmygiong.blogti..._bi_n_o_ph_m_ng_c_thai
 

 
PHẠM NGỌC THÁI VỚI BÀI THƠ THẦN SẦU QUỈ KHÓC

                                                        Anh Nguyễn






                 ĐỘNG BƯỚM
Phút say đắm tột cùng em mở toang động bướm
Giữa khu rừng rậm rạp, nguyên sơ
Nàng thơ thẫn thờ si mê hưng phấn
Bướm của em chứa cả thánh thần lẫn yêu ma.
Có ai chưa em đã vào khai phá?
Để bướm vẫy vùng, bướm thoả ước ao
Và khi ấy em sẽ không còn là trinh nữ
Bờ-bãi-đời-người bướm vẫn lượn như sao.
Thân nhi nữ một thế giới mênh mông, hoang dại
Cấu thành bên trong bao yếu tố mĩ miều
Tự thiên thai chẳng phải vẽ vời nắn gọt
Lạc vào vườn em trái cấm ngọt hương tươi.
Tình yêu từ đâu anh không biết?
Mà rung cảm tâm hồn, lay động trái tim!
Nhưng yêu nhất là bướm em
                          có sức chinh phục diệu huyền
Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ...
Bướm của em trên đời mãi còn quí giá
Đến lúc cần bướm lại sinh con
Không lời thơ nào tả hết được vẻ đẹp bướm em.
La la la là la lá là... 
                                          Phạm Ngọc Thái
                               Trích tập "Hồ Xuân Hương tái lai"
                       
      Lời bình: Đây là một bài thơ tượng trưng. Đọc suốt bài thơ ta thấy hình tượng gồm toàn những yếu tố tượng trưng "tương ứng cảm quan". Khuynh hướng này do nhà thơ Pháp Charles Baudelaire, một trong những bậc thầy của trường phái thơ tượng trưng châu Âu vào cuối thế kỉ XIX khởi xướng. Theo Baudelaire, sự liên kết giữa vật này với vật khác, giữa con người - cuộc sống với thiên nhiên, đều có thể thay thế nhau bằng biểu tượng. Biểu tượng đó phản ảnh một cách tương ứng sự vật, nhưng không phải do lý trí sắp đặt mà dựa vào cảm thụ được phát ra từ các giác quan hay tâm linh, gọi là cảm quan. Ta hãy phân tích đoạn thơ thứ nhất:
                     Phút say đắm tột cùng em mở toang động bướm
                     Giữa khu rừng rậm rạp, nguyên sơ
     "Bướm" đã trở thành một biểu tượng ở chốn dân gian để chỉ "cái" của người đàn bà. Tác giả dùng hình ảnh "động bướm" làm tượng trưng, ý như đó là "cái hang" ở trên nàng. Ta hãy nghe Bà Hồ Xuân Hương tả về "cái hang" của chị em, qua bài "Động Hương Tích":
                   Bầy đặt kìa ai khéo khéo phòm
                   Nứt ra một lỗ hỏm hòm hom...
      Hay bài "Hang Cắc Cớ":
                  Nứt làm đôi mảnh hỏm hòm hom
                  Kẽ hầm rêu mốc trơ toen hoẻn
     Tôi không thể bình quá sâu hình ảnh của câu: Kẽ hầm rêu mốc trơ toen hoẻn /-  Bởi phân tích ra nó sẽ bẩn... làm hỏng thơ của bà. Nhưng đọc ta có thể hiểu: khi bà tả "kẽ hầm rêu mốc...", là nói về khe ngách bên trong của bướm bị dơ. Vậy còn "cái gì trơ toen hoẻn"? Phải chăng là... "nhân bướm"? Ví dụ thêm một tình thi khác, bài "con ốc nhồi":
                  Quân tử có thương thì bóc yếm
                  Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi
      "bóc yếm" là hình ảnh mô phỏng về sự ve vuốt, xoa nắn vòm ngực, phía trên người con gái - Còn "ngó ngoáy lỗ trôn", hình tượng nghịch ngợm bộ phận dưới vv...
      Ở đây, nhà thơ Phạm Ngọc Thái diễn tả cái bướm đã có từ thời tiền sử: Giữa khu rừng rậm rạp, nguyên sơ /-  Nghĩa là nó do tạo hóa đúc tạc nên. Đến câu thơ 11-12 nhà thơ còn láy lại một lần nữa:
                    Tự thiên thai chẳng phải vẽ vời nắn gọt
                    Lạc vào vườn em trái cấm ngọt hương tươi
       Bướm của em như hoa trái đất trời, "ăn" vào là nhớ mãi. Từ nguyên thuỷ đến bây giờ chẳng cần tiến hoá thêm, thế mà:
                    Nàng thơ thẫn thờ si mê hưng phấn
     Ngay từ buổi thiên thai cái "động bướm" ấy đã hoàn bích rồi. Ai nhìn thấy hay chỉ cần nghĩ tới... cũng phải hưng phấn, rạo rực trong lòng. Đến câu thơ thứ tư, hình tượng thơ còn mang theo tính triết học:
                    Bướm của em chứa cả thánh thần lẫn yêu ma.
      Bướm em vừa siêu phàm tựa thánh tiên, lại vừa như có ma quỉ - Làm ta say mê, thần tượng và khát vọng. Nhưng cũng có khi vì si mê quá hoá mù quáng, như bị "ma dẫn lối quỉ đưa đường"... tự huỷ hoại cuộc đời mình. Tức là, tình yêu mang đến cho ta niềm hạnh phúc vô biên, đưa tâm hồn ta hoan lạc ở chốn bồng lai, lại cũng có thể làm cho trái tim ta đau khổ, tan vỡ vì thất vọng! Đến đoạn thứ ba, tác giả tiếp tục phát triển:
                     Thân nhi nữ một thế giới mênh mông, hoang dại
                     Cấu thành bên trong bao yếu tố mĩ miều
      Cái thế giới mênh mông, hoang dại đó... thuộc hình ảnh thơ trìu tượng. Tác giả miêu tả sự toàn bích của tấm thân người nhi nữ từ trong ra ngoài, để khẳng định sự vĩ đại của tạo hoá! Cho dù xã hội loài người có phát triển hàng vạn năm nữa, văn minh tiến bộ đến đâu... cũng không thể so sánh nổi. Trong sự vĩ đại đó thì việc sinh thành ra "bướm" đàn bà là điều kì diệu nhất - Một thiên kiệt tác!
      Quay trở lại với đoạn thứ hai, nhà thơ buông ra một câu hỏi:
                   Có ai chưa em đã vào khai phá?
     Nghĩa là em đã hiến dâng cái của em cho người đàn ông nào chưa? Sau đó chính anh lại tự giải nghĩa:
                   Để bướm vẫy vùng, bướm thỏa ước ao
     Đâu có phải chỉ một mình người con trai sướng? Bởi khi hiến dâng cho tình yêu, cũng chính là khát vọng của người con gái để trở thành... đàn bà:
                   Khi ấy em sẽ không còn là trinh nữ
                   Bờ-bãi-đời-người bướm vẫn lượn như sao...
      Thơ đã đi sâu vào phạm trù đời sống mà diễn tả. Dĩ nhiên là đời sống ấy phải có cả đàn ông, nhưng thường trong nhiều phạm trù người ta chỉ thiên nói về nữ tính. Nếu không có cái bướm đàn bà thì cuộc sống của ta sẽ không còn nghĩa lí.
      Đến đây, tôi xin nói đôi nét về một số bài thơ khác dạng tương tự như "Động bướm" -  Phạm Ngọc Thái có một số tình thơ lãng mạn vào loại khá kỳ dị. Có thể kể ra vài bài đặc sắc, nổi lên như: Đàn bà đẹp nhất là khi đèn đã tắt, Xem tranh bán loã thể, Váy thiếu nữ bay - "Động bướm" chỉ là một bài điển hình trong số những tình thi đó.
      "Đàn bà đẹp nhất là khi đèn đã tắt"  - Thực ra chính là hình ảnh người yêu khoả thân trong đêm tối:
                 Ta gặp nhau chỉ trong chốc lát
                 Giữa đêm tối anh lần vào em thăm thiên thai...
     "thiên thai" chính là cái ấy! Vậy "giữa đêm tối anh lần vào thăm thiên thai của em...", để làm gì? chẳng nói thì ai cũng biết. Thơ tả vào dục vọng mà vẫn rất mềm mại, đáng yêu. Hay là:
                  Hôn đôi trái em tưởng mình du ngoạn khắp không trung
                  Chơi dỡn nguyệt một thiên đường tuyệt thế
                  Mong trời cứ đêm để cùng em vui chút nữa.
      Hạnh phúc trong tình yêu của thi nhân hoà trong niềm sướng vui cùng thân thể người yêu. Nhà thơ tả thẳng vào sự khoái cảm, nhưng khi đọc ta vẫn không thấy sượng. Hình ảnh "Hôn đôi trái em..." diễn tả sự say sưa, man mê đôi tí người yêu... lại ngỡ như mình đang du ngoạn, bay bổng giữa không trung. Hoặc là hình ảnh "chơi dỡn nguyệt", giây phút tột cùng khoái lạc trong quan hệ nam nữ, rồi tác giả buông một câu khẳng định:
                 Đàn bà đẹp nhất là ở trong đêm tối
                 Để nhớ nhau suốt đời...
    Hình tượng "đẹp" ở đây, mang màu sắc thơ mĩ học. Ta lại nhớ tới câu ca dao trong dân gian:
                 Dao đâm vào thịt thì đau
                 Thịt đâm vào thịt nhớ nhau suốt đời
     Cuối bài tác giả đã kết:
                 Đêm tắt đèn thành ánh sáng của thơ tôi!
     Câu thơ bộc lộ một thái độ. Có thể nó hàm chứa về một phản ứng nào đó có ý nghĩa xã hội? Như ta thường nói về bà Hồ Xuân Hương, rằng: Tư tưởng bên trong thơ của bà là bộc lộ một thái độ phản kháng sự đè nén, hủ lậu của chế độ phong kiến đối với người phụ nữ. Thì đây, chính câu thơ là sự bùng nổ... thiên về tính chính trị xã hội nào đó, trong ý tưởng của nhà thơ?
    Tôi nói sang bài "Xem tranh bán loã thể" - Bài thơ đã được nghệ sĩ Anh Trần bình là một kỳ tác thi ca! Có những câu khi đọc lên ta cảm thấy gờn gợn... Không phải nó tục mà vì tác giả dùng hình ảnh, những từ ngữ quá thực. Nhưng cái quá thực ấy lại chứa chất cả tính nhân loại và mang màu sắc triết học, thành thử câu thơ sâu và rất hay nữa. Thí dụ:
                  Nàng gieo hoa và ý nghĩa loài người
                  Nhưng cũng đẻ cả chiến tranh và hoà bình ra từ trong bụng.
     Nghệ sĩ Anh Trần đã phân tích những câu thơ đó, như thế này:
 -   Sâu sắc và hay. Ý của câu trên ta thấy rõ rồi - Người đàn bà là hoa, là ý nghĩa tồn sinh của cuộc sống xã hội và nhân loại. Nhưng còn câu dưới? Không phải chỉ muốn nói rằng, em có khả năng mang thai trong bụng rồi sinh đẻ, tất nhiên là ra con người. Rồi giống người ấy sẽ mang đến cả chiến tranh và hoà bình.
     Mặc dù phải có cả đàn ông thì em mới đẻ được. Ở một phạm trù rộng lớn hơn, tức là: Tình yêu và đàn bà sinh ra cả khổ đau lẫn hạnh phúc, cũng như chiến tranh và hoà bình.
     Cho nên mới nói: Thơ Phạm Ngọc Thái cô đọng và rất sâu sắc!
     Khi tác giả tả thẳng:
                   Lui xuống dưới nàng một rừng sâu um tùm che hang động
                   Lên trên nàng đôi mỏm núi trắng vô biên
      Vẫn là tả về vú và bướm, nhưng sử dụng phương pháp biểu tượng. Cái ở bên dưới là một hang động, muốn vào nó phải đi qua một khu rừng sâu rậm rì, um tùm. Còn cái ở trên là đôi mỏm núi trắng xoá, vô biên - Nghĩa là vú của nàng như cả bầu trời vậy.
     Trong những bài thơ kỳ dị ấy, đặc biệt là bài "Váy thiếu nữ bay" - Anh Nguyễn Đình Chúc khi bình đã ca ngợi là tuyệt hay! Bài thơ mô phỏng về cái váy của người thiếu nữ để lộ ở bên trong, nhưng được nhà thơ đi sâu về ý nghĩa đời sống xã hội để diễn tả:
                 Bờ-bãi-con-người em trổ hoa trái ngọt
                 Đến đế vương cũng khum gối cầu mong
     Sau đó phát triển rộng sang tính nhân loại:
                 Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại
                 Mênh mông bầu trời, say đắm thế gian...
     Hay là:
                 Có phải đó khúc quân hành nhân loại
                 Em giữ trong mình nguyên thuỷ lẫn văn minh
     Bọc chứa cả tính vũ trụ:
                 Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm
      Ta hãy nghe tác giả kết bài:
                  Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất
                  Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang!
     Nó được cất giữ một ý tưởng rất mạnh mẽ, một thái độ nhân sinh quan xã hội của nhà thơ. Anh Nguyễn Đình Chúc đã nhận xét về đoạn kết ấy như sau:
-   Câu thơ cuối đã khoá lại toàn bộ bài thơ. Chính nó đã mang theo một lời triết lý có ý nghĩa xã hội, hàm ý về một phủ định nào đó? Nhà thơ phản ứng lại những tà đạo hoặc giả tạo về mặt chính trị còn đang ẩn chứa trong thể chế xã hội mà viết như thế chăng?... Có lẽ đó cũng là một điểm xuất phát để tạo nên ý nghĩa tột đỉnh trong thơ ca Phạm Ngọc Thái.
     Ngòi nổ trong câu thơ cuối đó: Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang/-  Vừa phát hỏa làm cháy bùng cả bài, vừa bảo vệ luận thuyết của tác giả là: Ca ngợi cái kiệt tác mà thượng đế đã sinh ra trên thân thể người đàn bà! Nó là ngọn nguồn, khởi điểm cho cả chính trị và triết học. Ý tình thơ thật mênh mông mà vẫn súc tích, càng vào sâu càng thấy hay!
     Tôi trở về với bài "Động bướm" -  Tác giả tả về cái bướm nhưng không phải phải chỉ là để cho sướng, cho khoái, mà thơ còn ôm chứa tính nhân bản sâu sắc.
     Xin trở lại với đoạn thơ thứ tư. Gớt đã viết: "Khởi thuỷ là hành động" - Nhưng ở đây có lẽ phải nói: "Khởi thuỷ là tình yêu" ! Anh tự hỏi:
                   Tình yêu từ đâu anh không biết?
                   Mà rung cảm tâm hồn, lay động trái tim!
    Để rồi anh triết lý ở hai câu thơ sau đó:
                   Nhưng yêu nhất là bướm em
                                                     có sức chinh phục diệu huyền
                   Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ...
     Ta có thể mường tượng hình tượng về những con bướm, mà bướm đây là bướm cái... cứ đêm đêm nó lại vờn bay quanh ta trong phòng ngủ - để làm gì? Đấy, tác giả tả về cảnh chăn gối vợ chồng hay trai gái. Suy cho cùng, nếu em chẳng có bướm thì thế giới này sẽ hoá rồ, hoá dại và... cũng chẳng làm gì có tình yêu!
      "Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ..." /- Hình ảnh của câu thơ hay. Ý nhị, dí dỏm, gây cho ta sự khoái cảm trong tâm hồn. Một biểu tượng đời thường ở chốn phòng the. Ban ngày thì chị em thường cài then, khoá trái của mình lại, để đêm đêm mới mở cửa, rút then... cho anh em vào tha hồ khám phá. Đoạn thơ xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn tình yêu. Tất cả đều bắt đầu từ... bướm, như câu thơ viết:
                   Nhưng yêu nhất là bướm em có sức chinh phục diệu huyền
     Đọc câu: Đêm đêm bướm thường bay ra trong phòng ngủ/-  Gợi sự kích thích về một ước muốn, khát vọng của khoái lạc nhưng lành mạnh. Lời thơ diễn đạt có vẻ nôm na chân chất, tình thi vẫn ý nhị và sinh động. Ít khi có câu thơ rất đời thường lại đạt được hiệu quả cao như thế!  
     Nhà thơ kết luận:
                      Bướm của em trên đời mãi còn quí giá
                      Đến lúc cần bướm lại sinh con
                      Không lời thơ nào tả hết được vẻ đẹp bướm em.
                      La la la là la lá là...
     Riêng câu thơ kết chỉ là những nốt nhạc đệm cho cả bản giao hưởng về " bướm", đó thôi. Cái bướm ấy không phải chỉ mang lại cho ta sự sung sướng và hạnh phúc? Bướm còn để sinh con, bảo tồn nòi giống! Nghĩa là, không có bướm thì không có giống nòi, không có dân tộc - Mới thấy, giá trị nhân sinh của bướm cũng  thật là cao cả!... Bằng các yếu tố của thơ tượng trưng, nhà thơ đã đi sâu vào thế giới tâm linh cùng vũ trụ để mô tả. Từ cái tên đã có trong dân gian, phát triển sang phạm trù tình yêu rồi đời sống xã hội con người. Một tình thi chỉ xoay quanh về cái của người đàn bà mà nói được đủ điều, sâu sắc, thăng hoa đến thế - Thiết nghĩ, nó đã đạt vào loại là một bài thơ thần sầu quỷ khóc vậy!
     
