LỜI TỰ THÚ CỦA TÊN DU ĐÃNG
Không phải ai cũng biết hát
Không phải người nào cũng được trời cho
Quả táo rơi dưới chân người khác.
Này là lời thú nhận lớn nhất
Do một tên du đãng xưng lời.
Tôi cố ý để đầu tóc rối bời
Với cái đầu như cây đèn trên vai.
Mùa thu lụi tàn của tâm hồn người khác
Tôi thích trong bóng tối soi lên.
Tôi thích những hòn đá sỉ nhục
Ném vào tôi như mưa đá cơn giông
Khi đó tôi chỉ nắm tay thật chặt
Cái bong bóng nghiêng của mái tóc mình.
Rất dễ chịu tôi nhớ về khi đó
Cái đầm rêu, giọng khản của cây sồi
Bố mẹ tôi hiện sống ở đâu đó
Bố mẹ chẳng hề cần đến thơ tôi
Như máu thịt, ruộng đồng, tôi quí họ
Và như mưa xuân tưới xuống cỏ cây.
Họ lấy cào đánh vào các ngươi đó
Vì mỗi tiếng kêu các người ném vào tôi.
Những người nông dân tội nghiệp!
Bố mẹ, có lẽ, đã không còn đẹp
Và vẫn hay sợ Chúa, sợ đầm lầy
Ôi, giá mà bố mẹ hiểu con đây
Rằng con trai bố mẹ ở nước Nga này
Là nhà thơ ưu tú nhất!
Có phải con tim bố mẹ đã từng lạnh ngắt
Khi con nhúng đôi chân trần vào vũng nước mùa thu
Thế mà bây giờ con đi ngao du
Mũ cao sang, giày bóng mượt.
Nhưng trong hắn vẫn còn vẻ ham mê ngày trước
Của cái dòng ngổ ngáo nông thôn.
Với mỗi con bò đeo tấm biển của quầy hàng thịt
Hắn đã cúi chào từ chốn xa xăm.
Và khi gặp những người xà ích
Hắn lại nhớ mùi phân của ruộng đồng
Hắn sẵn sàng nâng đuôi từng con ngựa
Như váy cưới nàng dâu trong lễ tân hôn.
Tôi yêu quê hương
Tôi yêu quê hương mình tha thiết!
Dù quê hương có nỗi buồn da diết
Cái miệng lem luốc của con ngựa làm cho tôi thích
Và trong đêm khuya tiếng ếch nhái dặt dìu.
Tôi đau đớn ngọt ngào bằng hoài niệm ấu thơ
Mơ về khói sương của những chiều tháng tư.
Có vẻ như đang ngồi sưởi ấm
Cây phong nhà trước đống lửa bình minh
Trên cây phong có biết bao nhiêu là trứng quạ khoang
Và tôi đã từng trèo lên ăn cắp trứng!
Không biết bây giờ có còn xanh trên ngọn?
Và có như xưa, chắc chắn lớp vỏ bì?
Còn con chó thân yêu kia
Con chó trung thành và loang lổ?!
Mày già trở nên mù và kêu the thé
Kéo cái đuôi lòng thòng mày chạy quanh sân
Không còn đánh hơi ra đâu bánh mì, đâu cửa.
Những trò nghịch ngợm kia tao quí hóa
Khi mẹ sắp những mẩu bánh mì tròn
Tao cùng với mày, theo lượt cắn ăn
Không xâm phạm của nhau dù một chút.
Tôi giờ vẫn như ngày trước
Tấm lòng tôi vẫn như xưa.
Như cây thỉ xa, nở hoa trên gương mặt.
Trải chiếc chiếu thơ
Tôi muốn nói ra những lời dịu ngọt.
Chúc ngủ ngon!
Chúc tất cả ngủ ngon!
Giọt sương reo vang trên hoa cỏ hoàng hôn
Và hôm nay tôi vô cùng muốn
Đái từ cửa sổ vào trăng…
Ánh sáng màu xanh, ôi ánh sáng màu xanh!
