Mạn đàm về trà lúc trà dư tửu hậu

Nhân dịp bạn daltonlee đề cạp về nghệ thuật uống trà, tôi xin phép được mạn đàm đôi dòng về đề tài này. 
 

Góp với anh Marcel một bài viết về văn hóa trà VN mà nhinhi đã được đọc qua . Anh Marcel có một ngày vui nhé.
 

Vẻ đẹp văn hóa trà Việt Nam
(Hồng Phúc)
 
 
Ở Việt Nam, luôn tồn tại một nền văn hóa trà thanh lịch và tỏa hương. Rất tiết độ, người Việt không uống trà nhiều, uống đặc và liên tục vì quan niệm trà là một triết học về sự tế nhị, thanh tao, sự suy ngẫm và. đầu óc tỉnh táo, là sự giao hoà với thiên nhiên, sự ứng xử với thời gian, sự tiếp cận đầy nhân tính với không gian, với môi trường và con nguời... Việt Nam luôn tồn tại một nền văn hoá trà thanh lịch và tỏa hương.
 
Trà phong của người Việt
 
Với nhiều dân tộc trên thế giới, từ lâu trà (gọi chệch đi là chè) đã trở thành một thứ đồ uống hết sức thông dụng. Người Nga, Anh, Pháp hay Hà Lan đều say mê trà theo cách riêng của mình. Ðặc biệt, với người dân châu á, uống trà được nâng thành thứ nghệ thuật thưởng thức sành điệu mang đậm chất thơ và màu sắc tôn giáo. Nổi bật có Nhật Bản, Trung Hoa và Việt Nam. Nhật Bản có trà đạo, Trung Hoa và Việt Nam không có trà đạo vì muốn giữ trà ở vị trí nghệ thuật và quan niệm rằng nghệ thuật phải phi công thức. Trung Hoa có “Trà Kinh” , hàng nghìn trang sách và hàng vạn tư liệu nói về nghệ thuật uống trà đã được trưng bày thành bảo tàng trà. Việt Nam có cách uống trà riêng, có thể gọi là trà phong (phong cách uống trà).
 
Phong cách uống trà của nguời Việt không hề bị ảnh hưởng theo Trung Hoa hay Nhật Bản như quan niệm của nhiều người. Nghệ thuật uống trà biểu hiện phong phú những khía cạnh văn hóa ứng xử của người Việt Nam. Trong gia đình truyền thống, người dưới pha trà cho người trên, phụ nữ pha trà cho đàn ông. Người ta có thể uống trà một cách im lặng khi sự im lặng chứa chất nhiều điều, người ta có thể xét đoán tâm lý của người đối diện lúc dùng trà và khi đã trở thành một cái thú thì không thể quên nó. Trà đồng nghĩa với sự sảng khoái, tỉnh táo, tĩnh tâm để mưu điều thiện, tránh điều ác.
 
Trà trong lịch sử văn hoá Việt Nam
 
Toàn thế giới có 40 nước trồng trà và kho dữ liệu trà của Trung Quốc đã khiến người ta cho rằng đó là quê hương của cây trà. Nhưng các tư liệu cổ và những kết quả nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học nước ngoài cùng Hiệp hội Chè Việt Nam đã chỉ ra rằng trà không xuất xứ từ Trung Hoa (không thấy cây trà thiên nhiên hay cây trà hoang ở châu thổ sông Hoàng Hà). Quê hương của cây trà ở tận phương Nam. Mặc dù người Trung Hoa đã biết đến trà từ đời Chu nhưng mãi đến thời kỳ nhà Tùy, cây trà mới từ phương Nam (Nam Chiểu xưa) và Việt Nam (Nam Việt xưa) nhập vào Trung Quốc. Ðến đất Trung Hoa, trà được chăm sóc tinh vi và sau nhiều năm tháng, trà được đưa lên hàng nghệ thuật.
 
Thứ nữa, theo tài liệu khảo cứu của Uỷ ban Khoa học Xã hội thì người ta đã tìm thấy dấu tích của lá và cây chè hóa thạch ở đất tổ Hùng Vương (Phú Thọ). Xa hơn nữa, họ còn nghi ngờ cây chè có từ thời kỳ đồ đá Sơn Vi (văn hóa Hòa Bình). Cho đến nay, ở vùng Suối Giàng (Văn Chấn-Nghĩa Lộ-Yên Bái), trên độ cao 1,000 met so với mặt biển, có một vùng chè hoang khoảng 40,000 cây chè dại, trong đó có một cây chè cổ thụ lớn nhất, ba người ôm không xuể.
 
Như vậy, có thể nói Việt Nam chính là một trong những chiếc nôi cổ nhất của cây chè thế giới. Ngay từ thế kỷ XVIII, Phạm Ðình Hồ đã viết về uống trà từ trước đó hàng nghìn năm. Nguyễn Tuân có tùy bút về trà, Thạch Lam viết về trà xanh, Cao Bá Quát chê người uống trà ướp hương. Ca dao thì nói:
 
" Làm trai biết đánh tổ tôm,
uống trà mạn hảo xem nôm Thuý Kiều... "
 
Chàng trai xưa còn tự hào:

" Anh đây hay tửu hay tăm,
hay nước trà đặc hay nằm ngủ trưa..."
 
Trà là cái thú của người lịch lãm, trong đó trà mạn (thứ tốt là trà mạn hảo) mà trước thường quen gọi là trà Tàu là thứ trà quý nhất.
 
Trà có nhiều loại. Người nông thôn trồng mấy gốc trà bởi có thú ra vườn tuốt mấy nắm lá, hãm một nồi to, ăn khoai luộc, hút thuốc lào... Sang hơn có trà ' ' mật vịt' ' (trà xanh pha đặc như mật con vịt). Trà hạt là nụ trà phơi khô, ủ vào tích có hoa cúc chi hoặc mấy lát gừng cho ấm giọng. Xoàng là trà bồm, lá già, tận dụng khi đốn đau cây trà .để chờ lứa trà búp mới mùa xuân. Trà bánh còn 'xoàng' hơn nữa, giống như một thời có loại chè ba hào hoặc nói vui "chín hào ba" (chín hào ba gói), nước vàng vàng mà không hương không vị. Người Nghệ An, Hà Tĩnh có tục mời nhau uống chè tươi, chè xanh vì họ coi trọng tình làng nghĩa xóm. Mùa hè nóng, đi làm đồng về, thứ quý nhất là bát chè xanh đặc pha chút đường. Trà mạn xưa cũng là trà lá già, sau ướp sen thành trà mạn sen là thứ quý. Thời bao cấp, trà loại hai đã là quý. Tết mới được phân phối mỗi gia đình một gói, trà loại một đã là mừng lắm, đó là Thanh Hương, Thanh Tâm, gói 50 gram.
 
Hai loại trà ngon nhất Việt Nam là trà Thái Nguyên và Trà tuyết Suối Giàng bởi do đặc điểm vùng tiểu khí hậu, trà trồng ở nơi ấy có tỷ lệ đường, caffein nhiều hơn và tỷ lệ tananh (chất chát) ít hơn so với trà trồng ở các tỉnh khác.
 
Không chỉ là thứ đồ uống thơm ngon, trà còn là một loại dược thảo rất tốt. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra trong lá chè có chứa 20% tananh có tác dụng sát khuẩn mạnh, một lượng lớn caffêin, hợp chất thơm, tinh dầu cùng một số loại vitamin... Hai công dụng lớn nhất của lá chè là làm tăng tuần hoàn máu, tăng cường chức năng hoạt động của thận và giúp tế bào AND tái tạo, giảm bớt các đột biến gen có thể dẫn đến ung thư, chữa bệnh sâu răng, kích thích hệ thần kinh trung ương giúp cho tinh thần sảng khoái. Caffein trong trà giúp cho lợi niệu, dễ tiêu hóa, chữa chứng xơ vữa động mạch, loại trừ chất độc trong cơ thể, lưu thông khí huyết. Dân gian Việt Nam và Trung Quốc còn lưu truyền vô vàn cách chữa bệnh bằng chè. Người xưa có thơ rằng:
 
Bán dạ tam bôi tửu
Bình minh sổ trản trà
Mỗi nhật cứ như thử
Lương y bất đáo gia
 
(Mai sớm một tuần trà
Canh khuya dăm chén rượu
Mỗi ngày được như thế
Thầy thuốc xa nhà ta)
 
Nhưng có lẽ trà quan trọng và nổi tiếng hơn chính vì ở nhiều nước, việc uống trà đã trở thành nét đẹp truyền thống văn hóa, tiêu biểu là Văn hóa Thiền. Nét đẹp nhất của văn hóa Thiền tông là thế giới thuần khiết, thanh tịnh, tao nhã và êm dịu.
 
Nói đến nghệ thuật thưởng trà Việt Nam là người ta lại nhắc đến thú uống trà của người Hà Nội bởi vẻ thanh lịch, trang nhã, sự cầu kỳ trong ẩm thực của người Hà Nội đã nâng tính thẩm mỹ của chén trà lên một trình độ rất cao.
 
Hà nội trà xưa
 
Xuất phát từ nông thôn nhưng chính người Hà Nội mới có công gìn giữ và đưa văn hoá uống trà Việt Nam lên bậc những nét văn hoá đẹp nhất của người Việt.
 
Sử sách ghi lại, hình thức uống trà khởi nguồn từ các chùa chiền, tức gắn liền đạo Phật của người Việt, nó được gọi là Thiền trà. Các nhà sư thường uống trà và tụng kinh thay cơm sáng hay những lúc chiều tà, đó là những thời khắc đời sống trần tục đang bủa vây tứ phía, trà giúp người ta tỉnh được mộng trần, rửa được lòng tục và để xua đi cảm giác cô độc. Hiện nay, ngôi chùa duy nhất còn tiến hành nghi lễ Thiền trà định kỳ là chùa Văn Trì (Từ Liêm) - Hà Nội.
 
Sau đó, trà nhanh chóng được ưa chuộng trong đời sống cung đình như là một bằng chứng của sự giàu sang quyền quý để phân biệt đẳng cấp với bậc thứ dân trong xã hội phong kiến. Trà khô là thứ phải đổi từ Trung Hoa về, rất đắt và hiếm.
 
Trà chinh phục tầng lớp trung lưu, phần lớn là giới nho sỹ. Tương truyền Bích Câu Quán là nơi đầu tiên mà các học trò theo học ở Văn miếu thường uống trà, họp bàn văn chương.
 
Trước năm 1945, các hãng trà lớn ở Hà Nội rất giàu như Chính Thái, Ninh Thái, Phú Xuân, Phú Thái buôn và chế biến trà bán khắp Ðông Dương. Trà ngon đựng trong chai thuỷ tinh, lọ sứ, hộp thiếc khoảng một lạng, ngoài còn có giấy bạc, giấy bóng kính. Sêu tết, đồ mừng, quà tặng phải có thứ quà đó. Tầng lớp sỹ phu, giàu có, trí thức, nhà nho có thói quen uống trà cầu kỳ. Dùng xong người nhà cất bao bì ấy đi, có những hàng rong đi mua lại, chỉ mấy cái chai chè. đã đổi được chai mới. Ðó là phát tích của một nghề mới, nghề chè chai lông vịt.
 
Ngược lên xa nữa là thú uống trà Tàu đầy vẻ cao sang của nhà quan cách, đã thành nghệ thuật cầu kỳ. Bao giờ cũng phải đủ than hoa, hoả lò, cấp thiêu (siêu đồng), ấm gấn, chén tống chén quân, khay chạm khảm... có cả đầy tớ chuyên đun nước và hầu trà. Mỗi sáng sớm, trước khi làm việc, dùng một tuần trà cho sảng khoái tinh thần là một nghi thức bất thành văn trong lối sống nhiều nhà nho Hà Thành tự lúc nào.
 
Ở thế kỷ XVIII, Phạm Ðình Hồ đã tả lại trong "Vũ trung tuỳ bút" : Các nhà quý tộc, các bậc công hầu, các con em nhà quý thích đều đua chuộng xa xỉ, có khi mua một cái ấm chén, phí tổn đến vài mươi lạng bạc. Thường có nhiều người qua chơi các hiệu chè, thăm dò các phố buôn, vác tiền hết quan ấy đến chục khác để mua chuốc lấy chè ngon. Lúc ngồi rỗi, pha chè uống với nhau, lại đánh cuộc xem chè. đầu xuân năm nay sớm hay muộn, giá chè năm nay cao hay hạ. Kẻ thì tra thanh hương, người thì thích hậu vị, kén hiệu trỏ tên mà mua cho được chè ngon để bày khay chén ra nếm thử. Thậm chí có kẻ đặt tiền sẵn để mua cho được hiệu chè Chính sơn, gửi tàu buôn để đặt cho được kiểu ấm chén mới lạ, cách hiếu thượng đến thế là cùng cực" . Song cái thú vị của uống trà theo Phạm Ðình Hồ là ở chỗ "cái tinh nó sạch sẽ, cái hương nó thơm tho. Buổi sớm gió mát, buổi chiều trăng trong, với bạn rượu nàng thơ cùng làm chủ khách mà ung dung pha ấm chè ra thưởng thức thì có thể tỉnh được mộng trần, rửa được lòng tục, ấy người xưa ưa chuộng chè là vì vậy."
 