                                         Hà Nội, mùa thu 2013
                                               Anh Nguyễn
                              Giảng viên Trường ĐH Quốc Gia
            Đã được đăng trên các trang mạng trong nước & thế giới:
http://me.zing.vn/zb/dt/tranmygiong/19677712
http://vannghequangtri.bl...-tho-than-sau-qui.html
  https://trangvhntnguoncoi.../tho-pham-ngoc-thai-5/
  http://hung-viet.org/blog...tho-than-sau-quy-khoc/
  http://nhatkydinhquan.blo.../2014/07/ong-buom.html
   http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_8.php
http://vandanvn.net/vi/ne...c-gia-Anh-Nguyen-4312/
  http://nguyenduyxuan.net/...-bai-th-thn-su-qu-khoc
  http://binhtrung.org/a24888/dong-buom
http://nghiathuc.wordpres...u-qui-khoc-anh-nguyen/
  http://blog.zing.vn/jb/dt...giong/19677712?from=my
 

         Kí ức tình xưa
                              Chùm thơ PHẠM NGỌC THÁI



ANH VẪN CHỜ EM DƯỚI CÂY
Hàng cây đêm lặng im không nói
Rì rào gió thổi lúc anh qua
Anh đứng lặng nghe không gian vọng lại
Bóng hình em nay đã mờ xa.

Ôi, năm tháng chỉ còn hoài vọng
Cuộc sống bao năm anh đã tôn thờ
Quá khứ một bản tình hoang dại
Hiện tại giờ hết thảy lại hư vô.

Cả không gian vẫn âm thầm gió thổi
Em xa rồi, tình cũng vỡ tan!
Trong tít tắp tận miền xa chới với
Nghe thấy không em, tiếng gọi của lòng anh?

Trời mưa gió hay lòng anh mưa gió
Dưới hàng cây thổn thức canh khuya
Cuộc sống thì mây trôi bèo dạt
Anh vẫn đứng chờ em
như thế mãi ngàn thu...



NHỮNG CÂU THƠ VƯƠNG RƠI
Ta giết thời gian bằng thơ
Hồn bay vào mây gió
Tháng năm trôi, nối tiếp tháng năm trôi…

Ừ, cứ viết!
Ta nhặt ngọc ra từ trong đổ nát
Trải tình lên trang giấy trắng cuộc đời
Yêu rất nhiều mà kiếp sống vẫn đơn côi!

Ta gieo em khắp trời, khắp đất
Với trái tim người thi sĩ lang thang
Rồi một ngày thân đã vùi xuống đất
Những tình thơ ta viết sẽ ca vang.

Bác xích lô trên đường phố kia ơi,
và cô bán hoa tươi đang mời trong chợ!…
Cánh cửa tâm hồn tôi hoang gió
Người sống ở hôm nay, tôi sống cõi hư vô.

Ta hạnh phúc hay là người hạnh phúc?
Chủ nghĩa kia cũng chỉ một bàn cờ
Dẫu thơ ta gieo không đổi thành cơm áo
Nhưng linh hồn còn có chỗ để mà mơ.

Ta nhìn lá cây bay, giữa trời cao nghe gió
Ngắm cát bụi trôi trong cuộc sống xô bồ
Trái tim lại lang thang như một người hành khất
Nhặt mấy câu vương rơi, thấm máu của hồn thơ.



       NGƯỜI ĐÀN BÀ CỦA MÙA THU
Thu đã chết theo tháng năm tàn úa
Qua mỗi mùa lá rụng, em ơi!
Anh đi giữa những mùa xa vắng ấy
Tình em bay trong ảo giác tơi bời.

Cuộc sống trôi đi những ngày hoang lạnh
Như lá vàng rơi trên mồ lão Giăng Van Giăng
Và anh sống trên đời côi cút
Lang thang bờ bãi của bóng đêm.

Lại nhớ đến bao nhiêu mùa trước
Người đàn bà từng thao thức bên anh
Thu trong em: Ôi, mùa thu rạo rực
Tình em như biển thẳm trời xanh.

Người đàn bà! Mùa thu, mùa thu...
Nàng có đôi mắt mơ hiền đẹp
Vòm ngực nàng như một bầu trái ngọt
Những đêm thâu nghe thổn thức bên hồ.

Anh viết về mùa thu
mà câu thơ lại không lối xô bồ
Dẫu trái tim còn tràn đầy cảm xúc,
Em có nghe! Tiếng của hàng cây đương nhắc
Trong hư vô hun hút quyện vào đêm..

                  Hà Nội, thu 2014
           Đã đăng trên nhiều trang trong nước và thế giới:
http://www.vanchuongviet....on=detail&id=21099
http://binhtrung.org/a250./chum-tho-ki-uc-tinh-xua
http://www.vanganh.info/2...ua-pham-ngoc-thai.html
http://batkhuat.net/tho-kiuc-tinhxua.htm
http://nghiathuc.wordpres...nh-xua-pham-ngoc-thai/
http://nguyenduyxuan.net/...cum-th-ca-phm-ngc-thai
http://www.tiengchimviet....ua-pham-ngoc-thai.html
http://blog.zing.vn/jb/dt...19766171?from=sortfull
http://to-quoc01.blogspot...ua-pham-ngoc-thai.html
  http://www.chinhluanvn.or...ua-pham-ngoc-thai.html
  http://trannhuong.com/tin...---pham-ngoc-thai.vhtm
  http://vanhac.org/07/chum...ua-pham-ngoc-thai.html
  http://www.nhuygialai.com...ho-pham-ngoc-thai.html
  http://www.quansuvn.info/D_1-2_2-86_4-5768_15-2/
  http://vandanvn.net/vi/ne...a-Pham-Ngoc-Thai-4360/
http://datdung.com/module...id=12163#axzz38x7zaPQv
http://vannghequangtri.blogspot.com/2014/07/pham-ngoc-thai-chum-tho-ky-uc-tinh-xua.html
http://tapchivan.com/tin-...-ngoc-thai%29-823.html
http://www.tongocthach.vn...o-em-duoi-cay-711.html
http://vannghenamdinh.com...a-Pham-Ngoc-Thai-3553/
http://trangvhntnguoncoi..../tho-pham-ngoc-thai-6/
  http://www.thuviengiadinh...nh-van-cho-em-duoi-cay
  http://4phuong.net/ebook/...ho-ki-uc-tinh-xua.html
  http://4phuong.net/ebook/...cau-tho-vuong-roi.html
http://4phuong.net/ebook/...an-ba-cua-mua-thu.html
http://nhatkydinhquan.blo...07/ky-uc-tinh-xua.html
  http://hung-viet.org/blog...um-tho-ki-uc-tinh-xua/
  http://www.namuctuanbao.net/956/tho_NamUc.php
  http://www.bichkhe.org/ho...cat_id=147&id=3743
 
 

Phạm Ngọc Thái với mấy nét tình sử
            về bài thơ "Người đàn bà trắng"
                                                                                         Anh Nguyễn



 
         Vào một buổi sáng cuối thu vừa đây, chúng tôi trong tổ chức văn chương HỘI NHỮNG NGƯỜI YÊU MẶT TRỜI THI CA có cuộc hội ngộ cùng nhà thơ Phạm Ngọc Thái, nhân dịp ông cho xuất bản tập "Phê bình & tiểu luận thi ca". Có thể nói đó là một tác phẩm bình luận văn học tuyệt vời, hấp dẫn và quí giá... sẽ chính thức ra mắt văn đàn chỉ trong ít ngày tới. Nhưng thôi, với tác phẩm phê bình và tiểu luận thi ca đó, khi nhà thơ phát hành hoặc gửi biếu tặng anh em, bạn hữu cùng các văn nghệ sĩ, sẽ đề cập đến sau. Trong bài viết này chúng tôi lại muốn chuyện trò với bạn đọc về một vấn đề khác.
      Như tên đề ở trên: "Phạm Ngọc Thái với mấy nét tình sử về bài thơ "Người đàn bà trắng" - Đó là một bài thơ hoàn bích nhất của nhà thơ Phạm Ngọc Thái. Cũng trong buổi hội ngộ, chúng tôi có hỏi tác giả về tình sử của bài thơ tình đặc biệt này - Sau đây xin lược trình lại câu chuyện cùng bạn đọc, để mọi người có thể cảm nhận tình thi phong phú hơn.
             HỎI:
-    Theo chúng tôi được biết, Người Đàn Bà Trắng chính là một thần tượng về "tình yêu & đàn bà" của nhà thơ. Vậy mong ông nói đôi nét về người đàn bà... mà  ông đã viết nên bản tình ca bất hủ đó? Ngoài đời người ấy chiếm một vị trí như thế nào trong trái tim và cuộc sống thi nhân? Ông có thể hé mở một chút về cõi riêng tư đó... cho bạn đọc biết được không?



            Nhà thơ Phạm Ngọc Thái

                   NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
-   Nói về thần tượng tình yêu với người đàn bà, nhà thơ Nga Ler-môn-tôp từng viết:
                Tượng thờ dù đổ vẫn thiêng
                Miếu thơ bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ
     Người-đàn-bà-trắng với tôi là một mối tình lãng mạn, nhưng không phải là một cuộc tình trăng gió. Chỉ bởi, tôi và nàng yêu nhau mà không thể đến với nhau được mà thôi.
- Tại sao vậy, thưa ông?
-   Người không vượt qua được là tôi chứ không phải là nàng. Nhà thơ tiếp tục nói, khi đó tôi đã có gia đình riêng, nhưng lại không thể bỏ vợ, dù rằng rất yêu nàng. Nàng không có vướng mắc gì cả, thời gian ấy em vẫn còn là một thiếu nữ. Vấn đề này mình cũng chỉ trao đổi với nhau một chút, đơn giản như thế thôi nhé!
-    Vâng, không sao cả.
                       HỎI:
-   Xin ông cho biết số lượng những bài thơ ông đã đã sáng tác về người-đàn-bà-trắng có nhiều không? Đó là những bài thơ nào trong cả tuyển với hàng trăm bài thơ tình của ông, nhất là những tình thơ có thể gọi là hay?
                     NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
-   Nàng là người đàn bà mà mình đã viết nhiều thơ yêu nhất, cũng nhiều thơ tình hay nhất. Có lẽ Người Đàn Bà Trắng nổi trội và hay hơn cả đó thôi. Phần lớn những bài thơ tình mình sáng tác khi xúc cảm lên đến tột điểm, đều là những bài thơ viết về nàng.
     Như: Khóc bên Hồ Núi Cốc, Sáng thu vàng, Sáng xuân nay, Trong mưa, Tiếng rúc chim đêm, vớt trăng, Đêm thiếu nữ... còn rải rác hàng chục bài khác, không thể kể hết.
    Sau đó nhà thơ đã trao đổi với chúng tôi những lời tri kỷ qua một số bài thơ tình của ông, xung quanh chân dung Người-đàn-bà-trắng.
                     ÔNG NÓI:
-  Thí dụ, Trăng Dạt Trong Mây: Tôi đã sáng tác bài thơ này vào ngay sau cái ngày nàng đi... lấy chồng. Tại sao cái cảm giác khi nàng lên xe hoa lấy chồng lại giống như "bóng trăng dạt vào mây"? Nghĩa là, từ đây mối tình tôi và nàng sẽ bị lấp đi, tối đi, cũng như cái thời mơ mộng, cháy bỏng tình yêu... cùng bao khát vọng trái tim đời thiếu nữ của em, thế là không còn nữa? Nên mở đầu bài thơ viết:
                       Trăng dạt trong mây
                       Em trôi vào cuộc sống...
                      Bỏ lại những bến bờ khát vọng lùi xa
                       Và những đêm thiếu nữ bên hồ.
     Trong những ngày yêu nhau, em từng thổ lộ với tôi về những nỗi niềm riêng tư của cả cuộc đời. Yêu tha thiết đấy mặc dù vẫn biết là không thành. Em từng nói với tôi rằng em không muốn lấy chồng? Có lần tôi đã khuyên:
-   Thôi, em lấy chồng đi!
-   Sao anh lại nói vậy? nàng hỏi lại.
-   Như thế thì coi như cuộc đời đã an bài, dùng dằng mãi chỉ khổ nhau thêm?
     Bởi vậy trong bài mới có những câu thơ:
                      Anh không hỏi gió có buồn
                      Lá có buồn
                      Một chiều nào đó có hư không?
                      Nỗi buồn sâu xa cuộc sống...
     Cái tâm trạng chơi vơi, nửa vời - Thì mình đã muốn em đi lấy chồng mà? Nhưng khi em đi lấy chồng thật, lại thấy trong lòng trống vắng và mất mát:
                     Em bỏ lại trong lòng anh khoảng trống
                     Như thi ca! Tan vỡ mặt trời!
                     Trông theo em bờ-bãi-con-người
                     Ai sẽ nhặt lá rơi như những chiều thu ấy?
     Giây phút tôi lại nghĩ đến hình ảnh Hòn Trống Mái giữa biển khơi - Đó là núi-chồng, núi-vợ... mặc gió to sóng cả, bão táp dập vùi mà vẫn thuỷ chung:
                     Biển vẫn nuối ngàn năm quanh Trống  Mái
                     Sắc ti-gôn ai từng hát thay ta...
     Cả câu chuyện tình với sắc hoa ti-gôn trong bài thơ của TTKH như cũng đang hát vọng lên, nhập hoà vào trái tim yêu da diết của tôi đối với nàng. Người nữ sĩ đã từng than:
                    Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng
                    Trời ơi! Người ấy có buồn không?
                    Có thầm nghĩ đến loài tim... vỡ,
                    Tựa trái tim phai, tựa máu hồng?
                                         (Hai sắc hoa ti-gôn)
     Còn ở trong bài Trăng Dạt Trong Mây thì:
                   Em đi biết bào giờ trở lại?
                   Gió hồn anh thổi mãi bến bờ xa...


