Thơ SERGEI ÊXÊNHIN

LỜI KÊU GỌI

Hãy vui lên!
Mặt đất đã đệ trình
Một cái chậu nhà thờ mới nhất!
Đã cháy hết
Những cơn bão tuyết màu xanh
Và con rắn đã mất
Cái nọc đọc của mình.

Ôi tổ quốc
Cánh đồng nước Nga của tôi
Và các anh, những đứa con của Người
Hãy dừng lại đây
Bên bờ giậu
Hãy ca tụng mặt trăng, mặt trời
Mặt trăng, mặt trời của Chúa!

Còn trong những vườn trẻ
Một ngọn lửa hồi sinh
Của khắp mọi nơi trên trái đất
Thành phố mới Nazareth(1)
Trước mặt các anh.
Và những mục sư ca tụng
Một buổi sáng
Ánh sáng sau những ngọn đồi…

Điều kỳ diệu của nước Anh hãy cúi xuống
Và hãy tung ra trên biển!
Sự thần kỳ phương bắc của ta
Những đứa con nước Anh không thể nhận!

Và ngươi sẽ không nhận ra thần tượng
Không nghe ra tiếng gọi kín thầm
Vì ánh mắt nhìn mờ sương
Và trên đôi môi của ngươi – tấm thảm.

Tất cả ngang bướng hơn, tất cả phí hoài
Cái miệng ngươi bóng tối không nắm bắt.
Không, trong vườn trẻ ngươi không nói ra sự thật
Cho Chúa Jêsus Christ của ngươi!

Nhưng hãy biết điều này
Những kẻ đang ngủ say:
Có một ngôi sao từng sáng rực
Ngôi sao của Phương Đông!(2)
Và vua Herod không thể dập tắt
Bằng máu của những đứa bé con…

“Nàng Salome hãy nhảy cẫng lên!”
Đôi chân của nàng nhẹ nhàng như đôi cánh.
Và hãy hôn bằng đôi môi vô hồn
Nhưng giờ đóng đinh của nàng sắp đến!
Và đã đứng dậy Ngài Giăng
Kiệt sức vì vết thương
Nâng lên từ dưới đất
Cái đầu lâu bị cắt
Và đôi môi của Ngài
Lại vang lên lời
Lại dọa dẫm
Cả thành phố Sodom:
“Hãy hồi tâm lại!”

Ôi những con người, những anh em của tôi
Các anh ở đâu? Đáp lời tôi nhé
Tôi không cần người tráng sĩ
Không biết gì sợ hãi trên đời.

Tôi không cần chiến thắng của ngươi đâu
Tôi không cần cống phẩm!
Tất cả chúng tôi là táo và anh đào
Của khu vườn xanh thắm.

Tất cả chúng tôi – những chùm nho trĩu nặng
Của mùa hè vàng
Chúng tôi có đầy đủ đến ngày tận cùng
Cả ấm áp và ánh sáng!

Ai đó khôn ngoan không thể tả
Tất cả đều giống như mình
Cho người sống – bằng bài ca hát lên
Cho người chết – giấc ngủ trong ngôi mộ.

Ai đó dạy chúng tôi và yêu cầu
Đo đếm và nhận thức.
Chúng tôi sinh ra đời đâu phải vì giết chóc
Mà để tin và để yêu nhau!
1917
___________

(1)Nazareth – thành phố quê hương của Chúa Giê-su Christ.
(2)Ngôi sao Phương Đông: ngôi sao báo tin Chúa Giê-su ra đời (Tân Ước_Ma-thi-ơ 2:1-12).
–Vua Herod (73-4 tr CN) – vị vua tàn bạo, thích quyền lực, giết hết những ai là đối thủ. Theo truyền thuyết đã giết hết bé trai từ 2 tuổi trở xuống khi nghe tin Chúa Giê-su ra đời. (Tân Ước_Ma-thi-ơ 2:16).
–Salome: con gái của Herodias, là một cô gái xinh đẹp và quyến rũ. Trong ngày sinh nhật vua Herod nàng đã nhảy múa giữa những người dự tiệc làm vua rất thích và hứa sẽ cho nàng điều chi nàng muốn. Nàng Salome, theo lời xui của mẹ, bảo vua rằng nàng muốn cái đầu của Giăng Báp-tít (John the Baptist). Vua rất buồn nhưng vẫn sai chém đầu Giăng như nàng yêu cầu… (Tân Ước_Ma-thi-ơ 14: 6-11).
–Thành phố Sodom (Sodom and Gomorah) – là thành phố trong Kinh Thánh (Tân Ước_Ma-thi-ơ 10:15; 11: 20-24).
Hai khổ thơ trên đây của Esenin nói về một sự tích trong Kinh Thánh. Trước Esenin, sự tích này cũng đã từng được nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch Oscar Wilde (1854-1900) chuyển thành vở kịch Salome nổi tiếng thế giới. Trong vở kịch này nàng Salome có phần đam mê mãnh liệt hơn, mọi tình tiết cũng phức tạp và gay cấn hơn. Giăng là một vị Thánh, xa lạ với những quyến rũ thân xác của phụ nữ nên ông thẳng thừng từ chối… Nhưng Salome không chịu đầu hàng: đã không chiếm đoạt được người tình bằng xương bằng thịt thì vẫn có được người tình, dù là xác chết… Vở kịch này cho thấy một sự ghen tuông, thói đỏng đảnh tai ác của phụ nữ trong tình yêu. Chính nàng Salome của Wilde (chứ không phải của Kinh Thánh) trong suốt hơn một trăm năm nay là nguồn cổ vũ cho rất nhiều nhà đạo diễn, nhiều hoạ sĩ, nhạc sĩ trong sáng tạo của mình.


NGƯỜI ĐÁNH TRỐNG TRỜI

1

Ê, những kẻ tôi đòi
Bụng bám vào mặt đất
Bây giờ mắt trăng từ dưới nước
Ngựa đã uống hết rồi.

Những ngôi sao như lá vàng đang rót
Xuống những dòng sông trên đồng.
Cách mạng muôn năm
Cả trên trời, dưới đất!

Ta ném hồn như bom
Vãi ra tiếng còi bão tuyết.
Ta sợ gì nước bọt
Nhổ vào cánh cổng trời xanh?

Có phải ta sợ những thống soái
Của bầy khỉ trắng kia chăng?
Thế giới này như đội kỵ binh
Khát khao những bờ bến mới.

2

Nếu đây là mặt trời
Trong âm mưu cùng với chúng
Thì ta giương súng
Cả hàng ngũ hướng vào.

Nếu đây là mặt trăng
Người bạn của thế lực kia đen tối
Thì ta sẽ từ trời xanh
Ném đá ào ào vào gáy.

Ta xua hết mây đen
Những con đường nhào đất
Quả đất như lục lạc
Lên cầu vồng treo lên.

Còn ngươi hãy ngân vang
Mẹ – mặt đất ẩm ướt
Về rừng, về cánh đồng
Của mền quê xanh mướt.