Theo thời gian, lớp nhà nho quan lại ấy mất dần đi, trà cũng được pha loãng ra. Thú uống trà giản dị hơn. Uống kiểu bình dân cần gọn nhẹ, nhanh và xuề xòa gọi là cách uống trà tạp.
 
Ðến năm 1945, do chiến tranh và những biến động lịch sử, thú uống trà của người Hà Nội dù vẫn duy trì nhưng chỉ ở số ít những người khán giả và có học thức. Qua những thời kỳ loạn lạc, thú uống trà thanh tao của người Hà Nội vẫn tích tụ âm thầm để giai đoạn sau đó, trà lại ' ' trở về' ' nhờ hàng loạt những cửa hàng vừa bán chè khô vừa là quán trà thơm ngon nổi tiếng: Hàng Cô Dầu ở chợ Ðồng Xuân, quán Nghệ sỹ ở Ðinh Tiên Hoàng, quán Thăng Long ở Hàng Gai, quán Dương Phi ở Cầu Gỗ, quán Bạch Ngọc sau đền Bà Kiệu...
 
Hà Nội cũng chính là nơi xuất phát của cách uống trà ướp hương hoa. Các loại hoa để ướp trà cũng phải là thứ hoa quý, thanh tao như hoa ngâu, hoa sói, hoa sen, hoa nhài, hoa cúc... Ðặc biệt, thứ trà ướp hương sen là thứ trà rất quý chỉ dùng để tiếp khách tri âm hoặc làm quà biếu. Mỗi cân trà mạn ngon ướp từ 100-1200 bông sen Tây Hồ và phải là thứ sen chưa bóc cánh đượm hương nhất. Trà sen loại đặc biệt giá lúc nào cũng ở mức 2-3 chỉ vàng một cân. ở Hà Nội hiện còn khoảng 30 gia đình làm loại trà này.
 
Lễ nghi trong chén trà ngon
 
Uống trà là một thú chơi thanh đạm. Pha cho mình cũng như pha trà mời khách, người ta phải để vào đấy nhiều công phu, những công phu đó đã trở nên lễ nghi. Trong ấm trà pha ngon, người ta nhận thấy có một mùi thơ và một vị triết lý.
 
Theo các bậc lão nông đã hàng chục năm sao chế trà: Trà ngon cũng như bạn hiền, chỉ có thể may mắn gặp được chứ không thể cầu mà có được. Bởi các yếu tố như thời khí nặng nhẹ, mưa nắng mạnh yếu, độ ẩm, bàn tay người chăm sóc, thậm chí hướng gió cũng ảnh hưởng đến chất lượng trà thành phẩm.
 
Trà ngon, nước phải trong xanh, ngửi như có hương cốm non, dư vị đọng mãi trong cổ. Thứ được nước, tức là pha nhiều lần nước vẫn còn màu thì kém hơn. Có những người đã trộn hạt cau khô, búp ổi...vào trà để bán. Còn thứ nước trà uống theo kiểu phương Tây, cho đường, sữa... vào uống thì chỉ đáp ứng được những ý thích nhất thời.
 
Trà
 
Muốn có chén trà ngon phải có trà khô ngon. Người Việt Nam ngày nay chủ yếu uống trà xanh sao chế bằng phương pháp thủ công, thường gọi là trà mộc. Trà móc câu là trà chỉ được hái đọt non nhất nên sau khi sao quăn lại giống như hình móc câu. Song, người sành trà lại bảo phải gọi là "trà mốc cau" mới đúng vì trà tròn cánh, trôi tay, có mốc trắng như mốc cây cau. Còn trà sao suốt là phương pháp sao trà bằng nhiệt, tách nước bằng tay với ngọn lửa liên tục, đều đặn trên chảo gang. Những thứ trà thơm ngon đều được gọi chung là chè Thái nhưng thực ra, trà bán ở thị trường hiện nay có từ rất nhiều nguồn.
 
Trà ướp hoa là hội tụ đỉnh cao của cái tinh tế, phong cách tao nhã, thanh lịch và sành điệu của người Tràng An. Trong đó, hoa sen là thứ hoa thông dụng nhất mà cũng quý nhất, ướp trà ngon nhất. Ðiều này được nhà sư Hạnh Châu ở chùa Vân Trì lý giải “bởi quan niệm về hoa sen trong đạo Phật của người Á Ðông. Hoa sen vốn dĩ là thứ hoa rất thanh cao mọc lên từ bùn lầy, điều đó tương tự như chữ Danh mà người quân tử rất coi trọng vậy” . Hương hoa sen là những gì tinh tuý của trời đất tụ lại. Vì vậy, trà ướp sen là vật phẩm quý giá, xưa kia chỉ dành cho những hàng vương tôn công tử và những gia đình quyền quý.
 
Còn theo Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1720-1791) thì "Cây sen hoa mọc từ dưới bùn đen mà không ô nhiễm mùi bùn, được khí thơm trong của trời đất nên củ sen, hoa sen, tua, lá... đều là những vị thuốc hay" .
 
Nghệ nhân Trường Xuân (Hiên trà quán - đường 180 Yên phụ) tiết lộ: “Muốn có trà ngon, chỉ hái những búp trà loại một tôm hai lá” và phải hái nhanh, nhẹ nhàng, không để búp bị nhàu nát. Loại trà ngon là sau khi sao phải còn lại một lượng nước nhất định từ 5-7%. Trà hái xong không ướp hương ngay mà phải để trong chum đất, trên ủ lá chuối, để từ 2-3 năm nhằm làm giảm độ chát và để cánh trà phồng lên hút được nhiều hương. Một cân trà ướp hương sen cần có 800-1000 bông sen, mà phải đúng loại sen ở đầm Ðồng Trị, Thuỷ Sứ, làng Quảng Bá, Hồ Tây (sen ở đây to và thơm hơn sen những nơi khác). Có lẽ do Hồ Tây được xem là chốn địa linh chăng?
 
Hoa sen phải hái trước lúc bình minh. Bông sen còn đẫm sương được tách lấy phần hạt gạo rồi rải đều, cứ một lớp trà một lớp gạo sen. Sau cùng phủ một lớp giấy bản. Ướp như vậy liên tục 5-6 lần, mỗi lần ướp xong lại sấy khô rồi mới ướp tiếp. Công phu là thế nên một ấm trà sen có thể uống hàng chục tuần trà. Nước trong rồi, hương sen còn ngan ngát.
 
Cụ Nguyễn Tuân ca ngợi kiểu ướp hương trà bằng cách bỏ trà mạn vào bông sen mới nở, buộc lại. Thực ra, cách chơi ngông đó của Cụ Nguyễn vừa rất cầu kỳ vừa không để trà được lâu (hay bị mốc) và hay bị mất hương, chỉ có thể dùng cho lượng trà rất ít và phải uống ngay.
 
Trà ướp cũng có cái ngon đặc biệt của nó nhưng các “chân trà nhân” thì bao giờ cũng chuộng trà đơn thuần hơn. Ðể bảo quản trà, trước hết phải để nơi khô ráo và thoáng mát. Còn theo các cụ sành trà, trà mạn phải để trong bình gốm hay sứ, mà phải là bình tối màu, sao cho hạn chế tối thiểu ánh sáng vào vì chính ánh sáng là thủ phạm làm giảm hương vị trà.
 
Trà cụ
 
Trà cụ hay công cụ để pha trà cũng rất cầu kỳ. Tương truyền từ thời xưa, đã là dân nghiền trà phải có hai ấm đồng, bên trong có đủ năm kim hỏa thì nước mới mau sôi, hai ấm thay nhau giữ nước sôi trên lò đốt bằng than hoa hoặc than tàu. ấm pha trà phải là ấm đất được làm từ thứ đất sét đỏ như chu sa, vừa nhỏ xinh cho đủ một tuần trà. “Thứ nhất Thế Ðức gan gà, thứ nhì Lưu Bội thứ ba Mạnh Thần” .
 
Mua được thứ ấm ưng ý cũng là cả một nghệ thuật. Thả úp ấm vào chậu nước thấy nổi đều, cân nhau là được. ấm mua về không thể dùng ngay bởi còn vương hơi đất và lửa, phải đun sôi qua nước tinh khiết nhiều lần.
 
Trà cụ cũng biến chuyển qua các thời đại, nói chung là đẹp hơn, thanh hơn lúc đầu. “ấm đất Nghi Hưng, chén Sứ Cảnh Giới” là châm ngôn của trà giới. Sở dĩ có điều đó là vì Cảnh Ðức trấn ở tỉnh Giang Nam được xem là kinh đô làm đồ gốm của cả Thế giới suốt nghìn năm qua. Trấn bắt đầu hoạt động từ thời Nam - Bắc triều, tiếp tục phát triển thành nơi chính thức cung cấp đồ gốm cho vương phủ suốt các thời đại Tống, Nguyên, Minh, Thanh. Chính nơi đây đã cung cấp cho nhân loại những món đồ sứ tuyệt mỹ với năm loại men danh tiếng và sản xuất loại chén trà Cảnh Ðức với men Thanh từ màu xanh trời sau mưa (thiên thanh vũ hậu). ấm đất Nghi Hưng ở Tô Châu nổi tiếng vì hai lẽ: Một là nơi đây có loại đất sét đặc biệt, khi còn tuơi có màu vàng nghệ Thạch Hoàng, khi nung nóng có màu cam hồng, đặc sắc không đâu có. Hai nữa là ấm được các tượng nhân nặn bằng tay. Mỗi ấm là một tác phẩm nghệ thuật riêng biệt. Thân ấm lại được các nghệ nhân khắc những bài thơ nổi tiếng và .đôi khi, được các đại bút gia đề thơ hay chép tặng... ấm do nhà Cung Xuân thời Minh và nhà Trần Ðạo Chi thời Thanh sản xuất và được các chân trà nhân quý như những tác phẩm điêu khắc tuyệt mỹ.
 
Pha trà
 
Có trong tay loại trà ngon mà không biết cách pha cho đúng cũng phí ấm trà. Ông Trường Xuân, chủ Hiên Trà nói: Muốn có ấm trà ngon, chỉ cần chế biến trong 7 phút nhưng không học thì cả đời cũng không làm được.
 
Cách pha trà tuy mất thời gian nhưng lại rất quan trọng. Trà sư Lục Vũ, người Trung Hoa đời Ðường (được phong làm thánh trà với tác phẩm Trà Kinh) đã tôn lửa là “trà sư” gọi nước là “trà hữu” . Trà muốn được thật ngon phải đúng lửa, đúng nước... Cũng thể như người ta vậy, muốn thành quân tử phải có thầy hay bạn tốt.
 
Còn vua Tống Huy Tông trong Ðại quan trà luận có phân loại nước rất rõ ràng: “Sơn thuỷ thượng, giang thuỷ trung, tĩnh thuỷ hạ” . Tức là nước pha trà ngon nhất là nước đầu nguồn suối, nhì là nước sông và thứ ba là nước giếng khơi. Còn người Hà Nội do địa thế không gần nguồn suối mà thuộc hạ lưu sông nên thường pha trà bằng nước giếng khơi hay bằng nước mưa. Mưa được khoảng 10 phút (khi đã hết bụi bẩn trong không gian), người ta mang bàn ra giữa sân gạch, lấy chậu sành to để lên trên bàn (hay trên nóc nhà ngói) hứng nước mưa, cất đi để dành. Tột bực có cụ Nguyễn Tuân với cách hứng nước sương trên lá sen buổi sớm.
 
Thưởng trà
 
Cách uống trà liên quan chặt chẽ tới nếp sống của các vị thiền sư, phù hợp nguyên tắc luôn tỉnh thức và quan sát của môn phái Thiền Minh sát Vipassana. Bằng cách ngắm hoa hoặc thanh tịnh nơi trà thất, họ thanh tịnh nhãn căn; khi lắng nghe tiếng nước sôi trong ấm đồng, họ thanh tịnh nhĩ căn; khi nhấm nháp từng ngụm trà nhỏ từ chén trà thơm tho, họ thanh tịnh khẩu vị và thiệt căn; khi tiếp xúc với những trà cụ trong sự tĩnh giác, họ thanh tịnh được xúc giác và thân căn; khi thâm tâm và lục căn thanh tịnh, họ thoát khỏi mọi ràng buộc của phiền muộn và tâm hồn trở nên thanh thản. Có lẽ đó chính là nghệ thuật thưởng thức trà giàu ý nghĩa nhất mà con người có thể có được.
 
Thời đại ngày nay, dù vui hay buồn khách cũng không thể từ chối một chén trà do chủ nhân dâng mời bằng hai tay. Dâng trà là một ứng xử văn hóa phổ quát biểu hiện sự lễ độ, lòng mến khách. Uống trà cũng là một ứng xử văn hóa, uống từng ngụm nhỏ để cảm nhận hết cái thơm ngọt của trà, cái hơi ấm thoát ra từ hai bàn tay nâng chén trà hoặc ủ nóng bàn tay trong mùa đông lạnh giá. Ðộng thái uống trà khiến người ta tĩnh tâm, như ăn có nhai, làm có nghĩ.
 
Các chân trà nhân Hà Nội ngàn xưa và ngày nay vẫn rất chú ý đến nghệ thuật thưởng thức trà với nhiều loại trà cụ cần thiết, để làm sao cho người uống cũng có thể cảm nhận và thể nghiệm về trà giống như các thiền sư.
 
