Bệnh Giời Leo

Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khỏe có tính cách tổng quát. Cho các vấn đề cụ thể, chi tiết, của từng bệnh nhân, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp.

Hỏi: Tôi bị nổi ban và mụn nước làm thành một đường một bên ngực, rất là nóng rát. Có người nói là bị giời leo, nếu không chữa sớm nó kéo hết một vòng xung quanh người, giáp lại với nhau là chết. Làm sao để cho nó hết và đừng giáp vòng lại? Giời là con gì? (Thi, Chinh - câu hỏi tương tự)

Tôi bị nóng rát ở một bên đầu và màng tang, sau đó nổi mụn nước ở màng tang, đụng vô rất đau. Người quen nói là bị giời ăn, nếu vô mắt là bị mù. Có đúng không? Làm sao để phòng và chữa? Tại sao bị bệnh này? Có lây hay không? (bà Linh, Fountain Valley)

Ðáp: Giời ăn hay giời leo, tiếng Anh gọi là shingles hoặc herpes zoster hoặc (đơn giản chỉ là) zoster, không phải là hiếm gặp. Theo thống kê, có khoảng 20 phần trăm của người Mỹ sẽ bị giời ăn một lần nào đó trong cuộc đời.

Giời, là một côn trùng giống như con rít to. Có lẽ vì các tổn thương của shingles kéo dài thành đường giống như hình dạng của con giời nên người xưa (nghĩ (?)và) gọi bệnh này là giời leo hay chăng? Thực ra bệnh giời leo không có ăn nhập gì với con (ông) giời này cả.

Giời leo là hậu quả của việc tái hoạt (reactivation) của virus gây bệnh trái rạ (chicken pox) thường gặp khi ta còn nhỏ. Virus gây ra bệnh trái rạ là varicella zoster. Một khi ta đã bị trái rạ, varicella zoster sẽ “nằm vùng” lại trong các mô thần kinh của cơ thể suốt đời. Giời leo (shingles) xảy ra khi varicella “tái xuất giang hồ” khi gặp “thời cơ”. “Thời cơ này thường là khi sức đề kháng của cơ thể bị yếu đi. Do đó giời leo thường xảy ra ở người lớn tuổi và những người bị suy giảm miễn dịch như các bệnh nhân SIDA, đang điều trị ung thư, trong lúc đang bị stress, vân vân.

Như vậy là virus gây ra giời leo không lây để gây giời leo ở người khác ngay lập tức. Nếu một người chưa có sức đề kháng với virus bệnh trái rạ, nếu bị lây virus từ người đang bị giời leo, người đó sẽ bị trái rạ vào lúc đó. Giời leo chỉ có thể xảy ra rất lâu sau đó khi virus này tái hoạt.

Do đó theo lý thuyết, cách phòng giời leo là phòng cho virus varicella không thể vào nằm vùng trong cơ thể mình. Cách duy nhất hiện nay là chích ngừa varicella. Người ta đang nghiên cứu xem những người chích ngừa varicella, không bao giờ bị trái rạ cả, có khi nào bị shingles hay không.

Không ít người lẫn lộn giữa giời leo và bệnh cũng nổi mụn nước ở vùng xung quanh miệng do virus Herpes simplex loại một gây ra. Hai bệnh này bề ngoài đôi khi có thể nhìn hơi giống nhau nhưng nguyên nhân hoàn toàn khác nhau. Herpes simplex cũng thường ít gây đau đớn hơn bị giời leo.

Vì varicella “nằm vùng” ở các mô thần kinh, khi chúng “quậy” lên, đầu tiên bệnh nhân sẽ có các cảm giác đau như kiểu đau thần kinh, tức là tê tê, nóng nóng, rần rần, buốt như điện giựt ở vùng chi phối của nhánh thần kinh đó. Sau khoảng ba ngày mới phát ra các ban đỏ và mụn nước, mụn nước có khi to bằng cả bàn tay. Vùng bị nổi đỏ và mụn nước rất đau đớn, có khi quần áo đụng vào cũng chịu không nổi. Ngay cả dù không điều trị, thường mụn nước cũng sẽ tự vỡ, khô mài trong vòng khoảng hai đến bảy ngày. Mài thường tróc hẳn trong vòng một tháng. Tùy theo mụn nước lớn hay nhỏ và cách giữ vệ sinh, có thể không để lại sẹo, hoặc để lại sẹo lớn hay nhỏ.