3

Hỡi những người lính, những người lính
Chiếc roi da lấp lánh trên vòi rồng
Ai tình hữu ái và tự do mong muốn
Người đó coi cái chết tựa lông hồng.

Hãy đoàn kết chặt chẽ như bức tường!
Những ai căm ghét màn sương và khói
Bằng bàn tay đã chai sần người ấy
Giật mặt trời làm một chiếc trống vàng.

Giật mặt trời và bước đi trên đường
Rót lời gọi trên những hồ sức mạnh
Trong bóng tối của nhà thờ và đinh
Thành màu trắng của một bầy khỉ trắng.

4

Hãy vững tin rằng chúng ta sẽ thắng!
Rằng bến bờ mới mẻ chẳng xa xăm
Móng vuốt trắng tinh của từng ngọn sóng
Sẽ cào cấu lên những bãi cát vàng.

Sắp tới đây một đợt sóng cuối cùng
Sẽ vẩy lên mặt trăng nhiều vô kể
Và con tim – ngọn nến sau ngày lễ
Của công xã và quần chúng nhân dân.

Da sạm đen, đoàn kết một đoàn quân
Ta đi lên đoàn kết toàn thế giới
Ta đi lên bằng nhiệt tình sôi nổi
Và đám mây của bầy khỉ sẽ tan.

Ta đi lên, còn ở sau rừng cây
Xuyên qua màn sương, xuyên qua màu trắng
Người đánh trống trời của ta sẽ đánh
Sẽ đánh vào chiếc trống – mặt trời.
1918-1919.


SOROKOUST
(Những lời cầu nguyện cho người chết trong 40 ngày)
Tặng A. Mariengof
1

Tù và chết đang thổi!
Còn ta biết làm sao được bây giờ
Trên những con đường lầy lội?

Các ngươi, những kẻ yêu bọ chét
Các ngươi có muốn chăng……..

Đầy ắp vẻ dịu dàng trên gương mặt
Yêu hoặc không yêu – cứ nhận lấy cho mình.
Thật dễ chịu khi hoàng hôn trêu chọc
Và trút vào những đôi mông chắc nịch
Cái chổi nào thấm máu của bình minh.

Sắp tới đây giá lạnh bằng bụi vôi nhuộm trắng
Ngôi làng này và những đồng cỏ kia.
Sẽ không còn nơi để ẩn náu kẻ thù
Sẽ không còn nơi lẩn tránh.
Và đây, kẻ thù với cái bụng
Bằng sắt, và sẽ xoè rộng bàn tay.

Chiếc cối xay gió cũ sẽ vểnh đôi tai
Cối xay gió nghe hơi và tiên đoán
Và con bò trong sân im lặng
Vì đầu óc của mình đã rót hết cho bê con
Bên bờ giậu cọ cái lưỡi của mình
Cảm nhận ra trên cánh đồng có điều chi tai họa.

2

Phía sau làng, có phải là vì thế
Mà tiếng phong cầm nức nở khóc than:
Ta-li-a-la-la, ti-li-gôm
Treo trên khung cửa sổ trắng.
Và ngọn gió mùa thu màu vàng
Có phải vì thế mà chạm vào mặt nước màu xanh
Như chiếc bàn chải ngựa kia bằng sắt
Chải sạch lá vàng từ những cây phong.
Đang bước đi một người đưa tin khủng khiếp vô cùng
Bước chân khệnh khạng đập vỡ những cánh rừng.
Và tất cả những bài ca đều trở nên buồn bã
Sau tiếng kêu của ễnh ương trong rơm chí choé.
Ô, bình minh điện khí hoá
Bằng dây đai và vẻ ôm choàng
Lên bụng những mái nhà con
Đang thức dậy một cơn sốt bằng gang thép!

3

Các ngươi có nhìn thấy chăng
Đang chạy trên thảo nguyên
Trong sương hồ đang cắt
Thở phì phò bằng lỗ mũi sắt
Một con tàu trên bàn chân gang?

Còn sau lưng
Trên hoa cỏ rậm
Như trong cuộc đua tuyệt vọng
Vắt đôi chân nhỏ lên đến tận đầu
Con ngựa nhỏ tung bờm đang phóng?

Kẻ khờ khạo dễ thương
Nó về đâu cố theo cho kịp?
Chẳng lẽ nó không biết rằng con ngựa bằng da bằng thịt
Đành chịu thua ngựa bằng thép bằng gang?
Chẳng lẽ nó không biết rằng trên những cánh đồng
Bước chân xưa đã không còn quay trở lại
Khi mà hai cô gái Nga xinh đẹp nơi đồng nội
Bị đem dâng để lấy ngựa – một kẻ mục cư?
Số phận nơi bán mua đã khác hẳn bây giờ
Lạch nước sâu thức dậy bằng tiếng kêu cót két
Dùng hàng nghìn pút da ngựa và cả thịt
Người ta đem mua đầu máy bây giờ.

4

Vị khách kinh tởm kia, quỉ hãy bắt mi đi!
Bài hát của ta và mi không thể nào quen nổi.
Ta chỉ tiếc rằng từ cái thời ta hãy còn nhỏ tuổi
Đã không phải dìm mi như cái xô xuống đáy giếng sâu.
Giờ chúng vẫn đứng và nhìn ngó mà chẳng u sầu
Tô những bờ môi trong những nụ hôn bằng sắt
Chỉ có ta, như người hát thánh ca, đành phải hát
Lời nguyện cầu cho tổ quốc yêu thương.
Chính vì thế mà trong tháng chín u buồn
Trên mặt đất khô và lạnh lẽo
Đập đầu vào bờ giậu
Quả thanh lương trà đỏ như máu đang tuôn.
Chính vì thế mà đâm rễ nỗi buồn
Trong tiếng đàn ta-lian-ka thành chuỗi
Và chàng thợ cày mê mải
Đắm chìm trong “nước mắt quê hương”.
1920
________________

*Phần 3 của tác phẩm nói về một biến cố hiện thực. Trong bức thư gửi Livshits E. N. , Esenin viết: “Điều này đã làm tôi cảm kích… chỉ nỗi buồn thú vật thân thương đã mất và sức mạnh khủng khiếp, chết chóc của cơ giới. Một ví dụ về điều này. Chúng tôi đi tàu từ Tikhoretskaya đến Piattigorsk, bỗng nghe thấy tiếng kêu và chúng tôi ngó qua cửa sổ thấy một con ngựa non chạy đuổi theo con tàu và không hiểu sao nó lại nghĩ rằng sẽ vượt con tàu. Con ngựa chạy đuổi rất lâu nhưng cuối cùng đã đuối sức và đến một ga nào đấy người ta đã bắt lấy nó. Sự kiện này với ai đó thì không có gì nhưng với tôi nó nói lên rất nhiều điều. Con ngựa sắt đã thắng con ngựa bằng xương thịt. Và con ngựa non, đối với tôi, là hình ảnh về làng quê đang dần chết…” Những bài thơ “Tôi – thi sĩ cuối cùng của nông thôn”; “Thế giới của ta cổ xưa, bí ẩn”… cũng đều về đề tài này.
Nguyễn Bính của Việt Nam đã từng tê tái với cảnh “hoa xoan đã nát dưới chân giày..” và đã rất khổ sở khi thấy cô em đi tỉnh về mặc áo cài khuy bấm nhưng sợ mất lòng em ông đã không dám nói ra, mà chỉ thầm van xin cô hãy giữ lấy cái vẻ quê mùa với quần nái đen, khăn mỏ quạ. Còn Esenin của nước Nga, trước đó mấy chục năm, đã phát khóc lên khi thấy con ngựa bằng xương bằng thịt đành chịu thua ngựa bằng thép bằng gang… Ta thấy hai nhà thơ này có những nét thật giống nhau.

