gương soi
-
Số bài
:
47
-
Điểm thưởng
:
0
- Từ: 19.12.2006
|
RE: Diễm Châu - Những bài thơ về sự ra đi
-
07.01.2007 10:44:47
. DIỄM CHÂUMƯỜI BÀI Ở PARIS & NHỮNG MẢNH RỜI  Diễm Châu sinh tại thành phố Hải-phòng. Tổng thư ký tạp chí Trình bầy ở Sài-gòn trước 1975. Đã viết và cho in Hạnh hoa, Sáng muôn thu và Thơ Diễm Châu. Còn dịch một số thơ, truyện, kịch của thế giới. Mười bài ở Paris & những mảnh rời in lần thứ nhất tại Lộ-trấn, Pháp vào cuối năm 1999 trong tủ sách TLT/ TB (Tư Liệu Thơ/ Trinh bầy), khổ 9.9 x 21, tái bản năm 2000 (có thêm một số bài)... Ấn bản khổ 10.5 x 14.85 in lần đầu vào năm 2000, tái bản năm 2001 (cũng có thêm một số bài). Ấn bản này (2002) là lần in thứ năm và bản chót. ________________ MƯỜI BÀI Ở PARIS & NHỮNG MẢNH RỜI Rơi từ khoảng không tới khoảng không, như một cánh chim rơi xuống để chết và đột nhiên cảm thấy mình tiếp tục bay. ROBERTO JUARROZ (1925-1995) Mười bài ở Paris: Du sei wie du, immer. Paul Celan ngày mainhững con ốc sên mi nuốt trong vườnsẽ trở lại đấtvà mikẻ âm thầm đãi bụitừ ngọn núi ngai vuami sẽ rời xa những lâu đài nhã tậpđem theo một thìa bóngvà bông mộc lan duy nhất còn lại ở một khu vườn của paris — gửi PKK., PN., và anh chị ĐMT. *
chữ N lớn nằm trên những bức tranh nhỏ:những đường gờ trồi lên rối rắm tháo tung và đọng lại thành những vết máumàu trắng màu hoàng thổ chế ngự một nền ngôn ngữ thẫm, vạm vỡnói cùng những chậu cây lùn đang quằn quại –sự sống là muôn thủa — tặng họa sĩ PN. *
dịu dàng & hối hảnhững người đàn bà nai nịt những nụ cười dọn bữa ăn trên cỏnhững bàn tay gọn gàng nâng ly rượu mừng ánh sáng ngoại ô một ngày tháng tám hối hả & dịu dàngnhững nụ cười tiễn biệtlát phẳng những con đường đã bắt đầu phân cách *
có thật thế không: bông thược dược màu huyết dụ này, chế bản truyện ngắn này, nhát cá thát lát này là do cùng một bàn tay thực hiện? những câu hỏi thật hiển nhiên:bởi quê hương vạn dặm — gửi NNG. *
cái mũi xinh xắn như một trái mirabelle nụ cười hé mở như hai cánh hoa đậuvà đôi mắtđôi mắt tròn tinh anhmà tiếng nói đôi lúc phủ lên màu hổ pháchim lặng tích tụ một lằng sét *
ông ta bước vào nhà cùng với mọi ngườichào chủ nhân và xin phép ra vườnông ta ngồi xuống một chiếc bàn tròn trong vườnđốt điếu thuốc rồi xem xét cái lồng chimmà nan lồng đã han rỉ và cánh cửa không còn nữa(có phải con chim đang lách chách trên cành?) –chỗ ở cũ của con chim đã được những cơn mưa buổi sáng quét dọn lau chùilúc này tá túc một cây cải nhỏ xíuchủ nhân của con chim chẳng hề thố lộchỉ mỉm cười dịu dàng khi họ cùng nghe tiếng hót và nhận ra ông ta trở lại với một ngọn tháp đứng tách biệt giữa một khu phốđẩy cánh cửa hẹp nặng nề lách mình vào và thắp một ngọn nếntrong ánh sáng lờ mờ pho tượng ôm đứa bé và một cành huệ rũ cho ông hay:vị tu sĩ cuối cùng & người bạn chăm sóc hương hoađã đi tìm một trời mới đất mới –ở cuối phố *