Giời leo thường đi kèm với mệt mỏi, sốt nhẹ và ê ẩm mình mẩy như trong các trường hợp nhiễm virus khác.

Sau khi vết thương tróc mài, bệnh nhân có thể vẫn còn đau. Khoảng 10 phần trăm bệnh nhân sẽ phải chịu đựng các cơn đau kéo dài, gọi là post herpetic neuralgia. Các cơn đau “hậu giời leo” này có thể kéo dài nhiều tháng, đôi khi có thể nhiều năm, thường gặp hơn ở người lớn tuổi, và có thể hạn chế được bằng cách trị liệu giời leo bằng thuốc chống virus sớm và thích hợp.

Ngoài ra, một số biến chứng có thể xảy ra làm mù mắt, điếc, liệt mặt nếu virus tấn công vào các vùng thần kinh này. Do đó, nếu thấy giời leo lan đến gần mắt, vào tai, nên đến bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt.

Vì virus varicella thường chỉ tấn công vào một nhánh thần kinh nên thường bệnh nhân chỉ bị các tổn thương nói trên ở một bên của cơ thể, theo vùng thần kinh bị ảnh hưởng. Các trường hợp “chạy giáp vòng” rất hiếm gặp. Nếu có thì chắc là sức đề kháng đã quá yếu khiến cho virus có thể “nhất loạt nổi dậy” khắp nơi, và nếu bệnh nhân chết thì là vì mạng đã tận do sức đề kháng đã không còn nữa, chứ không phải vì giời leo là chính.

Các triệu chứng đau đớn và biến chứng của giời leo có thể được hạn chế nếu bệnh được chẩn đoán sớm, bác sĩ cho uống thuốc chống virus sớm (trong vòng và hay trễ lắm là bảy ngày) và đủ liều. Thuốc sẽ cần phải cho càng sớm càng tốt và với liều cao, uống đủ ngày, để có thể “dập” “bọn” virus này khi chúng chưa kịp “khuếch trương lực lượng”.

Các biến chứng cũng có thể tránh được khi được điều trị dự phòng từ sớm. Cũng có nhiều thuốc giúp giảm bớt các triệu chứng đau “hậu giời leo”. Các thuốc này có nhiều tác dụng phụ và cần được khám và theo dõi cẩn thận.

Tóm lại giời leo (shingles hay zoster) là do sự tái hoạt của virus gây ra trái rạ (chicken pox). Theo lý thuyết, bệnh này chỉ có thể phòng trước từ lâu bằng cách ngăn chặn sự xâm nhập của virus này, qua chủng ngừa. Các nghiên cứu thực nghiệm đang được tiến hành để khảo sát điều này. Còn phòng ngừa bệnh trái rạ ngay tức thời thì bằng cách tránh tiếp xúc và dùng các biện pháp chống lây qua đường hô hấp. Các triệu chứng và biến chứng của bệnh có thể được giảm bớt rất nhiều nếu được chẩn đoán và cho thuốc chống virus (và chống viêm nếu cần thiết) càng sớm càng tốt.


Thân mến,


Friday, June 25, 2004
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
(714) 531-7930
nguyentranhoang@aol.com

Vì varicella “nằm vùng” ở các mô thần kinh, khi chúng “quậy” lên, đầu tiên bệnh nhân sẽ có các cảm giác đau như kiểu đau thần kinh, tức là tê tê, nóng nóng, rần rần, buốt như điện giựt ở vùng chi phối của nhánh thần kinh đó. Sau khoảng ba ngày mới phát ra các ban đỏ và mụn nước, mụn nước có khi to bằng cả bàn tay. Vùng bị nổi đỏ và mụn nước rất đau đớn, có khi quần áo đụng vào cũng chịu không nổi. Ngay cả dù không điều trị, thường mụn nước cũng sẽ tự vỡ, khô mài trong vòng khoảng hai đến bảy ngày. Mài thường tróc hẳn trong vòng một tháng. Tùy theo mụn nước lớn hay nhỏ và cách giữ vệ sinh, có thể không để lại sẹo, hoặc để lại sẹo lớn hay nhỏ.