LỜI TỰ THÚ CỦA TÊN DU ĐÃNG

Không phải ai cũng biết hát
Không phải người nào cũng được trời cho
Quả táo rơi dưới chân người khác.

Này là lời thú nhận lớn nhất
Do một tên du đãng xưng lời.

Tôi cố ý để đầu tóc rối bời
Với cái đầu như cây đèn trên vai.
Mùa thu lụi tàn của tâm hồn người khác
Tôi thích trong bóng tối soi lên.
Tôi thích những hòn đá sỉ nhục
Ném vào tôi như mưa đá cơn giông
Khi đó tôi chỉ nắm tay thật chặt
Cái bong bóng nghiêng của mái tóc mình.

Rất dễ chịu tôi nhớ về khi đó
Cái đầm rêu, giọng khản của cây sồi
Bố mẹ tôi hiện sống ở đâu đó
Bố mẹ chẳng hề cần đến thơ tôi
Như máu thịt, ruộng đồng, tôi quí họ
Và như mưa xuân tưới xuống cỏ cây.
Họ lấy cào đánh vào các ngươi đó
Vì mỗi tiếng kêu các người ném vào tôi.

Những người nông dân tội nghiệp!
Bố mẹ, có lẽ, đã không còn đẹp
Và vẫn hay sợ Chúa, sợ đầm lầy
Ôi, giá mà bố mẹ hiểu con đây
Rằng con trai bố mẹ ở nước Nga này
Là nhà thơ ưu tú nhất!
Có phải con tim bố mẹ đã từng lạnh ngắt
Khi con nhúng đôi chân trần vào vũng nước mùa thu
Thế mà bây giờ con đi ngao du
Mũ cao sang, giày bóng mượt.

Nhưng trong hắn vẫn còn vẻ ham mê ngày trước
Của cái dòng ngổ ngáo nông thôn.
Với mỗi con bò đeo tấm biển của quầy hàng thịt
Hắn đã cúi chào từ chốn xa xăm.
Và khi gặp những người xà ích
Hắn lại nhớ mùi phân của ruộng đồng
Hắn sẵn sàng nâng đuôi từng con ngựa
Như váy cưới nàng dâu trong lễ tân hôn.

Tôi yêu quê hương
Tôi yêu quê hương mình tha thiết!
Dù quê hương có nỗi buồn da diết
Cái miệng lem luốc của con ngựa làm cho tôi thích
Và trong đêm khuya tiếng ếch nhái dặt dìu.
Tôi đau đớn ngọt ngào bằng hoài niệm ấu thơ
Mơ về khói sương của những chiều tháng tư.
Có vẻ như đang ngồi sưởi ấm
Cây phong nhà trước đống lửa bình minh
Trên cây phong có biết bao nhiêu là trứng quạ khoang
Và tôi đã từng trèo lên ăn cắp trứng!
Không biết bây giờ có còn xanh trên ngọn?
Và có như xưa, chắc chắn lớp vỏ bì?

Còn con chó thân yêu kia
Con chó trung thành và loang lổ?!
Mày già trở nên mù và kêu the thé
Kéo cái đuôi lòng thòng mày chạy quanh sân
Không còn đánh hơi ra đâu bánh mì, đâu cửa.
Những trò nghịch ngợm kia tao quí hóa
Khi mẹ sắp những mẩu bánh mì tròn
Tao cùng với mày, theo lượt cắn ăn
Không xâm phạm của nhau dù một chút.

Tôi giờ vẫn như ngày trước
Tấm lòng tôi vẫn như xưa.
Như cây thỉ xa, nở hoa trên gương mặt.
Trải chiếc chiếu thơ
Tôi muốn nói ra những lời dịu ngọt.

Chúc ngủ ngon!
Chúc tất cả ngủ ngon!
Giọt sương reo vang trên hoa cỏ hoàng hôn
Và hôm nay tôi vô cùng muốn
Đái từ cửa sổ vào trăng…

Ánh sáng màu xanh, ôi ánh sáng màu xanh!
Trong màu xanh này chết đi không thấy tiếc.
Nhưng mà tôi nghĩ rằng trơ trẽn thật
Gắn mình vào cái đuôi của ngọn đèn!
Chòm sao Phi mã xưa tốt bụng ghé thăm
Nhưng liệu ta có cần nước kiệu ngươi chầm chậm?
Ta đến đây như bậc thầy cứng rắn
Để hát ngợi ca những chú chuột đồng
Cái đầu ta tựa như ngày tháng tám
Rót rượu nho của mái tóc măng.

Tôi muốn làm một cánh buồm màu vàng
Về xứ sở mà chúng ta muốn đến.
1920


TRỞ LẠI QUÊ HƯƠNG

Tôi trở về thăm quê cũ
Về thăm ngôi làng nhỏ
Nơi tôi đã từng sống thuở ấu thơ
Nơi cái chòi gỗ bạch dương của nhà thờ
Vút lên tháp chuông không còn cây Thánh giá.

Có biết bao nhiêu đổi thay nơi đó
Trong cuộc sống thôn quê lạc hậu, nghèo nàn
Và có biết bao điều khám phá
Bám theo tôi sau mỗi bước chân.

Ngôi nhà cha mẹ thân yêu
Tôi đã không còn nhận ra được nữa
Cây phong quen thuộc không còn đung đưa bên cửa sổ
Và mẹ tôi không còn ngồi bên bục cửa
Ném cháo mạch ra sân nuôi những chú gà.

Mẹ đã già, chắc vậy, đã già
Vâng, mẹ đã già
Tôi buồn bã ngắm nhìn quanh bốn phía
Sao chẳng có vẻ gì quen thuộc cả!
Chỉ ngọn đồi vẫn trắng xoá như xưa
Và dưới chân đồi
Một hòn đá màu xám rất to.

Đây là bãi tha ma!
Những cây Thánh giá lắc lư
Tựa như người chết trong trận đánh giáp la cà
Những cánh tay cứng đờ giang rộng còn vật vã.

Một ông già đang quét lá
Trên con đường nhỏ về phía tôi.
“Ơi ông bạn già ơi
Làm ơn chỉ giùm tôi
Nhà bà Tatyana Esenina với”.