Dùng thìa gỗ múc trà cho vào ấm được gọi là Ngọc diệp hồi cung. Ðể có được chén trà ngon thì bình trà và tách uống trà phải được làm ấm lên bằng nước sôi. Ðiều này có dụng ý là giữ cho nước trong bình pha luôn luôn có độ nóng cao nhất. Trà khô bỏ vào bình loại đất nung nhỏ cao cỡ 1/3 bình. Trà cụ dùng để xúc trà, lấy bã trà đều bằng tre khô hoặc gỗ thơm. Khi châm nước lần một gọi là Cao sơn trường thuỷ, dùng vòi nước sôi mắt cua giội từ trên cao xuống nhằm tạo ra một lực làm tan bụi bẩn trong trà. Người ta châm một ít nước sôi vào bình trà rồi chắt ngay ra, đổ đi nước đầu này để loại hết bụi bẩn trong trà và trà khô trong bình kịp thấm không nổi lềnh bềnh nữa. Trà nước hai là lần đổ nước thứ hai vào ấm hạ sơn nhập thuỷ, đổ nước cao tràn miệng bình để khi đậy nắp lại, bọt bẩn trào ra hết, rồi dội nước sôi lên nắp, cũng nhằm giữ nhiệt độ cao nhất cho ấm trà. Nước hai chính là nước trà chuẩn nhất được tạo ra trong vòng 60-90 giây này thực sự tạo ra mùi vị thơm tho tuyệt diệu từ các cánh trà.
 
Khi dùng trà, phải rót sao cho các chén trà đều có nồng độ như nhau bằng cách kê khít các miệng chén lại và đưa vòi ấm quay vòng đều các chén. Cách phổ biến trong truyền thống là rót ra chén Tướng (thường gọi chệch đi là chén Tống) rồi chia đều ra các chén quân. Cách này ngày nay ít dùng vì phần làm nguội trà, phần hơi mất thời gian.
 
Dâng chén trà theo đúng cách là ngón giữa phải đỡ lấy đáy chén, ngón trỏ và ngón cái đỡ miệng chén gọi là Tam long giá ngọc, người dâng trà và người nhận trà đều phải cung kính cúi đầu. Trước khi uống đưa chén sang tay trái, mắt nhìn theo, sau đó đưa sang phải (du sơn lâm thuỷ). Cầm chén uống trà phải quay lòng bàn tay vào trong, dâng chén lên sát mũi để thưởng thức hương trà trước, sau đó tay che miệng hớp một hớp nhỏ - Tay áo các quan lại phong kiến thường rất rộng cũng một phần vì lẽ dùng che miệng khi uống trà là vậy - Che miệng khi ăn, uống, cười, nói trong chèo, tuồng, trong đời sống người Việt xưa chính là một hành vi văn hoá. Người uống cũng phải chậm rãi mím miệng nuốt khẽ cho hương trà thoát ra đằng mũi và đồng thời đọng trong cổ họng, nuốt nước bọt tiếp lần một, lần hai, lần ba để cảm nhận.
 
Hội trà
 
Ngoài các cách uống trà từ đơn giản đến cầu kỳ trong các gia đình, người Việt xưa có các hình thức hội trà. Ðó là uống trà thưởng hoa xuân, uống trà thưởng hoa quý và uống trà ngũ hương. Hội trà là hình thức tụ họp cùng thưởng trà khi có trà ngon hay dịp đặc biệt, thường là của những người sành trà hay người cao tuổi.
 
Thưởng trà đầu xuân là thói quen của riêng các bậc tao nhân chốn kinh thành xưa kia. Trước Tết, đích thân các cụ đi chọn mua hoa đào, cúc, mai trắng, thủy tiên ở tận vườn (Quảng Bá, Nghi Tàm, Ngọc Hà) và tự chuẩn bị loại trà ngon nhất. Sáng mồng một, con cháu dành riêng cho cụ những giây phút đầu tiên để tịnh tâm và ngắm hoa thưởng trà, sau đó mới là cả đại gia đình cùng ngồi quanh bàn trà chúc thọ cụ và nghe lời dặn dò.
Uống trà thưởng hoa quý như hoa quỳnh, hoa trà cũng là cái thú của nhiều người ở nông thôn Việt Nam và Hà Thành. Ðó cũng là hình thức hội trà quanh chậu hoa quý vào tối hoa mãn khai của những người cao tuổi, đàm đạo thế sự và dặn dò lớp con cháu.
 
Trà ngũ hương chỉ giới hạn cho năm người. Khay uống trà ngũ hương thửa năm chỗ trũng, để năm loại hoa đang độ đượm hương nhất: cúc, sói, nhài, sen, ngâu. úp chén kín hoa, bưng khay để lên nồi nước sôi cho hương hoa bắt đầu bám vào lòng chén. Pha trà mạn ngon và rót đều vào từng chén, mỗi người tham gia sẽ phải đoán hương trà trong chén của mình và cùng nhận xét. Sau mỗi chén trà, người chủ trà lại hoán vị hương để ai cũng được thưởng thức hết cái tinh tuý của năm loại hoa.
 
Cách uống trà ngũ hương và uống trà ngắm hoa xuân chỉ người Hà Nội mới có. Nhưng uống trà ở nông thôn hay thành phố cũng tồn tại các hình thức chung là quần ẩm - ba người trở nên cùng uống, đối ẩm - hai người uống với nhau và độc ẩm - một người.
Nhà văn Nguyễn Tuân sinh thời có nói: Chỉ có người tao nhã, cùng một thanh khí mới có thể cùng nhau ngồi bên một ấm trà. Vậy người bạn tri kỷ cùng ta uống trà hẳn phải là người bạn hiền, chỉ cần đưa mắt là hiểu lòng nhau, lấy gì mà mua cho được ở cõi đời còn đầy ô nhiễm và phiền muộn này? Có duyên phận lắm mới được cùng nhau hạnh ngộ với người tri kỷ bên một chén trà quý là vậy.
 
Văn hóa trà nay
 
Ngày nay, mời uống trà là biểu hiện đầu tiên đã trở thành quy luật của lòng hiếu khách, tôn trọng khách trong mọi gia đình người Việt. Kỵ nhất là tiếp khách bằng những chiếc tách hay chén còn ngấn nước trà cũ thành vòng nâu vì người trước uống xong úp xuống luôn. Cũng ngại khi chủ nhân ghé miệng vào vòi ấm thổi phù phù vì vòi tắc hoặc ấm trà đãi khách đã nhạt. Chén trà tiếp khách là thể hiện những tình cảm tổi thiểu nhất nên không thể tuỳ tiện, coi thường dù không nhất nhất phải là loại trà thượng hảo hạng.
 
Những năm gần đây, Hà Nội có hàng nghìn quán trà trên các vỉa hè, chưa kể những người bán dạo chỉ với cái ấm và cái làn xách tay. Hà Nội đang có nhiều cách uống trà. Phố Hàng Ðiếu thành ra phố bán mứt sen và trà khô, người ta gọi chung là trà Thái (trà Tân Cương), chỉ có một xã Tân Cương nhỏ bé mà sản lượng trà lớn đến thế? Ngày nay, với 500 đồng là có thể mua được một ấm trà sen đóng trong túi nilon, nhưng là hương sen nhân tạo. Không cẩn thận, bạn sẽ mua phải trà lẫn bã đã phơi khô, búp ổi hay hạt cau khô...
 
Cách đây ba năm, Hà Nội và các thành phố khác khởi đầu với hàng loạt biển vàng của trà Lipton, kế tiếp là biển xanh của Dimah, và gần đây là những đèn lồng đỏ của trà Ðài Loan và Trung Quốc... Sự thành công của những nhãn mác trà ngoại đó cho thấy, từ lâu lắm rồi, người ta vẫn mong chờ một điều gì đó có thể làm cân bằng cuộc sống hiện đại cuồn cuộn chảy; hoặc giả người ta vẫn thấy rất thú vị khi được lặp lại một thú ăn chơi mang tính chất quý tộc hoài cổ chốn kinh kỳ xa xưa. Nam thanh nữ tú có yêu trà Việt Nam đến mấy cũng không thể ngồi lê ở các quán cóc mà uống trà, họ cần có những không gian lịch sự để trò chuyện và cảm thấy được tôn trọng... Nhưng trong những nơi đó chỉ có thứ trà vừa chua vừa ngọt, ít hương kém vị, vừa uống vào đã tuột hết mùi vị làm sao so được với trà mạn, trà sen, trà hoa nhài, hoa sói... thứ trà mà người xưa thường ví đi tám dặm đường còn ngọt trong cổ.
 
Sẽ có người thở dài: Tìm đâu ra hương trà Việt Nam?
 
Cách đây năm năm, tại một ngõ nhỏ nhà B6 - Thanh Xuân Bắc - Hà Nội xuất hiện một quán trà của ông giáo Lư. Quán chỉ gồm những chiếc ghế con trên vỉa hè, thứ bày bán cũng chỉ là vài chiếc kẹo lạc, kẹo vừng... Nhưng thứ hấp dẫn khách chính là những loại trà ngon mà chính ông giáo Lư đã tự tay sao ướp: trà nhài, trà cửu cúc, trà mộc, trà ngũ hương, trà sen.
 
Sở dĩ làm được như vậy bởi cụ Lư là người hầu trà cho ông cụ thân sinh từ khi còn nhỏ. Cụ thân sinh ông vốn là người nghiện nặng trà và cả đời chỉ uống duy nhất thức uống đó. Mấy chục năm chỉ đun cành thông khô nấu nước pha trà, hương trà đã ngấm vào máu ông. Cái ngõ nhỏ của cụ Lư từ 7h sáng đến 11h trưa là nơi là nơi các cụ hưu đàm đạo chuyện thế sự, trao đổi về trà. Từ 18h đến 23h hàng ngày là nơi thanh niên, sinh viên uống trà, cùng nghe cụ Lư nói chuyện về trà và giải những câu đố vừa học vừa chơi cả đời ông giáo Lư cóp nhặt. Rất nhiều người đến đây chỉ để hỏi chuyện về trà và nói chuyện cùng cụ già 72 tuổi nhưng còn rất minh mẫn này. Giữa thời đại kim tiền này, một địa chỉ văn hoá như thế được duy trì thật đáng trân trọng.
 
Sau tết Nguyên đán vừa rồi, Hà Nội lại có thêm một địa chỉ văn hóa trà vô cùng đặc sắc là Hiên Trà Trường Xuân-180 Yên Phụ. Người chủ của Hiên trà là nghệ nhân Trường Xuân, 72 tuổi. Sinh trưởng trong một dòng họ năm đời làm nghề ướp hương trà nổi tiếng ở Hà Nội. Không ít người còn nhớ hương vị của Ðinh Dược trà nổi tiếng ở cửa hàng Diệu Xuân của gia đình ông. Mục đích cuối cùng của cả đời ông là khôi phục và tôn vinh văn hoá trà Việt Nam. Ông đã dành toàn bộ cuộc đời này cho việc đi suốt các hành lang chè của Việt Nam, nghiên cứu về trà đạo Nhật Bản, Trung Quốc và văn hoá thưởng trà của người Việt.
 
Hiên Trà hội tụ các sản vật trà thơm ngon nổi tiếng từ Tân Cương, La Bằng, Quan Chu (Thái Nguyên) đến Mộc Châu (Sơn La), Nậm Ty, Lũng Phìn (Hà Giang). Từ các loại trà ướp hương hoa (sen, nhài, cúc, ngâu, sói... ) đến các loại trà bổ dưỡng như mật ong tâm sen trà, mật ong nhân sâm trà, mật ong đại tảo liên nhục trà... Không chỉ dừng lại ở việc thưởng trà, Hiên trà Trường Xuân còn là nơi dạy dỗ, hướng dẫn, trao đổi, đàm đạo về trà và nghệ thuật pha trà... Ðây cũng dần trở thành một nơi diễn ra các sinh hoạt văn hoá nghệ thuật như triển lãm ảnh, tranh nghệ thuật, triển lãm thư pháp, trưng bày sách và các tiêu bản về trà, các cuộc nói chuyện về trà...
 
Ðổ vốn liếng của cả cuộc đời vào Hiên Trà, nhiều người cho rằng đó là một cách kinh doanh khá mạo hiểm. Nhưng Hiên Trà đang ngày càng được nhiều bạn trẻ tìm đến bởi 27 loại trà Việt Nam rất đậm đà, khung cảnh rất đẹp và bất kỳ lúc nào họ cũng có thể được hai bố con chủ nhân trực tiếp hướng dẫn và giảng giải mọi khía cạnh liên quan đến văn hoá trà.
 
Ngày Hiên trà ra mắt, ông Trường Xuân rớm lệ: “Tôi chấp nhận những rủi ro trong kinh doanh bởi mục đích chính của tôi là khôi phục một nền văn hoá trà mà bấy lâu chúng ta sao nhãng... Tôi tin là ngày càng có thêm nhiều người Việt Nam yêu trà Việt Nam” .
Ai níu hương trà phôi pha?
 
Một chuyên gia nước ngoài nhận xét, ở Việt Nam, ngoài lúa gạo và cà phê thì chẳng có sản phẩm nào lợi thế hơn trà khô. Trong khi gạo và cà phê. đang trở thành mặt hàng nông sản có tiếng trên thế giới, còn chè thì chưa.
 
