Miếng ngon nhớ lâu.


Cảm giác ngon miệng khi ăn một món gì đó đã được coi là một trong những điều làm nên cái gọi là " tứ khoái " của con người . Câu tục ngữ :"miếng ngon nhớ lâu , người hiền nhớ mãi , cơ cầu nhớ dai " như một định đề mặc nhiên khẳng định điều đó , để đánh giá đòi sống của một dân tộc , một gia đình .

Khái niệm đơn giản chỉ cần "ăn no mặc ấm " dần chuyển đổi thành "ăn ngon mặc đẹp " do đời sống xã hội phát triển ngày một khác trước , và từ đó được ăn ngon đến đâu , có thường xuyên hay không tựa hồ như một tiêu chí để đánh giá trình độ phát triển của một dân tộc , sự giàu sang của gia đình . Nhưng đó lại là vấn đề khác , vì thật ra không nhất thiết là cứ phải có mức sống cao mới có miếng ăn ngon . Miếng ăn ngon được truyền tụng từ đời này qua đời khác , nơi này qua nơi khác theo tính chất "đặc sản " có lẽ không nhiều . Vậy món ngon do đâu mà có , nó không chỉ đơn giản là được tạo ra từ đôi bàn tay kheó léo cùng sự công phu kĩ lưỡng của người đầu bếp tài hoa , mà nó còn phụ thuộc rất nhiều , nếu không nói là có tính chất quyết định vào đối tượng cảm thụ , người thưởng thức món ăn đó . Đôi khi người sành ăn chưa chắc là người nấu ăn giỏi , song sự thẩm định bởi các giác quan của họ sành điệu tới mức " qủy khóc thần sầu " được cấp " dấu chất lượng " và truyền tụng để người đời thèm muốn được thử một lần cho biết một món ăn nào đó . Và ăn rồi mới tấm tắc thú vị qủa là " danh bất hư truyền " . Vì thế có thể coi là miếng ngon đã khởi điểm xuất phát từ nhu cầu thưởng thức , từ chính những cái miệng sành ăn . Còn đối với kẻ cốt ăn lấy no hay một lý do nào khác " thực bất tri kỳ vị " thì làm sao có khả năng nhận biết chính xác để rồi đưa ra lời khen , chê có sức thuyết phục được . Nhu cầu đòi hỏi thưởng thức món ăn ngon có lẽ là đặc tính riêng của con người , bởi chỉ có con người mới biết tìm ra , phối hợp và chế biến các món ăn hoặc cầu kì hoặc đơn giản nhưng rồi sau đó dư vị bữa ăn sẽ được lưu giữ mãi trong bộ nhớ của ta về một thời điểm , một vùng đất hay một ai đó đã chế biến cho ta , ai đó đã ăn cùng với ta miếng ngon nhớ mãi không quên đó .

Miếng ăn ngon hiện hữu trong đời một cách rất cụ thể như là cái đẹp , song lại rất trừu tượng vì khó có một thước đo , cân , đong , tính đếm được ( tựa hồ như vị mặm nhạt hay vừa đủ thì không có một chuẩn mực cụ thể nhất định ) . Một món ăn ngon được truyền tụng có khi chỉ bao gồm những thứ nguyên liệu này khác mà ai cũng biết , sự gia giảm liều lượng gia vị nọ kia cùng phương cách chế biến cần phải tuân thủ chặt chẽ , song lại không thế cứ ai có công chức thì đó là làm được . Những bí quyết rất khó truyền đạt đã làm nên ma lực của một món ăn phổ biến quen thuộc nào đấy vô cùng ngon miệng , và thú vị ở chỗ là nơi này không giống nơi kia , người này làm không giống như người khác . dù có tì mẩn tìm hiểu phân tích cũng không thể tìm ra được lý lẽ thấu đáo , và cứ cho là có thể tìm ra cái " chìa khóa bí ẩn " đó rồi thì cái món khoái khẩu kì lạ đó cũng chẳng thể nhân rộng đại trà , bởi còn thiếu vài phần trăm lạ lùng rất khó xác định , đã làm nên sự quyến rũ với hương vị riêng và có thể làm ta say mê như " nghiện " . Chính vì lẽ miếng ngon có được do cảm giác thú vị không diễn tả được bằng lời khi ta ăn và đôi khi lại còn do không khí của bữa ăn đã làm cho " miếng ngon nhớ lâu " . Và những cảm giác nhận biết chính xác theo kiểu mơ hồ đó từ ngũ quan của người thưởng thức sẽ nằm trong hay nằm ngoài số phần trăm bí ẩn lạ lùng đã nói ở trên ? Chắc chắn , người ăn đã trở thành đồng sán tạo cho miếng ngon trở thành bất tử .

Lại nói về cảm giác , sự lạ miệng cũng góp phần tạo nên ngon miệng . Nhưng đâu phải cứ lạ mới ngon , nhiều món qúa ngon lại đâu có lạ ? chỉ lạ và hiếm thôi mới nên ngon thì số đông chúng ta qủa thật là thiệt thòi lắm hay sao . Những yến sào , gân bò , tay gấu , vi cá , óc khỉ , đuôi nai cái …. những món ăn qúa cầu kì xa lạ , sang trọng đắt tiền có lẽ chưa là yếu tố cơ bản để xác định việc có ngon miện hay không . Thiết nghĩ , những người rất bình thường trong xã hội cũng có diễm phúc có được sự ngon miệng trong từng miếng ăn , từng bữa ăn giản dị hàng ngày với tình người ấm áp và làm nên tâm lý sảng khoái , yêu đời . Người yêu cuộc sống thường ăn gì cũng thấy ngon , không thể bị người sành ăn coi thường là qúa dễ tính và không biết thưởng thức cho đúng kiểu để phí hoài miếng ngon , tạo ra cảm giác ngon miệng và " một miếng khi đói bằng một gói khi no " sẽ làm ta nhớ mãi , theo ta suốt cuộc đời và như nhắc gửi ta cần phải sống như một con người .

" Ăn bát cơm dẻo nhớ nẻo đường đi , làm nên quan trạng nhớ đến khi cơ hàn " . Những nồi canh rau tàu bay như có mùi xăng , những củ sắn nướng vội trên đường hành quân , những mẩu bột mì luộc kiểu " bành nắp hầm " thời sơ tán , nhu gần gũi đâu đây đã theo ta suốt cuộc đời , biểu hiện rõ ràng như khi ta ngồi trước mâm cao cỗ đầy mà lòng ngao ngán . Miếng ngon nhớ lâu là thế đó .

Như Bác Hồ kính yêu của chúng ta đi khắp năm châu bốn biển mà vẫn nhớ , vẫn yêu thích món " cà dầm tương " đậm đà thơm thảo của người Mẹ Việt Nam .


NGUYỄN ĐÌNH PHONG ( theo VHNTAU )