“Nhà bà Tatyana…
Sau ngôi nhà gỗ này.
Thế cậu là ai?
Người bà con?
Hay là thằng con trai phiêu bạt?”

“Vâng ạ, là con trai
Nhưng mà ông già sao lại thế này
Hãy nói cho con nghe
Có điều gì làm ông buồn bã vậy?”

“Ừ, ông buồn cháu ạ
Ông buồn vì cháu không nhận ra ông!…”
“Thì ra đây là ông của cháu hay sao?”
Thế rồi bắt đầu một câu chuyện buồn rầu
Bằng nước mắt rơi lên những cành hoa bụi.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

“Cháu hình như đã gần ba mươi tuổi
Còn ông đã chín mươi
Sắp sửa về chín suối
Đã đến lúc chia tay với cuộc đời”.
Ông nói mà trán ông nhăn lại
“Chà!… Thời buổi!…
Thế con có vào đảng không?”
“Dạ thưa, không!…”
“Thế mà các em con đã vào đoàn
Như thế để làm gì không biết!
Ngày hôm qua tranh Thánh chúng đem vứt hết
Cây Thánh giá cũng đã bị gỡ ngoài nhà thờ.
Chẳng còn nơi để cầu nguyện nữa bây giờ.
Ông chỉ còn nước đi vào rừng
Cầu nguyện những cây dương…
Chỉ còn cách như vậy…
Thôi ta đi về nhà
Rồi con sẽ thấy”.
Và chúng tôi đi trên con đường bên mép ruộng
Tôi mỉm cười với đồng đất, cánh rừng
Còn ông buồn rầu nhìn cái tháp chuông.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

“Chào mẹ, con chào mẹ!”
Tôi đưa khăn lau giọt nước mắt rơi
Đến con bò cũng phải khóc lên thôi
Khi nhìn thấy cảnh nghèo nàn như thế.

Tờ lịch trên tường với bức ảnh Lê Nin
Đấy là cuộc đời của các cô em gái
Chứ không phải của tôi
Nhưng tôi sẵn sàng quì xuống ngắm nhìn Người
Ơi quê hương của tôi yêu dấu.

Hàng xóm chạy sang thăm…
Một người phụ nữ với đứa bé con.
Không còn ai nhận ra tôi – những người hàng xóm.
Con chó già theo kiểu của Bai-rơn*
Đã đón tôi bằng tiếng sủa vang trước cổng.

Ôi quê mẹ dấu yêu!
Người không trở thành như tôi muốn
Không phải.
Và tôi, tất nhiên, cũng thay đổi rất nhiều
Ông và mẹ càng buồn và thất vọng bao nhiêu
Thì càng cười vui bấy nhiêu các cô em gái.

Tất nhiên, Lê Nin với tôi không là thần tượng
Tôi biết thế giới này…
Và tôi yêu gia đình tôi…
Nhưng dù sao tôi vẫn nghiêng mình cúi xuống
Rồi sau đấy tôi ngồi lên chiếc ghế dài.

“Nói điều gì đi em gái của anh!”
Em gái tôi mở cuốn “Tư bản”
Như mở quyển Thánh Kinh
Em nói về Các Mác
Về Ăng-ghen…
Còn tôi, tất nhiên
Những sách này không bao giờ tôi đọc.

Tôi cảm thấy buồn cười
Như cô bé nhí nhảnh
Đang tóm lấy cổ tôi…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Con chó già theo kiểu của Bai-rơn
Đã đón tôi bằng tiếng sủa vang trước cổng.
6-1924.
-----------------------
*Esenin nhắc đến con chó già sủa “theo kiểu của Bai-rơn” là dựa vào câu chuyện con chó với người hành hương trong trường ca nổi tiếng của Bai-rơn “Chuyến hành hương của Sai-đô Ha-rôn” (Childe Harold’s Pilgrimage).

'And now I'm in the world alone,
Upon the wide, wide sea:
But why should I for others groan,
When none will sigh for me?

Perchance my dog will whine in vain,
Till fed by stranger hands;
But long ere I come back again,
He'd tear me where he stands.

Và bây giờ một mình đơn độc
Lênh đênh trên sóng, xa nhà
Ai người đáng cho ta thương khóc?
Ai người đang khóc vì ta?

Chỉ con chó ta nuôi, có thể
Còn nhớ thương ta ít nhiều
Nhưng người khác cho ăn, nó sẽ
Quên người chủ trước từng yêu.
(Bản dịch của Thái Bá Tân)



NƯỚC NGA XÔ VIẾT

Tặng A. Sakharov

Cơn bão đi qua. Chẳng mấy ai lành lặn
Tôi trở về thăm lại chốn quê xưa
Thăm lại người thân, thăm lại bạn bè
Thăm lại nơi đã tám năm rồi vắng bóng.

Biết gọi ai? Biết chia sẻ cùng ai
Niềm vui hay nỗi buồn rằng tôi còn sống?
Chiếc cối xay – con chim còn một cánh
Đứng bên nhà đôi mắt chẳng mở ra.

Chẳng còn ai tôi quen biết nơi này
Những người biết tôi đã từ lâu quên lãng
Còn nơi ngày xưa có ngôi nhà thấp vắng
Giờ còn đống tàn tro che lấp bởi bụi đường.

Nhưng cuộc sống cứ sôi lên
Xung quanh tôi người ta lăng xăng, bận rộn
Trẻ cũng như già
Chẳng còn ai để tôi ngả mũ chào thưa
Chẳng còn trong đôi mắt nào tôi tìm thấy niềm thông cảm.

Trong đầu tôi nảy ra nhiều suy nghĩ:
Quê hương là gì?
Chẳng lẽ chỉ là những giấc mơ?
Với mọi người tôi là kẻ hành hương khắc khổ
Chỉ còn trời thì lại ở rất xa.

Nhưng dù sao tôi vẫn là
Một người dân của xóm
Cái xóm đang và sẽ còn nổi tiếng
Rằng nơi đây có bà mụ đã sinh ra
Một nhà thơ nhiều tai tiếng của nước Nga.

Nhưng lý trí bảo tôi rằng:
“Nghĩ lại đi mi! Sao lại đi hờn dỗi
Đấy chỉ là ngọn lửa mới
Trong ngôi nhà thế hệ khác mà thôi.

Dù sao thì mi đã già thêm một ít rồi
Tuổi trẻ khác họ hát bài hát khác
Đối với họ sẽ trở nên thân thiết
Không phải làng mà cả thế giới này là mẹ quê hương”.

Quê hương ơi! Tôi thành một kẻ buồn cười
Trên má hóp một màu hồng khô khốc
Giữa quê mình tôi như người ngoại quốc
Tiếng của đồng bào trở thành xa lạ với tôi.

Tôi thấy rằng:
Ngày chủ nhật những người dân làng
Trong uỷ ban như trong nhà thờ tụ họp
Bằng những lời nói sần sùi, không trau chuốt
Họ tranh luận với nhau về cuộc sống của mình.

