VÀI LỜI MÀO ĐẦU

Hưởng ứng "lời kêu gọi" của Mod Ngọc Lý, chúng tôi cũng xin được tham gia vào việc góp bài cho box "Thư viện ngoại văn". Trong topic này, chúng tôi sẽ lần lượt đăng những bài giới thiệu các nhà thơ Nga kèm theo một số tác phẩm của họ với các bản dịch do thành viên website NuocNga.net thực hiện. Các bài này đều đã được đăng tại trang chủ NuocNga.net, nhiều bài trong số đó đã được đăng tại chuyên mục "Chân trời văn học" của tạp chí Tài Hoa Trẻ (phụ bản của báo Giáo dục - Thời đại).

Với loạt bài viết này, chúng tôi muốn được giới thiệu với các độc giả yêu thơ phác họa chân dung của các nhà thơ Nga (và có thể cả các nhà thơ thuộc LX cũ) thực sự có tài, nhưng vì nhiều lý do khác nhau nên chưa được nhiều người biết tới, như Veronika Tushnova, Marina Svetaeva, Fedor Sologub, Vladimir Nabokov, Rozhdestvensky Robert, Nikolai Rubtsov, Agnia Barto, v.v...

Riêng phần thơ dịch, trong phần lớn trường hợp, chúng tôi sẽ giới thiệu đồng thời từ hai đến nhiều phương án dịch khác nhau cho một bài thơ gốc, để bạn đọc có thể lựa chọn bản dịch mà mình ưa thích.

Trân trọng,
Nguyên Hùng.

Bài 1.
Veronika Tushnova
và cái nhìn về Mùa Xuân

Nguyên Hùng



Veronika Tushnova sinh ngày 14 tháng 3 năm 1915 tại Kazan. Bố là giáo sư ngành vi sinh, về sau là viện sĩ Viện hàn lâm khoa học nông nghiệp Nga. Sau khi tốt nghiệp phổ thông trung học, Veronika Tushnova cùng gia đình chuyển đến sống tại Leningrad. Theo nguyện vọng của cha, bà thi đỗ vào trường Đại học Y. Nhưng bà không tốt nghiệp ngành y dù đã học hết năm thứ 4. Bà chuyển sang học hội hoạ, và cũng chính vào thời gian này bà đã bị quyến rũ bởi thi ca.

Năm 1941 bà thi đỗ vào trường viết văn Goorki, nhưng cũng không nhập học. Chiến tranh nổ ra, bà bắt đầu làm việc tại một quân y viện. Trong trong điều kiện một mình nuôi con nhỏ và mẹ già đau yếu, bà vẫn tiếp tục làm thơ.

Năm 1945 nhà xuất bản “Cận vệ trẻ” đã cho xuất bản tuyển thơ của bà mang tên “Cuốn sách đầu tiên”. Năm 1950 bà công bố các trường ca “Đường đến Clukhor” và “Con đường”

Khiếu thơ của Veronika Tushnova càng được bộc lộ rõ trong thời kỳ cuối của sự nghiệp sáng tác qua những tuyển tập thơ “Ký ức con tim” (1958), “Hơi thở thứ hai” (1961) và “Một trăm giờ hạnh phúc” (1965). Tình yêu là đề tài xuyên suốt trong sự nghiệp thơ ca của bà, song hành với nó là những niềm vui và đau khổ, những mất mát và hy vọng, hiện tại và tương lai. Bà đã nói về tình yêu với tất cả tâm hồn, bà luôn kêu gọi mối quan hệ nhân ái giữa con người với con người. Thơ của bà đã rất nổi tiếng và được mọi người yêu mến.

Veronika Tushnova tự bạch rằng tất cả thơ của bà đều buồn, nhưng hoàn toàn không phải vì bà vốn là người ảm đạm như vậy trong cuộc sống, mà đơn giản bà chỉ làm thơ mỗi khi buồn lo và đau khổ. Ngược lại, khi không có gì phải buồn lo và đau khổ thì bà cười vui và chẳng viết gì cả.

Ngày 7 tháng Bảy năm 1965 sau một cơn bệnh nặng bà đã qua đời tại Moskva, lúc vừa tròn 50 tuổi.

Với độc giả Việt Nam, Veronika Tushnova là gương mặt khá xa lạ. Dưới đây chúng tôi xin trân trọng giới thiệu hai bài thơ của bà với phần dịch Nguyên Hùng, Việt Hùng và Thu Hương:

Bài thứ nhất

ВЕСНА

Туч взъерошенные перья.
Плотный воздух сыр и сер.
Снег, истыканный капелью,
по обочинам осел.

И упорный ветер с юга,
на реке дробящий льды,
входит медленно и туго
в прочерневшие сады.

Он охрипшей грудью дышит,
он проходит напролом,
по гремящей жестью крыше
тяжко хлопает крылом.

И кипит волна крутая
с каждой ночью тяжелей,
сок тягучий нагнетая
в сердцевины тополей.

Третьи сутки дует ветер,
третьи сутки стонут льды,
третьи сутки в целом свете
ни просвета, ни звезды.