Trong màu xanh này chết đi không thấy tiếc.
Nhưng mà tôi nghĩ rằng trơ trẽn thật
Gắn mình vào cái đuôi của ngọn đèn!
Chòm sao Phi mã xưa tốt bụng ghé thăm
Nhưng liệu ta có cần nước kiệu ngươi chầm chậm?
Ta đến đây như bậc thầy cứng rắn
Để hát ngợi ca những chú chuột đồng
Cái đầu ta tựa như ngày tháng tám
Rót rượu nho của mái tóc măng.
Tôi muốn làm một cánh buồm màu vàng
Về xứ sở mà chúng ta muốn đến.
1920
TRỞ LẠI QUÊ HƯƠNG
Tôi trở về thăm quê cũ
Về thăm ngôi làng nhỏ
Nơi tôi đã từng sống thuở ấu thơ
Nơi cái chòi gỗ bạch dương của nhà thờ
Vút lên tháp chuông không còn cây Thánh giá.
Có biết bao nhiêu đổi thay nơi đó
Trong cuộc sống thôn quê lạc hậu, nghèo nàn
Và có biết bao điều khám phá
Bám theo tôi sau mỗi bước chân.
Ngôi nhà cha mẹ thân yêu
Tôi đã không còn nhận ra được nữa
Cây phong quen thuộc không còn đung đưa bên cửa sổ
Và mẹ tôi không còn ngồi bên bục cửa
Ném cháo mạch ra sân nuôi những chú gà.
Mẹ đã già, chắc vậy, đã già
Vâng, mẹ đã già
Tôi buồn bã ngắm nhìn quanh bốn phía
Sao chẳng có vẻ gì quen thuộc cả!
Chỉ ngọn đồi vẫn trắng xoá như xưa
Và dưới chân đồi
Một hòn đá màu xám rất to.
Đây là bãi tha ma!
Những cây Thánh giá lắc lư
Tựa như người chết trong trận đánh giáp la cà
Những cánh tay cứng đờ giang rộng còn vật vã.
Một ông già đang quét lá
Trên con đường nhỏ về phía tôi.
“Ơi ông bạn già ơi
Làm ơn chỉ giùm tôi
Nhà bà Tatyana Esenina với”.
“Nhà bà Tatyana…
Sau ngôi nhà gỗ này.
Thế cậu là ai?
Người bà con?
Hay là thằng con trai phiêu bạt?”
“Vâng ạ, là con trai
Nhưng mà ông già sao lại thế này
Hãy nói cho con nghe
Có điều gì làm ông buồn bã vậy?”
“Ừ, ông buồn cháu ạ
Ông buồn vì cháu không nhận ra ông!…”
“Thì ra đây là ông của cháu hay sao?”
Thế rồi bắt đầu một câu chuyện buồn rầu
Bằng nước mắt rơi lên những cành hoa bụi.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
“Cháu hình như đã gần ba mươi tuổi
Còn ông đã chín mươi
Sắp sửa về chín suối
Đã đến lúc chia tay với cuộc đời”.
Ông nói mà trán ông nhăn lại
“Chà!… Thời buổi!…
Thế con có vào đảng không?”
“Dạ thưa, không!…”
“Thế mà các em con đã vào đoàn
Như thế để làm gì không biết!
Ngày hôm qua tranh Thánh chúng đem vứt hết
Cây Thánh giá cũng đã bị gỡ ngoài nhà thờ.
Chẳng còn nơi để cầu nguyện nữa bây giờ.
Ông chỉ còn nước đi vào rừng
Cầu nguyện những cây dương…
Chỉ còn cách như vậy…
Thôi ta đi về nhà
Rồi con sẽ thấy”.
Và chúng tôi đi trên con đường bên mép ruộng
Tôi mỉm cười với đồng đất, cánh rừng
Còn ông buồn rầu nhìn cái tháp chuông.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
“Chào mẹ, con chào mẹ!”