Rồi buổi chiều khi ánh nắng màu vàng
Của hoàng hôn rắc lên những cánh đồng màu xám
Những đôi chân trần của đàn bê ngoài cổng
Giẫm xuống hào nơi có rặng cây dương.

Vẻ thiếu ngủ của người lính bị thương
Cùng với những nét nhăn trên gương mặt
Anh ta kể về vai trò của Budyonny
Những người lính Hồng quân đánh lùi Perêkốp.

“Chúng tôi đã bắt hắn ta như thế
Hắn là… là tên tư sản… ở Crưm…”
Đến những cành phong dài cũng vểnh tai lên
Và những bà nông dân ồ lên trong cảnh trời nhập nhoạng.

Từ trên đồi một tốp đoàn viên Kôm-sô-môn
Họ chơi đàn phong cầm rất nhanh và mạnh
Họ hát những bài hát tuyên truyền của Demyan
Tiếng cười vui vang lên khắp thung lũng.

Thế đó quê hương!
Người sinh ra tôi như vậy
Vẫn nói trong thơ rằng tôi cùng với nhân dân
Nhưng thơ của tôi ở đây chẳng có ai cần
Và cả tôi ở đây cũng chẳng ai cần đến cả.

Tôi biết làm sao được!
Xin lỗi nhé quê hương
Những gì tôi làm được cho Người tôi cảm thấy bằng lòng
Cho dù hôm nay chẳng ai đọc thơ tôi cả
Tôi đã hát về Người khi Người đã đau thương.

Tôi nhận về tất cả.
Với tất cả tôi bằng lòng
Tôi đi theo cách mạng đã sẵn sàng
Tôi dâng hết lòng mình cho Tháng Mười, Tháng Năm
Nhưng riêng thơ của mình tôi xin giữ lại.

Tôi không trao Nàng Thơ cho ai khác
Không cho mẹ, cho vợ hoặc bạn bè
Chỉ có mình tôi là người Nàng Thơ uỷ thác
Những bài hát dịu dàng Nàng chỉ hát cho tôi.

Các bạn trẻ hãy sống vui và khoẻ mạnh lên!
Các bạn có cuộc đời và bài ca cũng khác
Tôi một mình đi về miền không ai biết được
Để muôn đời tâm hồn nổi loạn trở thành ngoan.

Nhưng mà khi đó
Khi khắp nơi trên trái đất này
Sẽ qua đi hận thù bộ tộc
Sẽ không còn giả dối và buồn rầu nước mắt
Thì tôi lại hát
Bằng tất cả nhiệt tình tôi sẽ ngợi ca
Một phần sáu quả đất
Với cái tên ngắn gọn “Nước Nga”.
1924.

Ở KAPKAZ

Xưa những nhà thơ Nga nhóm “Parnasse”
Từng khát khao những xứ sở không quen
Và chỉ có một mình Ngươi, Kavkaz
Ngân vang sau màn sương phủ bí huyền.

Nơi đây Puskin trong men tình rực lửa
Nhớ người tình xưa đã viết câu thơ:
“Người đẹp ơi em đừng hát nữa
Bài hát buồn của xứ Gruzia”.

Cũng nơi đây nhà thơ Lermontov
Kể câu chuyện về Azamat hiên ngang
Để đổi con ngựa của Kazbich
Đã đem cô em gái thay cho vàng.

Để xua đi trên gương mặt nỗi buồn
Dòng suối vàng sôi lên vì cơn giận
Như nhà thơ và như một sĩ quan
Đã dùng súng để trấn an người bạn.

Và ở đây chôn Griboedov
Cống vật của ta cho sương khói Ba Tư
Ông nằm ở dưới chân núi lớn
Trong tiếng khóc của đàn Zu-na.

Và bây giờ nơi này tôi lại đến
Tôi đến đây mà không biết nguyên nhân:
Để khóc than cho người xưa thương mến
Hay để trộm xem giây phút cuối của mình!

Sao cũng được! Trong tôi nhiều suy nghĩ
Về những con người vĩ đại đã xa xôi
Chữa lành họ bằng tiếng gào ầm ĩ
Của những dòng sông và thung lũng của Ngươi.

Họ đã chạy đến đây vì quân giặc
Và chạy đến đây để tránh bạn bè
Để chỉ nghe tiếng bàn chân bước
Và để ngắm nhìn những ngọn núi mờ xa.

Còn tôi cũng vì những điều như thế
Để chia tay với du lãng muôn đời
Đã chín muồi trong tôi hồn thi sĩ
Với đề tài sử thi ở trong tôi.

Tôi thấy yêu những vần thơ cháy bỏng
Có Maiakovski và một số nhà
Nhưng Maiakovski là nhà thơ lớn
Ông viết về liên hiệp công-nông nghiệp Mạc Tư Khoa.

Và Klyuev – ông từ vùng Ladozh
Thơ của ông giống như chiếc áo bông
Nhưng hôm qua một mình tôi đã đọc
Và hoàng yến kia đã chết ở trong lồng.

Những người khác chẳng có gì đáng đọc
Họ trưởng thành lên dưới ánh mặt trời
Những trang giấy thậm chí còn bẩn ướt
Họ chẳng nhận ra điều cần thiết cho đời.

Xin lỗi nhé, Kapkaz, tôi về họ
Còn về Ngươi, nói đến chỉ vô tình
Ngươi đã dạy cho thơ Nga tôi đó
Chảy thành tia như ép quả sơn xanh.

Để tôi viết một trường ca thật tuyệt
Một mai này trở lại Mạc Tư Khoa
Để quên đi nỗi buồn không cần thiết
Và để chia tay với thói lãng du.

Để một điều trên quê hương xứ sở
Tôi nhắc hoài nhắc mãi trước khi xa:
“Người đẹp ơi em đừng hát nữa
Bài hát buồn của xứ Gruzia”.
9-1924.


STANZAS

Tặng P. Chagin


Tôi rất biết
Tài năng của mình.
Làm thơ - không có gì khó nhọc
Nhưng có một điều khác
Là tình yêu với quê hương
Luôn vấn vương
Và hành hạ tôi không ít.

Viết mấy câu thơ
Dường như mọi người đều có thể
Về trăng, sao, về các cô gái trẻ…
Nhưng có một tình cảm khác
Xâm chiếm con tim
Và nhiều ý nghĩ khác
Ngự trị trong đầu không để tôi yên.

Tôi muốn trở thành thi sĩ
Và một người công dân
Để làm gương
Và niềm tự hào cho người khác
Người công dân thứ thiệt
Chứ không phải như người cùng mẹ khác cha
Của đất nước Liên bang Xô Viết.