Краю нет тоске несносной.
Третьи сутки в сердце мрак...
Может быть, и в жизни весны
наступают тоже так?

Mùa Xuân

Những đám mây bờm xờm
Khí trời toàn xám ướt
Bên đường từng đụn tuyết
Nhão dần thành nước trôi.

Gió nam thổi liên hồi
Trên sông băng vỡ vụn
Những khu vườn đen thẫm
Gió len vào nhọc nhằn.

Gió thở bằng ngực khàn
Mọi cản ngăn bất chấp
Gió mạnh phang cánh đập
Làm vang ầm mái tôn.

Sóng sủi bọt dựng bờm
Càng lúc càng hung dữ;
Những cây dương đầy ứ
Trong ruột dòng nhựa săn.

Gió hú ba ngày đêm
Ba ngày băng rầm rĩ
Ba ngày đêm cứ thế
Không mặt trời, trăng sao.

Ba ngày đêm u sầu
Nỗi buồn không bờ bến
Lẽ nào mùa Xuân đến
Trong cuộc đời vậy sao?

(Nguyên Hùng dịch)

Xuân đến

Mây
Sần sùi tướp tơ
Trời
xám xịt âm u
Tuyết
Tan dần thành giọt
Uớt nhão nhoẹt bên hè

Gió phương nam hùng hổ
Làm rạn mặt sông băng
Chầm chậm trườn từng bước
Vào khu vườn tối đen

Gió khàn giọng thở
Vượt mọi cản ngăn
Đập cánh ầm ầm
Mái tôn rung giật

Sóng sôi trào
Mỗi đêm một mạnh
Dồn ứ nhựa
Căng đầy thân dương

Ba ngày liền gió rít
Ba ngày liền băng rên
Ba ngày trời vần vũ
Không sao trời trong đêm

Ba ngày tối trong tim
Nỗi buồn không bờ bến
Lẽ nào xuân trong đời
Cũng nhọc nhằn khi đến?

(Thu Hương dịch)

Bài thứ hai:

Я давно спросить тебя хотела:
разве ты совсем уже забыл,
как любил мои глаза и тело,
сердце и слова мои любил...

Я тогда была твоей отрадой,
а теперь душа твоя пуста.
Так однажды с бронзового сада
облетает поутру листва.

Так снежинки - звездчатое чудо -
тонким паром улетают ввысь.
Я ищу, ищу тебя повсюду,
где же ты? откликнись, отзовись.

Как мне горько, странно, одиноко,
в темноту протянута рука.
Между нами пролегла широко
жизни многоводная река.

Но сильна надежда в человеке,
я ищу твой равнодушный взгляд.
Все таки мне верится, что реки
могут поворачивать назад.

Không đề

Em muốn hỏi anh tự rất lâu rồi
Chẳng lẽ anh đã quên đi tất thảy
Quên cả dáng em, trái tim, giọng nói
Quên đôi mắt này anh đã đắm say

Em từng là niềm vui suốt bấy tháng ngày
Sao không lấp nổi hồn anh giờ trống rỗng
Một sáng nọ giữa khu vườn gió lộng
Có chiếc lá vàng bứt cuống bay đi

Bông hoa tuyết kia - ngôi sao nhỏ diệu kỳ
Cũng tan nhẹ trong làn hơi mỏng mảnh
Em đi tìm anh, tìm anh mọi ngả
Ở nơi nào, trả lời nhé, anh yêu

Em cô đơn khi đêm tối lấn chiều
Chìa tay đỡ nỗi xót xa, cay đắng
Dòng sông lớn nước dâng tràn phẳng lặng
Chia chúng ta mỗi đứa mỗi bên

Nhưng hy vọng trong ta vô bờ bến
Em vẫn tìm - dù anh đã dửng dưng
Em vẫn tin, dù điều ấy chưa từng
Có thể khiến dòng sông quay trở lại.

(Việt Hùng dịch)

Không đề

Đã lâu em muốn hỏi anh
Lẽ nào anh đã lạnh lòng lãng quên
Rằng anh yêu cặp mắt em
Dáng hình, lời nói, trái tim nồng nàn...

Xưa em là nỗi hân hoan
Giờ lòng anh trống như ngàn mây bay
Một lần vườn ấy heo may
Lá kia rời cuống bay đầy không trung

Kìa bông tuyết nhỏ rưng rưng
Như sao mỏng mảnh tan dần trên cao
Em tìm em kiếm bạc đầu
Anh đâu, anh đáp một câu đi mà!

Lòng em cay đắng thãn thờ
Chìa tay đêm vắng mơ bờ vai ai
Cách ngăn một dải sông dài
Chia tình hai ngả đời ai héo mòn

Nhưng lòng hy vọng vẫn còn
Em mong anh liếc nhìn em lạnh lùng
Dù sao em vẫn đinh ninh
Sông kia chảy ngược để mình bên nhau.

