Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh nói về tác phẩm mẫu thượng ngàn
Có những nhân vật từ trong ký ức bật ra
Từ Hồ Quý Ly đến Mẫu thượng ngàn là một sự vượt qua chính mình đầy ngoạn mục. Tôi luôn muốn tìm ra những gì mới mẻ mà người khác không làm, trước đây mình cũng chưa làm
Được các nhà phê bình dành cho những lời nhận xét ưu ái, được độc giả khắp nơi đón nhận, tiểu thuyết Mẫu thượng ngàn của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh vừa xuất bản đã làm nóng lên bầu không khí văn học bình lặng suốt thời gian qua. Sau Hồ Quý Ly, Mẫu thượng ngàn có thể được coi là tác phẩm tâm đắc nhất của nhà văn đã trải qua nhiều biến cố thăng trầm trong nghề viết...
. Phóng viên: Đã khá lâu mới có một cuốn tiểu thuyết lịch sử gây xôn xao văn đàn. Cảm giác của ông thế nào? - Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: Vui chứ. Khi viết một tác phẩm nào đó, sự tiếp nhận của người đọc rất quan trọng đối với người viết. Nếu ai đó nói viết là để tự thỏa mãn bản thân mình thì tôi không đồng tình. Sự giao lưu giữa độc giả - tác giả rất quan trọng, nó làm cho người viết buồn, vui, hạnh phúc.
. Có lần, khi nói về Mẫu thượng ngàn, ông đã nói là ý tưởng cuốn sách xuất hiện từ rất lâu. Ông đã mất bao nhiêu năm ấp ủ tiểu thuyết này? - Ý tưởng cuốn sách này có từ thời tôi còn thanh niên chứ không phải bây giờ mới bộc phát, nó là sự tiếp nối một phần của cuốn Làng nghèo, tôi viết từ năm 1959, khi tham dự trại sáng tác cùng các anh Xuân Sách, Hoàng Văn Bổn... Nhà thơ Chính Hữu, lúc đó là trưởng phòng văn nghệ của NXB Quân đội Nhân dân, đọc xong truyện này bảo tôi: “Được rồi Khánh ạ”. Nhưng tôi không tự tin lắm, tôi vay của anh Hữu 300 đồng, mỗi tối ăn một bát phở gánh đầu phố Lý Nam Đế xong là lao vào viết suốt đêm. Đến lúc đọc lại đã cảm thấy ưng ý rồi thì tôi lại bị quy là ảnh hưởng chủ nghĩa xét lại của Liên Xô, làm thô thiển chiến tranh, sau đó bị cấm bút. Mãi sau này, khi đã viết xong Hồ Quý Ly, tôi mới giở chồng bản thảo cũ ra viết lại. Nhưng bây giờ tôi không viết về chiến tranh nữa mà đẩy thời gian xa hơn, tôi viết về văn hóa làng Việt Nam lúc người Pháp mới sang, về cuộc giao lưu văn hóa nông thôn bản địa và văn hóa Tây, vấn đề được mở rộng ra nhiều. Tôi viết Mẫu thượng ngàn 2 lần, lần thứ nhất từ năm 2001-2005, sau đó là thời gian sửa chữa lại, cắt bỏ đi những chi tiết rườm rà.
Tôi đã sử dụng tất cả kinh nghiệm về làng quê, về văn hóa làng của mình để viết Mẫu thượng ngàn. Trận dịch tả trong truyện là trận dịch tôi đã trải qua, bố tôi chết, chị gái tôi chết, và tôi, lúc ấy mới 6 tuổi, ngồi suốt đêm canh xác của chị, đuổi cho con mèo không nhảy qua để khỏi thành quỷ nhập tràng. Bà Ba Váy là chị họ của tôi, bà tổ cô cũng là người họ hàng... Có những nhân vật ngày xưa mình không nghĩ đến nhưng khi ngồi viết, họ từ trong ký ức bật ra.