Tôi đi xa Mạc Tư Khoa biền biệt.
Cũng chẳng cần gì khôn khéo
Tôi hoà giải với công an
Vì những ẩu đả trong quán rượu của mình
Tôi bị họ giữ
Trong trại tạm giam
Tôi cám ơn họ về tình cảm công dân
Nhưng quả là khó khăn
Nằm ngủ trên chiếc ghế cứng
Với hơi rượu còn đầy trong giọng
Tôi đọc một bài thơ suông
Về cảnh cá chậu chim lồng
Thật đáng thương của con chim hoàng yến.

Nhưng tôi không là chim hoàng yến!
Tôi là một nhà thơ!
Và tôi không như kẻ nhếch nhác, vật vờ
Dù có đôi khi tôi là người say rượu
Nhưng trong đôi mắt của tôi
Bừng lên ánh sáng vô cùng kỳ diệu.
Tôi nhìn ra
Và tôi hiểu
Rằng thời đại mới
Không phải những lời suông
Rằng cái tên Lê Nin
Như ngọn gió thổi khắp mọi miền đất nước
Mang đến sự chuyển động cho nghĩ suy và nhận thức
Như ngọn gió cần cho những chiếc cối xay.

Những người thân yêu hãy quay trở về đây!
Tôi nghĩ rằng sẽ có nhiều lợi lộc.
Tôi chỉ là hàng cháu con
Còn các người là hàng chú bác.
Nào, Xéc-gây
Hãy im lặng ngồi xuống đây đọc Mác
Để lĩnh hội sự anh minh
Trong những dòng khô khốc.

Thời gian trôi như những dòng suối chảy
Vào dòng sông mù sương
Thấp thoáng phố phường
Như những con chữ trên trang giấy.
Mấy hôm trước còn ở Mạc Tư Khoa
Mà bây giờ đã Baku rồi đấy.
Còn chuyện làm thơ như vậy
Được gợi lên bởi nhà báo Chagin.

“Kìa, hãy nhìn
Những cái tháp khoan
Có đẹp hơn tháp nhà thờ không cơ chứ
Và những giếng phun dầu mỏ
Có khác gì những huyền bí trong sương
Điều gì sống động hơn
Xin nhà thơ hãy hát”.

Dầu trên mặt nước
Như cái chăn của người Ba Tư
Và buổi chiều
Rắc sao khắp bốn phía
Nhưng tôi rất chân thật
Xin thề rằng
Những chiếc đèn lồng
Tuyệt vời hơn sao ở Baku.

Tôi nghĩ về sức mạnh của nền công nghiệp
Và tôi nghe ra sức mạnh của con người.
Ta hoàn toàn có thể
Gom ánh sáng trên trời
Và rất dễ
Làm ra trên mặt đất này.

Tôi đưa bàn tay
Vỗ nhẹ lên ngực
Rồi nói với mình:
“Đã đến lúc
Nào, Xéc-gây
Hãy im lặng ngồi xuống đây đọc Mác
Để lĩnh hội
Sự anh minh trong những dòng khô khốc”.
1924.


LÊ NIN

Đoạn trích từ trường ca “Gulyai-Polye”.


Khi pháp luật còn chưa được củng cố
Đất nước xôn xao như buổi xấu trời
Trước tự do chúng ta còn lớ ngớ
Ta chồm lên như người bị quất roi.

Ôi xứ sở thân thương! Ôi nước Nga!
Một nỗi đau trong lòng ta thắt lại.
Bao năm rồi trên cánh đồng chẳng nghe
Tiếng chó sủa và tiếng gà trống gáy.

Bao năm rồi cuộc đời ta tĩnh lặng
Đã mất đi những lề thói hằng ngày.
Như đồng cỏ và như thung lũng
Bị người ta đào bới khắp nơi.

Tiếng rên rỉ và bước chân rầm rập
Kêu ầm vang tiếng xe tải ngựa thồ
Khắp bốn phía đều nghe tiếng guốc
Tiếng leng keng tôi nhìn thấy trong mơ.
Vây quanh ta tất cả là binh sĩ
Thấy rõ rành chứ đâu phải trong mơ
Thực tế đây, không hề mộng mị
Ngựa đi như nước chảy
Hết đội này tiếp đến đội kia
Họ đi về đâu? Chiến tranh đã xảy ra?
Trên thảo nguyên không nghe lời nói
Trăng có sáng không, tôi không hiểu nổi
Hay người kỵ sĩ để móng sắt rơi ra?
Tất cả đều rối mù…

Nhưng tôi hiểu ra:
Trên quê hương khắp mọi chốn
Lửa và gươm sáng loáng
Người ta dùng giải quyết mối bất hoà.
. . . . . .

Ôi nước Nga –
Tiếng ngân vang bí huyền, khủng khiếp
Trong cây bạch dương, trong màu hoa tuyết.
Ông từ đâu đến
Ông kêu gọi người ta nổi loạn?
Thiên tài nghiêm khắc! Ông lôi cuốn tôi
Không phải bằng dáng vẻ bên ngoài.
Ông không ngồi lên yên ngựa
Ông không bay ngoài dông tố.
Không chém cổ, chặt đầu
Không như người lính mưa nắng dãi dầu.
Chỉ một điều ông thích
Là săn chim cun cút.

Đối với ta, ông là anh hùng
Ta yêu những người đeo mặt nạ màu đen
Còn ông với nước mắt như con trẻ
Trên xe trượt tuyết mùa đông.
Và ông không mang đầu tóc
Như những người mà phụ nữ thích
Ông với vầng trán mênh mông
Cái nhìn của ông khiêm tốn vô cùng
Ông giản dị và dễ gần
Trong mắt tôi ông là người như thế.
Nhưng không hiểu bằng sức mạnh nào
Mà ông làm chuyển rung thế giới
Và ông đã làm rung chuyển…
Gió hãy nổi lên!
Cuốn hết gông xiềng
Hãy rửa sạch làu
Vết nhục xiềng gông và tôn giáo.
. . . . . .
Đã từng có một thời tàn khốc
Ta làm theo những thế lực điên cuồng
Trên nỗi khổ của những người nông dân
Đã phất lên sự phồn vinh đế quốc.
. . . . . .
Chế độ quân chủ thối nát!
Hàng thế kỷ nay chỉ biết tiệc tùng
Giới quý tộc đem bán chính quyền
Cho chủ nhà băng và tài phiệt.
Nhân dân đang rên xiết
Đất nước chờ đợi một người…
Và ông đã đến.
. . . . .
Ông bằng những lời mạnh mẽ, hùng hồn
Dẫn chúng ta theo con đường mới
Ông nói rằng: “Để chấm dứt đau khổ
Phải giành tất cả về tay công nhân
Để cứu chúng ta chỉ có một con đường
Đó là chính quyền Xô Viết”.
. . . . . .
Và ta xông lên trong tiếng gào bão tuyết
Nơi đôi mắt ông hướng về
Ta đến nơi ông đã nhìn thấy hết
Mang về cho tất cả các bộ tộc tự do.
. . . . . .
Và bây giờ ông mất đi…
Tiếng khóc làm ta choáng váng.
Không còn nghe giọng của Nàng Thơ.
Từ những khẩu đại bác to
Vang lên những phát súng
Rằng người cứu chúng ta đã không còn.
Ông không còn nhưng những người còn sống
Sẽ tiếp tục sự nghiệp của ông
Để đất nước như dòng sông cuộn chảy
Sẽ kết thành một khối tựa bê-tông.