im lặng làm gì có ở thế giới này hàng cây rì ràođường phố vang động tiếng người, thú xe cộngày đêm mặt trời nổ những dòng nước; trong không gió vẫn bồi hồi im lặng – chuông thủy tinh chụp xuống tiếng nức nởmột linh hồn — tặng Th. A. *
từ núi rừng vosges trở lại một trung tâm ánh sángmi ngạc nhiên nhận thấy kẻ đón chào mi là một con sẻcon chim ấy cùng đi với lũ bạnsà tới chân mi âu yếm trìu mến ngước nhìn mi mi sục tìm trong túi xắc một mẩu bánhtúi xắc đầy bụikhông có lấy một hạt vừng như sự tích kẻ đi cầu vồngvà mi chợt nhớ tới một vách tường phủ đầy cây dây leo ở bắc mỹ nơi mi đã miệt mài –những con sẻ từng bầu bạn với mi ở đó đều phong lưu hay ít ra cũng to gấp đôi gấp bami cũng nghĩ tới một mái tranh còn lơ thơ rủ đôi mình trấu lép ở quê nhànhưng những con sẻ ở chốn xưa – những con sẻ ra ràng với đôi mép màu bơvẫn đậm hơn con chim trước mặtmi ngượng ngùng nói với nó:chào emcánh chim thương mến đầu tiên của đất liềntôi chỉ là một kẻ đãi bụi ở sông rhin –một khách qua đườngrồi mi quày quả rời sân gabỏ trốn một nụ cười hãy còn lơ lửng *
in memoriam paul celan (1920-1970) trong họng con thúgiữa tiếng hú hãi hùngchuyến xe điện ngầm đưa tôi trở lạicây cầu mà từ đó anh đã bay đi«bằng chính những vết thương của mình»cây cầumà một người ba-lan nọ đã khoác lên bài thơ nếu thời gian là dòng nước đen kiathời tôi đang đứng bên trên nókiếm tìm anhkẻ đã băng qua hàng cây trên bờ vẫn chỉ là hàng cây của hôm naykhông một chiếc nhẫn nào thức giấc trên chùm lá tôi chính là «nạm thóc» –«người anh em châu á»kẻ đã gục ngã trong bài thơ anhtôi đã đào tôi tới mãi tận anhbởi trong người không có đất nơi bãi biển trái tim tôi kêu gọi anh –kẻ mang thương tích một vì saokẻ kiếm tìm thực tế: hãy đặt muối đặt đá đặt ngôi sao của anh trong đêm tối của tôi trong nỗi bất hạnh một đời của chúng ta kìa người ba-lan đã ra hiệu:(không có một niềm vui nào sau nỗi đau cả) anh –kẻ không thể khẩn cầuhãy che phủ lấy nhaubằng «trấn thành quan yếu nhất»nơi «mất là không mất» — gửi martine broda *
tám cây vĩ cầm & đại vĩ cầmba người đàn bà & năm người đàn ôngáo quần xoàng xĩnh nhưng bộ điệu nghiêm chỉnhtrên sân ga miền đôngparis với lũ chó săn bịt mõm sẵn sàngnhững chiếc nón chào mào lập lờ trôi nổinhư muốn nhấn xuống đôi chút tiếng vỗ tay tán thưởngcủa những khách chờ tầu đường trường nằm ngồi la liệt bản nhạc vừa chấm dứttiếng nhạc lại bắt đầutám cây vĩ cầm & đại vĩ cầmtrên một chiếc bè tròng trành nghiêng ngả rời sân gaánh sáng vỡ trên đầu những chùm lá & những mảnh rời: Trong hành trình ngắn ngủi của chúng ta trên trái đất, một quê hương vẫn thường được áp đặt lên mỗi người chúng ta; quê hương ấy chỉ có ý nghĩa đối với chúng ta khi chúng ta tự ý biến đổi tình trạng trên thành một tình yêu vô hạn hoặc vô điều kiện. Có lẽ thơ là một quê hương hay kẻ báo hiệu một quê hương mà chúng ta thực sự có quyền chọn lựa, cái quyền bất khả nhượng cao quý mà thiếu nó, chúng ta chỉ còn là người... Nơi quê hương trần thế của mỗi người chúng ta, phải nhìn từ xa mới thấy hết, có lẽ thơ cũng là cõi... từ xa ấy. DC. (trích lời tựa Ở phía nam của tâm hồn tôi, 1995.) PHÍA NAM Tôi không nhìn thấy em nhưng nghe tiếng ríu rítSơn caỞ mãi trên cao ấyPhía nam của tâm hồn tôi Bông mỹ nhân thấp thoáng trên cánh đồng lúa chín. BÀI CA TRÊN BẾN BẮC Tôi đi tìm con tôi trên chiếc xe đạp nàychiếc xe còn lại của cả một đời tôi hơn 80 năm..tôi không còn nhớ mình đã ăn sáng ăn trưa hay chiều tốitôi đi tìm con tôi, đeo tấm bảng: "Tôi đi tìm con tôi..." * ngày trước tôi đã mơ những cột báo chạy dài đến vô tận trên sóng biển ì ào ngày đêm của những giàn máy loan báo với mọi người mọi thế giới giấc mơ tôi tôi đã mơ một con ngựa trắng cao hơn hàng bao lơn của cha tôi một vườn cam bát ngát những đứa trẻ xoay vòng vòng quanh một ve sấu dầm và những trái nhót mọng hồng để lại ánh bạc trên túi áo len ních những kẹo bi tôi đã mơ cả đến những gì rất hiện thực trên trái đất và lúc này tôi mơ những dấu chân chim phai dần để lại một nụ cười lặng lẽ trên khoé mắt giấc mơ tôi CA NGỢI BẢN THÂN Tôi nói với không khí:tình trong và tình ngoài cũng là tình cả.. tôi đang đi giữa cánh đồng mùa đôngcả đến bầy quạ chiều nay cũng trốn rétlũ thỏ ẩn kín dưới hang sâuvài mảng tuyết trên đường rung rinh như kỷ niệm tôi bước tới chầm chậmnhững tầng mây cũng chậm lại theo tôimột lưỡi dao giải phẫulùa qua những vách mây tôi là một người bị phân xẻgiữa những gì tôi yêu & những gì tôi yêutôi nói tới một người, – một người trọn vẹnnhưng trọn vẹn tôi còn có nhiều tôi.. tôi đi giữa những bụm cỏ muộn phiền nhớ mình là một loài dế ánh sáng đùa rỡn trên vai:những sắc hồng sắc thắm mặt trời đảo lộnmùa tím than còn đọng mãi trên người tôi cất lời ngợi ca tôi và khoảng không rằng tình trong và tình ngoài cũng là tình cả KHAI BÁO THỰC TÌNH Đã nhiều năm tôi làm nghề xuất bản, giả bộ xuất bản: mỗi tháng tôi in một tập thơ (vài triệu cuốn, thơ của mình thơ của người) gửi cho bạn bè người quen, các tạp chí văn nghệ... Tìm cách giải thích điều khó hiểu này, một bạn gái yêu thơ đã viết cho tôi: anh là người ham cho và người đời thời ham nhận... Phấn khởi vì khám phá ra chân lý, nàng hứa sẽ san sẻ những gì tôi gửi cho. Đôi khi