Nếu như vào đầu thập kỷ 90, cả nước chỉ tập trung vào một đầu mối xuất khẩu chè duy nhất là Tổng Công ty Chè Việt Nam (Vina Tea) thì sau 10 năm, Việt Nam có 124 đầu mối xuất khẩu chè thuộc rất nhiều ngành nghề và lĩnh vực khác nhau. Nhờ vậy, cây chè Việt Nam đã thâm nhập 43 nước thay vì 25 nước như trước đây, đưa nước ta thành một trong 10 nước xuất khẩu chè hàng đầu thế giới. Ðến nay, diện tích cây chè cả nước đạt 90 nghìn ha, sản lượng đạt 327 nghìn tấn/năm. Ðặc biệt, năng suất đã đạt 1 tấn khô/1 ha, xấp xỉ năng suất trà bình quân thế giới.
 
Tuy nhiên, vẫn còn một nghịch lý là nước ta có nền văn hoá trà lâu đời vào bậc nhất nhân loại nhưng về mặt văn hoá tư liệu thì chưa có những công trình nghiên cứu, sưu tầm có bề dày lịch sử liên tục và phong phú như ở Trung quốc, Ðài Loan, Nhật Bản... Ðó là lý do trà Việt Nam rất khó khăn để cạnh tranh chỗ đứng trên thị trường trà thế giới, khẳng định nền văn hoá trà phi vật thể vô giá của chúng ta.
 
Ðáng buồn, sản lượng tiêu thụ trà hàng năm của Việt Nam chỉ là 0,3 kg/người/năm, đứng sau rất nhiều nước không sản xuất trà. Với Hà Nội, mỗi ngày tiêu thụ bao nhiêu tạ trà, có bao nhiêu ẩm khách đến với trà như một sinh hoạt hàng ngày và là một hành động văn hoá hàng ngày?
 
Những “bảo tàng sống” về trà Việt Nam như cụ Lư, nghệ nhân Trường Xuân liệu có còn mấy ai biết tới, mấy ai có nhiệt huyết kế tục? Trà quý và người quý trà dần hiếm, đều rất dễ phôi phai. Các cụ già bảo tôi: Xem một người uống trà biết ngay người ấy thanh lịch đến mức nào khiến tôi không biết giấu đi đâu chén trà mới... một hớp đã nhìn thấy đáy của mình. Lớp trẻ chúng tôi bây giờ chỉ thích uống rượu bia, thích coca, uống trà ngoại, trà đá hơn trà thái Nguyên, trà Hà Giang...
 
Người ta có thể cãi nhau, đánh nhau vì rượu chứ có ai đánh nhau vì trà bởi uống trà làm người ta tĩnh tâm, hướng thiện, như ăn có nhai, làm có nghĩ. Có bao giờ lớp trẻ Việt Nam quay lại cái thời yêu nhau thế này: Tặng người ngàn dặm cách xa, cười dâng chỉ một âu trà thế thôi... Cả một nền văn hoá ẩm thuỷ độc đáo đang bị người đời lãng quên dần dưới lớp bụi thời gian ngày càng dầy mãi.
 
Có tìm hiểu về trà mới hay những người Việt Nam, nhất là người Hà Nội tâm huyết với cây trà còn nhiều lắm, nhưng con số ít ỏi quán trà thực sự Việt Nam ở cái thành phố vừa được phong danh hiệu vì hoà bình này vẫn còn đang bé nhỏ đến mức tủi phận. Ðến bao giờ thì số đông lớp trẻ của chúng ta thảng thốt nhận ra rằng: Nhanh lên để một nền văn hoá trà đậm đà hương sắc tự ngàn năm không kịp vụt cánh bay đi!?
 
 
Hồng Phúc

Cách uống trà
Phạm Đình Hồ (1768 - 1839)
 

Ta sinh trưởng đương lúc thịnh thời đời Cảnh Hưng, trong nước vô sự, các nhà quý tộc, các bậc công hầu, các con em nhà quý thích đều đua chuộng xa xỉ, có khi mua một bộ ấm chén, phí tổn đến vài mươi lạng bạc. Thường có nhiều người đến chơi các hiệu bàn trà, thăm dò các phố buôn, vác tiền hết quan mấy chục khác để mua lấy trà ngon. Lúc ngồi rỗi, pha trà uống với nhau, lại đánh cuộc xem trà đầu xuân năm nay sớm hay muộn, giá trà năm nay cao hay hạ. Kẻ thì ưa thanh hương, người thì thích hậu vị, kén hiệu trỏ tên, mua cho được trà ngon, bay khay chén ra nếm thử. Thậm chí có kẻ đặt tiền sẵn mua cho được hiệu trà Chính Sơn, gửi tàu buôn đặt cho được kiểu ấm chén mới lạ, cách hiếu thượng đến thế là cùng cực. Song cái thú uống trà tàu có phải chỗ đó đâu! Trà tàu thú vị ở chỗ tính nó sạch sẽ, hương nó thơm tho, buổi sớm gió mát, buổi chiều trăng trong, với bạn rượu làng thơ cùng làm chủ khách mà ung dung pha ấm trà tàu ra thưởng thức thì có thể tỉnh được mộng trần, rửa được lòng tục. ấy, người xưa ưa chuộng trà tàu là vì vậỵ Từ các đời gần đây trở xuống, thưởng thức trà tàu càng ngày càng tinh, vị trà nào khác, cách chế trà nào ngon, đều phân biệt kỹ lắm. Lò, siêu, ấm, chén lại chế ra nhiều kiểu thích dụng. Song chế ra nhiều thứ trà, kẻ thức giả cũng cho làm phiền lắm. Còn như nếm trà ở trong đám ruồi nhặng, bày ấm chén ở cửa chợ bụi lầm, lúc ồn ào đinh óc, vơ vẩn rộng lòng, thì dẫu ấm cổ đẹp đẽ, trà ngon ngát lừng, ta chẳng biết uống trà như thế có thú vị không? Giá có gặp ông tiên trà, thì cũng cho lời nói ta làm phải .
 
Mùa thu năm Mậu Ngọ (1798), ta dạy học ở thôn Khánh Vân, Tổng Hà Liễu, các học trò kinh thành cũng thường gửi quà về hỏi thăm, tuy cơm rau nước lã không được dư dụ cho lắm, nhưng trà tàu thì không lúc nào thiếu .
 
Từ đời Khang Hy trở về sau, uống trà tàu mới đổi ra pha từng chén nhỏ, chứ không hãm ấm to nữa, vì uống trà, ấm chén cốt cho nhỏ, mỏng, khi pha mới nổi hương vị. Vòi ấm thẳng thì nước không đọng, mặt đĩa phẳng thì chén không nghiêng, rế lò dầy mà lỗ thưa thì than lửa không bốc nóng quá, lòng ấm siêu lồi lên và mỏng thì sức lửa dễ thấu, chóng sôị ấy, cái cách chế bàn trà uống nước, mới đầu còn thô, sau tinh dần mãi rạ Gần đây lại có chế ra thứ siêu đồng cũng khéo, nhưng khi kim khí bị hỏa khí nó hấp hơi, thường có mùi tanh đồng, không bằng dùng siêu đất, pha trà tốt hơn. Song các nhà quyền môn phú hộ khi uống trà lại lười không muốn pha lấy, thường thường họ giao cho tiểu đồng pha chế tất cả, dùng siêu đồng cho tiện và lâu hư, như thế không phải bàn làm chi nữa .
 
Khoảng năm Cảnh Hưng, ở Tô Châu có chế ra một thứ hỏa lò và một thứ than tàu đem sang bên ta bán, đều là những đồ dùng của khách uống trà cần đến, người ta đua nhau muạ Song gần đây đã có người biết cách chế ra, cũng bắt chước luyện than mà hầm lửa, nắm đất mà nặn lò, so với kiểu của Trung Hoa chẳng khác gì, người ta cũng ưa chuộng.
 

(Trích trong Vũ Trung Tùy Bút của Phạm Đình Hồ)

Cảm ơn NhiNhi đã bổ túc cho tiêu đề này được thêm phần phong phú. 

Trà Nhật chỉ là một loại trà xanh nghiền nát ra và khuấy với nước, do các thiền sư Nhật sang học ở Tàu hồi thế kỷ trước rồi về nước cứ như vậy mà dùng, lúc đó bên Tàu cũng có trà xanh khuấy như vậy. Rồi có Thiền Sư hiệu Rikyu lập thành những quy tắc và kiểu cách để trở thành Trà Đạo. Ai muốn tìm tòi về Rikyu thì có thể mượn cuốn DVD Rikyu để xem cho biết từ nguyên thủy của Trà Đạo tại các tiệm cho thuê DVD Video. Nhưng xin báo là uống trà bột Nhật Bản DỞ chịu không nổi.

vvn cũng không khoái trà xanh của Nhật mấy.

Cái lắc léo nằm ở chữ "trà".

Nhiều người thích uống hồng trà thì chê trà xanh là tanh vì không ủ nên còn mùi lá.
Nhiều người thích uống trà xanh thì lại chê trà huế là tanh vì nấu thẳng từ lá, không sao không ủ.
Nhiều người chỉ thích trà sữa, trà lipton thì chê trà xanh trà vàng gì cũng không ngon.
Nhiều người thích trà Tàu thì chê trà Nhật là dở không chịu nổi .

Tuy nhiên cả mấy nhóm người trên hiếm ai chê sinh tố rau má là là tanh, hay sữa đậu nành là dở, thậm chí "wheatgrass" là không chịu nổi.

Tại sao? Vì các món uống đó may mắn không bị gọi là "trà rau má" hay "trà sữa đậu nành".

Cho nên nếu có mấy chục triệu người "nghiện" trà xanh Nhật, hay món sữa chua "hôi rình" của Mông Cổ, hay món "phó mát thối tai" của Thuỵ Sĩ thì chắc nó cũng ngon thiệt mà tại mình chưa biết thưởng thức thôi.

Nếu đừng thèm gọi trà xanh Nhật là trà, và cũng chẳng bận tân đến trà đạo, trà điếc gì, may ra ta "cảm" được cái ngon của một loại thức uống từng vang bóng một thời dưới cái tên "Trà Vương Tiễn" gắn liền với các tên tuổi huyền thoại như trà thần Lục Vũ, Lô Đồng...

Vấn đề khẩu vị mỗi người tôi không thảo luận ở đây, cảm phiền bạn nhé.

Để tiếp tục với chủ đề mạn đàm về trà, xin được gửi tiếp lên đây một bài tản mạn về trà của Lý Lạc Long để các bạn tham khảo.


Tản mạn về Trà & Trà Đạo

Anh marcel cho Ct.Ly kèm thêm vài bài về Trà đạo đây nhé

Chiêm nghiệm vẻ đẹp qua một tách trà





Bài & ảnh: THU THỦY

Tại lễ hội văn hóa Việt - Nhật vừa qua, khách thăm quan không khỏi ngỡ ngàng trước trà thất do quán trà Kissaten của người Việt thiết kế ngay trong phòng khánh tiết của hội trường Thống Nhất, được các nghệ nhân trà đạo Nhật Bản hết lời khen ngợi.

Thiền sư Amano Koshun, nghệ nhân đến từ kinh đô cổ Kyoto cho biết ông đã từng đi biểu diễn trà đạo ở nhiều nước trên thế giới, cả ở những nước có truyền thống sử dụng trà lâu đời  như Trung Quốc, Đài Loan, nhưng không ở đâu có thể trong một thời gian ngắn (1 ngày) có thể dựng nên một trà thất in đậm phong cách Nhật đến như vậy, người Việt Nam quả thật rất am hiểu về Trà đạo Nhật Bản. Ông và các nghệ nhân cùng đi đều rất hài lòng với trà thất này và thật hào hứng được trình diễn nghi thức trà lễ tại trà thất này. Khách Việt, trong mấy ngày lễ hội, vốn hiếu khách pha lẫn với tò mò đã xếp hàng rất đông để được thưởng thức một tách trà Nhật do chính nghệ nhân nổi tiếng của Nhật phục vụ, điều mà lâu nay chỉ được đọc trên sách vở.

Thiền sư Amano Koshun đang chuẩn bị cho buổi trà lễ

 

Trà đạo được xếp vào hàng những nghệ thuật độc đáo nhất thế giới. Trà đạo đóng vai trò lớn lao trong sinh hoạt tinh thần và xã hội Nhật suốt nhiều thế kỷ. Tham dự vào nghi lễ nghiêm trang này thường chỉ gồm nghệ nhân pha và rót trà, những người ngồi chứng kiến rồi thưởng thức tách trà vừa pha xong. Mỗi người phải có một cách ứng xử thích đáng, bao gồm từ cách ngồi đến động tác, từ nét mặt đến cách thức nói năng. Nét đẹp trong nghi thức trà đạo vốn bị chi phối bởi các chủ thuyết Thiền, cũng như các loại hình nghệ thuật khác ở Nhật.
Từ xa xưa, trà đạo là nghi lễ không thể thiếu trong các buổi đàm đạo của giới triết gia và nghệ sĩ. Dần dà, lệ trà đàm bắt đầu lan sang nhiều tầng lớp khác trong xã hội. Từ thế kỷ 16-17, trà đàm bắt đầu thịnh hành trong giới quyền quý và kiếm sĩ (samurai). Trà đạo cũng đi vào thú tiêu dao của người Nhật ở các tầng lớp khác sau những lo toan, bận rộn thường nhật, được cử hành tại những nếp nhà xây riêng, gọi là trà thất. Theo nhiều sử sách, nếp trà thất đầu tiên được dựng nên tại Nhật là vào năm 1473. Mọi trà thất đều được kiến trúc bình dị, khiêm nhường, cả trong lẫn ngoài đều gợi cho ta liên tưởng tới những nếp lều tiều tụy của các bậc hiền sĩ ẩn dật, mang lại cho ta cảm giác thư thái, nhẹ nhàng của một người vừa trút bỏ được gánh nặng âu lo thường nhật.