Tôi đưa khăn lau giọt nước mắt rơi
Đến con bò cũng phải khóc lên thôi
Khi nhìn thấy cảnh nghèo nàn như thế.
Tờ lịch trên tường với bức ảnh Lê Nin
Đấy là cuộc đời của các cô em gái
Chứ không phải của tôi
Nhưng tôi sẵn sàng quì xuống ngắm nhìn Người
Ơi quê hương của tôi yêu dấu.
Hàng xóm chạy sang thăm…
Một người phụ nữ với đứa bé con.
Không còn ai nhận ra tôi – những người hàng xóm.
Con chó già theo kiểu của Bai-rơn*
Đã đón tôi bằng tiếng sủa vang trước cổng.
Ôi quê mẹ dấu yêu!
Người không trở thành như tôi muốn
Không phải.
Và tôi, tất nhiên, cũng thay đổi rất nhiều
Ông và mẹ càng buồn và thất vọng bao nhiêu
Thì càng cười vui bấy nhiêu các cô em gái.
Tất nhiên, Lê Nin với tôi không là thần tượng
Tôi biết thế giới này…
Và tôi yêu gia đình tôi…
Nhưng dù sao tôi vẫn nghiêng mình cúi xuống
Rồi sau đấy tôi ngồi lên chiếc ghế dài.
“Nói điều gì đi em gái của anh!”
Em gái tôi mở cuốn “Tư bản”
Như mở quyển Thánh Kinh
Em nói về Các Mác
Về Ăng-ghen…
Còn tôi, tất nhiên
Những sách này không bao giờ tôi đọc.
Tôi cảm thấy buồn cười
Như cô bé nhí nhảnh
Đang tóm lấy cổ tôi…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Con chó già theo kiểu của Bai-rơn
Đã đón tôi bằng tiếng sủa vang trước cổng.
6-1924.
-----------------------
*Esenin nhắc đến con chó già sủa “theo kiểu của Bai-rơn” là dựa vào câu chuyện con chó với người hành hương trong trường ca nổi tiếng của Bai-rơn “Chuyến hành hương của Sai-đô Ha-rôn” (Childe Harold’s Pilgrimage).
'And now I'm in the world alone,
Upon the wide, wide sea:
But why should I for others groan,
When none will sigh for me?
Perchance my dog will whine in vain,
Till fed by stranger hands;
But long ere I come back again,
He'd tear me where he stands.
Và bây giờ một mình đơn độc
Lênh đênh trên sóng, xa nhà
Ai người đáng cho ta thương khóc?
Ai người đang khóc vì ta?
Chỉ con chó ta nuôi, có thể
Còn nhớ thương ta ít nhiều
Nhưng người khác cho ăn, nó sẽ
Quên người chủ trước từng yêu.
(Bản dịch của Thái Bá Tân) NƯỚC NGA XÔ VIẾT
Tặng A. Sakharov
Cơn bão đi qua. Chẳng mấy ai lành lặn
Tôi trở về thăm lại chốn quê xưa
Thăm lại người thân, thăm lại bạn bè
Thăm lại nơi đã tám năm rồi vắng bóng.
Biết gọi ai? Biết chia sẻ cùng ai
Niềm vui hay nỗi buồn rằng tôi còn sống?
Chiếc cối xay – con chim còn một cánh
Đứng bên nhà đôi mắt chẳng mở ra.
Chẳng còn ai tôi quen biết nơi này
Những người biết tôi đã từ lâu quên lãng
Còn nơi ngày xưa có ngôi nhà thấp vắng
Giờ còn đống tàn tro che lấp bởi bụi đường.
Nhưng cuộc sống cứ sôi lên
Xung quanh tôi người ta lăng xăng, bận rộn
Trẻ cũng như già
Chẳng còn ai để tôi ngả mũ chào thưa
Chẳng còn trong đôi mắt nào tôi tìm thấy niềm thông cảm.
Trong đầu tôi nảy ra nhiều suy nghĩ:
Quê hương là gì?
Chẳng lẽ chỉ là những giấc mơ?