tôi cũng tự hỏi: phải chăng đây chỉ là một cách níu bám dĩ vãng. Dĩ vãng—những gì đã qua hoặc sẽ qua? Giữa bọn cướp ngày và bọn giặc nước, chúng tôi không có quyền chọn lựa. Giữa những thảm bom và lối mòn đầy thây người vô thừa nhận, chúng tôi không thể chỉ biết khóc. Và tia lửa đã bùng lên... Và rốt cuộc, giữa những thây người mới hoài công thét gào anh em, chúng tôi đã gia nhập họ.. Đào. Chúng tôi tiếp tục ca múa trên sóng nước, – kẻ chìm vào bụng cá làm đấng tiên tri muôn thủa, đứa tiêu lòn trên ngọn mù u gọi hồn người dấu yêu... Không, dĩ vãng đã qua thật rồi, tôi tự nhủ, nhưng dĩ vãng vẫn tới. Tôi đang sống hôm nay cũng là sống dĩ vãng của ngày mai. Tờ tạp chí của người bạn gái đã "tự ý" đình bản. Nghe đâu cũng chỉ vì nàng là một kẻ ham cho và người đời thời ham nhận.. Ở đâu đó nổi trôi giữa đám bọt sóng vật vờ, đôi khi tôi vẫn còn nhìn ra một dòng thơ của nàng. Như một chiếc phao trên mặt biển im lìm tạm bợ. Như một vòng hoa dành cho một giấc mơ cũ kỹ. (Khi sống những gì các nhà thơ viết, tôi cũng sống những giấc mơ). Tội nghiệp. Chúng tôi vẫn ra sức níu bám những giấc mơ. Được bao lâu nữa? — Cho đến khi những áng mây chia lìa? — Không, cho đến khi những áng mây, vốn là những bông hồng, "lại trở thành những bông khác, không dứt"...* Vì chúng tôi quan niệm: Tất cả đều bắt đầu bằng những giấc mơ. Và giấc mơ trả lại cho chúng tôi tự do. Bây giờ & mãi mãi. ------------------------* Jorge Luis Borges. BÀI CA TRÊN ĐỒI giản dị như nụ cười ngày đầuđôi môi chúng ta lại gặp nhau13 năm thiêu trong vàng của gióparis ngoan như một bầy cừu khói lò sát sanh nhạt nhòahoa muguet nởhơi thởchục 13thơ tập tành vần điệutim nhịp đôi giản dị như nụ cười không một hôm sauđôi vai chúng ta chỗ tựa đầu13 năm vàng thiêu trong gióparis tóc bạc quấn tóc nâu. Sacré-Coeur, Paris 1996 SỮA ĐEN từ bầu trời trắng đụcngười giao sữa đã tới:«sữa đendùng cho năm tuổi!»mi cúi đầu:cảm tạ. CHO MỘT NHÀ THƠ Hãy để người yên nghỉ trong cơn hôn mê nàyđừng nhắc nhởnhững gì người đã nói với những kẻ gần gụi– về một cơn mê trong đờivề một bọn người không mặt. Hãy cất đi những viên đạn đồng chữ nổi hay chìmnhững sài-gòn thủ đô văn hóa,hà-nội ở đâu đó..Hãy để người yên nghỉđừng xô lệch những miếu đền. Hãy mở rộng những lối mòn người khai phávà cầu chúc người đạt tới vĩnh hằngtrong con tim của những kẻđã tìm thấy lại những trái tim thất lạc. Hãy nắm lấy tay người thật lâuđể người nhận biết hơi ấmvà chúc lành cho chúng ta –những kẻ còn mê mệt đuổi theo mộng mị,bởi hà-nội huế sài-gòn(hay bất cứ nơi nào khác)vẫn có thể trở thành những thủ phủ của trái tim. Lộ-trấn, IX. 97. CÁI CHẾT ĐÃ ỔN ĐỊNH tặng các bạn lao động Việt-nam ở Đông Âu Vào