. Khi bắt đầu viết Làng nghèo, ông đã thức hằng đêm. Còn bây giờ, thức đêm có phải là một thói quen của ông khi sáng tác? - Tôi viết ban ngày. Trước kia, khi làm ở tạp chí Văn nghệ Quân đội, ban ngày tôi phải biên tập, ban đêm mới làm việc riêng của mình. Hiện nay thì tôi viết đều đặn hằng ngày, mỗi ngày mấy tiếng. Người già thường hay lười, tôi phải cố gắng lắm mới chiến thắng được bệnh lười ấy của mình. Ưu điểm của tôi là kiên trì, cần cù.
. Thế còn nhược điểm? - Khi viết, tôi luôn muốn tìm ra những gì mới mẻ mà người khác không làm, trước đây mình cũng chưa làm. Từ Hồ Quý Ly đến Mẫu thượng ngàn là một sự vượt qua chính mình đầy ngoạn mục. Nhược điểm của tôi là suy nghĩ chậm, viết chậm, chính vì thế mà lúc nào tôi cũng phải miên man suy nghĩ, mất rất nhiều thời gian.
. Ông vừa nói từ Hồ Quý Ly đến Mẫu thượng ngàn là một sự vượt qua chính mình ngoạn mục. Thế còn các cuốn trước đó và sau này? - Năm 1962, tôi in tập truyện ngắn đầu tay có tên là Rừng sâu. Tập truyện này phản ánh hiện thực xã hội chủ nghĩa và tôi bị kỷ luật. Từ đó tôi quyết định không đi theo chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa nữa mà theo cách của mình. Năm 1971, tôi viết Miền hoang tưởng, đến tận năm 1990 mới in mà vẫn phải đổi tên. Cuốn Trư cuồng, tôi viết theo kiểu cắt dán những truyện ngắn thành tiểu thuyết. Đến Hồ Quý Ly, tôi dùng các điểm nhìn khác nhau để chiếu vào Hồ Quý Ly, tránh có những đánh giá chủ quan. Còn Mẫu thượng ngàn thì nói về Mẫu, cũng có nghĩa là nói đến đàn bà, nói đến nhục cảm. Mỗi cuốn là một cách viết, một cách nhìn không giống nhau.
. Nói đến tiểu thuyết, nhiều người nhận xét rằng mấy năm qua truyện ngắn thì phát triển nhưng tiểu thuyết thì không. Là một người viết tiểu thuyết, ông thấy nhận xét này thế nào? - Tôi lại không nghĩ thế. Tôi cho rằng tiểu thuyết Việt Nam đang tìm tòi con đường của nó, đã có khá nhiều đổi mới cả về hình thức và nội dung, tư tưởng trong tiểu thuyết vài năm gần đây. Thế kỷ 20, tiếp xúc với văn học Pháp khá lâu, chúng ta mới có sự phát triển rực rỡ của văn học 30-45. Còn bây giờ, với sự tiếp xúc văn học thế giới, có thể phải 20 năm nữa, văn học Việt Nam mới có những kết tinh.
. Vậy thì ai là người ông đặt nhiều hy vọng? - Tôi rất thích đọc văn của những tác giả trẻ, như Nguyễn Ngọc Tư, Đỗ Hoàng Diệu, Vi Thùy Linh... Nguyễn Việt Hà có rất nhiều cố gắng, Hồ Anh Thái cũng rất chịu khó tìm tòi. Tôi đánh giá cao những tác giả này, còn họ thành đạt đến mức độ nào chắc phải chờ thời gian.
Thời của chúng tôi bây giờ có thể vứt đi được rồi, nhưng tuổi trẻ thì chắc chắn sẽ làm được nhiều điều. Hãy hy vọng vào lớp trẻ.
Hoàng Lan Anh thực hiện
[image]http://diendan.vnthuquan.net/upfiles/2452/74879E4074834010B39672F35ACF853B.jpg[/image]
<bài viết được chỉnh sửa lúc 20.12.2006 09:48:21 bởi TTL >