Đối với họ
“Lê Nin không bao giờ chết!”
Cái chết không dẫn đến đau buồn.
. . . . . .
Sẽ nghiêm khắc và sẽ cứng rắn hơn
Họ biến sự nghiệp của ông thành hiện thực…
1924.

NƯỚC NGA ĐÃ MẤT

Vẫn còn nhiều đièu ta chưa hiểu nổi
Những học trò của chiến thắng Lê Nin
Và những bài ca mới
Ta vẫn theo giọng cũ hát lên
Như ông bà dạy ta từ tấm bé.

Bạn bè của tôi ơi!
Đất nước đang bị phân chia
Trong niềm vui sôi lên một nỗi buồn đau đớn!
Chính vì thế mà tôi muốn
Xách quần lên
Chạy theo những đoàn viên thanh niên cộng sản.

Tôi không đổ lỗi cho người đã mất
Lấy đâu những người già
Đuổi theo người trẻ?
Họ như lúa mạch trồi gốc rễ
Thối mục ra rồi vãi rắc đầy.

Và tôi, tự mình tôi
Không già, không trẻ
Tôi chỉ là hạt bụi với thời gian
Có phải vậy mà trong quán rượu, tiếng đàn
Gợi cho tôi một giấc mơ dịu ngọt?

Đàn ghi ta thân thương
Hãy hát vang lên!
Cô gái Xứ-gan hãy chơi bài gì đó
Để cho tôi quên những tháng ngày ăn phải bả
Chẳng biết gì đến yên lặng, dịu êm.

Tôi đổ lỗi cho chính quyền Xô viết
Chính vì thế mà tôi giận hờn
Rằng thời tuổi trẻ thân thương
Tôi không thấy gì trong đấu tranh người khác.

Thế tôi thấy gì?
Tôi chỉ thấy toàn trận mạc
Vâng, thay cho bài hát
Là tiếng ca-nông
Chẳng thế mà tôi với cái đầu tóc vàng
Tôi chạy khắp hành tinh đến kiệt sức.

Nhưng dù sao, tôi là người hạnh phúc
Trong sấm chớp bão giông
Tôi tìm ra những ấn tượng sâu sắc vô cùng
Cơn gió lốc trang điểm cho số phận
Và cuộc đời tôi những cánh hoa vàng.

Tôi người không mới!
Chẳng có gì giấu nổi
Rằng tôi để trong quá khứ một bàn chân
Và mong muốn đuổi theo đoàn quân
Tôi bị trượt và ngã bàn chân khác.

Nhưng cũng còn những người khác
Những người
Bị lãng quên và bất hạnh hơn tôi
Họ như hạt cám trên sàng
Những sự kiện họ không tài nào hiểu nổi.

Tôi biết họ
Và tôi nhìn thấy:
Những con mắt của bò cũng chẳng buồn hơn
Giữa những lo toan vặt vãnh đời thường
Như cái đầm nhuốm hồng máu họ.

Vào cái đầm này ai người ném đá?
Xin đừng động đến họ!
Rồi sẽ thấy mùi hôi
Tự họ sẽ từ giã cõi đời
Như cây mùa lá rụng.

Và có những kẻ khác
Những kẻ tin rằng
Sẽ nhìn vào tương lai dè dặt
Dò trước tính sau
Họ nói về cuộc đời mới làu làu.

Tôi nghe. Và tôi nhìn vào kỷ niệm
Những nông dân đặt điều, thêu dệt chuyện:
“Với chính quyền Xô viết ta như chuột hải ly
Hoa vải thôi… chứ đẹp nhất làm gì…”

Những người này họ chỉ cần ít ỏi
Cả đời họ rặt chỉ thấy
Bánh mì và khoai tây.
Vậy thì tại sao tôi chửi rủa đêm ngày
Số phận mình đắng cay và không may mắn?

Tôi đến phát ghen
Với người cả đời ra trận
Để bảo vệ tư tưởng lớn
Còn tôi giết tuổi trẻ của mình
Chẳng còn gì, dù là chút hoài niệm mong manh.

Đây qủa là vụ xì-căng-đan!
Một vụ xì-căng-đan lớn!
Tôi phải xa một thời gian
Bởi tôi đã có thể làm
Những điều không phải thế
Rằng những cái tôi làm chỉ để đùa cho thiên hạ.

Đàn ghi ta thân thương
Hãy hát vang lên!
Cô gái Xứ-gan hãy chơi bài gì đó
Để cho tôi quên những tháng ngày ăn phải bả
Chẳng biết gì đến yên lặng, dịu êm.

Tôi biết rằng nỗi buồn không dùng rượu để dìm
Tâm hồn không bao giờ lành lặn
Bằng sự hoang vu và đập phá cuồng điên.
Bởi thế mà tôi muốn
Xách quần lên
Chạy theo những đoàn viên thanh niên cộng sản.
1924.



NƯỚC NGA VÔ GIA CƯ


Các bạn ơi hôm nay tôi buồn
Một nỗi đau thức dậy
Sau vụ xì-căng-đan!
Tôi nhớ về
Câu chuyện buồn thương
Câu chuyện về Oliver Twist*.

Ta mỗi người mỗi khác
Khóc cho số phận của mình
Người pháo đài đã biết
Kẻ Sibêri đã quen.
Chính vì thế mà bây giờ
Các cha đạo, ông từ
Đi cầu nguyện kính chào
Tất cả thành viên Hội đồng Dân uỷ.

Chính vì thế mà nông dân
Đong rượu bằng stof**
Khi kể chuyện cho những người bà con
Nhìn lên ảnh Mác
Như là Savaof***
Và thả khói thuốc
Vào đôi mắt Lê Nin.

Số phận trớ trêu!
Ta thành những người bị bỏ
Và lên những gì xưa cũ
Ngưòi ta đóng cọc vào.
Nhưng dù sao
Còn nhà tu, ni viện
Với mỗi lời “A-men”
Đều bị lập biên bản.

Và người ta nói rằng
Quên về những ngày nguy hiểm:
“Ta cho chúng nó…
Không phải lông mà thành bụi…
Tôi một mình
Cắt 15 thằng đỏ
Và cứ như thế
Mỗi một thầy tu”.

Nước Nga mẹ hiền ơi!
Hãy tha lỗi cho tôi
Xin tha lỗi!
Nhưng cái điều này dã man, đê tiện
Trên con đường ngắn ngủi của mình
Tôi không âu yếm
Và không hôn.

Họ có nhà có cửa
Họ có bánh mỳ
Họ với những lời nguyện cầu
Phồn vinh và no đủ.
Nhưng mà còn có
Trên mặt đất đau buồn
Tất cả người hiền, kẻ ác
Bị lãng quên.