giờ của định mệnhhay của bữa điểm tâm văn nghệ *chúng tôi lần lượt được gọi rađể nói về thiểu số của chúng tôi –những bầy người thất lạcở Ba-lan Bosnie Đức quốcRu-ma-ni Tiệp-khắc.. châu Âu– ở khắp nơi trên mặt đất này Giữa những «nhà điêu khắc của lưu đày và bật gốc»giữa những người «gi-tan siêu hình của ngày lại ngày»giữa những hồn ma thi sĩ vừa trở lạitừ trại chết trại lao động vinh quang của các nướctôi nói về kinh nghiệm một thiểu số tuyệt đối –thiểu số của một ngườibị nghiền nát giữa hai thế giới... Và khi bạn «cất tiếng hát Đông phương» huyền nhiệmxoa dịu những vết thương của tình anh emtôi nghe những mũi gai của hiện thực đời mìnhnhững mũi gai đã lận vào bên trong;những đường gân xanh xaocuốn đi những hòn đảo tế bào phiêu dạt... Còn có nhịp cầu nào bắc qua châu Âu của các bạnmà sao, dưới lượn sóng ngầm, tôi vẫn nghe tiếng chim?Còn có những bàn tay nào vói qua châu Ámà sao từng cánh lá gục ngã trong lòng tôi? Thiểu số của một người!Trong lặng thinh khiếp nhược đồng lõacái chết đã ổn định. (1997) * đọc tại Đại hội lưỡng niên các nước Trung Âu (Biennale Mitteleuropa) lần thứ VI, ở Schiltigheim, Pháp. LIỆT KÊ & MÔ TẢ MỘT SỐ VẬT DỤNG* Ở THẾ GIỚI BÊN KIA tặng Roland Reutenauer trong chuyến viễn du về thế giới bên kianhững người quá cố đã mang theo nhiều vật dụng của đời sống hằng ngày:giữa những vũ khí, nữ trang, đồ gốm và thủy tinhlà những con ngựa nhỏ thó bờm rậm mắt trònchân trước gập lại đính liền với chân sauấy những con ngựa ở Yên-sa thế kỷ 5 và 6, sau khi đế chế La-mã sụp đổ,dùng để kẹp áo quần. (1997) * có thể thấy tại Viện bảo tàng khảo cổ ở Lộ-trấn, Yên-sa, Pháp. (DC.) NHỮNG BÔNG HỒNG ngày trước có một kẻ thương mi nói:đây là giờ phút anh cần nghỉ ngơi và chăm sóc hoami đã buồn rầu giận dỗi,để hôm nay, khi bước ra vườnbắt gặp một bụi hồngvới hai đóa hoa đã nở từ mùa hạmiệng đầy sương giágắng mỉm cười với mi,mi bồi hồi nghĩ tới những chăm chút của hoavà chợt muốn ôm ghì lấy mảnh trăng liềm nhọn bén ĐI DẠO một con chim sẻ đội nón chào màothoăn thoắt trên con đường trải sạnvẫn một con chim ấy đã băng ngang đường hôm quavà có lẽ sẽ còn vội vã ngày mai nữahốt nhiên mi nhớ đến một người em gáicó nước da trái mận và những lọn tóc màu lúa chín giàgiữa những người xa lạ ở cố hương,và thiên nhiên khẽ rùng mình trong lớp lông thúkhông hề muốn trở thành manh áo lót khoác trên người mi một con chim sẻ đội nón chào màothoăn thoắt thoăn thoắt thoăn thoắt mãitrên con đường trải sạn trong đầu mi THUYỀN GIẤY ... đập nát một viên ngói cũcũng chỉ thấy một mảnh trời xám màu chìmưa như chân nhện chấp chới trên lối đimột con thuyền giấy bềnh bồng bên dòng lũ! XII. 97 BI CA trên cành mùa đôngmột trái