   
     Th.sĩ Anh Nguyễn

      Ông nói sang một bài thơ khác cũng viết về Người-đàn-bà-trắng, bài "Sáng thu vàng": Vào một buổi sáng mùa thu sau thời gian xa cách - ông tiếp, bỗng nhiên tôi gặp lại nàng. Cái cảm giác gặp lại người yêu lâu ngày xa cách, cứ bàng hoàng đứng chôn chân giữa trời. Một sự tiếc nuối tràn đến, bên hồ làn tóc em bay trong gió, đôi mắt nhìn thăm thẳm. Lại thấy mình tiếc nuối vì đã giục em đi... lấy chồng? Nhưng tất cả đã rồi, chỉ biết thổ lộ vào thơ:
                    Sáng thu vàng mông mênh mênh mông
                    Anh đứng trông em bên bờ sóng vỗ
                    Hồn đã mất trong rừng hoang thiếu nữ
                    Và trái tim cũng không còn.
     Em vẫn rất đẹp và đầy cám dỗ, nhưng đã toát lên cái đẹp mang chất của một người đàn bà chứ không còn phải của một thiếu nữ khi xưa. Một chút gì đó đã phôi pha trên khuôn mặt, tâm hồn em có phần sâu lắng hơn:
                   Người con gái đã thành chính quả!
                   Phảng phất trên đầu đôi nét phôi pha
                   Đôi mắt em bóng trúc bay xoà...
                   Đường phúc hậu vầng trăng đầy nở...
                   Nghe không gian đổ vỡ cả mùa thu!
    Nhưng dù nàng có đẹp hay cám dỗ thế chăng nữa, thì với tôi tất cả cũng không còn. Nàng phá cả mùa thu trong xanh kia hay đã mang cả mùa thu êm đềm của tình yêu đi rồi?
-   Nghĩa là người đàn bà ấy đến với thi nhân, tất cả chính là để giành cho thi ca! Có phải vậy không, thưa ông?
-   Ý bạn muốn hỏi: với tôi, nàng chỉ là của thơ ca hay đã chiểm cả trái tim trong cuộc đời? Có lẽ là cả hai đấy! Người đàn bà ấy... tôi yêu mãi mãi. Bên em tôi lại thấy bồi hồi, một sự khao khát lại được sống với em như ngày xưa. Sự khao khát ấy là vô tận, không có hạn định của thời gian và cũng không có ngăn cách bởi không gian.
     Mình nói thêm một bài thơ nữa nhé, bài "sáng xuân nay" - Cũng vào một buổi sáng mùa xuân gặp lại, sau cái ngày em đi lấy chồng ấy. Hai đứa cùng nhau vào một quán nhỏ bên phố. Một cảm giác bâng khuâng, bổi hổi bên em lại tràn về. Hương trên mái tóc em, làn da, tấm thân nồng nàn người đàn bà... tất cả trộn hoà trong nhau. Thương nhớ và đắm đuối mà tạo thành những câu thơ:
                  Sáng xuân nay không chít khăn tang, không mang áo cưới...
                  Gió đi đâu không thấy thổi trên đường
                  Thơ nằm khóc trên nấm mồ êm ái
                  Anh chỉ ngồi thầm lặng bên em.
     Em vẫn đấy nhưng đâu còn em nữa? Em của tôi đã xa lắc, xa lơ mất rồi. Xa mãi không về...
                  Hương phảng phất bay lên từ mái tóc
                  Tình trắng tinh như ngửa đôi bàn tay
                  Đôi mắt em hoá thành mây trôi đi mất
                  Hồn anh chao dưới những lá cây rơi.
     Đúng là tình yêu và cuộc đời? xoè đôi bàn tay ra... chỉ còn là đôi bàn tay trắng. Trời đất cũng hoá vô vi. Ngồi bên em giây lát, bỗng nhiên mình lại liên tưởng đến bóng dáng của cái lão Giăng Van Giăng tội nghiệp trong tiểu thuyết "Những người cùng khổ" của V.Huy Gô. Suốt cuộc đời lão dành tình yêu thương cho nàng Cô Dét. Lão sống hết cho nàng. Ấy vậy mà... tới khi lão chết vẫn chỉ một nấm mồ thui thủi, cô đơn. Chỉ có những chiếc lá vàng, hết tháng năm này sang tháng năm khác là đều đặn rơi trên mồ lão - Hình ảnh ấy đã vào thơ:
                  Cứ yên lặng,
                 Ông lão Giăng Van Giăng yên lặng...
                 Tôi cũng như ông chỉ thấy lá vàng thôi,
                  Người đàn bà ấy đẹp giống cô Cô Dét
                 Nàng yêu tôi, nhưng nàng đã đi rồi!   
       Nghĩa là, mỗi bài thơ khi tôi viết về nàng đều từ một cảnh tình nào đó gợi ra, hoặc từ nỗi nhớ nhung tạo thành cảm xúc để trái tim nhà thơ gửi nỗi niềm của mình vào đó.
     Trong bài thơ Người Đàn Bà Trắng cũng vậy. Tình thi này anh Trần Tứ Đức đã bình khúc triết rồi, tôi chỉ dẫn giải thêm một chút - Nhà thơ nói tiếp, mình và nàng yêu nhau, chỉ bởi cảnh tình không lấy được nhau... chứ không phải bị chia rẽ hay bởi sự phá vỡ nào. Mình đã có vợ, còn nàng thì rồi cũng phải... lấy chồng. Dù thế, vẫn thương nhớ nhau cả đời. Nên mới có đoạn triết lý rằng:
                  Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
                  Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                                                       suốt đời chèo sông vắng
                  Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
                  Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.
     Cám ơn sự chia sẻ của nhà thơ! Chỉ xin hỏi ông thêm một câu nữa:
-   Quan hệ giữa nhà thơ và người-đàn-bà-trắng đã bao giờ đi đến tận cùng của tình yêu chưa, thưa ông? Xin nhà thơ bỏ quá khi chúng tôi hỏi câu này, nếu như nhà thơ có thể hé mở sâu chút nữa, cho thiên tình sử thêm phần sống động?
-   Các bạn muốn hỏi mình và nàng đã đi đến tận cùng của tình yêu chưa à?
                 NHÀ THƠ TRẢ LỜI:
     Cái quí nhất của người đàn bà chính là... "cái ấy"! Hầu như các thi nhân khi viết về tình yêu và đàn bà, ai cũng đều muốn có những bài thơ sáng tác về của quí đó. Đàn bà là xứ sở của đam mê, nơi bắt nguồn ngọn lửa Prômêtê sự sống, khát vọng trái tim cả loài người.
     Cũng xin nói ngay vào bài thơ Người đàn Bà Trắng, có một đoạn thơ đã viết:
                    Chùm trinh em hát: đấy chỗ thiên thai!
                   Người đàn bà ai mà định nghĩa?
    Chính là cái chỗ thiên thai mà tạo hoá đã sinh ra trên thân thể của người đàn bà. Hai chữ "chùm trinh", tức là chùm trái cấm - Ta có cảm giác như đó là cả một chùm trái thơm ngon lành của nàng đang trĩu trịt, ăn vào là nhớ mãi. Ca dao đã có câu:
                    Dao đâm vào thịt thì đau
                    Thịt đâm vào thịt nhớ nhau suốt đời
     Liên tưởng tới truyện Kiều - Khi Kiều đang khoả thân trong buồng tắm, Nguyễn Du mô tả:
                    Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên
     Nếu ở đây ta bàn luận về hai chữ "dầy dầy" mà cụ đã tả ấy, đó là cái gì? Nghĩa của nó không thể để chỉ về thân thể của nàng Kiều được - Bởi vì, tấm thân Kiều mà lại "dầy dầy" thì khó coi quá. Một người đàn bà sắc đẹp đến nghiêng nước, nghiêng thành:
                    Sắc đành đòi một, tài đành họa hai
     Mô-típ một người con gái đẹp thời xưa thường có một tấm thân mảnh mai như liễu, như mai... chứ không béo tốt, đẫy đà, đầy cảm hứng hưởng thụ như người hiện đại chúng ta bây giờ.
                    Làn thu thuỷ nét xuân sơn
                    Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh
     Kiều là như thế. Còn nếu tả về đôi má Kiều mà lại là "đôi má dầy dầy" thì... nói vô phép, quá là nói về má của... heo. Tôi thấy là chỉ có một chỗ duy nhất trên tấm thân Kiều là có thể dùng hai chữ "dầy dầy", đó là hai bên... mép bướm của nàng. Các bạn cứ tưởng tượng mà xem - Nhà thơ tiếp tục diễn tả: Nói về trái cấm của Kiều "dầy dầy"... thì đúng quá đi rồi! Ta liên tưởng tới câu thơ bà Hồ Xuân Hương cũng tả về chỗ ấy:
                   Cỏ gà lún phún leo quanh mép
                    Cá diếc le te lách giữa dòng
     Cho nên, tôi cho rằng hình ảnh câu thơ "dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên" mà đại thi hào Nguyễn du muốn nói đến, chính là cái... "bướm" của Kiều. Cả một toà thiên nhiên mà tạo hoá đã sẵn đúc trên thân thể nàng. Thi nhân nào chả muốn chơi thơ. Các bậc tổ tiên ta cũng rất khoái nói về của ấy, nhưng Người khéo dùng chữ nghĩa cho lẩn đi mà thôi.
     Xin trở lại với bài thơ Người Đàn Bà Trắng: "chùm trinh" của nàng reo ca... "chùm trinh" của nàng đã hát... Thân thể hoà với tâm hồn nàng đã trở thành một tượng đài bất hủ - Hàm ý ấy được tích đọng vào trong câu thơ mang đầy tính triết lý:
                     Người đàn bà ai mà định nghĩa?
     Vậy theo các bạn, viết được một bài thơ ý tình như thế thì mình đã đi đến tận cùng trong tình yêu đối với nàng chưa? Ông cười ha hả, sau đó chuyển sang nói về một bài thơ khác.
      Bài "Khóc bên Hồ Núi Cốc" - Bài này cũng viết về Người-đàn-bà-trắng đấy, ông nhấn mạnh lại như vậy.
     Vào một đêm mưa to gió lớn, đứng giữa bàu trời Hồ Núi Cốc mịt mùng... hoà trong câu chuyện tình huyền thoại đau thương, lãng mạn trong truyền thuyết về nàng Công - chàng Cốc. Lòng tôi bỗng bồn chồn, lại da diết nhớ đến người đàn bà của mình. Ôi, những phút giây đã sống và ân ái với nàng? Nàng hiện lên trên bàu trời với cả một tấm thân kiều diễm và mơ mộng, như câu thơ đã tả:
                     Em khỏa thân nằm trên bóng bến xưa bay...
     Bài thơ Khóc Bên Hồ Núi Cốc này đã được một nữ nhà giáo Diễm Loan bình, cũng có in trong tập "Phê bình & tiểu luận thi ca" này, ông bảo vậy. Khi các bạn hỏi mình và nàng đã đi đến tận cùng của tình yêu chưa? Các bạn hãy nghe những câu thơ:
                    Bóng ngàn than huyền thoại tang trắng phủ
                    Mà miệng còn muốn cắn vú người yêu!
     Đó là cảm xúc bởi nỗi khát khao yêu đến tột cùng. Đôi vú của người yêu cũng như cái ấy... là vô giá nhất của người đàn bà. Người-đàn-bà-trắng có một tấm thân hút đến mê hồn, nên những bài thơ tình tôi viết về nàng thường mang màu hoang dã. Tình thơ bao giờ cũng dâng lên một cảm xúc cồn cào, muốn ôm ấp thân thể nàng, cùng người yêu hưởng niềm lạc thú. Nói như thế không phải là tình yêu với nàng không thanh tao? Đâu phải vậy. Có những người đàn bà không chỉ vẻ đẹp của tâm hồn mà cả thể xác cũng quyến rũ, làm ta say đắm đến tột cùng. Nàng thuộc vào loại người đàn bà ấy. Bởi vậy, trong bài thơ Người Đàn Bà Trắng mình mới kết rằng:
                    Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
                     Những đêm sao buồn, những đêm gió khát,
                     Khúc thơ tình anh lại viết về em
                     Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...
       Cám ơn nhà thơ!
       Để kết thúc bài viết với mấy nét về thiên tình sử này, chúng tôi xin đăng lại toàn bộ tình thi trác tuyệt ấy của thi nhân, để bạn đọc thêm một lần cùng thưởng lãm:
                   
                    NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG
                                Người đàn bà đi trong mưa rơi
                      Chứa một trời thầm như hoa vậy...

          Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
          Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
          Đôi mắt em đong những áng mây
          Người đàn bà trắng!

          Em đi, về... chao những hàng cây
          Hồ gió thổi lệch vành mũ đội
          Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
          Xõa ngang vai mái hất tơi bời.

          Nỗi niềm thao thức
          Những đêm trăng nước...
          Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!
          Người đàn bà ai mà định nghĩa?

          Đường xưa đó về đây em ơi!
          Những con đường đã đầy xác lá rơi
          Xác ve, xác gió và xác của mưa.

          Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
          Anh cũng không làm chàng Trương Chi
                                               suốt đời chèo sông vắng
          Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
          Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau.

          Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
          Những đêm sao buồn, những đêm gió khát,
          Khúc thơ tình anh lại viết về em!
          Người đàn bà ngậm cả vầng trăng...

    Hà Nội -  6.11.2013
       Th.sĩ Anh Nguyễn
       Giảng viên Trường Đ H Quốc Gia VN
 
                  Đã đăng trên các trang mạng Việt trong nước & thế giới:
     http://blog.zing.vn/jb/dt...giong/17373980?from=my
     http://llpb.datdung.com/2...ay-net-tinh-su-ve.html
     http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_7.php
     http://vietinfo.cz/goc-ba...guoi-dan-ba-trang.html
    http://nguyenduyxuan.net/...i-th-qngi-an-ba-trngq-
     http://binhtrung.org/D_1-...guoi-dan-ba-trang.html
    http://www.nhuygialai.com...ay-net-tinh-su-ve.html
    http://hung-viet.org/blog...ho-nguoi-dan-ba-trang/
    http://www.truclamyentu.i...nguoi-dan-ba-trang.htm
    http://www.quansuvn.info/D_1-2_2-86_4-5150_15-2/
    http://vannghequangtri.bl...ay-net-tinh-su-ve.html
    http://www.chinhluanvn.co...ay-net-tinh-su-ve.html
  

 
                  
     Bằng Việt với bài thơ tình hay
                                                    Phạm Ngọc Thái



            Nhà thơ Bằng Việt

           NGHĨ LẠI VỀ PAUTÔPXKY

                         1.
Ðồi trung du phơ phất bóng thông già.
Trường sơ tán. Hồn trong chiều lặng gió
Những trang sách suốt đời đi vẫn nhớ
Như đám mây ngũ sắc ngủ trong đầu...
" Lẵng quả thông " trong suối nhạc nhiệm màu
Hay " Chuyến xe đêm " thầm thì mê đắm
Mùi cỏ dại trên cánh đồng xa thẳm
Một bầu trời vĩnh viễn ướp hương hoa.
- " Có thể ngày mai ta cũng đi qua
Một cánh cửa nao lòng trong truyện " Tuyết "?
Có tiếng chuông rung và con mèo " Ackhip "
Ánh nến mơ hồ như hạnh phúc từng mong..."
Xa xôi sao... Thời thơ ấu sau lưng!
                                2.
Nhưng không phải thế đâu, không phải thế đâu,
cuộc đời không phải thế!
Giọt nước soi trên tay không cùng màu sóng bể
Bể mặn mòi , sôi sục biết bao nhiêu
Khi em đến bên anh, trước biển cả dâng triều.
Ta thu hết xa khơi vào trong lồng ngực trẻ
Dám thử mọi lo toan để vạch dấu chân trời.
Dấu xanh thẳm khi bình minh vụt đến
Dấu đen rầm khi đáy bóng đêm trôi...
Và hạnh phúc vỡ ra như một nốt đàn căng.
Nốt cao quá trong đời xao động quá!
Hạnh phúc cực hơn mọi điều đã tả
Lại ngọt ngào, kỳ lạ, lớn lao hơn.
Anh đã đi qua bão lốc từng cơn
Cây rung lá trong chiều thanh thản nhất
Anh qua cả màu không gian ngây ngất
Một tiếng thầm trong nắng mới lao xao...
Em đã đến rồi đi, như một giấc chiêm bao!
                     3.
Bây giờ, anh biết nói gì hơn?
Có thể, ngày mai thôi... Có thể...
" Hoa tóc tiên ơi! Sớm mai và tuổi trẻ"
Lật trang nhật ký nào cũng chỉ xát lòng thêm...
Pautôpxky là dĩ vãng trong em
Thành dĩ vãng hai ta. Bây giờ anh ngoảnh lại:
Nhưng không phải thế đâu, không phải thế đâu,
anh hiểu rằng không phải...
Như tuổi thơ, vừa đó đã xa vời!
Ðưa em đi... Tất cả thế xong rồi
Ta đã lớn. Và Pautôpxky đã chết!
... Anh vẫn khóc khi nghĩ về truyện " Tuyết "
Dầu chẳng bao giờ mong đợi nữa đâu em!
                                               Bằng Việt

LỜI BÌNH: " Nghĩ lại về Pautốpxky" là bài thơ tình hay nhất của đời thơ Bằng Việt. Anh đã làm bài thơ này vào thưở còn rất trẻ, có lẽ khi đó chỉ mới bước qua ngưỡng cửa đời sinh viên, ngoài tuổi đôi mươi. Mà cũng chỉ có tâm hồn một thanh niên trí thức đa cảm, lại sống vào giai đoạn xã hội trong những năm sáu mươi, bảy mươi của thế kỷ XX ấy - Bằng Việt mới có thể có được một hồn thơ say sưa, tình thơ trong trẻo và bay đến như thế! Mặc dù, hình như thơ anh viết về một mối tình thơ dại đã qua đi.
     Bài được chia làm ba khúc. Tôi rất thích một câu thơ dài mà tác giả điệp lại đến hai lần:
Nhưng không phải thế đâu, không phải thế đâu, cuộc đời không phải thế!
     Nghĩa là, cuộc đời đang còn ở trước mắt. Cuộc sống, những thử thách buồn vui, hạnh phúc và đau đớn, tất cả vẫn đang ở phía trước, chứ không phải là cái ta được, mất... đã qua rồi. Bài thơ cứ luôn luôn mở ra như thế. Tất cả vẫn đang đón đợi, đừng vì thế mà buồn. Pautôpxky với bao thần tượng về tình yêu lãng mạn, mộng mơ, ngọt ngào trong những truyện " Lẵng quả thông ", " Chuyến xe đêm ", hay truyện " Tuyết "... Những tình yêu như truyền thuyết ấy đã nhập vào trong tình cảm, cuộc sống của nhà thơ và cả của em. Nhưng đó đã là dĩ vãng, dù nó vẫn còn ngân nga, vang vọng mãi trong tâm hồn anh.
     Khúc (1) - Tác giả để hồn thơ bay dưới những bóng thông già mà nhớ về thuở đã qua:
Những trang sách suốt đời đi vẫn nhớ
... Một bầu trời vĩnh viễn ướp hương hoa
     Tình yêu như những nốt nhạc rung đầu đời của nhà thơ với một thiếu nữ nào đó. Nó vừa thực lại vừa mơ hồ như ảo ảnh, khi qua đi để lại thoang thoảng mùi cỏ dại trên cánh đồng xa thẳm. Nó lóng lánh như đám mây ngũ sắc ngủ trong đầu. Chập chờn như ánh nến hạnh phúc soi vào đôi lứa. Ðó chính là " suối nhạc nhiệm màu " cứ thầm thì, thầm thì mê đắm mãi.
     Nếu ta chưa đọc Pautôpxky - Thì ta chưa hiểu về chuyện con mèo "Ackhip", tiếng chuông rung và những sự thần kỳ trong truyện "Tuyết"! Nhưng đâu có cần cứ phải đọc Pautôpxky mới hiểu được thơ cơ chứ? Chỉ cần nghe lời và những âm hưởng của tình thơ, ta cũng có thể mơ hồ hiểu: Trong sâu thẳm, cái mối tình thuở ban đầu mà nhà thơ gợi ra ấy đã đẹp, trong sáng, say mê, mơ mộng đến chừng nào. Thế cũng đủ cho ta phải yêu rồi:
Có thể ngày mai ta cũng đi qua
Một cánh cửa nao lòng trong truyện "Tuyết"?
Có tiếng chuông rung và con mèo "Ackhip"
... Xa xôi sao... Thời thơ ấu sau lưng!
     Sang khúc (2):
Em đã đến rồi đi, như một giấc chiêm bao
     Câu thơ kết khúc ấy, phải chăng nó đã gói trọn bao niềm tâm tư, tình yêu và khát vọng, hạnh phúc cùng những đớn đau của nhà thơ? Nhưng cũng phải chăng, như nhà thơ muốn nói: Tình yêu của anh và em đã không vượt được qua không gian, thời gian? Bởi vì:
Giọt nước soi trên tay không cùng màu sóng bể
     Biển cả cuộc đời thì đầy bão tố phũ phàng. Mà tình yêu ấy dẫu khát khao, trong suốt như giọt nước ban mai rơi xuống tuổi thanh xuân, thì còn quá yếu đuối, mỏng manh. Biển mặn mòi sôi sục bao nhiêu, nhưng khi em đến bên anh: lúc sóng không yên, gió không lặng, tựa như đang cả triều dâng. Nhưng chính tuổi trẻ - Phải! Tuổi trẻ đã vượt lên trên cả sự tan vỡ và thử thách đó. Chỉ có tuổi trẻ mới:
Thu hết xa khơi vào trong lồng ngực trẻ
Dám thử mọi lo toan để vạch dấu chân trời
Tôi thích đôi câu thơ mà tác giả đã ví:
Dấu xanh thẳm khi bình minh vụt đến
Dấu đen rầm khi đáy bóng đêm trôi...
     Cuộc sống là như thế! Khi khát vọng ước mơ đến trong ta, nó như cả một bầu trời cao xanh vời vợi và ánh hồng chan chứa nơi nơi. Lòng ta mở rộng đón chờ với bao niềm vui khó tả. Nhưng cái gì mà chẳng có mặt trái của nó: Ước vọng càng cao thì đầy dữ dằn, bão tố, muốn vùi dập ta vào trong bóng đêm trôi choán ngợp cả bầu trời. Hai câu thơ đã vạch lên trên đường chân trời của cuộc đời rằng: Đấy là thử thách mà tuổi trẻ cần phải vượt qua! Không có con đường hạnh phúc nào đi đến toàn bằng phẳng, thênh thang. Trong cả tình yêu lứa đôi của anh và em, hạnh phúc đòi hỏi phải trả giá. Sự tan vỡ ban đầu ấy, phải chăng cũng là lẽ tất nhiên? Tình yêu và cuộc sống vẫn đang đón đợi ta ở phía xa kia! Nhà thơ lại ru mình và ru em:
Anh đã đi qua bão lốc từng cơn
Cây rung lá trong chiều thanh thản nhất
Anh qua cả màu không gian ngây ngất
Một tiếng thầm trong nắng mới lao xao
     Ðúng như vậy. Tình yêu như một vùng nắng mới với cả màu không gian ngây ngất, trong những chiều của ngàn lá cây rung, mà những tiếng nói thầm của người yêu vẫn lao xao trong đó. Ðẹp - Đẹp quá, nhà thơ ạ! Tôi đã nghe thấy tiếng nói thầm ấy, rung động và bay xa lắm. Nó vượt lên trên cả bão tố dữ dằn và sóng gió mịt mùng kia. Tiếng nói thầm đáng yêu, tưởng chừng có thể làm nứt vỡ trái tim ta!
     Ðây là khúc thơ chính của bài. Giọng thơ say sưa. Lời thơ đằm thắm. Thơ được dùng nhiều ngôn ngữ hình tượng, màu sắc sinh động. Trong thơ có nhạc, lắng càng sâu càng thấy hay. Ðôi khi anh sử dụng một cách nói rất thông thường, bên cạnh những câu thơ có ngôn ngữ thanh cao, để thơ khỏi rơi vào sự mượt mà, bóng bẩy. Thí dụ như:
Hạnh phúc cực hơn mọi điều đã tả
Lại ngọt ngào, kỳ lạ, lớn lao hơn.
     Những câu thơ mộc mạc như thế, âu... cũng là những sự chấm phá cần thiết, tạo nên một sự gồ ghề, thô ráp nhất định. Như những nét trạm đơn giản, mà tôn tạo hình ảnh của các câu thơ khác cao lên. Khúc cuối:
Ðưa em đi... Tất cả thế xong rồi
Ta đã lớn. Và Pautôpxky đã chết!
     Nhà thơ đã kết thúc bài thơ một cách dữ dằn như thế đấy! Nhưng câu thơ không phải để nói về Pautôpxky nhà văn Nga quá cố đâu. Mà là tình yêu trong sáng, lãng mạn, mộng mơ thuở đầu đời của anh và em đã không còn. Như tác giả viết:
Lật trang nhật ký nào cũng chỉ xát lòng thêm
     Hay là:
Em đã đến rồi đi, như một giấc chiêm bao!
     Đọc thơ anh sau ngót nửa thế kỷ đã trôi qua, tôi vẫn thấy như đang gặp một Bằng Việt cứ nguyên như mơ mộng, nhẹ nhàng và bay bổng của thuở đã xa xưa. Tôi không nói về Bằng Việt của tuyên huấn, làm chính trị... mà là một Bằng Việt của nhà thơ, trong thơ, mới thật đáng yêu sao!
Phải - Hồi đó, thuở ấy... anh đã khóc, khi tiễn mối tình thơ dại với người con gái ban đầu của cuộc đời anh:
Anh vẫn khóc khi nghĩ về truyện "Tuyết"
Dẫu chẳng bao giờ mong đợi nữa đâu em!
Về thi pháp nghệ thuật: Có thể nói, " Nghĩ lại về Pautôpxky " là một bài thơ đã viết trong mối giao cảm, được hoà nhập bởi hai dòng thơ - Một của dòng thơ lãng mạn thuần tuý viết tràn theo cảm xúc, như thời "thơ mới" Xuân Diệu, Huy Cận, Thế Lữ... - Một nữa, ảnh hưởng của dòng thơ tượng trưng, cấu trúc đã súc tích hơn.
     Ta hãy nghe tác giả cứ để cảm xúc mình chảy tràn ra, rơi lệ xuống cả trang thơ:
Pautôpxky là dĩ vãng trong em
Thành dĩ vãng hai ta. Bây giờ anh ngoảnh lại
Nhưng không phải thế đâu, không phải thế đâu, anh hiểu rằng không phải...
Như tuổi thơ, vừa đó đã xa vời!
Tôi nghĩ, đã đến lúc có thể gấp lại bài bình ở đây. Bởi, thơ anh viết như thế cũng đã quá đủ rồi, còn cần gì nữa để tôi phải nói thêm.
  PNT.
                   Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:
         