Các vị khách Nhật chờ tham dự trà lễ

 

Trang trí cho một trà thất thường chỉ là một bức liễn, ghi một câu danh ngôn của một triết gia, một bức họa cổ và một bình hoa. Câu danh ngôn có khi chỉ là một hoặc hai chữ Hán được viết theo bút pháp Thiền, vì vậy, có khi nhiều người không đọc nổi và cũng không hiểu hết hàm ý của câu danh ngôn đó. Cách bài trí trà thất và thú uống trà là công lao của hai nghệ nhân danh tiếng trà đạo Joo (1503 -1555) và Shenno Soeki (1521-1591), thường nổi danh với biệt hiệu Rikyu. Tất cả các nghệ nhân trà đạo, nhất là Rikyu đều là những Thiền sư cao thâm. Mọi lễ nghi và cách bài trí đều thấm đượm Thiền lý. Phòng uống trà (sukiya) chỉ rộng khoảng 8 thước vuông. Các nhà thiết kế Sukiya hẳn muốn gợi liên tưởng đến giáo lý của nhà Phật - phủ nhận trọng lượng và thể tích thật của vật khi đã thực sự đạt ngộ - nên mới ấn định kích thước nhỏ hẹp như vậy cho phòng uống trà.

Dụng cụ pha trà và trà bột Nhật Bản

 

Ánh sáng yếu hắt ra từ một vuông cửa nhỏ sát trần, gợi cho khách thưởng trà cảm giác thư thái bởi được ẩn tịch trong bóng tối huyền ảo... Theo người Nhật, muốn thư giãn cần có một bầu không khí tranh tối tranh sáng, một sự sạch sẽ và thanh tịnh tột cùng. Chuẩn mực thẩm mỹ đó còn được áp dụng vào kiến trúc bên ngoài trà thất. Quanh trà thất nào cũng có một khoảnh vườn nhỏ, một lối đi nhỏ rải sỏi, giúp khách đến dự trà đạo thư giãn, giũ bỏ bụi trần, dồn hết tâm trí vào việc thưởng thức tách trà thơm ngát. Cả ngọn đèn lồng cũ kỹ soi đường trong buổi chiều hôm, chiếc bồn đá đựng nước rửa tay (tất cả khách đều phải rửa tay, thậm chí thay áo trước khi bước vào trà thất), khung cửa ra vào chỉ cao 90 cm khiến người ta phải cúi mình bước qua - tất cả đều như góp phần làm tăng thêm tâm trạng thanh thản cho khách. Kiếm sĩ (Samurai) khi đến trà thất cũng phải gác kiếm ở ngoài. Vào phòng, khách vái chào, xong ngồi xuống gối, chủ bước ra đón cũng cúi rạp người vái chào đáp lễ. Bên tai khách bắt đầu nghe tiếng reo của nước sôi. Trong khi chờ đợi, khách chăm chú theo dõi, quan sát mọi cử động chậm rãi, từ tốn, cẩn trọng của nghệ nhân cùng những dụng cụ pha trà giản dị, nhưng vô cùng tinh tế.

Bánh dày Nhật có tên là Sakura Mochi

 

Bữa trà bắt đầu bằng một tách trà đặc. Chủ rót trà ra tách, nâng bằng hai tay mời. Khách vái chào, đón tách trà từ tay chủ, đặt lên lòng bàn tay trái, dùng tay phải khẽ xoay tách trà sao cho thấy được hoa văn đẹp nhất của tách trà, sau đó uống thật từ tốn ba ngụm, vừa uống vừa thưởng thức bánh ngọt, thường là một loại bánh dày Nhật có tên là Sakura Mochi, trông như những bông hoa anh đào chớm nở thật xinh xắn. Nước sôi dùng để pha trà phải nấu bằng than gỗ anh đào. Trà được dùng là trà xanh được nghiền thành bột. Điểm đặc sắc của trà xanh Nhật so với trà Việt Nam là trà xanh tuy đã qua chế biến nhưng vẫn giữ nguyên sắc xanh biếc của búp trà non, khi được pha trong một chiếc tách bằng đá màu đen, sắc xanh ấy trông thật tuyệt. Để giữ được sắc xanh nguyên của búp trà non, người Nhật trồng trà trong bóng râm, cây trà hầu như không được tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Sau những ngày đông tuyết giá, khi mùa xuân vừa về, những lộc non vừa nhú đầu tiên được hái, để thẳng lá chứ không se lại như ở ta, rồi phơi khô, lấy hết gân lá, nghiền thành bột mịn trong cối đá. Sắc xanh của trà giữ được có lẽ là do lộc non chưa kịp tiếp xúc với ánh nắng nên lượng tanin thấp, vì vậy trà không bị đen lại khi chế biến như trà của ta.

Một bình hoa đẹp không thể thiếu trong trà thất

 

Nếu tinh ý, khách thưởng trà người Việt cũng sẽ nhận ra rằng trà Nhật rất thơm nhưng không chát bằng Xuân trà Thái Nguyên của ta mặc dù được pha rất đặc. Nếu bạn chưa có dịp được thưởng thức một tách trà theo đúng phong cách Nhật thì mời bạn hãy ghé lại trà quán Kissaten, số 361/21/2 Nguyễn Đình Chiểu vào buổi hoàng hôn. Tại đây, có thể, bạn còn có được cuộc đàm đạo với bà Kim Nguyệt, chủ quán trà, một phụ nữ thông minh,  lịch lãm, am tường về trà đạo, người vốn là hướng dẫn viên du lịch quốc tế.
Ý nghĩa của trà đạo được thể hiện qua câu danh ngôn nổi tiếng của Nhật: "Trà đạo là chiêm nghiệm vẻ đẹp dưới ánh sáng mờ nhạt của ngày thường”. Cuộc sống công nghiệp hối hả khiến người Nhật hầu như chẳng còn thời gian cho những thuần phong mỹ tục xưa, nhưng với trà đạo thì lại khác.  Do đã bám rễ rất sâu trong tâm thức người Nhật từ nhiều thế hệ nên  trà đạo vẫn được trân trọng, giữ gìn và phát triển. Người Nhật cho rằng trà đạo giáo dục cho mỗi người đức giản dị, sự hồn nhiên và tác phong chững chạc. Thông qua việc tiếp thu các nghi lễ nghiêm ngặt, người Nhật còn học được sự ngăn nắp, trọng kỷ luật và tuân thủ các quy chế xã hội, Trà đạo là  một trong những nền tảng vun đắp tình cảm dân tộc trong tâm thức người Nhật. Sự giao lưu văn hóa giữa các nước ngày nay quả thật bổ ích cho bất kỳ ai muốn học hỏi, khám phá những vẻ đẹp truyền thống của các dân tộc khác, làm dày thêm vốn sống cho chính mình, đồng thời cũng giúp ta hiểu người hơn, dễ thành công hơn trên đường hội nhập với thế giới.

 
1. Phong phú các loại trà

Từ xa xưa, trà (hay chè) đã được biết đến không chỉ như một thứ nước giải khát thông dụng, bồi bổ sức khỏe mà còn có tác dụng chữa và ngăn ngừa một số lọai bệnh.

Trước đây, nguyên liệu dùng để chế biến trà chủ yếu lấy từ cây chè. Chúng ta hay gọi nôm na lọai trà nấu từ lá chè tươi là trà xanh, lọai lá trà đã qua chế biến là trà đen. Song, tùy thuộc vào từng vùng khí hậu (nhiệt đới, ôn đới…), miền thổ nhưỡng (chất liệu đất), phương thức chăm sóc, cách thu hái, chế biến (phương pháp sao tẩm, các lọai hương liệu dùng để ướp…) mà người ta chia trà ra nhiều lọai khác nhau. Ví dụ như trà ướp sen thì gọi là trà sen, ướp lài thì gọi trà lài, trà được sao chế từ những búp non là trà búp…Ở Trung Quốc có một lọai trà chỉ lấy những cái nõn mới nhú của cây trà để chế ra một thứ trà tiến vua gọi là trà Long tĩnh.


Chất lượng cây chè tùy thuộc rất nhiều vào vùng đất. Từ đó mà có những lọai trà nổi tiếng thế giới như Trung Quốc có trà Tân Cương, Liên Xô (cũ) có trà xanh Gruzia, Ấn Độ với trà đen…Ở Việt Nam, Miền Bắc là trà Thái Nguyên, trà Phú Thọ, Miền Nam có trà Đà Lạt, trà Bảo Lộc …

Cùng với sự phát triển và hội nhập rộng rãi kinh tế xã hội, ngành chế biến trà trong nước và thế giới cũng bung ra với những bước tiến ào ạt về số lượng và chất lượng. Khái niệm về trà hiện nay không còn bó hẹp trong phạm vi các lọai trà chế biến từ cây chè.

Nhiều lòai thảo dược được trưng dụng để bổ sung vào danh sách các lọai trà đang có mặt trên thị trường. Có thể ai đó phàn nàn rằng, mấy thứ cây cỏ đó làm lệch khái niệm tinh khiết của trà; rằng, đã là trà thì chỉ có thể được chế biến từ cây chè. Song, với định nghĩa, trà là thứ sản phẩm dùng để giải khát và chữa bệnh thì bất cứ thứ gì na ná đều có thể gọi là trà. Do vậy, thị trường trà đang nở rộ với vô số loại trà thảo dược uống liền : trà Atiso, trà khổ qua, trà cỏ ngọt, trà trái nhàu, trà linh chi, trà dây, trà đắng v.v…

Theo quảng cáo trên bao bì sản phẩm, lọai nào cũng rất tốt cho sức khỏe và có công dụng chữa bệnh: trà đắng nhuận gan, trà khổ qua mát phổi, trà dây giảm béo, trà cỏ ngọt tốt cho người bị bệnh tiểu đường, trà linh chi hạ cholesterol trong máu v.v…Ai có dịp sang Trung Quốc sẽ được thưởng thức trà hoa cúc, trà sinh thái, trà ô long v.v…, thứ nào cũng được nhà sản xuất quảng cáo là ngăn ngừa bệnh tật, đẹp da, kéo dài tuổi thọ…

Lọai trà Long tĩnh không chỉ pha nước uống mà còn dùng để nấu canh gà, canh tôm, xào trứng…là những món ăn rất bổ dưỡng. Nếu ngâm với sơn tra, nhân trần thì sẽ thành lọai thuốc dùng cho người cao huyết áp. Hoặc món canh từ trà hoa tam thất giúp những phụ nữ mới sinh mau lại sức, rượu ngâm trà hoa tam thất thì dành cho người ốm yếu, suy nhược cơ thể …

Phần bã trà sau khi pha nước được tận dụng làm phân bón rất tốt cho cây, hoa cảnh, đặc biệt là hoa phong lan. Người Trung Quốc còn dùng bã trà khô làm gối, với tác dụng an thần, tạo giấc ngủ ngon và sâu hơn. Lọai bã trà Long tĩnh thì được nghiền nhỏ, trộn đường, làm thành một lọai kẹo trà có mùi vị thơm ngon, bùi và béo như kẹo vừng.

Lại nữa, do công việc bận rộn, nhiều người không có thời gian để pha, đợi cho trà ngấm. Thế là nhà sản xuất nghĩ ra cách chế biến các lọai trà có thể uống liền mà không cần qua các công đọan pha chế rườm rà. Có hai lọai trà uống liền mang tính đột phá trong phong cách dùng trà: Trà túi lọc và trà hòa tan.

Như tên gọi, trà túi lọc là lọai trà đen xay thành bột, đựng trong những cái túi nhỏ. Riêng việc tìm ra công thức chế biến lọai túi này cũng mất nhiều công sức. Túi lọc phải giữ được hương vị trà, phải chống ẩm, chống mốc, chống thẩm thấu cho trà và hương liệu, lại phải bảo đảm an tòan thực phẩm. Với chức năng “lọc”, khi pha, chỉ có trà tan vào nước, còn bã trà vẫn giữ nguyên trong túi. Mỗi túi trà có khối lượng 5 g, đủ cho một ly 100 – 200 ml, tùy khẩu vị từng người. Hiện nay trên thị trường, ngòai trà Lipton nhãn vàng nổi tiếng, các lọai trà thảo dược khác như actiso, trà thanh nhiệt, trà linh chi v.v…đều là lọai trà túi.

