Bệnh Lạc Nội Mạc Tử Cung (ENDOMETRIOSIS)
Bệnh lạc nội mạc tử cung là một bệnh trong đó mô thường lót phía trong tử cung rời khỏi tử cung và mọc ở những nơi khác trong xoang châ.u. Bệnh thường được thấy trong ống dẫn trứng, buồng trứng, cửa mình, và phía trong vùng xương châ.u. Hiếm hơn, nó có thể lan ra khỏi bộ phận sinh dục tới ruột, bọng đái, thận và những cơ quan khác.
Bệnh này rất thông thường trong tất cả những bệnh phụ nữ và được thấy trong 5.5 triệu đàn bà ở Bắc Mỹ. Người ta ước lượng là 1 trong 10 đàn bà mắc bệnh này nhưng nó có thể được thấy trong một trên hai đàn bà bị hiếm muộn hay đau vùng xương châ.u.
Để hiểu bệnh lạc nội mạc tử cung, ta cần phải hiểu phương pháp độc nhất mà mô bệnh lạc nội mạc tử cung vận chuyển. Trong chu kỳ kinh nguyệt, màng nhầy tử cung mọc dầy mỗi tháng để đáp lại những kích thích của nô.i-tố và sẵn sàng cho sự có thể thụ thai. Nếu không thụ thai, nó không còn cần thiết nữa và tróc ra khi mức độ nô.i-tố giảm đi và người đàn bà có tháng.
Khi mô lạc nô.i-ma.c tử cung mọc ở những nới khác trong thân thể, nó vẫn chịu ảnh hưởng của nô.i-tố. Mô sẽ dầy lên và sau đó sẽ tróc ra, nhưng vì nó không nằm trong tử cung, nên khi các nội mạc này xuất huyết, nó không thể rời thân thể qua cửa mình như kinh nguyệt bình thường. Vì vậy máu và mô bị giữ lại và kích thích những mô ở chung quanh làm người mang bệnh phải chịu đau dữ dội trong nhiều ngày mỗi tháng.
Nguyên nhân bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung Người ta không hiểu rõ nguyên nhân bệnh này nhưng có một số lý- thuyết được đặt rạ Lý thuyết xưa nhất và thông thường nhất là sự di chuyển thụt lùi của kinh nguyệt (retrograde menstruation theory). Theo lý thuyết này, mô nội mạc tử cung thụt lùi trong ống dẫn trứng vào trong vùng xương chậu và tiếp tục mọc và tróc theo sự kích thích của nội tố. Theo một lý thuyết khác thì những đàn bà bị bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung mắc một rối loạn cơ quan miễn nhiễm làm cho máu và mô không thể lấy đi được khỏi những chỗ ngoài tử cung. Một số chuyên viên cho rằng bệnh này do di truyền. Lý thuyết này căn cứ trên sự kiện một người đàn bà có một người mẹ hay chị em mắc bệnh sẽ mắc bệnh này 6 lần nhiều hơn người đàn bà khác. Ngoài ra hai người sinh đôi giống nhau sẽ mắc bệnh nhiều hơn hai người sinh đôi không giống nhau.