http://tranmygiong.blogtiengviet.net/2014/09/27/b_ng_vi_t_v_i_bai_th_tinh_hay_ph_m_ng_c_
http://www.bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=3832
http://vandanvn.net/vi/news/Cam-nhan-tac-pham/Bang-Viet-voi-bai-tho-tinh-hay-Bai-viet-Pham-Ngoc-Thai-4599/
http://vannghequangtri.blogspot.com/2014/09/bang-viet-voi-bai-tho-tinh-hay-pham.html
http://vannghesongcuulong.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=13572
http://www.datvietjsc.net.vn/index.php?act=newsdetail&pid=8&cid=52&id=1810
http://phongdiep.net/default.asp?action=article&ID=14922
http://datdung.com/modules.php?name=News&op=viewst&sid=5081#axzz1h2jOnDrf
http://phamngochien.com/view/pham-ngoc-thai-binh-bai-tho-quotnghi-lai-ve-pautopxkyquot-cua-bang-viet/1429
 http://tongocthach.vn/ve-tho-van-ban-be1/bang-viet-voi-bai-tho-tinh-hay-808.html
http://sacmauthoigian.wordpress.com/2012/01/18/nghi-l%E1%BA%A1i-v%E1%BB%81-pauxt%E1%BB%91pky-th%C6%A1-b%E1%BA%B1ng-vi%E1%BB%87t-l%E1%BB%9Di-binh-ph%E1%BA%A1m-ng%E1%BB%8Dc-thai/
http://4phuong.net/ebook/48832802/nghi-lai-ve-pauxtopky-mot-bai-tho-dac-sac.html
http://binhtrung.org/a26900/nghi-lai-ve-pautopxky
http://blog.zing.vn/jb/dt/tranmygiong/20282769?from=my
http://nhatkydinhquan.blogspot.com/2014/09/nghi-lai-ve-pautopxky.html
http://huongnguyenhoang.blogspot.com/2014/09/nghi-lai-ve-paustovsky-tho-bang-viet-l.html#more
http://vannghetroinam.vn/modules.php?name=News&op=viewst&sid=12609
http://nghiathuc.wordpres...-voi-bai-tho-tinh-hay/
http://www.quansuvn.info/...0_6-1_17-15_14-2_15-2/
http://www.danchimviet.info/archives/48968
http://to-quoc01.blogspot...tho-tinh-hay-pham.html
http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_9.php
 

     Phạm Ngọc Thái với nỗi quê,
   tình nhà những năm xa xứ               

                                                  PHẠM THÀNH CÔNG
 


            TIẾNG HÁT ĐỜI THƯỜNG                                             
                                                         Tặng vợ 

Trong một phố nghèo có người vợ trẻ
Vẫn đón con đi, về... như thường lệ
Vóc em thanh cũng thể mùa xuân

Đôi mắt em: đôi mắt ấy màu đen.
Ngôi nhà nhỏ bên đền
Gốc đa, quán báo
Nơi ngày xưa ai bán chiếu gon (*)
Đêm hồ nước trăng soi
Chiều lá me, lá sấu
Cung thành xưa dấu đại bác còn. (**)

Ôi quê hương!
Cái phố nhỏ cứ mưa là lầy lội
Cháu gái nhà bên tuổi không đoán nổi
Chưa tối đã khêu đèn bê mẹt thuốc rao đêm
Ngày hai bữa, bữa nào cũng vội.

Miền đã theo tôi vào cuộc chiến tranh
Hành quân rừng già, võng treo sườn gió...
Ai biết chiều nay người vợ trẻ
Đứng mong chồng bên đứa con thơ
Giọt lệ cháy xót lòng mang sắc xanh thu!

Tuyết bạc quê người... xứ sở mưa cau...
Đi đâu, đến đâu: nhớ về phố ấy!

Đôi mắt em buồn cho bài hát anh ca
Con sẻ hót mênh mông đồng nước
Người hát rong hát vui sân ga
Tiếng Hát Đời Thường thường lẫn vào bụi cát
Anh hát cho đời...
Anh hát em nghe...
             Phạm Ngọc Thái
        Nước Đức - tháng 2/1989

      (*) Gợi lại câu chuyện bà Thị Lộ thời con gái đi bán chiếu gon ở hồ Tây, đã gặp ông Nguyễn Trãi. Sự tích còn truyền tụng đến ngày nay.
     (**) Là hình ảnh mặt thành Thăng Long Cửa Bắc cố đô xưa, còn in dấu đạn đại bác từ thời giặc Pháp bắn vào. Thành Thăng Long thất thủ, quan Tổng đốc Hoàng Diệu phải thắt cổ để tuẫn tiết.

 LỜI BÌNH:   Truyện kể lại rằng, trong một khu phố nhỏ có một người vợ trẻ cùng đứa con thơ, ngày tháng chờ chồng ra đi nơi đất khách vì miếng cơm manh áo.
     Tiếng Hát Đời Thường là một bài thơ về quê hương. Những hình ảnh rất thân thuộc nhưng vẫn mang tính điển hình, khái quát. Từ căn nhà bên ngôi đền cổ quanh năm rợp bóng đa chùa, cái quán báo trong phố, đến cảnh sóng nước hồ Tây. Được gợi lại bằng câu chuyện cổ của bà Thị Lộ đi bán chiếu gon, đã gặp ông Nguyễn Trãi và những vần thơ đối đáp giữa hai người.
     Qua bao hình ảnh mà người ra đi ở phương trời xa thường hay nhớ. Những đêm trăng hồ, những chiều lá sấu, lá me rơi. Cả chiếc cổng đá của cung thành cố đô xưa, vẫn còn in dấu đạn đại bác từ thời giặc Pháp bắn vào. Thành Thăng Long thất thủ, tổng đốc Hoàng Diệu đã phải thắt cổ để tuẫn tiết. Đó là một bức tranh quê với tiết tấu thơ đầy chất trữ tình. Rồi những hình ảnh sinh sống hàng ngày trước đây mà nhà thơ nhớ lại: 
                         Cái phố nhỏ cứ mưa là lầy lội
                    Cháu gái nhà bên tuổi không đoán nổi
                    Chưa tối đã khêu đèn bê mẹt thuốc rao đêm
                   Ngày hai bữa, bữa nào cũng vội. 
             Người chồng ấy vẫn đau đáu nhớ về nơi vợ con đang trông đợi:
                     Tuyết bạc quê người... xứ sở mưa cau...
                    Đi đâu, đến đâu: nhớ về phố ấy!
        Cái miền quê một thuở nào vẫn theo anh trong suốt cuộc chiến năm xưa:
                      Miền đã theo tôi vào cuộc chiến tranh
                    Hành quân rừng già, võng treo sườn gió... 
      Bài thơ được viết trong nỗi nhớ mong hiu hắt của kẻ đang lưu lạc xứ người. Đó là những tiếng nói yêu thương, xao xiết thường tình chốn dân gian, càng làm cho tình thơ thêm tha thiết: 
                      Đôi mắt em buồn cho bài hát anh ca
                    Con sẻ hót mênh mông đồng nước
                    Người hát rong hát vui sân ga... 
        Cái tiếng hát đời thường ấy có thể là một khúc đàn dạo của người hát rong trên sân ga, tiếng rao của em bé bán báo, hoặc tiếng gọi đò trên sông trong đêm vắng. Nó máu thịt như người vợ quê ta, như bà mẹ già tóc bạc, như nồi khoai, củ sắn ngày tám tháng ba. Cũng có khi ánh lên niềm vui bên bếp lửa hồng của những người thân. Ngày ngày ta vẫn từng nghe ở đâu đấy vọng lên thảng thốt, để rồi bay đi lẫn vào trong cát bụi cuộc đời:
                    Tiếng Hát Đời Thường thường lẫn vào bụi cát
                    Anh hát cho đời...
                    Anh hát em nghe...
     Và tình thi Tiếng Hát Đời Thường da diết máu tim đã khép lại ở đó.
          PTC.
      đã được đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:
  http://www.nhuygialai.com...html   
http://tongocthach.vn/ve-...ung-nam-xa-xu-881.html
http://vannghequangtri.bl...-noi-que-tinh-nha.html
http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=3888
http://www.quansuvn.info/...0_6-1_17-16_14-2_15-2/
http://to-quoc01.blogspot...-noi-que-tinh-nha.html
http://vandanviet.blogspo...-noi-que-tinh-nha.html
  http://me.zing.vn/zb/dt/tranmygiong/20580713
http://nguyenduyxuan.net/...at-i-thng-phm-ngc-thai
http://4phuong.net/ebook/...a-nhung-nam-xa-xu.html
  http://vannghesontay.com/...a-nhung-nam-xa-xu-734/
http://huongnguyenhoang.b...am-ngoc-thai.html#more
http://binhtrung.org/p195..62/tieng-hat-doi-thuong
http://www.vanews.org/201...-noi-que-tinh-nha.html
http://www.vanganh.info/2...-noi-que-tinh-nha.html
http://www.vannghetroinam...p=viewst&sid=12772
  http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_8.php
  http://nghiathuc.wordpress.com/2014/10/27/109069/
   http://hung-viet.org/blog...h-nha-nhung-nam-xa-xu/

         Thơ kỷ niệm ngày Nhà Giáo 20/11   
                                                                      Phạm Ngọc Thái
                   NHỚ VỀ CÔ GIÁO CŨ
                                                                 kính tặng cô giáo chủ nhiệm
                                                                      Đinh Thị Kim Thanh  

 
 
Xóm chiến tranh. Thời thơ sơ tán học
Lớp cũng là một mái nhà gianh
Sân trăng sáng như lòng cô đằm thắm
Soi vào em bao nỗi ân tình.

Nhớ thuở ấy em còn trẻ quá
Tuổi hồn nhiên qua trang vở học trò
  Như người mẹ hiền từ cô dìu dắt
  Ở cái làng Cầu Hấu (*) đã xa xưa.

Sông bến đưa đò... cô chèo giữa nắng mưa
Lớp lớp quá giang chúng em đi biền biệt
  Có những phút quay lặng nhìn lòng thổn thức
Kỷ niệm về như bầy sáo lang thang.

Gió vẫn đang reo trên đồi thông Mỏ Thổ (*)
Sông Máng trong xanh (*) nước chảy qua cầu
Năm mươi năm trôi... tóc cô đã bạc
Tóc em giờ bóng hạc cũng vờn nhau.

Biết tin cô: Thôi không còn lên lớp nữa!
Đánh tan giặc về, em làm một nhà thơ
Sương trên mái tóc cô rơi xuống đầu em hoá lệ
Và đời người - Cô ạ! Ngỡ cơn mơ...
 
                                  Hà Nội, mùa đông 2014  

(*) Những địa danh ở Bắc Giang - Thời còn chiến tranh phá hoại bởi không quân Mỹ, chúng tôi đã đến sơ tán để học.
 
             Đăng trên một số trang mạng trong nước:
http://vietnamnet.vn/vn/b...nho-ve-co-giao-cu.html
http://www.nhuygialai.com...ai-ngam-lan-huong.html
    http://www.nhaccuatui.com...o-va.NRJh2iEStOpW.html
  http://vandanvn.net/vi/ne...a-Pham-Ngoc-Thai-4812/
http://www.vanews.org/201...nho-ve-co-giao-cu.html
http://vandanviet.blogspo...-ky-niem-ngay-nha.html
http://www.thivien.net/Ph...t6fFUSQFQyed4Aamrrkeeg
http://www.tiengchimviet....nho-ve-co-giao-cu.html
     http://me.zing.vn/zb/dt/t...20759736?from=category
http://datdung.com/module...id=13085#axzz3JZkWrcps
https://sacmauthoigian.wo.../18/nho-ve-co-giao-cu/
http://vanthientungqtlh.b...tho-cua-pham-ngoc.html
   http://binhtrung.org/a281...o-cu   
http://nghiathuc.wordpres...o-2011-pham-ngoc-thai/
http://nguyenduyxuan.net/...co-giao-c-phm-ngc-thai
http://vannghenamdinh.com...o-Viet-Nam-20-11-3824/
http://vannghequangtri.bl...ho-pham-ngoc-thai.html
http://phamngochien.com/v...-ngoc-thai-ha-noi/1470
http://vannghecuocsong.co...1-Pham-Ngoc-Thai-1662/
 

            Với tập sách
"Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại"
                                                                  (Nxb Văn hoá Thông tin 2014)
                                                           Trần Tứ Đức
                                                                          Nguyên CB Viện ngôn ngữ & Văn hoá dân gian
       Là tác phẩm văn học của nhà thơ Phạm Ngọc Thái - được nhiều tác giả "Hội những người yêu mặt trời thi ca - Hà Nội" biên soạn, mới cho xuất bản trong mùa đông 2014. Một tập sách dầy dặn và khá hoành tráng. 