Lọai thứ hai là trà hòa tan: Trà được xay thành bột, tinh chiết, lọai bỏ chất không tan rồi sấy khô, tẩm ướp hương liệu, chất bảo quản, chất tạo vị…Mỗi gói trà có khối lượng từ 10 - 20 g. Thêm vào 100 – 200 ml nước sôi là có một ly trà : Trà chanh, trà gừng, trà xanh, trà chanh dây v.v…Tùy theo sở thích, khách hàng có thể chọn lọai trà có đường hoặc không đường, trà nguyên chất hay ướp hương liệu, trà chanh hay trà thường v.v.

Ngòai ra, còn có trà giải cảm, trà thanh nhiệt, trà hà thủ ô… gồm một số vị thuốc nam thông dụng, có tác dụng chữa bệnh : trà giải cảm để giải cảm, trà thanh nhiệt hạ huyết áp, trà hà thủ ô làm đen tóc, bổ thận tráng dương ….

Để thỏa mãn thị hiếu khách hàng, cùng một lọai nguyên liệu, nhà sản xuất có thể đưa ra nhiều lọai sản phẩm trà khác nhau. Ví dụ như trà actiso có hơn 10 lọai : trà hòa tan, trà túi lọc, trà bông actisô, trà rễ, trà khúc lát….Khối lượng, kiểu đóng gói, bao bì, mẫu mã, phầm cấp …cũng đa dạng và phong phú.

Thật là tiện lợi.

2. Pha trà ...cũng lắm điệu nghệ
 
Giống như các lọai nước giải khát khác, trà ngon hay dở tùy thuộc vào khẩu vị của từng người. Có người thích lọai trà Bắc pha thật đặc, uống vào chát sít cổ họng. Người khác lại chuộng trà Nam của Đà Lạt hay Bảo Lộc, lá to, cánh dày, được sao tẩm với các lọai hoa như hoa lài, hoa sen, hoa ngâu…Lọai trà này không chát, không đắng mà có khi lại hơi ngọt. Khi pha, nước rất đẹp và được nước. Pha đến lần thứ 3, thứ 4, màu nước vẫn sánh.

Cũng là trà Bắc nhưng nhiều người thích để “mộc”, kẻ lại chuộng lọai ướp hương v.v…Ngày xưa, các xứ sở trà có lọai trà “móc câu” nổi tiếng với “một tôm hai lá” : Người ta chỉ hái búp đầu (tôm) và 2 lá gần kề. Khi sao, lá trà quăn lại thành hình móc câu. Lọai trà này thơm mùi đặc trưng, đẹp nước. Khi uống, mới đầu thấy chát nhưng vị ngọt đọng trong cổ rất lâu. Chỉ một chén trà đủ làm cả người bừng bừng sảng khóai.

Lại có lọai trà cổ thụ hàng trăm năm tuổi của vùng Hà Giang, có nơi gọi là trà Tuyết san. Tuy vị đắng, chát và đậm nhưng khi uống vào thì thấy tỉnh táo và khoan khóai hẳn lên nên được coi là trà quí. Song, hiện nay rất hiếm lọai trà này. Chỉ thỉnh thỏang chủ nhà làm một ít để dành riêng uống hay biếu bạn bè.  Phần nhiều trên thị trường chỉ có “trà móc câu”, trà Tuyết san giả.

Khi có trà ngon, phải biết cách pha thì mới được nước ngon. Làm thế nào để được nước trà ngon ? Theo những người sành trà, cần phải chú ý các yếu tố sau :

a. Ấm và chén:

Có rất nhiều loại ấm để pha trà nhưng dùng ấm sành hoặc ấm sứ là tốt nhất vì giữ được nhiệt lâu. Hiện nay, tại các quán trà, người ta dùng nhiều lọai chén với những tên gọi và phân lọai cầu kỳ như thứ nhất là ấm Thế Đức gan gà, thứ nhì Lưu Bội, và thứ ba là Mạnh Thân. Nhiều quán còn quy định màu sắc cho ấm pha trà. Ví dụ như muốn thưởng thức trà thật ngon thì màu ấm phải là màu gan trâu, gan gà, chu sa…Hình dáng ấm pha trà có những kiểu chính là: trái lê, trái cau, trái hồng, trái nhót…Các loại chén uống trà chủ yếu có 2 lọai : chén Tống (cao và thuôn) và chén Quân (thấp và rộng hơn). Phú quí sinh lễ nghĩa là vậy.

Trong khi đó, các cụ ở nông thôn thì vẫn chuộng ấm trái quýt và chén hạt mít, hay còn gọi là chén mắt trâu. Hoặc ở thành phố, có khi người ta pha trà vào các bình nhựa hoặc bình inôc có sẵn một cái giỏ lọc để chứa bã trà. Ở phía Nam người ta thích dùng lọai trà đá, uống trong những cái ly cối to đùng. Đơn giản vậy mà cũng đâu có kém ngon.

b. Nước dùng để pha trà:

Tốt nhất là nước mưa. Nước mưa hứng ngay giữa trời là sạch nhất. Có thể dùng nước giếng mà là giếng đá ong càng tốt. Ngày xưa, những nhà giàu có thường cho người đi thu gom những hạt sương đọng trên tàu lá sen. Đó được coi là thứ nước đặc biệt, tinh khiết. Ở thành phố thì phải dùng nước máy. Nước máy phải để một thời gian cho bay hết mùi hoá chất khử trùng. Có thể dùng nước tinh khiết hoặc nước qua các bình lọc nước. Khi đun nước dùng bếp than hoặc bếp ga  để tránh các mùi lạ thấm vào nước như mùi khói, mùi dầu hỏa…Trà thơm quí đến mấy mà nước lẫn mùi lạ thì không thể ngon được.

c. Pha trà:  

Trước khi pha phải rót ít nước sôi  tráng ấm, đổ đi rồi mới cho trà vào. Dùng thìa tre hoặc thìa gỗ để múc trà, không nên dùng thìa kim lọai. Lần đầu rót một ít nước sôi tráng qua lớp trà rồi đổ đi, coi như “rửa” trà. Sau đó rót thêm nước sôi ngập lớp trà, để vài phút cho ngấm. Đến lần thứ 3 thì mới rót đầy ấm. Sau đó để chừng 2-3 phút thì có thể thưởng thức.

Lại nữa, không phải trà nào cũng dùng nước thật sôi. Các cụ sành trà rất khắt khe với nhiệt độ nước. Ví dụ lọai  trà mộc thì nước sủi tăm là được (khỏang 80 độ C),  nước pha trà hương chỉ cần sôi lăn tăn.  Các lọai trà dược liệu cũng chỉ cần nước gần sôi…Không nên dùng nước sôi sùng sục để chế vào trà vì có thể làm “cháy”,  khiến trà trở  nên chát.

d. Rót trà:

Nên tính xem bao nhiêu người uống thì ước lượng số nước sôi cần rót. Thông thường, nhà sản xuất đã tính sẵn số nước trong ấm vừa đủ cho số chén đi kèm trong bộ ấm chén. Nhưng nếu số người uống ít hơn thì không cần rót đầy ấm. Muốn uống nữa, rót tiếp nước sôi. Làm như vậy để trà khỏi chín nhừ không mất đi hương vị, lại tránh bị nồng.

Chú ý khi rót trà, chỉ rót mỗi chén một ít. Khi xong lượt đầu sẽ rót tiếp lượt hai. Như vậy sẽ không có chén nào nước bị loãng quá hoặc đặc quá. Cả cách rót trà cũng là một nghệ thuật cần phải học. Lúc đầu, miệng ấm kề sát với miệng chén, mấy giây sau, từ từ đưa ấm lên cao hơn, vừa đủ để có tiếng nước rót róc rách mà không bắn ra ngòai. Rót sao cho tất cả các mức nước trong từng chén đều ngang nhau. Từng thao tác phải thuần thục, uyển chuyển và duyên dáng. Ánh mắt chăm chú, miệng hơi mỉm cười…Đó chính là nghệ thuật rót trà... (Còn nữa).

• 
  Trần Thị Giao Thuỷ (Nha Trang)
  
  

  Tản mạn về trà ( Tiếp theo)
 
3. Uống trà ... thú thanh tao
 
Thú uống trà vào mỗi sớm mai (thậm chí, có người còn thưởng thức trà vào buổi tối mà không sợ mất ngủ !) là thói quen của nhiều người Việt Nam. Có người thích độc ẩm, một bình trà, một chén tống. Cạn bình, hết nước một là có thể bắt đầu một ngày mới. Nếu có bạn tâm giao thì sẽ thành “đối ẩm”, “song ẩm”, “tứ ẩm” hoặc “quần ẩm”. Có bình trà ngon, gọi bạn hiền đến cùng thưởng thức, đó là nét văn hóa từ lâu đời của cha ông ta.
 
Thỉnh thỏang, có khách đến chơi hoặc lúc rảnh rổi hàng xóm hay rủ nhau sang nhà uống trà. Chủ nhà mời khách thường phải đưa chén bằng cả hai tay. Với mục đích giải khát thì có thể uống trà theo cách riêng của mỗi người. Có người thì nhấp một chút rồi chép miệng, ngẫm ngợi. Có người uống thẳng một hơi, rồi mới bắt đầu nhấm nháp vị ngọt xuất hiện trong cổ. Có người bưng chén, uống một mạch rồi cũng hà một tiếng như uống rượu…
 
Và, cũng như uống rượu, trà ngon phải có bạn hiền. Vừa nhâm nhi li trà nóng vừa bàn chuyện đời, chuyện người, chuyện thế sự thời cuộc...Vừa lắng nghe vừa suy ngẫm, vừa triết lý vừa gật gù, vừa tranh luận vừa bày tỏ…Cũng có khi, kết hợp uống trà với nghe ca nhạc hoặc ngắm trăng, thưởng hoa…Không gì thanh thản bằng những phút giây thả mình vào không gian yên tĩnh chung quanh, bên chén trà bốc khói, cạnh những người bạn thân thiết.
 

Quán trà bình dân. Ảnh: Giao Thuỷ.

 

Bên cạnh đó, những cái quán nước nho nhỏ với bình trà xanh, ấm trà mạn, dăm hũ kẹo, vài nhánh chuối…là hình ảnh quen thuộc tại nhiều nơi trên đất nước ta. Đặc biệt, một nơi phồn hoa đô hội như thủ đô Hà Nội hiện vẫn còn rất nhiều những quán trà kiểu này. Cái giá 500 hoặc 1000đ/ ly trà xanh hoặc trà mạn khiến các quán này luôn đông khách, nhất là vào những ngày đông giá buốt.  
 
4.  Nghệ thuật thưởng thức trà
 
Khi đã đưa lên thành nghệ thuật thì ngoài mục đích giải khát, uống trà còn có ý nghĩa nhân văn, thể hiện tâm hồn, tình cảm và nhân cách của con người. Nghệ thuật uống trà và thưởng thức trà là sự thể hiện nét vǎn hoá rất riêng của từng đất nước, dân tộc. Mỗi nơi có cách thưởng thức trà của riêng mình. Xin giới thiệu một vài kiểu thưởng thức trà trên thế giới.
 
a. Trà đạo Nhật Bản:
 
Với người Nhật, trà đạo là một hình thức uống trà để giải trí trong một bầu không gian tĩnh lặng, nhằm mục đích hướng đến sự thư giãn tinh thần và sự hòa hợp với thiên nhiên. Các buổi trà đạo thường diễn ra với những nghi thức cầu kỳ với những qui định nghiêm khắc nhưng hết sức tinh tế.
 
Với một bộ dụng cụ pha trà rất đặc biệt, tinh xảo, chủ nhà biểu diễn các bước pha trà với những cử chỉ tỉ mỉ, khéo léo và nhanh nhẹn. Trước hết bột trà được cho vào bát sứ với một lượng chuẩn nhất định (khoảng nửa muỗng cà phê). Sau đó chủ nhà rót nước sôi vào từng bát một rồi dùng một dụng cụ nhỏ bằng tre đánh nhẹ cho đến khi trà sủi bọt rồi cung kính mang đến cho từng người khách.
 
Cách thức uống trà của khách cũng được quy định nghiêm ngặt. Trước khi uống, khách để hai tay xuống sàn nhà, cúi đầu chào mọi người, rồi cung kính nâng bát trà lên, xoay bát ba lần theo hướng kim đồng hồ, sau đó từ từ uống. Khi uống xong, khách xoay bát theo hướng ngược lại về chỗ cũ, rồi lại nhẹ nhàng đặt bát xuống. Những buổi trà đạo làm cho con người quên đi những nhọc nhằn thường nhật, tâm hồn trở nên thanh thoát.
 
b. Nghệ thuật uống trà của Trung Hoa:
 
Nếu có dịp đi du lịch Trung Quốc, bạn sẽ được thưởng thức nghệ thuật uống trà của người Trung Hoa tại một số quán trà nổi tiếng ở Bắc Kinh.
 