Với mọi người tôi là kẻ hành hương khắc khổ
Chỉ còn trời thì lại ở rất xa.
Nhưng dù sao tôi vẫn là
Một người dân của xóm
Cái xóm đang và sẽ còn nổi tiếng
Rằng nơi đây có bà mụ đã sinh ra
Một nhà thơ nhiều tai tiếng của nước Nga.
Nhưng lý trí bảo tôi rằng:
“Nghĩ lại đi mi! Sao lại đi hờn dỗi
Đấy chỉ là ngọn lửa mới
Trong ngôi nhà thế hệ khác mà thôi.
Dù sao thì mi đã già thêm một ít rồi
Tuổi trẻ khác họ hát bài hát khác
Đối với họ sẽ trở nên thân thiết
Không phải làng mà cả thế giới này là mẹ quê hương”.
Quê hương ơi! Tôi thành một kẻ buồn cười
Trên má hóp một màu hồng khô khốc
Giữa quê mình tôi như người ngoại quốc
Tiếng của đồng bào trở thành xa lạ với tôi.
Tôi thấy rằng:
Ngày chủ nhật những người dân làng
Trong uỷ ban như trong nhà thờ tụ họp
Bằng những lời nói sần sùi, không trau chuốt
Họ tranh luận với nhau về cuộc sống của mình.
Rồi buổi chiều khi ánh nắng màu vàng
Của hoàng hôn rắc lên những cánh đồng màu xám
Những đôi chân trần của đàn bê ngoài cổng
Giẫm xuống hào nơi có rặng cây dương.
Vẻ thiếu ngủ của người lính bị thương
Cùng với những nét nhăn trên gương mặt
Anh ta kể về vai trò của Budyonny
Những người lính Hồng quân đánh lùi Perêkốp.
“Chúng tôi đã bắt hắn ta như thế
Hắn là… là tên tư sản… ở Crưm…”
Đến những cành phong dài cũng vểnh tai lên
Và những bà nông dân ồ lên trong cảnh trời nhập nhoạng.
Từ trên đồi một tốp đoàn viên Kôm-sô-môn
Họ chơi đàn phong cầm rất nhanh và mạnh
Họ hát những bài hát tuyên truyền của Demyan
Tiếng cười vui vang lên khắp thung lũng.
Thế đó quê hương!
Người sinh ra tôi như vậy
Vẫn nói trong thơ rằng tôi cùng với nhân dân
Nhưng thơ của tôi ở đây chẳng có ai cần
Và cả tôi ở đây cũng chẳng ai cần đến cả.
Tôi biết làm sao được!
Xin lỗi nhé quê hương
Những gì tôi làm được cho Người tôi cảm thấy bằng lòng
Cho dù hôm nay chẳng ai đọc thơ tôi cả
Tôi đã hát về Người khi Người đã đau thương.
Tôi nhận về tất cả.
Với tất cả tôi bằng lòng
Tôi đi theo cách mạng đã sẵn sàng
Tôi dâng hết lòng mình cho Tháng Mười, Tháng Năm
Nhưng riêng thơ của mình tôi xin giữ lại.
Tôi không trao Nàng Thơ cho ai khác
Không cho mẹ, cho vợ hoặc bạn bè
Chỉ có mình tôi là người Nàng Thơ uỷ thác
Những bài hát dịu dàng Nàng chỉ hát cho tôi.
Các bạn trẻ hãy sống vui và khoẻ mạnh lên!
Các bạn có cuộc đời và bài ca cũng khác
Tôi một mình đi về miền không ai biết được
Để muôn đời tâm hồn nổi loạn trở thành ngoan.
Nhưng mà khi đó
Khi khắp nơi trên trái đất này
Sẽ qua đi hận thù bộ tộc
Sẽ không còn giả dối và buồn rầu nước mắt
Thì tôi lại hát
Bằng tất cả nhiệt tình tôi sẽ ngợi ca
Một phần sáu quả đất
Với cái tên ngắn gọn “Nước Nga”.
1924.