    Như thế ngoài hai tập thơ đầu tiên anh đã xuất bản:-   "Có một khoảng trời", Nxb Hà Nội 1990.-   "Người đàn bà trắng", Nxb Thanh niên 1994; Mười lăm năm sau Phạm Ngọc Thái mới lại "tái xuất giang hồ"... tiếp tục cho xuất bản. Đó là tập thơ:-   "Rung động trái tim", Nxb Thanh niên 2009. Khi vừa ra đời tập thơ lập tức bung lên những dư luận inh ỏi, đình đám. Sự thực thì đã có nhiều bài thơ hay của tập Rung Động Trái Tim đã được các văn nghệ sĩ, nhất là các nhà giáo bình, ca ngợi như: Người đàn bà trắng, Em về biển, Em ơi! Thành phố lại mưa, Sáng thu vàng, làm ma em vợ, Em bán xoài, Thời áo trắng, Con đường lá đổ, Nỗi trăn trở người đi tìm vàng, Tiếng hát đời thường, v.v... Ngay cả nhà thơ Trúc Thông cũng bình và khen bài thơ "Chiều hoàng hôn" hay, đăng trên báo Đài tiếng nói VN, sau đó in vào tuyển bình thơ hay của quốc gia do Nxb Thanh niên phát hành. 
      Đặc biệt là ba năm gần đây nhà thơ liên tục cho xuất bản liền ba tập, tại Nxb Văn hoá Thông tin:-   Năm 2012 tập thơ "Hồ Xuân Hương tái lai", số lượng bài tới 298 tình thơ, sách dầy ngót 400 trang. Là một tập thơ lớn của anh. Một lần nữa Phạm Ngọc Thái đã vượt lên để khẳng định vóc dáng chân dung của thơ mình. Qua một thời gian trải nghiệm, tác phẩm đã có những tiếng vang lớn với các bài thơ hay và độc đáo.


-   Năm 2013 tập "Phê bình & tiểu luận thi ca". Một tác phẩm bình luận văn học được tác giả chọn lọc kỹ lưỡng nên khá đặc sắc, có tầm.



-   Đến mùa đông 2014, nhà thơ được HỘI NHỮNG NGƯỜI YÊU MẶT TRỜI THI CA - Hà Nội kết hợp biên soạn, cho xuất bản tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại". Tôi xin nói đôi nét khái quát về tác phẩm mới này. 
    Tập sách dầy 372 trang và chia làm hai phần: 
*   PHẦN I -  Với 120 tình thơ có tựa đề  " Bầu trời thơ tình hay & lạ ". Nó gồm 119 bài thơ tình sâu sắc và hay nhất, được chọn ra trong đời thơ tác giả.                  Bài thứ 120 là bài "Ta và lịch sử" không phải thơ tình, chỉ có tính chất kết lại. Đúng như cái tên gọi, 119 bài thơ tình đó là cả một khoảng trời thơ đa sắc, đa màu. Trong đó có nhiều bài thơ đặc sắc và hay, rất đáng để đời ngưỡng vọng. Phần thơ tình này, chúng tôi sẽ bình luận sau, riêng ở một bài.  
*   PHẦN II -  Tựa đề "Thế giới thi ca Phạm Ngọc Thái, với lời bình của nhiều tác giả". Có cả thảy 35 bài vừa là bình thơ hay, thơ sâu sắc cùng những tiểu luận về chân dung thi nhân. Riêng phần này độ dầy đã trên 200 trang sách. Để có nhận định khái quát về tác phầm " PHẠM NGỌC THÁI CHÂN DUNG NHÀ THƠ LỚN THỜI ĐẠI " -
 

                     
       Tôi xin trích ra đây nguyên văn "Lời giới thiệu" ở đầu sách, do cô giáo Nguyễn Thị Hoàng giảng viên trường Đại học Sư phạm, thay mặt HỘI NHỮNG NGƯỜI YÊU MẶT TRỜI THI CA - Hà Nội đã viết:
                                      
                                                                        LỜI GIỚI THIỆU                                                  
                                              Trích tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại"
      Chúng tôi "Hội những người yêu mặt trời thi ca" – Hà Nội, đọc và nghiên cứu các thi phẩm của nhà thơ Phạm Ngọc Thái. Theo đánh giá với một bình diện rất rộng trên văn đàn mạng Việt trong nước và thế giới, nhận định: Phạm Ngọc Thái có chân dung thuộc đẳng cấp cao, tức là nhà thơ lớn của nền văn học nước nhà.
       Sở dĩ lấy cái tên gọi "Hội những người yêu mặt trời thi ca", ý muốn nói rằng: Chúng tôi là những người yêu thi ca, nhưng phải là thi ca hay, những tình thơ trác tuyệt. Các thiên tình ca ấy phải toả ngời như ánh sáng. Ánh sáng đó có thể là mặt trời, mặt trăng hay các vì sao. Ở đây - chúng tôi gọi tên "mặt trời" làm biểu tượng, để minh họa cho một thế giới thi ca tỏa sáng với bao nhiêu bài thơ hay, sâu sắc của thi nhân. 
       Anh Trần, một nghệ sĩ sân khấu và điện ảnh Hà Nội, trong bài "Phạm Ngọc Thái nhà thơ của tự do", đã viết: 
-   Là một nhà thơ của tự do nhưng ông có chân dung văn học mang tầm vóc lớn trong thi ca. Ông đã sáng tác được một khối lượng đồ sộ thơ tình hay, ghi dấu ấn riêng biệt của ông trong lòng người yêu thơ, có những giá trị nghệ thuật tuyệt vời để lại cho nền văn hiến Thăng Long. Với hàng bậc của các nhà thơ hiện nay, ta có thể khẳng định rằng: Ông là một nhà thơ tài năng vào hàng bậc nhất trong đương đại. 
   Các thành viên trong "Hội những người yêu mặt trời thi ca", hầu hết đều có những bài viết về thi phẩm hoặc bình luận chân dung thơ ông. Bao gồm:

1.   Cô giáo Nguyễn Thị Hoàng - giảng viên Trường Đại học Sư phạm. Đã bình hai bài thơ tình hay của Phạm Ngọc Thái.
          a/-   "Con đường phượng đỏ" - Thơ tình trong trắng thuở sinh viên, rất đáng yêu.
          b/-   "Em ơi! Thành phố lại mưa" - Cô giáo đánh giá hay vào hàng tuyệt tác.
2.   Nhà giáo Đình Bồng - giảng dậy tại trường THPT quận Ba Đình, Hà Nội. Anh đã viết bài bình "Phạm Ngọc Thái với chùm tình thơ áo trắng".
     Trong đó gồm 3 bài thơ tình thuở ban mai: Thời áo trắng; Phố thu và áo trắng; Cô áo trắng... rất đậm đà hương sắc.  
3.   Hoàng Thị Thảo, một nữ trí thức yêu thơ. Chị viết:
         -  Cảm nhận về một bài thơ tình hay "Anh vẫn ở bên hồ Tây" của Phạm Ngọc Thái.
4.   Thạc sĩ Anh Nguyễn - giảng viên trường Đại học Quốc gia. Anh đã viết:
         a/.   Mấy nét tình sử về bài thơ Người Đàn Bà Trắng.
         b/.   Phạm Ngọc Thái với bài thơ thần sầu quỉ khóc.
5.   Trần Tứ Đức - nguyên cán bộ Viện ngôn ngữ và Văn hoá dân gian. Anh bình:
 -   Phạm Ngọc Thái với chùm thơ hay về tình yêu và đàn bà
      Một chùm  thơ ba bài. Tác giả đánh giá "Người đàn bà trắng" hay thuộc đỉnh cao của thi ca. 
6.   Nhà phê bình văn học Nguyễn Đình Chúc. Ngoài bài bình luận:
-   Phạm Ngọc Thái chân dung một nhà thơ tình lớn của dân tộc
      Anh còn là tác giả của bài viết đã gây nhiều dư luận:
  -  Lời bàn về tuyệt phẩm thơ "Váy thiếu nữ bay" của Phạm Ngọc Thái.
     Anh đánh giá thi phẩm độc đáo, sâu sắc và tuyệt hay! 
   Những bài bình và tiểu luận đó đều đã đăng trên nhiều trang mạng, từ trong nước ra hải ngoại – Qua Âu Châu, Mỹ đến toà báo Việt tại Úc. Một số đăng rải rác ở các báo văn học, tạp chí... như báo Người Hà Nội, tạp chí Sông Hương, Hồn Việt v.v... Hầu hết được chúng tôi tổng hợp lại để in vào trong tác phẩm này.  
     Bàn về việc đánh giá tác phẩm văn học, chính nhà thơ Phạm Ngọc Thái cũng đã nêu ra, một trong những nguyên tắc cơ bản của việc thẩm định thơ hay - Rằng:
-    Muốn thẩm định cho xác đáng một tác phẩm thơ, nhất đó lại là một bài thơ hay của thi đàn, nguyên tắc trước hết phải có nhận định: Bài thơ đó có khả năng tồn tại hay không? Cũng như muốn xác định tầm vóc chân dung một thi nhân, trước hết phải xác định thi phẩm của anh ta có tồn tại hay không?
     Nếu như thơ đã không thể tồn tại lâu dài được, suy cho cùng cũng chỉ là loại thơ... ra rác mà thôi. Nói để các nhà thơ đỡ xót xa, những thứ thơ không tồn tại ấy... chỉ mục đích cổ động phong trào hoặc làm công tác văn hoá nhất thời. Như Gớt nói "tầng tầng bụi phủ".
     Một tác phẩm thi ca dù thể loại nào, trường phái nào, cách tân đến mấy… mà không có khả năng tồn tại trường cửu với tháng năm, thì không thể coi thi phẩm ấy là một giá trị đích thực đối với nền văn học được.
     Nhất quán trên cơ sở ấy, kết hợp với nhận thức của chúng tôi và sàng lọc qua đánh giá ở văn đàn. Theo cách nói của Hoài Thanh trong Thi nhân Việt Nam: Một bài thơ hay Ông Đồ của Vũ Đình Liên, Hai Sắc Hoa Ti-gôn của TTKH. , Chùa Hương Nguyễn Nhược Pháp, Đây Thôn Vỹ Dạ - Mùa Xuân Chín - Bẽn Lẽn của Hàn Mặc Tử... còn được đời ngưỡng vọng ngàn thu.
     Huống chi thi nhân Phạm Ngọc Thái - Không kể những đài thơ:
     Người đàn bà trắng, Anh vẫn ở bên hồ Tây, Váy thiếu nữ bay, Em ơi! Thành phố lại mưa -  Hoặc bài thơ đời “Làm ma em vợ” hay vào hàng tuyệt tác thi ca. Ngoài ra ông phải có đến vài chục các tình thi khá hay và hay ở các cung bậc khác nhau:
     Em về biển, Thông và biển, Cây thầm tiếc bóng, Hàng cây lá đổ, Một góc hồ Tây, Người con gái sông xưa, Sáng thu vàng, Sáng xuân nay, Biển hát, Tiếng hát đời thường, Có một khoảng trời, Đêm tóc đá, Tiếng rúc chim đêm, Cô áo trắng, Thời áo trắng, Trước núi Mỹ nhân, Khóc bên Hồ Núi Cốc, Khoảng trôi trong lá, Dưới hàng sấu đêm và con phố nhỏ, Đêm nay trời lại không mưa, Con đường phượng đỏ, Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ, Mái tóc con gái ...
     Phạm Ngọc Thái không chỉ sáng tác được nhiều thơ tình hay. Thơ về nỗi đời dân gian, kiếp người của ông không ít bài cũng đạt sự viên mãn để tạo thành những thi phẩm súc tích. Có bài đến hoàn bích như "Làm ma em vợ" đã nói trên, cùng những bài thơ đời sâu sắc khác không kém phần hay:
     Nỗi trăn trở người đi tìm vàng, Cô quét lá đêm hồ, Em bán xoài, Khóc Hàn Mặc Tử, Em bé cầu bơ, Chiều hoàng hôn, Cỏ hoang...
     Đúng như sự đánh giá trên văn đàn:
-   Thi ca Phạm Ngọc Thái dù là thơ tình hay thơ đời, những bài đạt độ viên mãn về ý tưởng nhân văn cũng như ngôn ngữ nghệ thuật là rất nhiều. Mức độ hay của mỗi bài khác nhau, song những tình thi đó đều có thể làm rung cảm trái tim ta. Chưa từng có thi nhân nào sáng tác được nhiều thơ tình hay đến thế! Rồi mai sau ông sẽ có cả trăm bài thơ tình đứng trường cửu với đời và nền văn hiến Thăng Long.     
     Nay HỘI NHỮNG NGƯỜI YÊU MẶT TRỜI THI CA chúng tôi, cho biên soạn để  ra mắt tập sách “Phạm Ngọc Thái Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại”.
      Xin giới thiệu bạn đọc thưởng lãm. Tác phẩm mà chúng tôi biên soạn, chưa hẳn đã nói được hết cái hay và sâu xa như biển thẳm trong nhiều bài thơ ông? Song, chắc cũng phản ảnh được một độ cần thiết về tầm vóc cũng như sự phong phú, đa dạng... với bao nhiêu áng thi ca huyền diệu, tạo thành cả một thế giới thơ hương sắc muôn màu của thi nhân   

             Hà Nội, mùa đông 2014
T/M HỘI NHỮNG NGƯỜI YÊU MẶT TRỜI THI CA



Cô giáo Nguyễn Thị Hoàng
Giảng viên Trường ĐH Sư phạm

                   Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:.
http://www.nhuygialai.com...ch-pham-ngoc-thai.html
http://vandanvn.net/vi/ne...ich-dan-tong-hop-5118/
  http://datdung.com/module...id=13539#axzz3P0O3n000
  https://nghiathuc.wordpre...-nha-tho-lon-thoi-dai/
  http://vannghequangtri.bl...ieu-tap-sach-pham.html
  https://badamxoevietnam2....-nha-tho-lon-thoi-dai/
http://to-quoc01.blogspot...oc-thai-chan-dung.html
http://tranmygiong.blogti...c_thai_chan_dung_nha_t
http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=4018
http://www.namuctuanbao.n...Ngan/truyenngan_16.php
Đăng quảng bá:  http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_8.php
http://www.quansuvn.info/...0_6-1_17-16_14-2_15-2/
http://truclamyentu.info/...-tho-lon-thoi-dai.html
http://hung-viet.org/blog...-nha-tho-lon-thoi-dai/
 

 

 
        Phạm Ngọc Thái với bài thơ về tiếng chim đêm
                                  (Trích tác phầm "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại")
                                                                    NGỌC DIỄM
 

         TIẾNG RÚC CHIM ĐÊM
                                Những tối trăng ngời, dưới ánh sao khuya
                               Anh vẫn đắm mình về phương ấy
                               Những câu thơ như ngôi sao bùng cháy
                               Và cuộc chia ly đã hoá cánh buồm...
Con chim đêm rúc mãi ngoài cây
Nó nói gì không biết?
Chắc con mái ham nơi vui thú khác
Đã không về. Con trống gọi suốt đêm...

Chim gọi đàn - Anh gọi tên em
Năm tháng, nắng mưa, non ngàn, bão tố
Có lẽ nào em không về nữa?
Để hồn anh hoang mạc, bơ vơ.

Đã xa rồi. Mùa dĩ vãng trăng mơ…
Đời vui vẻ cuốn theo dòng gió bụi
Bao ý nghĩa trong cuộc đời tồn tại
Thành quách loài người em thiêu trụi thành tro!

Ngàn năm xưa cho tới bây giờ
Ta muốn hỏi đến muôn đời sau nữa:
Mọi giá trị vĩnh hằng, nếu có
Sẽ là gì? Khi thiếu vắng em ta!

Con chim đêm run rẩy bóng xanh già
Anh bổi hổi một thời qua vọng lại
Và tất cả đã trở thành trống trải
Sao em lại phụ bạc tình, con mái thương yêu?
                                             Phạm Ngọc Thái  
   