Bước đầu, chủ quán, những cô gái trẻ xinh đẹp trong trang phục truyền thống sẽ hồ hởi chào khách rồi giới thiệu sơ qua xuất xứ, lai lịch, cách chăm sóc, chế biến, cách nhận biết chất lượng các lọai trà: trà long tĩnh, trà ngọt, trà sinh thái, trà ô long, trà tam thất, trà hoa cúc…Mỗi lọai một hương thơm, tinh chất, mùi vị khác nhau. Theo lời giới thiệu thì trà nào cũng có công dụng chữa bệnh, bồi bổ sức khỏe, kéo dài tuổi thọ, trẻ mãi không già v.v…
 
Trong khi một  cô gái giới thiệu về trà thì hai cô khác súc ấm, tráng chén, chọn chè…Mỗi động tác đều rất chính xác, khéo léo và uyển chuyển như múa. Có lẽ vì thế mà ly trà có vẻ đậm đà hương vị, ngọt ngào tinh khiết hơn chăng ?
 
c. Uống trà ở Nga:
 
 Trà là thức uống được yêu thích của đất nước này. Là một xứ lạnh nên người Nga không uống trà kiểu nhâm nhi như người châu Á. Hầu như gia đình Nga nào cũng có ấm “Xamova”(ấm tự nấu). Nhờ thế, nước trà lúc nào cũng nóng.
 
Người Nga thường uống trà đen (hương vị gần giống như trà Lípton), trong những cái ly thật to (khỏang 100 – 200 ml),  với đường hoặc với kẹo. Có nhiều người vừa uống trà vừa cắn những miếng đường hay một thứ kẹo nào đó. Trà đen thường uống với chanh. Lọai chanh màu vàng, to bằng nắm tay, không chua lắm và rất thơm. Những mùa đông Nga buốt giá, thật tuyệt vời khi ngồi quanh ấm Xamova, nhấm nháp những ly trà đen nóng hổi, nhìn những bông tuyết rơi trắng xóa bên ngoài cửa sổ …
 
d. Uống trà theo kiểu Ấn Độ:
 
Có lần, một anh bạn người Ấn Độ đã biểu diễn cách thức uống trà của dân tộc mình. Anh ta nấu một bình nước sôi, cho vào đấy một ít trà đen. Đợi vài phút cho trà thấm, anh ta cho vào bình đó khỏang 1/3 hộp sữa đặc. Sau khi quấy đều cái hỗn hợp đó, anh ta nhấc xuống. Trong khi tôi tròn mắt nhìn thì anh ta nhấp một hớp, xúyt xoa: “Ngon quá !”. Tôi gật gù  “Có thể !”. Bởi ngon hay dở là tùy thuộc khẩu vị từng người!
 
e. Trà đạo Việt Nam:
 
Dạo này, ở nhiều thành phố đã xuất hiện các quán trà sang trọng được bố trí theo phong cách Nhật Bản nên việc thưởng thức trà tại đây cũng được gọi là trà đạo. Ở đây có nhiều lọai trà với đủ thứ tên gọi hoa mỹ. Ví dụ như trà Vọng nguyệt là trà ướp hoa lài, trà Tịnh tâm ướp hoa sen, trà Long tĩnh là các lọai trà búp non, trà Cung đình là trà mạn, thêm một số vị thuốc bắc khác như du tử, cát căn, cam thảo, long nhãn, táo tàu …
 

Không gian thiên nhiên ở một quán trà. Ảnh: Giao Thuỷ.

 

Điều hấp dẫn ở những quán trà Cung đình này là một không gian tĩnh lặng với cách bố trí gần gũi với thiên nhiên. Những lối mòn lát gạch yên tĩnh tạo cho khách cảm giác thanh bình yên ả. Những gốc cây cổ thụ trầm tư, tượng trưng cho sự trường thọ. Vài cây tre thẳng đứng thể hiện cho sức mạnh và chí tiến thủ. Một hồ nước nho nhỏ với hòn non bộ, cầu treo, thác nước, biểu trưng cho tiền tài và của cải…
 
Các quán trà đạo hoặc trà Cung đình thường có những phòng nhỏ riêng biệt, yên tĩnh và kín đáo. Mỗi phòng được thiết kế, bài trí khác nhau nhưng đều trang nhã và lịch sự, với những bức tranh tĩnh vật, những kiểu sắp đặt nghệ thuật và những lọ hoa tươi.. Khách ngồi trên những chiếc gối bông quanh cái bàn thấp hoặc trên những chiếc chiếu hoa.
 
Các cô tiếp viên trong những bộ trang phục cổ xưa bưng lên những bộ đồ trà giả cổ với đầy đủ các “dụng cụ” chuyên dụng: Bộ ấm chén màu gan gà, khay gỗ, que đảo trà, đũa gắp, hộp đựng đường phèn, phích nước sôi …Vừa tráng ly, đảo ấm, pha trà…cô gái vừa giới thiệu về xuất xứ, công dụng, cách thức pha của từng lọai trà.
 
Với một ấm trà 15- 20 ngàn đồng, khách có thể vừa nhâm nhi vị trà, vừa đàm đạo đủ thứ chuyện trên trời dưới biển với thời gian bao nhiêu tùy thích. Trong chén trà cung đình nhỏ xíu xiu ấy có đến mấy thứ mùi vị khác nhau: Vị chát của trà, mùi thơm của cam thảo, vị ngọt dịu của táo tàu, vị ngọt mát của đường phèn…Nhấp một hớp trà, chép chép miệng, tận hưởng và phân định từng lọai hương vị. Thỉnh thỏang, dùng que gắp gắp một miếng long nhãn hay quả táo tàu, đưa lên miệng nhấm nháp…
 
Chỉ thế thôi cũng đủ trả lại cho tâm hồn sự bình yên vốn trở nên hiếm hoi trong cuộc sống bề bộn này…
 

Trần Thị Giao Thuỷ (Nha Trang) 
 

Trong cái mớ hỗn độn về nghệ thuật uống trà, bài thông tin của Công-Tử làm mình biết thêm nhiều điều hay ho cho cái thú thanh cao này.
Cám ơn Ct.Ly 

Bệnh Alzheimer là tình trạng rối loạn tiến triển gây mất trí nhớ, ảnh hưởng tới hàng triệu người trên toàn thế giới. Các nhà khoa học đến từ Đại học Nam Florida (Mỹ) đã thử tiêm một chất chống ôxy hóa từ trà xanh có tên là epigallocatechin-3-gallate (EGCG) vào một số chuột mắc bệnh Alzheimer. Quan sát cho thấy chất này làm giảm hoạt động sản xuất beta-amyloid, một protein chuyên tạo mảng bám trong não của bệnh nhân Alzheimer. Sau vài tháng tiếp nhận EGCG, hoạt động tạo mảng bám trong não ở chuột bệnh giảm 54%.
Việc uống trà xanh thông thường không có tác dụng chống mảng bám tương tự như trong nghiên cứu vì những thành phần khác trong trà xanh dường như khống chế tác dụng của EGCG, trưởng nhóm Jun Tan cho biết. Con người sẽ cần khoảng 1.500 tới 1.600 milligram EGCG mỗi ngày mới có hy vọng tác động tới bệnh Alzheimer. Nhóm nghiên cứu đang tìm cách bào chế viên bổ sung chứa EGCG hoặc một loại trà có hàm lượng EGCG cao.
Theo một số báo cáo trước đây thì EGCG còn có khả năng ngăn ngừa một số bệnh ung thư, đặc biệt có thể kìm hãm sự lây lan của virus HIV.

 

Uống trà xanh có thể giúp bạn sống khỏe, sống thọ nhưng uống không đúng cách lại có thể dẫn tới ung thư thực quản hay bệnh máu vón cục, gây tắc nghẽn thành mạch máu… Tăng tuổi thọ - Giảm bệnh tim và đột quỵ.
 
Một nghiên cứu mới đây nhất của TS Shinichi Kuriyama, thuộc ĐH Tohoku ( Sendai , Nhật Bản) và các cộng sự cho thấy trà xanh có tác dụng tăng tuổi thọ, hạ thấp nguy cơ bị tử vong do các bệnh tim mạch. Và lợi ích của trà xanh đặc biệt rõ rệt ở phụ nữ.
 
Những phụ nữ uống 5 hoặc 3 – 4 cốc trà xanh mỗi ngày có thể cắt giảm nguy cơ bị bệnh tim mạch tới 31% so với những phụ nữ uống dưới 3 – 4 cốc trà xanh/ngày. Nam giới uống nhiều trà xanh cũng giảm được nguy cơ bị bệnh tim tới 22%.
 
“Trà xanh có thể kéo dài tuổi thọ của bạn nhờ việc hạn chế bệnh tim và đột quỵ. Phát hiện của chúng tôi giải thích sự chênh lệch giữa tỉ lệ tử vong ở Nhật Bản với tỉ lệ tử vong ở Mỹ. Tỉ lệ tử vong vì bệnh tim và đột quỵ của người Nhật thấp hơn Hoa Kỳ 30%”.
 
Nghiên cứu của Kuriyama dựa trên dữ liệu từ năm 1994 của hơn 40.000 người Nhật Bản ở độ tuổi 40 - 79. Gần 14% trong nhóm này đã tử vong trong suốt 11 năm nghiên cứu.
 
Tại sao phụ nữ uống trà xanh lại tốt hơn nam giới?
 
Kuriyama và các cộng sự lưu ý rằng sở dĩ có tình trạng trên là do nam giới thường hút thuốc nhiều hơn nữ giới. Chính các thành phần trong thuốc lá đã làm giảm khả năng hấp thu những hoạt chất có lợi cho sức khỏe từ trà xanh.
 
Còn các nhà khoa học Hoa Kỳ  thì cho rằng một nguyên nhân khác là hormone giới tính estrogen. Những nghiên cứu về trà xanh cho thấy tác dụng đối với nữ cao hơn nam. Họ nhận thấy những thành phần hoạt tính trong trà xanh ảnh hưởng tới hàm lượng estrogen, hormone giới tính có tác dụng tăng cường bảo vệ tim.
 
Trà xanh - Không có tác dụng chống ung thư
 
Một phát hiện thú vị đối với chính TS Kuriyama và các cộng sự là họ không tìm thấy bất cứ bằng chứng nào cho thấy trà xanh có tác dụng bảo vệ cơ thể khỏi căn bệnh ung thư.
 
Phát hiện này thực sự gây ngạc nhiên đối với các nhà nghiên cứu Nhật Bản bởi đã có những kết luận rất đáng tin cậy từ những thực nghiệm trên động vật và trong phòng thí nghiệm trên khắp thế giới cho thấy một số thành phần trong trà xanh có khả năng “chiến đấu” với các tế bào ác tính.
 
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng những phát hiện này chỉ là một phần nhỏ và đòi hỏi phải có những nghiên cứu sâu hơn nữa để có thể kết luận chính xác.
 
Những cảnh báo đối với trà xanh
 
Ngoài những tác dụng đáng khích lệ trên và lời khẳng định của tất cả các công trình nghiên cứu rằng: trà xanh rất an toàn. Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý 2 ngoại lệ dưới đây: 
 
TS Tsung O. Cheng, ĐH Y George Washington cảnh báo rằng, trà xanh có chứa vitamin K, loại vitamin có khả năng tạo ra các cục máu đông, gây tắc nghẽn mạch máu. Vì vậy, những người đang dùng thuốc làm tan máu đông không nên uống nhiều trà xanh.
 
Còn TS Kuriyama lại cảnh báo về thói quen thích uống nước trà xanh nóng: “Uống trà xanh nóng có liên quan với nguy cơ ung thư thực quản. Vì vậy không nên uống quá nhiều trà xanh và chỉ nên uống nước ở nhiệt độ thấp”.
 
Vấn đề chốt lại
 
Theo GS Alice H. Lichtenstein, Giám đốc dự án Dinh dưỡng cho người bị bệnh tim mạch, thuộc ĐH Tufts và TT Nghiên cứu dinh dưỡng theo lứa tuổi Hoa Kỳ,  thông điệp hàng đầu của những nghiên cứu về trà xanh là hãy uống trà xanh theo sở thích của bạn. Bởi vì để ngăn ngừa bệnh tim và đột quỵ, chúng ta cần phải có một chế độ ăn lành mạnh và rèn luyện thể lực hằng ngày.
 
TS Kuriyama cho biết ông uống 3 cốc trà xanh mỗi ngày. Và qua nghiên cứu này, ông sẽ giới thiệu với bạn bè và người thân về những tác dụng mới nhất và tốt nhất của trà xanh ở thời điểm hiện nay.
 
TS Cheng  khẳng định rằng trà xanh tốt hơn cả trà ô long hay trà đen bởi nó không làm người uống có cảm giác sôi bụng nhưng đó không phải là lý do chính khiến ông uống trà xanh. “Tôi uống 2 cốc trà xanh mỗi ngày bởi vì tôi thích nó”, TS Cheng giải thích.

Hôm nay Ct.Ly cũng xin mạn phép anh Marcel nói thêm về trà

Đây là những điều mà Ct.Ly biết mà thôi ah nhen, có gì xin anh Marcel đừng la.

Trà có rất nhiều loại trà, hình như thời này có cả ngàn loại trà , mà nhiều người đang bàn về trà có thể trị bệnh như: Ung thư, maú trộn mở, đái đường, làm ốm,chống táo bón, an thần ......

Trà cũng chia ra nhiều loại trà lá, trà đen, trà xanh và mùi vị cũng có nhiều loại khác nhau........

Hiện bây giờ có một loại trà đen, cọng dài và to, người ta thường gọi là trà đắng, trị bá bệnh, nhưng hiện giờ nhiều người phát hiện ra là...mang bệnh nhiều hơn trước khi uống ( Tin này do chị Việt Dương nhân mang vào, em quên mất ở đâu, có gì mang vào sau nhé )

Nhưng trị đái đường thì có nhiều người nói trà xâm rất tốt, trị được sự mệt mỏi cơ thể, tinh thần , kén ăn, và cả đái đường nữa......