(Thu Hương dịch)

Bài thứ ba:

Знаешь ли ты,
что такое горе,
когда тугою петлей
на горле?
Когда на сердце
глыбою в тонну,
когда нельзя
ни слезы, ни стона?
Чтоб никто не увидел,
избави боже,
покрасневших глаз,
потускневшей кожи,
чтоб никто не заметил,
как я устала,
какая больная, старая
стала...
Знаешь ли ты,
что такое горе?
Его переплыть
все равно что море,
его перейти
все равно что пустыню,
а о нем говорят
словами пустыми,
говорят:
"Вы знаете, он ее бросил..."
А я без тебя
как лодка без весел,
как птица без крыльев,
как растенье баз корня...
Знаешь ли ты, что такое горе?
Я тебе не все еще рассказала, -
знаешь, как я хожу по вокзалам?
Как расписания изучаю?
Как поезда по ночам встречаю?
Как на каждом почтамте
молю я чуда:
хоть строки, хоть слова
оттуда... оттуда...

Không đề

Anh có biết chăng
Thế nào là đau khổ?
Khi dây thòng lọng
Xiết dần trên cổ?
Khi trong tim, đắng cay
Thành bờ tích tụ,
Khi chẳng thể nào
Rên rỉ, khóc than?
Cầu Trời đừng ai thấy
Cặp mắt đỏ hoe
Làn da mờ đục,
Đừng ai thấy em - mỏi mòn,
Đau yếu - già nua...
Anh có khi nào
Nếm mùi đau khổ hay chưa?

Vượt qua khổ đau
Không khác gì bơi qua biển cả
Trải qua khổ đau
Cũng sánh ngang lết qua hoang mạc mênh mông.
Thế nhưng người đời
nói về nó với ngôn từ sáo rỗng:
"Hắn bỏ ả rồi, biết không..."

Còn em không có anh
Như thuyền không mái chèo,
Như chim cụt cánh,
Như cỏ cây lìa gốc...
Biết chăng anh thế nào là đau khổ?
Em vẫn còn chưa kể hết anh nghe,-
Anh đâu biết em đã thế nào
Khi lang thang qua những nhà ga?
Khi thẫn thờ đọc giờ tàu đến,
Khi ngóng trông từng chuyến tàu trong đêm lạnh
Khi khấn thầm trước mỗi trạm thư
Như cầu mong phép mầu-
Từ nơi kia, từ nơi anh -
Dẫu chỉ một dòng thôi
Dẫu chỉ một lời thôi
Sẽ đến...

(Thu Hương dịch)

Bài thứ 4:

Мне говорят:
нету такой любви.
Мне говорят:
как все,
так и ты живи!
Больно многого хочешь,
нету людей таких.
Зря ты только морочишь
и себя и других!
Говорят: зря грустишь,
зря не ешь и не спишь,
не глупи!
Всё равно ведь уступишь,
так уж лучше сейчас
уступи!
...А она есть.
Есть.
Есть.
А она - здесь,
здесь,
здесь,
в сердце моём
тёплым живёт птенцом,
в жилах моих
жгучим течёт свинцом.
Это она - светом в моих глазах,
это она - солью в моих слезах,
зренье, слух мой,
грозная сила моя,
солнце моё,
горы мои, моря!
От забвенья - защита,
от лжи и неверья - броня...
Если её не будет,
не будет меня!
...А мне говорят:
нету такой любви.
Мне говорят:
как все,
так и ты живи!
А я никому души
не дам потушить.
А я и живу, как все
когда-нибудь
будут жить!

Tự bạch

Mọi người bảo tôi:
Làm gì có tình yêu như thế.
Họ nói,
Cậu hãy sống
Như tất cả!
Cậu mong muốn quá nhiều,
Làm gì có những ngưòi như vậy!
Đừng làm khổ mình và mọi người thêm nữa,
Buồn làm chi,
Sao phải mất ăn mất ngủ,
Đừng ngốc nữa!
Đằng nào cậu cũng phải chịu thôi,
Thà ngay bây giờ
Chịu đi còn hơn!

...Thế mà có tình yêu như thế!
Có mà.
Có dấy.
Nó ở đây này,
Ngay đây,
Ngay đây,
Trong trái tim tôi
Ấm áp như chú chim non
Trong huyết quản của tôi
Cuồn cuộn như đợt sóng dồn.
Tình yêu đấy - là ánh mắt tôi lấp lánh
Tình yêu đấy - là vị nước mắt tôi mằn mặn
Là mắt tôi nhìn, là tai tôi thấy,
Là sức tôi mạnh hơn hết thảy,
Là Mặt trời chói lọi,
Là núi cao, biển sâu!
Là thứ bảo vệ tôi khỏi sự lãng quên
Là cái bao bọc tôi khỏi gạt lừa dối trá.
Nếu không có tình yêu như thế
Thì tôi cũng chẳng còn!

...Thế mà mọi người
Cứ bảo rằng không có.
Bảo tôi:
Hãy sống như tất cả!

Tôi sẽ không để ai làm nguội lửa lòng mình.
Tôi đang sống một cuộc đời,
Như tất cả mọi người
đến một khi nào
Rồi cũng sẽ phải sống
Như tôi.

(Thu Hương dịch)