cây vừa rụngmặt hồ nín lặngcon cá hỏi gợn sóng:ngươi là aichuyện gì đã xẩy ra chiếc ghế ông hoàng bỏ trốngcái nón kết ấy đi đâu... «nguyên sa/ nguyễn sảgiữa đám đôngnào có hề gì . . . », người đãkể, khi tôi cùng người & em lội gió trên xa lộ ở ca-li một ngày núi lẫn với những bóng mâytrong mắt người & tôi, hoa,«người em gái không cùng họ»,không hẳn là một từ của người mù . . . * con cá hỏi vần mây xưa:vì đâu hoa & trái đều rụng IV-IX . 98 ---------------- * Hoa - một từ của người mù (...) Thêm một từ như thế, thời những chiếc búa sẽ nẩy lên giữa không trung. (Paul Celan) PHẾ TÍCH Một ông già hết ngồi lại nằmNhìn hai tấm kính cửa và một bầu trời xám Những tiếng động trờ tới lui xa nhưng vẫn âm âmNhư một tiếng than dài không dứt... Ấy đời mi sau biết bao nămBon chen ê chề rã rượi cùng kiệt Mi ở lại bên đường như một phế tíchDưới bầu trời xám. 14 mars 1999 LÀM SAO DỊCH HẾT THƠ CỦA MỘT NGƯỜI... Tôi muốn dịchtất cả những bài thơcủa một ngườibởi mỗi bài thơphản ánhmột khía cạnhcủa cuộc đời ấy,tất cả những bài thơ... Nhưng không thể được. Hơn nữamột bài thơ (dịch)cũng chỉ là phản ánh của phản ánh. Tựa như trên chiếc lá giọt sươngphản ánh nhạt mờ của mấy sắccầu vồng Và cầu vồngcũng chỉ là... Làm saolàm sao dịch hết thơ củamột đời. . . * Cả những người cộng sản nữacũng cần thơ.Để nhìn thấytrong vinh quang chiến thắng của mìnhnhững giọt nước mắt ứa ra khi nằm xuốngnhững người không cộng sản. NÓI VỚI NHỮNG NGƯỜI ĐI TỚI Tôi biếtcác anh chị dùng từ tục tĩukhông phải là vì muốn tục tĩu(Các anh chị vốn là những người lễ độquá lễ độ nữa –) mà là vì muốn chặt vào ót xương sốngcủa những kẻ tục tĩunhững kẻ giả hìnhnhững kẻ bóp nát tự dotuyệt đối để tự khẳng địnhmình khác(mỗi người đều có quyền khácmọi người). Tội nghiệpngôn ngữ,khí cụ để cảm thông!Có những người ở lại mãi một tuổi đờikể cả tôi. * Bởi giấu mãi nên tôi không còn thấynhững gì mình đã giấu:một chút đam mê của buổi đầunửa mảnh timnhững hình ảnh vùi sâu trong trí nhớ...Khi vườn nho vàng lay động trên những sườn đồigiữa Yên-sa và nước Đứctôi biết thu vàng vẫn còn đó!Khi em thẫn thờ bên cụm cây ao cáở phía Namtôi thấy,in lờ mờ trên bóng nước,hình ảnh người chồng –kẻ tiếm đoạt –của em Ôi phía Namphía Nam bao giờ lại trở thành miền Namvới Sài-gòn yêu dấu! * Chuyện cấp bách với anh bây giờlà đôi chân –đôi chân có còn đủ độ dẻođể băng qua dĩ vãng rửng rưnghiện tại man mọitới một ngày mai hửng nắng.Trái đất này có biết bao con đườngnhưng tại sao chỉ có mình anhphải bước mãi giữa những lùm gai góc.Anh bắt gặp một con chónó vẫy đuôi: nó đã tìm ra một con đường...Còn anh? http://tienve.org/home/literature/viewLiterature.do?action=viewArtwork&artworkId=4295
|