Trà ô long không rõ trị được bệnh gì, nhưng có khá nhiều người tìm trà này để dùng , và có vài loại trà có thể giúp ta được bớt mỡ để có 1 thân hình " tuyệt mỹ " , nhưng không rõ những người dùng rồi thấy kết quả ra sao???
 
Có một loại trà hình như mới sản xuất cũng mới đây, là trà Thé Blanc của Lipton , Cũng thơm lắm, trong hộp có ghi là: Thé d' Asie với những lá trà dài màu bạc ( Thé D' Asie avec de longues feuilles argentées )

Riêng cá nhân em, trừ trà hoa lài, đến trà hoa sen ( em không còn tìm được mùi vị như xưa nữa, hay tại dùng nhiều quá, mũi và khẩu vị   cũng chai đi chăng??? ) còn một loại trà uống cũng thơm đó là trà hoa hồng, còn những loại trà còn ướp được những mùi vị trái cây như pommes, cassis, murs, framboise...... tức những trái cây màu đỏ

Nếu ai đã ghìên cà phê rồi thì cái thú ghiền trà cũng như nhau há anh Marcel

Ba em uống trà, pha phải đậm, và nước sôi phải thật sôi và uống thì từng tasse  nhỏ, uống thật chậm cho mùi vị trà thấm từ từ , cho trà chảy từ đầu lưởi xuống đến cuống họng và nhẹ nhàng chảy vào bao tử một cách thú vị

Chúc anh cùng một bình trà đối ẩm thật nồng nàn, ấm áp và khoảng khoái nhé

Chúc vui

Trích đoạn: Ct.Ly
... Đây là những điều mà Ct.Ly biết mà thôi ah nhen, có gì xin anh Marcel đừng la....

 
"Một trà một rượu một đàn bà
Cả ba thứ đó nó hại ta" 
 
Trước giờ bài nào của Công-Tử đăng lên tôi đều tâm đắc cả và nhất đây lại là một bài chia sẻ kinh nghiệm về trà thì chẳng những không la mà còn tán thành hai tay lẫn hai chân... 
 

Trích đoạn: Ct.Ly
... Hiện bây giờ có một loại trà đen, cọng dài và to, người ta thường gọi là trà đắng, trị bá bệnh, nhưng hiện giờ nhiều người phát hiện ra là...mang bệnh nhiều hơn trước khi uống ( Tin này do chị Việt Dương nhân mang vào, em quên mất ở đâu, có gì mang vào sau nhé )....

 
Nếu Ct.Ly có thông tin nào về loại trà này thì xin bái yết nhá. Loại trà này tôi chưa được biết. Còn các thứ trà thơm như trà hoa lài hoặc trà hoa sen mua trên thị trường thì cũng nên cẩn trọng vì họ hay dùng tinh dầu để ướp chứ không dùng hoa thiên nhiên.
 
Còn nói về cách thức pha trà thì cầu kỳ lắm. Nhưng mỗi người mỗi cách, quan trọng là cảm thấy vừa ý và hợp khẩu vị là ok. Tôi có quen một ông bạn già, phong thái điềm tĩnh, không bao giờ bị xáo trộn bởi họat cảnh. Cứ độ hai ông bạn già họp mặt trà đạo là lại thấy lão ấy theo nghi thức lấy hai cái chén bỏ vào nồi nước sôi ùng ục. Rồi lão múc một ca nước sôi dội vào cái ấm, tráng trong tráng ngoài. Xong, đổ chè. Tay lão đổ rất thuần, chuẩn xác đến kinh người. Đổ xong, chế nước sôi, vớt chén, và thế là chúng tôi có một bình trà. Thêm mấy phong kẹo lạc, một gói thuốc đen không đầu lọc và ẩm trà đàm đạo.
 
Rít một hơi thuốc đỏ nòng, nóng môi, rồi chiêu một ngụm trà. Ô hay, cái vị trà sao mà điêu luyện thế. Nó như một liều thuốc đắng ngắt chảy từ từ qua vòm miệng, rồi bất chợt ngọt mát nơi cổ họng. Mùi trà thơm thoang thoảng nơi cánh mũi. Khà một tiếng như đang uống rượu, tôi cùng anh bạn mới quen đều gật đầu xác nhận, uống trà bên đây vừa rẻ, mà hương vị lại chẳng khác gì trà xịn ở quê hương.

Nghi thức pha trà
 
 
Pha trà không những là một nghệ thuật, mà nó còn là một khâu quan trọng để khai thác được toàn bộ hương vị, cũng như tinh chất của trà.
 
Pha một tách trà xanh tuyệt hảo không dễ dàng như bạn nghĩ. Nếu không cẩn thận, những chất polyphenol vốn có ích cho sức khỏe có thể quay ra phá hỏng hương vị, làm cho trà đắng chát và đầy bọt khí. Dùng nước nóng tốt hơn là nước sôi ùng ục trên bếp.
 
- Kích thước lá trà: tốt nhất là chọn lá trà nhỏ, xoăn ít, vì nó giúp hãm trà nhanh hơn. Lá trà lớn, xoăn tít chặt mất nhiều thời gian để hãm hơn.
 
- Trà lá rời và trà túi lọc: nên dùng trà lá rời hơn là trà túi lọc. Gói trà túi lọc nên được nhấn chìm, chứ đừng nổi lều bều trên mặt nước.
 
- Thời gian hãm: độ 2-5 phút. Hàm lượng polyphenol trong trà tăng lên với thời gian hãm. Hãm trà nhanh chỉ cho bạn thứ nước trà nhiều caffeine, nhưng lại ích polyphenol.
 
Tốt nhất là pha trà theo hướng dẫn của từng hãng sản xuất, nhưng dưới đây là nguyên tắc chung để pha trà ngon.
 
- Dùng một túi trà, hay 2-4g trà (1-2 muỗng cà phê lá trà, tùy theo loại trà xanh bạn đang dùng) cho mỗi tách nước.
- Đun sôi một ấm nước lạnh.
- Tắt bếp, để nước "nghỉ" độ 3 phút.
- Đổ nước nóng lên trà lá hay túi lọc, hãm độ 3 phút.
- Đợi thêm 3 phút nữa cho trà nguội bớt.
 
Muốn uống trà ngon thì phải biết cách pha trà, nhưng nếu pha xong rồi mà rót ra theo kiểu phàm phu tục tử thì cũng coi như là vất vào sọt rác tất.
 
Tôi vốn quê mùa, không hiểu về trà đạo cao siêu, nhưng để ý thì thấy người Việt ta có cách rót trà rất hay, mang đậm màu sắc tình thương mến thương, kính khách của chúng ta. Bản thân tôi cũng rót như vậy, và hình như nó trở thành bản năng của mỗi con người.
 
Chén trà đúng ra là thường không có quai, và người ta thường cầm bằng ba ngón, ngón cái và trỏ giữ miệng chén, ngón giữa đỡ trôn chén. Khi rót trà, người ta thường xếp chén liền sát nhau, thành hình tròn. Thoạt đầu thì cứ ngỡ đây là một cách xếp cho đẹp, dễ rót, nhưng thực ra nó ẩn chứa cái triết lý của người Việt là tình làng nghĩa xóm, gắn bó bên nhau. Hơn nữa hình tròn cũng là biểu hiện của sự viên mãn (tròn trịa) đầy đủ.
 
Khi pha trà, nước đầu tiên được gọi là nước làm lông, và đổ đi không uống. Nước thứ hai mới bắt đầu rót uống. Trà ngấm, chủ nhà một tay nâng ấm, một tay giữ nắp ấm rồi bắt đầu rót.
 
Về cách xếp chén, tráng ấm chén, làm lông trà là khá giống nhau, nhưng về cách rót thì có hai cách chính. Một là rót đều một vòng, mỗi chén một chút, tay đưa theo vòng chén, không nhấc ấm lên, sau đó lại lặp lại cho tới khi các chén đầy. Cách này gọi là Đi tuần, cách thứ hai cũng rót theo vòng, mỗi chén một chút cho tới khi đầy, nhưng khác ở chỗ, rót xong mỗi chén lại cao tay lên ngắt dòng trà và chuyển qua chén khác. Cách này gọi là Kê mổ thóc  Hai cách tuy khác nhau về thể hiện nhưng đều ẩn chứa một giá trị nhân văn sâu sắc, tinh thần chia ngọt xẻ bùi, tôn trọng, hiếu khách của người VN. Vì trà càng nước cuối càng đậm.
 
Cũng có người đổ cả ấm trà ra một cái bình cho đều, sau đó mới rót. Âu cũng là sự thể hiện của miếng ngon chia đều vậy.
 

Trích đoạn: Ct.Ly

Hiện bây giờ có một loại trà đen, cọng dài và to, người ta thường gọi là trà đắng, trị bá bệnh, nhưng hiện giờ nhiều người phát hiện ra là...mang bệnh nhiều hơn trước khi uống ( Tin này do chị Việt Dương nhân mang vào, em quên mất ở đâu, có gì mang vào sau nhé )

Nhưng trị đái đường thì có nhiều người nói trà xâm rất tốt, trị được sự mệt mỏi cơ thể, tinh thần , kén ăn, và cả đái đường nữa......

Trà ô long không rõ trị được bệnh gì, nhưng có khá nhiều người tìm trà này để dùng , và có vài loại trà có thể giúp ta được bớt mỡ để có 1 thân hình " tuyệt mỹ " , nhưng không rõ những người dùng rồi thấy kết quả ra sao???

Loại trà mà chị Ct.Ly nhắc đến có lẽ là loại trà đắng Khổ Đinh . Cách đây chừng hai năm ở trong và ngoài nước rộ lên phong trào uống trà Khổ Đinh để chữa bệnh tiểu đường, mất ngủ, trị huyết áp cao và cholesterol . Nhưng sau đó trên internet xuất hiện một bài viết trích dẫn những đoạn diễn giảng của giáo sư Trần Đại Sỹ tại đại hội Y khoa Âu châu ở Paris vào tháng mười năm 2005 thì phải về đề tài khả năng Y khoa Trung quốc và Việt Nam trong việc trị liệu bệnh tiểu đường .

Giáo sư Trần Đại Sỹ đã phê phán việc lạm dụng trà Khổ Đinh và nêu ra một số tác hại của việc dùng trà nhưng lại không dẫn chứng kết quả của một cuộc nghiên cứu khoa học nào trong vấn đề đó cả . Tuy nhiên bài diễn giảng cũng đã làm nhụt chí những người đang uống trà đắng với hy vọng chữa được bệnh tình của mình, vì thế sau đó việc khuyến khích uống trà Khổ Đinh đã dần dần tàn lụi .

Còn nói về trà và các loại dược thảo thiên nhiên chữa bệnh thì nhinhi nghĩ không có một loại nào chữa được bách bệnh cả . Theo nhinhi thì các loại hoa quả thảo dược như các vị thuốc bắc, thuốc nam được dùng như một nguồn cung cấp các chất bổ dưỡng để điều hòa cân bằng các yếu tố hoá học của cơ thể, giúp cho thân thể mình luôn khoẻ mạnh phòng chống được các bệnh tật mà thôi.

Bây giờ thì trở lại nói sơ qua về Trà đắng Khổ Đinh nha anh Marcel, chị Ct.Ly.

Trà đắng Khổ Đinh 苦丁茶 (hay còn gọi là Kuding Tea) là một loại trà đặc biệt mọc ở các vùng Giang Tô, Phúc Kiến, Quảng Tây thuộc Trung quốc và các tỉnh vùng thượng du Bắc Việt Nam. Trà đắng Khổ Đinh này vừa là trà uống vừa có tác dụng phòng và chữa bệnh . Uống trà Khổ Đinh khiến người ta dễ ngủ, hạ huyết áp, lợi tiểu, hạ cholesterol, giúp giảm cân, chống béo phì . Ngoài ra trà Khổ Đinh cũng được dùng khá rộng rãi trong việc phòng chống và chữa trị cảm lạnh cùng chứng nhức đầu đau cổ họng .

Theo một số kết quả nghiên cứu của Trung Quốc và Viện Dược liệu - Việt Nam, lá trà đắng có các thành phần sau:

- Nhóm chất Saponin: Có tác dụng tăng lực, tăng cường miễn dịch cho cơ thể, kích thích thần kinh, hạ huyết áp, lợi tiểu.
- Chất Flavonid: Có tác dụng tăng độ bền vững mạch máu, giảm nguy cơ tai biến mạch máu.
- Chất Carotenoid: là chất để điều trị các khối u lành và ác tính.

Gọi là trà Khổ Đinh vì trà này có vị đắng và sau khi sao thì lá trà cuộn lại giống như một cây đinh nhỏ . Khi pha chỉ cần bỏ vài ba lá trà vào cái ấm con rồi châm nước chỉ ở độ sôi nổi tăm mắt cá (khoảng 90 độ C). Nước trà có màu xanh trong vàng nhạt, khi uống vào có vị đắng ở đầu lưỡi nhưng sau đó khi xuống đến cổ sẽ giữ mãi một vị ngọt thanh nhẹ nhàng .
Loại trà này lúc trước ở VN nhinhi đã được uống qua vì người nhà có vườn làm trà ở Thái Nguyên, thật là một cảm giác khó quên.