Bệnh Zona-BS Vũ Hồng Thái

Bệnh Zona- trong dân gian gọi là "giời leo"- là một bệnh lây do siêu vi trùng gây ra, tấn công chủ yếu lên da và các dây thần kinh ở vùng da đó. Mọi lứa tuổi, cả nam lẫn nữ đều có thể mắc bệnh. Bệnh khởi phát đột ngột, diễn tiến cấp tính và tự lành, chỉ một số ít trường hợp nặng, xảy ra biến chứng mới cần phải điều trị. Từ khi có bệnh AIDS xuất hiện, Zona cũng là một bệnh cơ hội ở những người bị AIDS.

Triệu chứng

Lúc khởi bệnh, bệnh nhân cảm thấy hơi đau, rát ở một vùng da kèm mệt mỏi, uể oải, ớn sốt. Sau đó nổi nhiều mụn nước to nhỏ không đều thành chùm trên nền da thường hay đỏ hồng. Các mụn nước này căng phồng trên mặt da, chứa dịch trong hay hơi hồng, đôi khi có mủ khi bị bội nhiễm, trên đỉnh mụn nước hơi bị lõm xuống. Sau vài ngày, các mụn nước vỡ ra chảy nước, lở nhẹ và đóng một lớp mài.

Vị trí: Các mụn nước có thể nổi trên một vùng da hay niêm mạc nhưng đặc biệt là chỉ ở một bên cơ thể, không khi nào lan qua phía bên đối diện. Ví dụ: một bên mắt, một bên mũi hay một bên lưng... Ðau cũng là một triệu chứng chính của bệnh, đau do các rễ thần kinh bị tổn thương. Tùy trường hợp, có khi chỉ hơi đau hay đau vừa nhưng có khi đau rất dữ dội, nhất là ở những người già.

Triệu chứng kèm theo là nổi hạch nách, cổ hay bẹn cùng bên và gần với vùng da bị bệnh. Chùm mụn nước ở một bên cơ thể, nổi hạch kèm theo và đau là các đặc điểm quan trọng để chẩn đoán bệnh Zona.

Diễn tiến và biến chứng

Các mụn nước sẽ vỡ, chảy dịch, đóng mài và lành không để lại sẹo xấu trong vòng 2-3 tuần. Ðó là diễn tiến tự nhiên của bệnh không cần điều trị gì trừ các trường hợp nặng, có biến chứng. Các biến chứng thường gặp là:

- Nhiễm trùng trên các mụn nước vỡ, lở ra và chảy dịch.

- Ðau sau Zona: ở những người già trên vùng da, bệnh sau khi lành triệu chứng đau vẫn tồn tại dai dẳng và dữ dội rất khó điều trị.

- Nếu bị ở vùng mắt có thể bị lở giác mạc, viêm thần kinh thị giác làm ảnh hưởng đến thị lực.

Ðiều trị

Ngoài nghỉ ngơi, không làm việc nặng, chủ yếu là điều trị triệu chứng như dùng các loại thuốc giảm đau, vitamin C, bôi thuốc kháng khuẩn tại chỗ, dùng kháng sinh uống chống bội nhiễm. Các thuốc kháng siêu vi trùng uống hoặc bôi chỉ dùng khi bệnh nặng và cần có chỉ định của bác sĩ da liễu. Khi có biến chứng ở mắt hay đau nhiều và kéo dài nên đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt hay nội thần kinh.

Trích theo tài liệu y khoa bệnh viện trung ương TP HCM