  Lời bình:  Trong đêm tiếng con chim nào đó kêu xé lên, nó rúc từng hồi thảm thiết. Con chim có nỗi gì? Một tiếng kêu lẻ bóng, cô đơn giữa khoảng không vắng lặng:
                      Con chim đêm rúc mãi ngoài cây
                    Nó nói gì không biết?
      Mới chiều chúng còn có đàn, có đôi? và nhà thơ nào đó đã viết:
                   Một tiếng chim ca sáng cả rừng
     Nhưng đấy là tiếng chim chào bình minh buổi sớm, nó đã trở thành thông lệ theo bản năng véo von của loài chim sau giấc ngủ một đêm dài. Đằng này, Tiếng Rúc Chim Đêm là tiếng kêu phát ra từ trái tim đau đớn của con chim:
                    Chim gọi đàn - Anh gọi tên em
                    Năm tháng, nắng mưa, non ngàn, bão tố
      Tiếng chim gọi người yêu náo động vào trong tâm trạng của nhà thơ. Tiếng nó khắc khoải, rền rã vượt qua cả không gian, thời gian, năm tháng, nắng mưa, non cao, rừng rậm. Ý nói về sự sống muôn đời của con người. Tình yêu là ánh sáng, là ý nghĩa của sự tồn tại. Ở đoạn thơ đầu, cái tiếng rúc con chim trống như nỗi lòng cô quạnh của người con trai:
                    Chắc con mái ham nơi vui thú khác 
                    Đã không về. Con trống gọi suốt đêm...
      Cái đêm ấy không hiểu vì sao con mái không về, hay nó đã bỏ đi theo người tình khác? Con chim đực cứ gọi, gọi mãi trong vô vọng. Cũng nỗi lòng đó đứng trên thềm nhớ của không gian mênh mông, nhà thơ đã nhớ về em:
                    Đã xa rồi. Mùa dĩ vãng trăng mơ…
                    Đời vui vẻ cuốn theo dòng gió bụi 
     " Dĩ vãng trăng mơ..."  là mơ trong bóng trăng xưa. Tuy nói  "mùa dĩ vãng" nhưng đó chỉ là những khoảnh khắc tươi đẹp đã vụt qua, còn lại trong hoài niệm. Hai câu thơ trải ra trong đời, cuốn đi theo chiều gió. Cuộc sống không chỉ có những năm tháng hạnh phúc của tình yêu, mà còn là một vòng cát bụi cuộc đời. Nhà thơ khắc khoải:
                    Có lẽ nào em không về nữa?
                    Để hồn anh hoang mạc, bơ vơ
      Bài thơ đã được tạo nên từ hai mảng màu: Từ cõi trăng mơ đến dòng cát bụi... là một mảng "màu đời" - Chất liệu lấy ra từ trong hiện thực của cuộc sống. Còn mảng màu thứ hai, ý thơ nhảy vọt lên thăng hoa để bao quát cả bể thế thái nhân tình:
                    Bao ý nghĩa trong cuộc đời tồn tại
                    Thành quách loài người em thiêu trụi thành tro!
      Mặt sau ý nghĩa nhân bản của tình yêu, mặc nhiên nó phủ định cả chiến tranh, tội ác. Sự thánh thiện đã tạo lập nên đoạn thơ này là ở lý đó, nó đâu có dừng lại chỉ ở lòng đam mê  trai gái thông thường. Nó tôn sùng sự thiêng liêng của ái tình, để sang đoạn thơ thứ tư đã triết lý:
                    Ngàn năm xưa cho tới bây giờ
                    Ta muốn hỏi đến muôn đời sau nữa: 
      Nội chiến nước Nga để làm gì? Thế giới I, Thế giới II và còn đe doạ cả Thế giới III nữa, để làm gì? Người trinh nữ (nói theo hình tượng) chẳng phải là vẻ đẹp thần thánh nhất, ngôi miếu thờ thiên đường nhất hay sao? Cuộc đời chỉ yêu, con người chỉ yêu, thế giới chỉ yêu... có hơn không?
                     Mọi giá trị vĩnh hằng, nếu có
                    Sẽ là gì? Khi thiếu vắng em ta!
     Không có tình yêu tất cả là vô nghĩa. Triết lý thế đấy, đó chính là đạo của thi ca! Tôi xin phân tích tiếp về đoạn thơ cuối cùng:
                    Con chim đêm run rẩy bóng xanh già
                    Anh bổi hổi một thời qua vọng lại
                    Và tất cả đã trở thành trống trải
                    Sao em lại phụ bạc tình, con mái thương yêu?
      Con chim trống vẫn run rẩy cất tiếng kêu rúc lên trong vòm xanh. Trên bờ bến nhân gian, tiếng gọi của con chim ấy còn vọng mãi vào những năm tháng xa xôi vô cùng, vô tận kia. Như anh gọi em, như chàng gọi nàng...
      Có thể sau đó con chim mái đã quay về và nó thanh minh với con chim trống rằng: Con mái nó không phụ tình! Chỉ bởi cuộc sống ngày nay kiếm miếng ăn khó khăn quá nên đã phải đi xa rồi bị lạc, lỡ đêm không về kịp được. Nó hờn giận với con chim trống đã không thông cảm cho nỗi khổ nhục của nó thì thôi, lại còn buông ra những lời oán trách nghĩ xấu cho nó. Thật là không phải lối!
      Tiếng Rúc Chim Đêm là một bản tình ca, nó đã đưa tình yêu lên tận đỉnh tháp cao xa của loài người. Vì nếu như không có niềm đam mê tột cùng của hạnh phúc gái trai, thì chắc con người sẽ chẳng khác nào những giống sinh linh nhung nhúc lâm vào cái cảnh bị tâm thần, loạn trí,  khắp toàn cầu sẽ phủ toàn một màu băng tang trắng.
      Tình yêu - còn để con người quên vợi đi những tâm địa độc ác. Người ta không cần đến chiến tranh, con người sẽ không tham vọng bóc lột nhau nữa,  thế giới sẽ chỉ vang lên tiếng gọi của hoà bình. Đó cũng chính là linh hồn, ý tưởng chân dung của bài thơ "Tiếng rúc chim đêm" này.
       ND.
 . Trong mục "Thế giới thi ca Phạm Ngọc Thái
   -  với lời bình của nhiều tác giả" tr.282-286
           Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:
http://me.zing.vn/zb/dt/t..ygiong/21640352?from=my
http://datdung.com/module...id=13685#axzz3Rgj1P8ns
http://vandanvietnet.co.n...ho-tieng-ruc-chim.html
http://www.nhuygialai.com...ve-tieng-chim-dem.html
  http://vannghequangtri.bl...-bai-tho-ve-tieng.html
  http://nguyenduyxuan.net/...-bai-th-v-ting-chim-em
  http://binhtrung.org/p195a30126/tieng-ruc-chim-dem
  http://tranmygiong.blogti..._lti_ng_ruc_chim_emr_c
http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=4046
https://nghiathuc.wordpre...tho-ve-tieng-chim-dem/
http://www.namuctuanbao.n...Ngan/truyenngan_36.php
http://hung-viet.org/blog...tho-ve-tieng-chim-dem/
 
 

 
                        Thơ Phạm Ngọc Thái
      những năm tháng bèo dạt mây trôi
                    Trích "Phê bình & tiểu luận thi ca", Nxb Văn hoá Thông tin 2013

                                                                                     Khánh Hòa      
 

   
             NỖI TRĂN TRỞ NGƯỜI ĐI TÌM VÀNG

Tôi sống âm thầm trong một đoàn người hỗn hợp
  Rời quê qua bên kia biển sóng
  Kẻ tìm vàng - Người vì cảnh nghèo đi
Đạo lý có hoá thừa đành giả dại làm ngơ
Đứa mách qué lại vân vi dễ sống.
Hạt muối xót tháng năm và lòng ai đắng?
Tôi nhận chìm tôi vào những lãng quên!

Ai mang bán vàng mười giữa phiên chợ đông? (1)
  Tôi tìm chắt những bụi vàng như anh lính lê-dương
                                          lọc sàng từng đống rác...(2)
Dầu kẻ bán - Người tìm vàng có khác
  Nhưng giá vàng tính cũng như nhau.
Nhìn cánh dơi đen xao xác trời chiều
Cứ để cho tất cả lãng quên!

  Cây lý chiều xưa gió còn đưa lại
  Bông đại ở quảng trường hương vẫn giăng tơ…
Chút thơm thảo đoá phù du ngắn ngủi
Giả dại ở đời thường mà khôn lại trong mơ.

Rồi một ngày, sẽ có một ngày qua
  Những năm tháng không bẩn đấy,
                                     cũng rộm vàng khói cột
Nhưng tôi đã có một thỏi vàng, thứ vàng rất thật!
Đánh một đoá hồng vàng tôi trao đứa con thơ
Người vợ quê hương mỏi mắt đợi chờ
Một chút nữa với bạn bè thân hữu
Và khi đó tóc có ngả mầu chút xíu
Dù cho tất cả đã quên tôi !?

                                  Phạm Ngọc Thái
                            Nước Đức- Đêm 11/9/1989

(1) Mượn ý trong câu thơ của Nguyễn Duy: " Còn chút vàng mười mang ra bán nốt"
(2) Phỏng theo tích truyện Bông Hồng Vàng của nhà văn Nga Pau-Tốp-xki.


 
  LỜI BÌNH:  Vào những thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX, các đoàn người xuất khẩu lao động ồ ạt đổ ra nước ngoài. Bối cảnh trong nước hỗn độn. Nền kinh tế xã hội sa sút. Đời sống dân tình, nhất là nhiều vùng quê rơi vào cảnh nghèo khổ đáng báo động. Thế giới thì đảo loạn. Sang thập niên 90 Xô Viết Nga tan vỡ, rồi hàng loạt các nước trong phe XHCN Đông Âu bị sụp đổ. Sương mù chủ nghĩa bao phủ bầu trời. Như ở trong bài "Trở Về" của tập thơ Người Đàn Bà Trắng, tác giả đã viết:                           Đông Âu bão giật xiêu Thành Mác
                        Bốn bể chân trời lạc khói sương...
        Bấy giờ nhà thơ còn là một cán bộ ngành ngoại thương  quốc tế. Anh được điều động từ trong nước ra nước ngoài tham gia công tác quản lý một đơn vị xuất khẩu lao động. Đó chỉ là thực cảnh của các đám dân dã đi tha phương kiếm sống. Những trăn trở riêng chung của tác giả trước một thực tế đầy phức tạp, để vào một đêm Nỗi Trăn Trở Người Đi Tìm Vàng đã ra đời:
                        Tôi sống âm thầm trong một đoàn người hỗn hợp
                        Rời quê qua bên kia biển sóng
                         Kẻ tìm vàng - Người vì cảnh nghèo đi
       Bài thơ phác lên một bức tranh được khai thác cả bề diện lẫn bề sâu. Những lớp người này phần lớn đều thuộc con em các gia đình nghèo khổ, tình cảm quê hương gắn bó cũng rất tha thiết. Song cảnh tượng diễn ra nơi đất khách quê người thì thật kinh khủng, đến mức đạo lý sống tưởng chừng như không còn chỗ để dung thân. Nhiều nơi, nhiều chỗ tranh giành, dối lừa nhau làm ăn không kém gì cảnh chợ giời. Nó đã thuộc vào hàng là những lớp chúng sinh tận cùng đáy xã hội rồi:
                       Đạo lý có hoá thừa đành giả dại làm ngơ
                         Đứa mách qué lại vân vi dễ sống...
      Lòng anh luôn bị dày vò, xa xót:
                        Hạt muối xót tháng năm và lòng ai đắng?
                         Tôi nhận chìm tôi vào những lãng quên!
        Sử dụng những cụm từ như: giả dại, làm ngơ, mách qué, vân vi... mà vẫn giữ được phong cách của dòng thơ trữ tình chính thống, bản sắc thêm đậm đà chất văn học dân gian. Người đã phải hoá mình thành giả dại, ngây ngô, cười cợt... mà sống. Nén mình nuốt cái "đạo lý có hoá thừa" kia đi, tự nhận chìm bản thân như là không tồn tại để lãng quên.

      Tiếng thơ từ trong trái tim đau bật ra mặn đắng hơn cả dòng nước mắt.  Đó là sự mở đầu bi hài của cuộc sống trong Nỗi Trăn Trở Người Đi Tìm Vàng này. Ta hãy nghe xem cái giá phải trả của những kẻ đi xuất khẩu lao động đó như thế nào?
                        Ai mang bán vàng mười giữa phiên chợ đông? (1)
                        Tôi tìm chắt những bụi vàng như anh lính lê-dương
                                                              lọc sàng từng đống rác...(2)
                        Dầu kẻ bán - Người tìm vàng có khác
                         Nhưng giá vàng tính cũng như nhau.
         Câu (1) - Sử dụng ý thơ của nhà thơ Nguyễn Duy: Còn chút vàng mười mang ra bán nốt/-  "vàng mười"ở đây chính là thứ vàng của lương tâm. Nghèo cực quá thì đến cả tâm hồn cũng phải mang mà bán cho quỉ sứ! Nền tảng xã hội quá thấp thì cá nhân làm sao có thể giữ cho mình trong sạch được? Huống hồ quan hệ cuộc đời còn có cả gia đình và những người thân. Nếu nhà thơ kia có lúc còn phải mang cả "một chút vàng mười" còn sót lại trong mình ra phiên chợ người mà bán? thì hẳn cái thứ vàng kiếm được của đám người lao động tha phương, giá đổi chua chát hơn nhiều.
      Còn câu (2):
                         Tôi tìm chắt những bụi vàng như anh lính lê-dương
                                                                            lọc sàng từng đống rác...
        Phỏng theo tích truyện Bông Hồng Vàng của nhà văn Nga Pau-Tốp-xki: Có người lính lê-dương làm cận vệ cho một viên tướng Pháp. Trong chuyến sang chiến trường Đông Dương, viên tướng ấy mang theo một cô con gái nhỏ. Trước khi bị tử trận, viên tướng còn kịp dặn lại người lính cận vệ của mình: Hãy mang cô con gái của ông về trao lại cho mẹ nó ở Pa Ri!
     Trên đường về Pháp lênh đênh qua đại dương, bé gái ngây thơ cứ thầm ao ước có một Bông Hồng Vàng. “ Bông hồng vàng “ chính là biểu tượng cho ước mơ hạnh phúc của cuộc đời bé gái. Những tháng năm sau đó, cuộc sống cực khổ đã xô đẩy anh lính trở thành một người quét rác nghèo hèn, sống trong một túp lều xiêu vẹo dưới gầm cầu ngoại ô Pa Ri. Ngày ngày khi quét qua các cửa hiệu kim hoàn, người quét rác lại chắt vét lấy những nắm cấn rác có dính chút bụi vàng mang về nơi mình ở. Năm này qua năm khác, dần dà anh ta cũng tích được một ít vàng đủ để nhờ người thợ kim hoàn làm cho cô bé gái một bông hồng vàng nhỏ. Cô bé ấy giờ đã trở thành một thiếu nữ xinh đẹp ở Pa Ri!
      Trớ trêu, bông hồng vàng chưa kịp gửi đi cho cô gái, thì người quét rác đã chết trong đói nghèo và tủi nhục. Xác anh nằm trên một manh chiếu mục, đầu vẫn gối lên bông hồng vàng nhỏ, sau đó bị người thợ kim hoàn đến lấy đi mất… không đến được tay cô gái.
       Vậy là - Thứ vàng mười lương tâm mà nhà thơ kia đã phải mang ra chợ người để bán, cũng như vàng của kẻ quét rác lăn lộn kiếm từ trong rác bẩn cuộc đời, với loại vàng mà đám người lao động làm thuê ở nước ngoài kiếm được:
                        Dầu kẻ bán - Người tìm vàng có khác
                        Nhưng giá vàng tính cũng như nhau.
       Nó đã phải đổi bằng cả sự tủi cực và nhục nhã. Đem cả ba thứ vàng đó đặt lên chiếc bàn giá của lương tri, thì chúng đều phải trả cái giá đổi như nhau mà thôi. Ý thơ thật xót xa. Nó phục lại một bối cảnh xã hội đầy mâu thuẫn, nền đạo lý bị tha hoá, dung lượng thơ có sức chứa tính thời đại rất lớn. Đây là những câu thơ hay nhất bài, như lời một nhà bình thơ đã nhận xét: Nó có thể đạt đến những câu thơ trở thành kinh điển!
       Thông qua sự trăn trở bản thân, tác giả đã khai thác vào nỗi lòng tâm linh của những người lao động, đưa tính nhân bản thơ lên đến tột cùng:
                        Cây lý chiều xưa gió còn đưa lại
                         Bông đại ở quảng trường hương vẫn giăng tơ
                         Chút thơm thảo: đoá phù du ngắn ngủi
        Sự khao khát những chiều hương lý trong kỉ niệm, nhớ đến những bông đại nơi quảng trường quê hương - Nỗi đau và tình thương yêu giằng xé trong lòng những con người ấy, càng thấy sự phũ phàng thực tế mà những kẻ đi tìm vàng đã phải chịu đựng. Kịch tính biết bao khi chính họ lại phải sống với nhau như hài kịch:
                        Giả dại ở đời thường mà khôn lại trong mơ...
        Câu thơ điệp trở lại hai lần để nhấn mạnh, thật là một màn bi hài của xã hội và cuộc đời. Bài thơ tuy là tự sự bản thân, nhưng đã trở thành đại diện cho một lớp dân sinh đông đảo nhất xã hội. Cuối cùng tác giả lý giải về mục đích mà những nỗi đời trớ trêu ấy đã phải chịu đựng:
                      Nhưng tôi đã có một thỏi vàng, thứ vàng rất thật!
                       Đánh một đoá hồng vàng tôi trao đứa con thơ
                      Người vợ quê hương mỏi mắt đợi chờ
                      Một chút nữa với bạn bè thân hữu...
      Vậy nếu khi nhà thơ Phạm Ngọc Thái có phải tự chất vấn về mình:
                      Những năm tháng không bẩn đấy, cũng rộm vàng khói cột 
      Thì cũng giống như cảnh mà Nguyễn Duy đã viết: Còn chút vàng mười mang ra bán nốt/-  Làm sao ta có thể lên án được, bởi những con người đó đã phải đổi cả một phần nhân cách cần thiết chỉ vì lương tri. Những việc làm của họ là xuất phát từ lương tri của lương tri.      
       Chỉ với hơn hai mươi câu thơ: Nỗi Trăn Trở Người Đi Tìm Vàng phục lại không khác gì một pho tiểu thuyết, một tấn đời! Bài thơ có ý nghĩa hiện thực sâu sắc, giá trị nhân văn cũng như tính điển hình xã hội ở trong một giai đoạn nhiều biến động thời đại phức tạp, xẩy ra cả trong nước và trên thế giới.
     KH. 
 
                  Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước và thế giới:
  http://bichkhe.org/home.php?cat_id=147&id=3802
  http://blog.zing.vn/jb/dt.../20103827?fromcate=205
  http://www.vanganh.info/2...ung-nam-thang-beo.html
  http://datdung.com/module...id=12495#axzz3DjlVevnP
  http://tranmygiong.blogti...nh_ng_n_m_thang_beo_d_
  http://trannhuong.com/tin...-beo-dat-may-troi.vhtm
  http://nguyenduyxuan.net/...-thang-beo-dt-may-troi
  http://vanthientungqtlh.b...ca-pham-ngoc-thai.html
  http://www.nhuygialai.com...ung-nam-thang-beo.html
  http://www.truclamyentu.i...g-beo-dat-may-troi.htm
  http://nghiathuc.wordpres...an-hoa-thong-tin-2013/
  http://www.quansuvn.info/D_1-2_2-86_4-5797_15-2/
  http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_7.php
  http://vannghequangtri.bl...oc-thai-nhung-nam.html
  http://vandanvietnet.co.n...ung-nam-thang-beo.html
  http://binhtrung.org/p140...-tro-nguoi-di-tim-vang
   http://huongnguyenhoang.b...ang-tho-pham.html#more
  http://hung-viet.org/blog...hang-beo-dat-may-troi/
 

                       Chế Lan Viên với ba bài thơ phê phán sâu sắc
                                                                  PHẠM NGỌC THÁI


     Trong lời giới thiệu tập sách " Chế Lan Viên - Thơ chọn lọc", Nxb Văn học 2014 - Dương Phong, người tuyển chọn... khi nói về ba bài thơ này đã viết:
  -    Ba thi phẩm nổi tiếng công bố muộn mằn của Chế Lan Viên - in trong Di cảo Chế Lan Viên - chính là:  "Ai ? Tôi!"  -  "Bánh vẽ"  -  "Trừ đi"... là những sự trở trăn, lật trái lại mặt sau của cuộc đời.
     Thực ra, nếu nói  "Đó là... những sự trở trăn, lật trái lại mặt sau của cuộc đời", là Dương Phong đã lựa lời nói cho nhỏ nhẹ đi, tránh khâu kiểm duyệt, sợ không cho xuất bản. Theo tôi, xác đáng hơn thì phải nói: Ba thi phẩm đó đã... lật trái lại mặt sau của xã hội và chính trị - Người đã tự phê phán. Thậm chí tự lên án mình! Cả ba bài thơ đều nằm trong Di cảo. Khi còn sống Người đã không cho xuất bản, không dám công bố. Tôi xin phân tích từng bài một.