Triêu-chứng bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung
Một trong ba người đàn bà mắc bệnh này không có triê.u-chứng. Đối với những người có triê.u-chứng, họ sẽ bị:
Đau nhức vùng xương chậu khi rụng trứng (giữa chu kỳ kinh nguyệt)
Đau nhức khi có kinh có thể khởi sự trước khi có kinh và kéo dài nhiều ngày saụ
Đau nhức trong lúc hay sau khi giao hợp
Hiếm muộn Ra huyết giữa chu kỳ hay kinh nguyệt dầm dề
Những triê.u-chứng về tiêu hóa (gồm có buồn nôn, táo bón hay ỉa chảy)
Những triê.u-chứng về tiết niệu (gồm có đau buốt khi tiểu tiện, có máu trong nước tiểu và cần phải đi tiểu nhiều lần)
Đau nhức khi có kinh là bình thường. Nhưng đau nhức trong bệnh lạc nội mạc tử cung thường nặng hơn bình thường và hay gia tăng với thời gian. Một điều quan trọng đáng ghi là mức đau nhức không tương đương với độ trầm trọng của bê.nh. Một số đàn bà mắc bệnh lan rộng ít bị đau nhức trong khi một số đàn bà mắc bệnh nhẹ lại đau nhức nhiềụ
Định bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung
Sau khi hỏi kỹ càng về những triê.u-chứng người đàn bà cảm thấy, việc đầu tiên để định bệnh là khám vùng xương châ.u. Đôi khi y-sĩ có thể sờ được những kết tụ nhỏ khi khám nhưng phần lớn là không thấy gì. Ngoài ra y-sĩ có thể dò tìm bệnh qua đo siêu-âm hay cộng hưởng từ quang vùng xương chậu (MRI). Nhưng cách duy nhất để định bệnh là soi bụng (laparoscopy). Những nghiên cứu gia đang tiếp tục tìm những thử nghiệm khác như thử máu nhưng cho tới nay không có thử nghiệm nào tin cậy được.
Chữa trị bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung Bệnh này không có thể chữa tuyệt căn, nhưng có một số phương pháp chữa trị hiệu quả. Nhiều yếu-tố cần được chú ý tới khi lựa chọn cách chữa trị gồm có tuổi, độ nặng của triê.u-chứng, nơi chốn và tầm của bệnh và ý muốn của người bệnh còn muốn có con hay không trong tương lai. Với một số nhỏ bệnh nhân, y-sĩ có thể khuyên chờ đợi nghĩa là họ sẽ theo dõi bệnh nhân trong sáu tháng mà không chữa trị. Việc này nên áp dụng cho những bệnh nhân có triê.u-chứng nhẹ, có bệnh không lan rộng và gần tới thời gian hết kinh. Ngoài ra bệnh có thể chữa trị bằng thuốc, giải-phẩu hay phối hợp hai thứ. Mục tiêu của sự chữa trị là tạo nên một môi-trường làm chậm sự mọc của mô lạc nô.i-ma.c tử cung.
Dược-phẩm trị liệu Thuốc trấn thống Thuốc kháng viêm không có steroid để ngăn chận những hóa chất gây viêm. Chúng gồm có ibuprofen, naproxen, mefenamic acid và ketoprofen. Những thuốc này công hiệu khoảng 90%. Những phản ứng phụ gồm có đau bụng, buồn nôn, ăn mất ngon, táo bón và xuất huyết trong bộ tiêu hóạ
Nội-tố trị liệu Có nhiều hình thức nô.i-tố dùng để trị bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung. Nó có thể là thuốc uống, thuốc chích hay thuốc bơm vào mũi. Mục đích là làm cho mô thiếu nô.i-tố kích thích cho nó mọc dày và tróc ra rồi chảy máu mỗi tháng. Cách chữa trị này rất công hiệu nhưng sẽ ngăn ngừa người đàn bà thụ thaị.
Giải-phẫu Mô lạc nô.i-ma.c tử cung sẽ được lấy ra khỏi vùng xương châ.u. Giải-phẫu duy trì sẽ lấy đi nơi có mô, những vết thẹo và vết dính, mà không đụng tới bộ phận sinh sản. Phương pháp này dùng một ống soi có laser hay máy đốt hay những dụng cụ giải-phẫu nhỏ để lấy mô đị
Cắt bỏ tử cung chỉ dành cho những đàn bà mắc bệnh nặng mà những cách chữa trị khác không hữu hiệu và không muốn có thai nữa. Một số chuyên viên khuyên nên cắt bỏ buồng trứng đi luôn.
Kết luận Bệnh lạc nô.i-ma.c tử cung rất thông thường mà nguyên nhân chưa được rõ. Dù rằng bệnh không thể chữa tuyệt căn, một số phương pháp chữa trị dùng thuốc hay giải phẫu có thể được dùng. Một khi cách chữa trị đã được chọn lựa, điều quan trọng là người bệnh và y-sĩ cần phải xét lại để sửa đổi dự định nếu cần, căn cứ trên sự đáp ứng của bệnh trạng.
Trịnh Cương, M.D.