Thức uống Hội An (Quảng Nam) khá nhiều loại, trước hết loại nước uống thường ngày, phổ biến hơn cả của người Hội An là nước chè. Chè ở đây không phải là chè búp, chè móc câu được pha chế và uống như ở miền Bắc.

Người dân thường ở Hội An vẫn thích uống một hơi hết sạch một bát hoặc một gáo nước chè thì mới đã cơn khát. Để nấu nước chè người ta dùng loại chè lá phơi khô (chè đen) hoặc chè công, chè Huế, chè Biển Hồ (được làm từ lá, thân hoặc cọng chè, phơi khô, bỏ vào từng bao lớn). Người ta nấu chè trong nồi đồng, ấm đất hoặc ấm nhôm. Khi uống, rót chè hoặc dùng gáo dừa có cán để múc ra bát. Bát (tô) uống chè là loại bát tròn, lớn, bằng đất nung, tráng men thô. Ngày nay, đồ sứ có mặt nhan nhản khắp nơi, nhưng các hàng nước chè vẫn giữ nguyên những chiếc bát thô vẽ ngoằn ngoèo vài nét men xanh đơn giản.

- Nước chè đậu ván.

Người ta mua vỏ đậu ván ở các quán chè về phơi khô, cho vào chảo rang vàng rồi đem trộn với chè lá nấu thành nước uống. Loại nước này có một mùi thơm khó tả, phải chính tay bưng bát nước thưởng thức mới cảm hết được cái hương vị hấp dẫn của nó. Uống chè này không cần ly tách sang trọng mà chỉ dùng chiếc bát sành hoặc chiếc gáo dừa khô mới thấy ngon.

- Nước chè tươi (chè xanh)

Chè tươi thường được bày bán từng bó nhỏ ở chợ Hội An. Chè mua về, rửa sạch, cho vào cối giã nát, sau đó ủ khoảng một ngày cho chè chín (chè tươm nước, chuyển mầu do hơi nóng toát ra). Cho vào nồi hoặc ấm nấu thật kỹ. Bỏ thêm vào nồi một củ gừng giã dập cho thơm.

- Nước lá Lao (nước lá Cù Lao Chàm)

Là loại nước uống khá đặc biệt ở Hội An.Nước được nấu từ một số loại lá sẵn có ở Cù Lao Chàm như lá ngấy, bồ đề, bình lời, é rừng, dây lăng, gừng núi... Lá bẻ về, phơi khô, chặt nhỏ và trộn lẫn. Đối với người không quen, nước lá Lao có vị chát, vừa có mùi của thuốc bắc, thuốc nam, vừa có mùi ngai ngái của một số lá cây rừng nhưng dùng lâu sẽ nghiện. Một số người địa phương đã dùng lá Lao nấu uống thay chè. Nước lá Lao uống rất tốt, vừa kích thích tiêu hóa, vừa có tác dụng bổ dưỡng, tăng sức đề kháng của cơ thể, chắc bụng, vì vậy các sản phụ thường chuẩn bị một bao lớn lá Lao để dùng sau khi sinh. Cùng với các loại trái như sim, dâu, trâm, ươi, loại tro củi dùng để chế biến cao lâu, loại cây già, cây chàm để nhuộm lưới, Cù Lao Chàm còn mang đến cho Hội An một loại nước uống khá độc đáo, hiếm có là nước lá Lao.

- Nước mồng 5

Trước tết Đoan Ngọ (5-5 Âm lịch), tại chợ Hội An bày bán nhiều loại lá cây, khô có tươi có, hầu hết là những loại cây thuốc có tác dụng chữa nhiều loại bệnh. Đó là lá mã đề, râu bắp, gương sen, mơ, cỏ ống có tác dụng lợi tiểu, bổ thận, giải nhiệt; lá sả, bạc hà, é, tía tô, tần, gừng để tăng sức đề kháng, chống các bệnh thời tiết, cảm ho; lá dỏ dẻ, chành nành để kích thích tiêu hóa; lá ổi để chắc bụng; lá ngủ ngày, bổ đường, tim sen, vông (dông) để an thần... Tất cả được phơi khô để đúng ngọ ngày mồng 5 dồn chung lại thành một đống giữa sân. Dùng dao chặt nhỏ, trộn đều rồi bỏ vào bao, cất ở nơi khô ráo. Người dân tin rằng uống nước lá này sẽ trừ được một số bệnh tật, nhất là các bệnh do thời tiết.

Nhìn vào danh mục lá mồng 5 chúng ta thấy niềm tin này được xác lập có cơ sở vững chắc từ đặc tính y dược của cây cỏ mọc chung quanh nhà, ở ngoài vườn, trong các bụi rào giậu. Tục hái lá thuốc mồng 5 như một lời nhắc nhở để mọi người lưu ý hái một ít lá cây - vị thuốc có sẵn để dùng khi cần thiết. Người dân còn tin rằng vào trưa mồng 5 chỉ cần ra ngoài vườn bẻ một vài loại lá cây đem phơi khô nấu uống cũng có thể chữa được bệnh.Do tác dụng chữa bệnh nên lá mồng 5 được sử dụng khi thời tiết nóng nực, dịch bệnh lây lan, hoặc gia đình có người đau ốm, đặc biệt là mệt mỏi, suy nhược nhưng chưa đến mức phải dùng thuốc. Nhiều gia đình chuẩn bị lá mồng 5 để nấu uống suốt năm.


( Theo Chi hội Văn nghệ dân gian Hội An)