    Nhà thơ Chế Lan Viên

        Trong bài "Ai? Tôi!" - Bài thơ viết vào những ngày sau khi nước nhà đã hoàn toàn giải phóng. Có lẽ một thực trạng xã hội đã tác động vào tâm can, tư tưởng, dầy vò làm ông đau đớn. Ông chạnh nghĩ về những hy sinh của những người lính trong cuộc chiến tranh xưa. Những bi thương mà dân tộc đã phải trả giá. Bắt đầu vào thơ... bằng sự phê phán chính mình, ông chỉ ra:
                      Mậu Thân 2.000 người xuống đồng bằng
                     Chỉ một đêm, còn sống có 30
                      Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?
                      Tôi! Tôi - người viết những câu thơ cổ võ
                      Ca tụng người không tiếc mạng mình
                                                    trong mọi cuộc xung phong
     Cái nguyên nhân đó chỉ là sự tự vấn lương tâm. Người tự kết tội mình: Vì những câu thơ cổ võ của Người làm cho những người lính xung phong, nên mới để 2.000 người đi thì 1.700 người bỏ mạng không trở về. Nhưng tại sao Người nói vậy???
     Ta vẫn biết thơ Chế Lan Viên là loại thơ bình luận. Thơ triết lý. Về phương diện nghệ thuật, nó có tính triết học cao. Tính tư tưởng trong thơ rất sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống, cũng như sự phê phán xã hội và cuộc đời. Mỗi câu thơ ông đều hàm súc ý nghĩa ở bên trong. Thơ đọc càng sâu càng thấm thía. Về tính nhân văn, ông là một nhà thơ của nhân dân.
     Nhà thơ của nhân dân ấy từng viết những bài thơ nổi tiếng một thời, như: Sao chiến thắng, Người đi tìm hính của nước... Ông đã sáng tác cả một tập "Ánh sáng và phù sa" danh tiếng. Đầy hoài vọng với một tương lai huy hoàng của đất nước về ngày chiến thắng:
                      Xưa phù du mà nay đã phù sa
                      Xưa bay đi mà nay không trôi mất
                      Cho đến được... lúa vàng đất mật...
                      Anh đã mất gì? Đã mất bóng đêm.
      Không tiếc lời ca ngợi lãnh tụ. Ca ngợi Đảng quang vinh:
                      Bác reo lên một mình như nói cùng dân tộc
                      "Cơm áo là đây! Hạnh phúc đây rồi!"
                      Hình của Đảng lồng trong hình của nước
                                    (Người đi tìm hình của nước)
     Hết lời ca ngợi chủ nghĩa. Tin vào ngọn cờ khi theo Đảng quang vinh:
                      Xanh biết mấy là trời xanh Tổ quốc
                      Khi tự do về chói ở trên đầu
                      ......
                      Cây cay đắng đã ra mùa quả ngọt
                      Người cay đắng đã chia phần hạnh phúc
                      Sao vàng bay theo liềm búa công nông
    Thế mà giờ đây, những năm tháng sau chiến tranh, đất nước đã hoà bình. Một thực tế xã hội với bao nhiêu mảng đen về sự bất công, thiếu nhân quyền. Đầy rẫy những quan lại tham nhũng đủ kiểu, tiếp tay cho chính quyền địa phương chèn ép, chiếm đoạt cả đất đai của dân lành, đẩy họ vào sự cùng quẫn. Chính quyền như thế đâu có phải còn của dân? Cái băng rôn Nhà nước do dân, vì dân... âu cũng chỉ là khẩu hiệu? Tâm hồn ông bị đổ vỡ. Người đổ vỡ về Đảng chăng?... Người thất vọng về chủ nghĩa chăng?...  Người không nói. Nhưng rõ ràng đọc: "Ai?Tôi!", lật mặt sau của những câu thơ ta thấy: Cái thần tượng về một Đảng mác-xít trong ông đã bị sụp đổ. Ông không còn niềm tin thật sự vào thể chế của ngày hôm nay nữa.
       Nghĩ lại cuộc chiến xưa. Bao sinh mạng những người lính xung phong cho sự tốt đẹp của đất nước, hạnh phúc của dân tộc... lại như thế này sao? - mà chính thơ ông đã góp phần thúc giục họ xung phong. Hàng vạn, hàng vạn người lính chết cho một cuộc chiến... đã trở thành phi lý ư? Ông đau đớn mà thốt lên. Không, phải nói là ông đã thét lên khi viết những câu thơ:
                     Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?
                     Tôi! Tôi - người viết những câu thơ cổ võ
                     Ca tụng người không tiếc mạng mình
                                                    trong mọi cuộc xung phong
      Ở đây ta thấy một Chế Lan Viên quay ngược lại hoàn toàn, không còn phải là tâm hồn như khi Người đã viết "Ánh sáng và phù sa" nữa. Trái tim ông quằn quại. Sau đó Người lý giải về kết quả những câu thơ mà Người đã cổ võ những người lính xung phong đó: 2.000 người đi... thì 1.970 người bỏ mạng, chỉ 30 người sống sót. Để cuối cùng dân tộc được gì?... Tổ quốc được gì?... Thông qua một hiện thực cuộc sống, Người viết:
                      Một trong ba mươi người kia
                                               ở mặt trận về sau mười năm
                      Ngồi bán quán bên đường nuôi đàn con nhỏ
                      Quán treo huân chương đầy, mọi cỡ
                      Chả huân chương nào nuôi được người lính cũ!
                      Ai chịu trách nhiệm vậy?
                     Lại chính là tôi!
                      Người lính cần một câu giải đáp về đời
                      Tôi ú ớ
                      Người ấy nhắc những câu thơ tôi làm người ấy xung phong
                      Mà tôi xấu hổ
                     Tôi chưa có câu thơ nào hôm nay
                      Giúp người ấy nuôi đàn con nhỏ                      
                     Giữa buồn tủi chua cay vẫn có thể cười.
     Ta đặt câu hỏi: Nếu sự hy sinh kia... cũng vì Tổ quốc, tại sao Người lại phải xấu hổ?... dẫu cho là chính thơ Người cũng đã cổ võ những người lính ấy xung phong chăng nữa. Vấn đề là ở chỗ, bật ra những câu thơ như thế, Trong thẳm sâu trái tim Người đã phải rên rỉ, đớn đau vì tình hình của đất nước hôm nay. Mặc dù ông chỉ giải nghĩa nguyên nhân làm ông xấu hổ, rằng:
                      Tôi chưa có câu thơ nào hôm nay
                      Giúp người ấy nuôi đàn con nhỏ
     Hay là:
                      Người lính cần một câu giải đáp về đời
                      Tôi ú ớ
     Chỉ có thể giải thích rằng: mặc dù đất nước đã hoà bình nhưng tình hình xã hội lại ngày càng suy. Rền xiết trong ông một nỗi niềm u uẩn: về chế độ còn nhiều sự giả trá, bất công chăng? Thực tế một Nhà nước xã hội chủ nghĩa đâu có được tốt đẹp trong tâm hồn như ông hằng tâm niệm. Ông trăn trở... máu dân tộc đã đổ cho cuộc chiến ấy, chỉ để giành lại một chính thể phi lý này ư? Thế mà 1.970 người lính phải chết trong một đêm Mậu Thân - đấy mới chỉ là một cuộc xung phong. Nếu nói đến mọi cuộc xung phong thì phải hàng vạn, hàng vạn những người lính nữa đã phải chết... cho một cuộc sống với bao sự phi nghĩa như thế này?
     Ta lật lại mặt kia của câu thơ: Nếu như sự xung phong của những người lính, là để giành lại độc lập, tự do cho một đất nước... có một xã hội công bằng, ấm no và hạnh phúc của dân tộc. Thì việc gì Người phải xấu hổ? Như Người từng viết:
                       Ôi Tổ quốc ta, ta yêu như máu thịt
                       Như cha mẹ ta, như vợ như chồng
                       Ôi Tổ quốc, nếu cần, ta chết
                       Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, con sông...
                                                      (Sao chiến thắng)
       Máu của dân tộc đã đổ. Cái chết của những người lính ngoài chiến trận, cho ngày hôm nay ra sao?
 -  Vì một Đảng cộng sản quang vinh ư?...  Khi trung ương và chính phủ đầy những quan tham nhũng. Một xã hội tràn lan bao lớp quan lại địa phương cấu kết với quan trên chèn ép, ức hiếp dân lành. Chỗ nào cũng bất công. Chỉ chết những kẻ thấp cổ, bé họng - có oan trái mà không tiền, đi kiện cáo cũng chẳng ai thèm quan tâm.
-   Vì một Đảng cộng sản quang vinh ư?... Khi những "đầy tớ của dân" ấy thì giàu nứt đố, đổ vách. Có nguyên Tổng bí thư Đảng làm hai khoá cả chục năm. Đứng đầu của một Đảng cộng sản quang vinh - Thời ông ta còn đương nhiệm... thì Đảng yếu kém, xã hội tạp dịch bung bét, kinh tế quốc dân sa sút. Nếu không tham nhũng mà khi ông ta mãn nhiệm trở về, giàu như một đế vương? Nhà cửa, biệt thự nguy nga như cung vua phủ chúa, sàn lát đá hoa cương. Đạo lý chẳng khác gì những kẻ tha hoá? Cha thì đoạt lấy nhân tình, bồ bịch của con trai. Nhân cách rất rẻ tiền. Con gái với mẹ kế cũng bới móc, kiện cáo nhau vì giành giật tiền bạc của nả. 
-   Một nhà nước, một chính thể chân chính của dân, do dân, vì dân ư? Ngay cuối tháng 3/2015 vừa qua, trong bài viết "Chả lẽ ông Chủ tịch thành phố Hà Nội không có lỗi gì trong vụ chặt cây", đăng trên laokhoa.blogtiengviet.net - chính nhà thơ Trần Đăng Khoa đã lên tiếng cảnh báo những lãnh đạo Đảng và Nhà nước, rằng:
   ... Bởi chúng tôi chỉ là nhân dân. Nhân dân là mác là chông. Là sông là núi nhưng cũng không là gì... Vâng nhân dân là thế đấy. Khi có giặc thì chúng tôi là mác là chông, là sông là biển ngăn giặc, đánh giặc, rồi hy sinh thành hàng vạn, hàng triệu những nấm mồ vô danh ở Điện Biên, ở Thạch Hãn, ở Hoàng Sa, Trường Sa, ở Biển Đông, ở khắp mọi nơi trên đất nước này. Còn khi yên hàn, chúng tôi chẳng là gì cả.
     Liên tưởng những năm qua - Ở ngoài biển đảo thì bọn Tàu khựa cướp biển, cướp đảo ta. Chúng hung hăng bắn giết những người dân đánh cá và chiến sĩ ta... đang phải ngày đêm canh giữ biển trời. Khắp nơi trong nước, nhất là ở các thành phố... nhân dân xuống đường biểu tình lên án giặc Tàu - Thì chính quyền lại đi trấn áp, bắt bớ. Rồi hăm dọa, tống giam cả các bloger yêu nước.
     Ta trở lại với bài thơ của Chế Lan Viên: Trong thẳm sâu tâm linh của Người, điều làm cho Người xấu hổ - Như Người nói, bởi chính thơ Người đã kêu gọi những người lính kia... và họ đã phải chết đi trong những cuộc xung phong ấy?... cho tương lai của đất nước với một thể chế thiếu nhân đạo như hôm nay.
        Tôi xin nói tiếp sang bài thơ "Bánh vẽ".
                          BÁNH VẼ
                      Chưa cần cầm lên nếm,
                                                  anh đã biết là bánh vẽ
                      Thế nhưng anh vẫn ngồi vào bàn cùng bè bạn
                      Cầm lên nhấm nháp.
                      Chả là nếu anh từ chối
                      Chúng sẽ bảo anh phá rối
                      Đêm vui
                      Bảo anh không còn có khả năng nhai
                      Và đưa anh từ nay ra khỏi tiệc...
                      Thế thì đâu còn dịp nhai thứ thiệt?
                      Rốt cuộc anh lại ngồi vào bàn
                      Như không có gì xảy ra hết
                      Và những người khác thấy anh ngồi,
                      Họ cũng ngồi thôi
                     Nhai ngồm ngoàm...
     Chả cần phải khó nghĩ ta cũng hiểu ngay: Những "bánh vẽ" mà Chế Lan Viên nói ở đây thuộc các chủ trương, chính sách hay đường lối của Nhà nước, của Đảng. Có những thứ bánh vẽ chỉ gây tổn hại lớn nhỏ đối với nền kinh tế hay đời sống dân sinh, làm cho nhân dân đói khổ. Nhưng cũng có loại bánh vẽ thì lại làm... chết người. Có khi giết hàng nghìn, hàng vạn người lương thiện và vô tội.
     Xin lược lại mấy cái bánh vẽ đã gây ra những tội ác kinh hoàng trong lịch sử của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam chúng ta. Như cái bánh vẽ:
-   Về Cải cách ruộng đất của Đảng và chính phủ 1946-1957.
-   Sự kiện hay còn gọi là "vụ án nhân văn giai phẩm" 1955-1958.
                   1.  Sơ lược về thảm hoạ của cuộc Cải Cách Ruộng Đất. 
     Cái bánh vẽ của Đảng Lao động VN (tức Đảng Cộng sản VN bây giờ) và Chính phủ nước VN Dân chủ Cộng hòa - Người ta gọi đó là "chiến dịch đấu tố thảm sát tàn bạo". Nồi da xáo thịt kinh hoàng. Đồng bào, đồng loại thảm sát, tận diệt lẫn nhau. Những người cùng huyết thống trong gia đình bị tuyên truyền, cưỡng chế vu cáo ám hại nhau. Con đấu tố cha, vợ vu cáo chồng... là địa chủ cường hào, là phản động, là bóc lột. Giẫm đạp lên luân thường đạo lý. Người ta chưa biết thật chính xác về số người đã bị giết trong CCRĐ. Có nguồn tin thì nói khoảng 120.000 người bị giết, nhưng cũng có thông tin những người bị giết lên đến trên 170.000 người. Vậy chí ít cũng phải trên chục vạn người bị giết ở cuộc CCRĐ ấy. Trong đó, cứ 10 người đem ra kết án rồi bắn chết thì có 7 người bị vu oan.
     Bao nhiêu người cách mạng - hy sinh cả một đời, hy sinh cả gia đình, cống hiến của cải cho kháng chiến... cuối cùng cũng bị đội cải cách của chính phủ qui tội, xử bắn rất tàn ác. Nói về những hành động giết chóc khủng khiếp thời kỳ ấy, thấy nổi trôi trên mạng mấy vần thơ của nhà thơ Tố Hữu - một ông quan cách mạng mà sau này lên tới chót đỉnh, uỷ viên trong Bộ chính trị của Đảng cộng sản, viết tuyên truyền trong thời ký CCRĐ. Thơ rằng:
                      Giết! Giết nữa bàn tay không phút nghỉ,
                      Cho ruộng đồng lúa tốt thuế mau xong
                      Cho Đảng bền lâu cùng rập bước tơ lòng
                      Thờ Mao Chủ tịch, thơ Sít-ta-lin bất diệt!
     Chẳng hiểu có đúng vậy không? Nghe vần thơ, giọng thơ thì rất giống thơ Tố Hữu. Nếu đúng thế thì - Chao ôi!  Một ông quan cấp cao của Đảng cộng sản nhưng thơ khát máu quá!... mà lại là máu cùng đồng loại, giống nòi.
                   2.  Đôi nét về vụ nhân văn giai phẩm.
-   Là phong trào đấu tranh của những văn nghệ sĩ đòi dân chủ, tự do văn hoá và trong sáng tác văn học nghệ thuật.
-   Những văn nghệ sĩ trong Nhân văn giai phẩm tuyên bố: văn học nghệ thuật không để phục vụ cho chính trị, đó là quyền tự do sáng tác của họ. Với khẩu hiệu "trả lại văn nghệ cho văn nghệ sĩ".
-   Họ phản đối sự chuyên chính của Đảng, đòi xoá bỏ sự đảng trị, độc đoán trên lĩnh vực văn hoá và sáng tác văn học nghệ thuật. Theo họ, chủ nghĩa cộng sản là không nhân văn, chà đạp con người. Họ chống sùng bái cá nhân. Phong trào nhân văn giai phẩm này đã bị Đảng và Nhà nước dùng bạo lực thanh trừng, bắt bớ, tù đầy. Hàng loạt các văn nghệ sĩ phải đi cải tạo, hoặc bị quản thúc, cấm sáng tác... kéo dài hàng chục năm. Trần Dần phẫn uất cứa cổ tự tử mà không chết. Từ một trào lưu đấu tranh đòi dân chủ, tự do trong văn học nghệ thuật - trở thành một vụ án "nhân văn giai phẩm", đẩy thành một vụ án chính trị. Phong trào được khởi xướng 1955 và chính thức bị dập tắt tháng 6/1958. Đến khi được cởi trói cho văn nghệ sĩ thì nhiều người đầu đã bạc, kẻ thì bệnh hoạn ốm đau... nào bại liệt, tâm thần, hoặc chết trước khi được cởi trói. Như nhạc sĩ Văn Cao được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh một năm sau khi mất (1996). Tháng 2/2007 các nhà văn trong nhóm Nhân văn giai phẩm như Phùng quán, Trần Dần, Yến Lan, Lê đạt, Hoàng Cầm thì được tặng giải thưởng Nhà nước... vì đã có công trong sự nghiệp sáng tác văn học của nước nhà.
    Chao ôi, mới thấy kiểu lãnh đạo của chế độ XHCN chúng ta, có khác gì bánh vẽ? Đúng là những thứ trò. Thậm chí những thứ trò và bánh vẽ ấy đầy giả tạo, lừa dân và vô nhân thất đức... "cởi ra rồi lại buộc vào như không".
     Xin quay trở lại với bài thơ "Bánh vẽ" của Chế Lan Viên. Tại sao một nhà thơ lớn của chúng ta cũng như bao văn nghệ sĩ khác, biết là "bánh vẽ" rồi... mà vẫn phải ngồi vào bàn, vẫn phải... ăn??? Như Người đã viết:
                      Chả là... nếu anh từ chối
                      Chúng sẽ bảo anh phá rối
                      .....
                      Và đưa anh ra khỏi bàn tiệc
     Nghĩa là: nếu anh không ăn cái bánh vẽ của chúng, thì chúng sẽ "đánh"anh. Sẽ qui tội và sẽ... triệt anh. Cũng như "vụ án Nhân văn giai phẩm" vậy thôi.
     Ngay như Nguyễn Khải - một nhà văn có danh tiếng và tầm vóc. Đương thời ông đã phải kìm nén, nhẫn nhịn biết bao sự nhiễu nhương của thể chế. Sự vô đạo của những kẻ điều hành xã hội - Ông có dám viết lên cái hiện thực ấy đâu? Đến khi mất, ông mới để lại một cuốn di cảo, tập tùy bút chính trị... gọi là "Đi tìm cái tôi đã mất". Phê phán, phanh phui những cái mất tự do, dân chủ, chưa có nhân quyền của chế độ. Như người ta nói: Nguyễn Khải chết rồi mới dám nói thật.
     Không phải chỉ Chế Lan Viên, Nguyễn Khải... mà cùng bao văn nghệ sĩ khác thời nay - Nếu muốn còn được cầm bút để viết. Nếu muốn còn được sống để hoạt động văn học nghệ thuật, thì phải chấp nhận ăn... "bánh vẽ". Lương tri dẫu bị dằn vặt? Họ vẫn phải - như Chế Lan Viên đã viết:
                     Rốt cuộc anh lại phải ngồi vào bàn
                     Như không có gì xẩy ra hết
     Và:
                     Nhai ngồm ngoàm...
     Nếu anh không chịu ngồi vào bàn nhai cái bánh vẽ ấy? Nếu trái tim nhà văn bức bối mà không kìm nén được nữa, cố viết nó ra - thì sẽ bị... triệt ngay. Thí dụ như cuốn tiểu thuyết "Thời của thánh thần" của nhà văn Hoàng Minh Tường chẳng hạn?
     "Thời của thánh thần", Nxb Hội nhà văn 2008 - Là một cuốn tiểu thuyết, một bức tranh tổng thể của xã hội. Nhà văn phục lại những hiện thực, ... qua những số phận chìm nổi của một gia đình. Những trận đấu tố đầy chất bi hài. Những chiến dịch cưỡng bức nhuộm máu... để tái hiện lại sự đen tối của thời Cải cách ruộng đất. Vụ án Nhân văn giai phẩm... những người trí thức và văn nghệ sĩ bị nhà cầm quyền vùi dập, bắt tù đầy, khủng bố tư tưởng, bị vô hiệu hoá trở thành những cái bóng dặt dẹo. Rồi cuộc đấu tranh với xét lại hiện đại đến vấn đề Hoà hợp dân tộc?...  Các nhà bình luận nhận xét rằng: "Thời của thánh thần" là bi kịch của một gia đình thông qua tấn đại bi kịch của dân tộc. Đọc Thời của thánh thần phải rùng mình vì sự bất ổn của một xã hội, trong cơn bão loạn thời thế. Bạo lực được xây dựng trên những thứ triết lý không tưởng, vừa cuồng tín vừa tàn bạo.
     Sách bị qui là bôi xấu chế độ. Mới phát hành được vài ngày thì bị Nhà nước ra sắc lệnh thu hồi. Nghe nói ngày 28/8/2008, chính nhà văn Hoàng Minh Tường đã phải đi tất cả các cửa hiệu gửi... để thu hồi sách.
    Năm qua, nhà văn Đỗ Hoàng cũng một lần nữa lên tiếng vạch trần những hành động phi nhân nghĩa của ông Trưởng ban tư tưởng văn hoá trung ương một thời - Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Uỷ viên Bộ chính trị của Đảng cộng sản. Khi còn đương chức đương quyền, ỷ thế vào bộ máy quyền lực của Đảng đã bóp nghẹt sự tự do dân chủ các văn nghệ sĩ và thẳng tay trấn áp những ai không chịu... "ăn bánh vẽ" của Đảng. Trong bài "Thơ vô lối Nguyễn Khoa Điềm" đăng trên trang vannghecuocsong.com - Nhà văn Đỗ Hoàng vạch rõ:
     " Nguyễn Khoa Điềm - Ông trùm tư tưởng văn hoá của Đảng cộng sản Việt Nam, đứt gánh giữa chừng... phải về vườn - Thời còn Trưởng ban tư tưởng văn hoá,  Nguyễn Khoa Điềm để lại nhiều tiếng không hay: Ông ta trù úm Hoàng Minh Chính, bắt nhà văn Dương Thu Hương, bôi nhọ Trần Độ, loại bỏ nhiều nhà bất đồng chính kiến, đàn áp những người đòi tự do dân chủ, cấm mạng, cấm internet, đốt thành tro bụi những tập sách Học phí trả bằng máu của Nguyễn Khắc Phục, Chuyên kể năm 2000 của Nguyễn Ngọc Tấn, Chúa trời ngủ gật của Nguyễn Dậu, Tâm sự người lính của Đỗ Hoàng, ngăn cản nhiều nhà văn tài năng vào Hội nhà văn Việt Nam... Ký duyệt nhiều dự án tiêu hàng triệu đô là tiền ngân sách, thuế dân đóng để phe nhóm hưởng lại quả nhưng hiệu quả không là bao như: Phim Nguyễn Ái Quốc ở Hồng Công, (phim bỏ kho) 1 triệu đô, phim Dòng sông phẳng lặng (phim bỏ kho)..." v.v.
     Như thế có thể thấy rằng: cái bánh vẽ mà Đảng và Nhà nước XHCN của chúng ta vẫn liên tục vẽ ra suốt từ hồi CCRĐ đến giờ. Các văn nghệ sĩ muốn tồn tại bình yên thì đều phải... ăn. Như cách nói của Chế Lan Viên:
                      Và những người khác thấy anh ngồi,
                      Họ cũng ngồi thôi
                      Nhai ngồm ngoàm...
     Nếu ai không "nhai ngồm ngoàm..." thì Đảng sẽ cho chính quyền đến... "hỏi thăm"? Sự tự do, dân chủ của chế độ ta vẫn chỉ là giả hiệu: như việc đàn áp, đe nẹt, bắt bớ những người biểu tình chống giặc Tàu. Những kẻ quá khích chỉ là số ít. Chủ yếu đó là dân tình và những trí thức yêu nước. Bóp nghẹt nhân quyền sống của con người qua việc trấn áp, giam hãm tù đầy các bloger yêu nước... dám nói lên sự thật.
       Giờ tôi xin nói thêm ít lời về bài "Trừ đi":
                      Sau này anh đọc thơ tôi nên nhớ
                      Có phải tôi viết đâu? Một nửa
                      Cái cần viết vào thơ, tôi đã giết đi rồi!
                      Giết một tiếng đau, giết một tiếng cười,
                      Giết một kỷ niệm, giết một ước mơ,
                      Tôi giết cái cánh sắp bay... trước khi tôi viết
                      Tôi giết bão táp ngoài khơi
                                               cho được yên ổn trên bờ
                      Và giết luôn mặt trời trên biển,
                      Giết mưa và giết luôn cả cỏ mọc trong mưa luôn thể
                      Cho nên câu thơ tôi gày còm như thế
                     Tôi viết bằng xương thôi, không có thịt của mình.
                      Và thơ này rơi đến tay anh
                      Anh bảo đấy là tôi?
                      Không phải!
                      Nhưng cũng chính là tôi - người có lỗi!
                      Đã giết đi bao nhiêu cái
                      Có khi không có tội như mình!
       Đọc mấy câu thơ kết trong bài 'Trừ đi" này, thấy tâm trạng Chế Lan Viên có khác gì Nguyễn Khải và một số văn nghệ sĩ?... chỉ dám viết một nửa sự thật - Còn một nửa thì phải viết theo sự cưỡng chế của... Đảng và chế độ - Người nói:
                      Thơ này rơi đến tay anh
                     Anh bảo đấy là tôi?
                     Không phải!
     Người phủ nhận chăng? Không, để rồi cũng chính Người thừa nhận:
                     Nhưng cũng chính là tôi - người có lỗi!
     Câu thơ viết thổ lộ như thế - để nói lên những xót xa trong lòng ông, trăn trở và đau đớn. Có thể nói đó là sự quằn quại, dầy vò lương tâm của những người cầm bút, những văn nghệ sĩ sống bằng lương tri. Những con người yêu đất nước và dân tộc - Nay chỉ vì thờ phụng cho một chính thể đã mọt ruỗng mà phải giết đi bao nhiêu cái tốt đẹp. Giết đi cả những tình cảm, lòng nhân ái và tư tưởng trong sáng. Cái tội ấy của nhà thơ, nhà văn... còn lớn hơn cả bao nhiêu thứ mà Người đã qui tội kia? Người - tức Chế Lan Viên đã bảo vậy:
                     Chính tôi đã giết đi bao nhiêu thứ
                     Có khi không có tội như mình!
     Đấy, ông đã viết như thế đấy! Vậy "trừ đi" là trừ đi cái gì? Ông nói, sau này đọc thơ ông thì hãy trừ đi một nửa - Chỉ đúng một nửa thôi, còn lại là giả...
     Có phải cái "giả" mà ông muốn nói ấy... có khi là cả những bài thơ mà ông đã từng ca ngợi chế độ, ca ngợi Đảng? Bởi vì: nếu ông phê phán Đảng, lên án chế độ, thì ông sẽ bị... "đánh", bị triệt... như vụ án Nhân văn giai phẩm. Gia đình, vợ con sẽ khốn khổ, khốn nạn theo ông. Nghĩa là, nếu ông mà nói thật... thì Đảng và Nhà nước cũng lắm tội lắm chứ!?
     Tôi xin dừng lại bài bình luận về ba bài thơ của Người ở đây.
-----------------
                              Hai bài "Bánh vẽ" - "Trừ đi" đã viết đầy đủ như ở trong bài bình.
                             Chỉ xin chép lại toàn bộ bài thơ "Ai? Tôi!" dưới đây, để bạn đọc xem cho mạch lạc:

                                     AI? TÔI!
   
                           Mậu Thân 2.000 người xuống đồng bằng
                      Chỉ một đêm, còn sống có 30
                      Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?
                      Tôi! Tôi - người viết những câu thơ cổ võ
                      Ca tụng người không tiếc mạng mình
                                                    trong mọi cuộc xung phong
                      Một trong ba mươi người kia
                                               ở mặt trận về sau mười năm
                      Ngồi bán quán bên đường nuôi đàn con nhỏ
                     Quán treo huân chương đầy, mọi cỡ
                      Chả huân chương nào nuôi được người lính cũ!
                     Ai chịu trách nhiệm vậy?
                      Lại chính là tôi!
                      Người lính cần một câu giải đáp về đời
                      Tôi ú ớ
                      Người ấy nhắc những câu thơ tôi làm người ấy xung phong
                      Mà tôi xấu hổ
                      Tôi chưa có câu thơ nào hôm nay
                      Giúp người ấy nuôi đàn con nhỏ
                      Giữa buồn tủi chua cay vẫn có thể cười.
            PNT.
Hà Nội, tháng 4/2015   

                 Đã đăng trên nhiều trang mạng trong nước & thế giới:   
     http://to-quoc01.blogspot...tho-phe-phan.html#more
http://www.tiengchimviet....n-vien-voi-ba-bai.html
https://badamxoevietnam2....i-ba-bai-tho-phe-phan/
http://vietpho.com/saigon_bao.php?id=608
http://www.namuctuanbao.n...nNgan/truyenngan_3.php
https://nghiathuc.wordpre...-tho-phe-phan-sau-sac/
  http://thotanhinhthuc.org...tl_pnt_chelanvien.html
  ( chỉ đăng 1 bài “Ai?Tôi!” ) link:         http://goldonline.vn/Tran.thu-gian/Tho/Ai-Toi.aspx
  http://thachda.blogtiengv..._bai_th_phe_phan_sau_s
http://nhatkydinhquan.blo...ai-tho-phe-phan_9.html
http://binhtrung.org/a314...i-tho-phe-phan-sau-sac
http://www.chinhluanvn.co...-bai-tho-phe-phan.html
http://www.vanews.org/201...n-vien-voi-ba-bai.html
  http://www.saimonthidan.c...?c=article&p=10461
  http://www.danchimviet.in...e-phan-sau-sac/2015/04
  http://hung-viet.org/blog...-tho-phe-phan-sau-sac/
 
 
 
    

 
NGƯỜI LÍNH TRẬN NĂM XƯA
      NGHĨ VỀ NGÀY 30-4



Tôi không bật vô tuyến để coi lễ duyệt binh ở Sài Gòn
Cũng không xem bắn pháo hoa ngoài Hà Nội
Sống giữa Thủ đô mà lòng buồn không tả nổi
" 30 - 4 " đâu có phải là ngày chung của dân tộc Việt Nam?

Chỉ là dân mình giết nhau
                    lập lên một chính thể chưa có nhân quyền...
"Chủ nghĩa xã hội" gì đâu? "mèo mả gà đồng".
Nước non đầy rẫy những quan tham
Cưỡng chế, chiếm đất của dân... đục khoét trăm đường,
                            tàn phá quốc gia hơn những thằng phá hoại.
Cái tên Nhà nước do dân, vì dân... phải chăng cũng chỉ là giả dối?

Chí ít hãy trả cho ta một bầu trời
                      có luật pháp, nhân quyền, tự do như nước Mĩ
Văn nghệ sĩ ta không cần "Đảng trị" trên tác phẩm của mình
"Nhân văn giai phẩm" xưa chính là ngọn cờ
                                                    đòi quyền sống thiêng liêng
Thôi ! Bỏ Tổng bí thư đi.
Hoặc giả như hàng loạt nước Âu Châu mà bầu ra Tổng thống. (1)

Lấy ngọn cờ tư bản mà đi...
Thế lực nào không mang lại quyền sống cần thiết cho dân nghèo
Đạp bỏ.
Nguyên thủ nào yếu hèn, cấu kết, uốn gối trước giặc Tàu
Mở đường cho dân Tàu tràn vào
                            ngông cuồng chiếm đất, lấn át dân ta
Đạp bỏ.
Kẻ nào lợi dụng thế lực chính quyền
                                bức chế sự tự do của văn nghệ sĩ
Đạp bỏ.
.....
Nghĩa là ông Tổng thống phải đem sinh mạng mình ra
                                       hành trình trước quốc dân
Nếu làm tổn hại nước non,
                               sẽ phải xử như một tội nhân dân tộc.

Ôi đất nước,
Con úp mặt lên mảnh đất của Người
                        thấm đầy máu giống nòi và nước mắt
Tổ quốc có bao giờ buồn thế này không?
Tôi đã đi suốt Trường Sơn
                                  đến khi kết thúc chiến tranh
Hiến cả tuổi thanh xuân. Cứ ngỡ
                          mình đã góp phần hy sinh vì Tổ quốc?
Có ai ngờ lại mang mối thảm sầu
                          cho hàng triệu người, nửa nước. (2) 

Hãy mở một "Hội nghị Diên Hồng" để hỏi dân:
Có nên cho Đảng cộng sản vẫn nắm quyền
Hay chính phủ cần đa đảng?
Thế kỉ XXI rồi
Xã hội con người phải có mọi quyền tự do cuộc sống
Chính thể nào trấn áp nhân quyền của ta
                                         thì đào mồ chôn lấp nó đi.

                                     * * *

Người lính trận năm xưa
                                 lớn lên trên mảnh đất nghèo quê
Mơ một giấc mơ bình thường - rằng:
-  Dân mình sẽ được sống tự do bằng con đường Tư bản.

PHẠM NGỌC THÁI
Hà Nội - Đêm 30/4/2015

    (*)   Cuối năm 1990-1991 hàng loạt nước ở Âu Châu - Toàn bộ hệ thống xã hội chủ nghĩa bị sụp đổ,
                để thay bằng một thể chế khác.
(**)   Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nói về ngày 30- 4 rằng :
          "Có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn".    

              Đã đăng trên các trang mạng trong nước và thế giới:
http://www.saimonthidan.com/?c=article&p=10651
  http://www.banvannghe.com...-4-pham-ngoc-thai.html
  https://nghiathuc.wordpre...xua-nghi-ve-ngay-30-4/
  http://haingoaiphiemdam.c...4-Pham-Ngoc-Thai-37645
  https://badamxoevietnam2....xua-nghi-ve-ngay-30-4/
  http://lhccshtd.org/LHCCS...ngay30T4_2015MAY04.htm
http://www.chinhluanvn.co...a-nghi-ve-ngay-30.html
http://www.vanews.org/201...linh-tran-nam-xua.html
  http://www.danchimviet.in...2015/05/comment-page-1
  http://www.quansuvn.info/D_1-2_2-86_4-6208_15-2/
  http://www.vietlist.us/SU...bandoc1505050232.shtml
  http://hung-viet.org/blog...xua-nghi-ve-ngay-30-4/
http://www.namuctuanbao.net/994/tho_NamUc.php