Những thằng bé chừng bảy-tám tuổi
Lang thang đây đó chẳng ai trông
Những con người vật vạ, lông bông
Chúng là dấu hiệu
Của sự trách móc chúng ta.

Các bạn ơi hôm nay tôi buồn
Một nỗi đau sau vụ xì-căng-đan thức dậy
Tôi nhớ về
Câu chuyện buồn thương
Câu chuyện về Oliver Twist.

Tôi cũng lớn lên
Rách rưới và bất hạnh
Giữa những buổi bình minh
Nặng nề và loãng.
Nhưng nếu như tất cả cậu bé
Đứng dậy thành hàng
Thì sẽ có hàng ngàn
Nhà thơ tuyệt thế.

Trong họ có Puskin
Lermontov
Koltsov
Trong họ có Nekrasov
Và trong họ có tôi.
. . . . .

Có phải thế mà nỗi buồn của tôi
Vang lên thành lời
Khi tôi nhìn vào họ
Những kẻ khốn nạn trên đời.

Tôi biết tương lai
Là của họ…
Lịch thời gian là của họ…
Và tất cả vinh quang trên đời.
Có phải vì thế
Mà những dòng thơ cay đắng của tôi
Đối với tất cả những người khác
Giống như thuốc độc giết người.

Tôi chỉ hát cho họ
Những kẻ qua đêm trong nhà bếp
Và những kẻ
Ngủ trong toa-lét.
Cứ để cho họ
Nếu đọc những dòng thơ tôi
Sẽ biết rằng đứng sau họ
Có những kẻ hờn giận trên đời.
1924.
______________________

*Nhân vật trong tiểu thuyết của Charles Dickens.
**Đơn vị đo lường cũ của Nga bằng 1/10 xô.
***Tên hiệu của Đức Chúa Trời trong đạo Do Thái.

THƯ GỬI NGƯỜI PHỤ NỮ


Em còn nhớ không
Tất nhiên, em còn nhớ
Khi anh đứng
Dựa bức tường
Em lo âu đi lại trong phòng
Có điều gì gay gắt
Như ném vào mặt anh.

Em nói rằng
Đã đến lúc hai ta từ giã
Rằng em bị hành hạ
Vì cuộc đời rồ dại của anh
Rằng em phải lo cho công việc của mình
Còn số phận của anh
Như người trôi xuống dốc.

Em thân yêu!
Em đã chẳng yêu anh
Đã không biết rằng trong cuộc đời
Anh như con ngựa kiệt sức sùi bọt mép
Bởi người cưỡi ngựa cứ thúc giục không thôi.

Em không biết rằng
Anh ở trong làn khói đặc
Trong u mê cơn lốc xoáy cuộc đời
Anh day dứt, không thể nào hiểu được
Đi về đâu số kiếp nổi trôi.

Mặt đối mặt
Nhưng không nhìn thấy mặt
Nhận ra nhau chỉ khi ở rất xa
Khi mặt biển kia gào thét
Thì con tàu trên đó sẽ lắc lư.

Trái đất tựa con tàu
Nhưng bỗng nhiên ai đó
Vì những chân trời mới vinh quang
Đã hướng thẳng con tàu vào dông tố
Tay lái vẫn vững vàng.

Thì có ai trên boong tàu rộng lớn
Là người không ngã xuống, không nôn
Chỉ có ai đã trải đời lão luyện
Giữ được lặng yên trước sự tròng trành.

Thì khi đó anh
Trong tiếng ồn ào hoảng loạn
Anh nhận ra công việc của mình
Anh đi xuống hầm tàu
Để không còn thấy người ta nôn mửa
Và hầm tàu đó
Chính là quán rượu Nga
Anh lao vào với những cuộc say sưa
Để quên đi đau khổ
Và tự giết mình
Trong những cơn say.

Em thân yêu!
Anh đã làm em khổ
Đã từng có một nỗi buồn
Trong đôi mắt em đó:
Rằng trước mặt em anh đã
Tàn phá đời mình không một chút tiếc thương.

Nhưng em không biết rằng
Trong làn khói đặc
Trong u mê cơn lốc xoáy cuộc đời
Anh vẫn hoài day dứt
Anh đã không thể nào hiểu được
Đi về đâu số kiếp nổi trôi.

.................................................. ....

Năm tháng qua nhanh
Bây giờ anh đã thêm tuổi tác
Đã suy nghĩ và cảm xúc theo kiểu khác
Anh xin được nói câu chúc mừng
Và khen ngợi kẻ lái tàu ngày trước!

Hôm nay anh
Thấy rạo rực trong lòng
Anh nhớ lại nỗi buồn của em ngày trước
Và bây giờ
Anh vội vàng xin được
Kể với em
Anh ra sao và điều gì đã xảy ra!

Em thân yêu!
Anh sung sướng nói với em rằng:
Anh đã may không bị rơi xuống vực
Hôm nay đây trên quê hương Xô Viết
Anh say sưa với những chuyến du hành.

Anh đã trở thành
Người khác hẳn ngày xưa
Giá mà em còn ở đến bây giờ
Anh đã không làm em khổ
Vì ngọn cờ tự do
Và vinh quang lao động
Anh sẵn sàng đi đến biển Măng-sơ.

Hãy tha lỗi cho anh...
Anh biết rằng bây giờ em đã khác
Em sống với người chồng
Thông minh và nghiêm túc
Em chẳng cần những đau khổ ngày xưa
Và anh là kẻ
Em đã không còn cần đến bao giờ.

Em hãy sống cuộc đời
Có ngôi sao đưa đường dẫn lối
Một cuộc đời đã hoàn toàn thay đổi.
Xin gửi lời chào em
Một người mãi mãi nhớ đến em
Người quen biết
Xéc-gây Ê-xê-nhin.
1924.



GỬI CÁC NHÀ THƠ GRUZIA

Người xưa làm thơ
Theo thể bát cú và iambơ
Thơ cổ
Đã chết
Nhưng bây giờ thời của ta
Là thời oanh liệt
Nên tôi lại giở ra
Cái hàm thiếc.

Miền đất xa!
Bến bờ xứ lạ!
Những con đường sỏi Gruzia.
Rượu vang màu hổ phách
Trong những đôi mắt lấp lánh ánh trăng
Những đôi mắt sâu thẳm
Như những chiếc tù và màu xanh.

Các nhà thơ Gruzia!
Lúc này tôi nhớ các anh.
Xin chúc mọi sự tốt lành
Chúc một buổi chiều vui vẻ!

Những người anh em đồng chí
Bằng tình cảm và ngòi bút của mình
Những dòng sông từ ngữ sôi lên
Và tiếng xào xạc
Tôi yêu các anh
Như dòng sông Kura gào thét
Yêu những lời quanh bàn tiệc sum vầy.

Tôi – người bạn từ phương bắc
Và là người anh em!
Các nhà thơ - tất cả một máu chung.
Và tôi cũng là người châu Á
Trong hành động, suy nghĩ
Và cả trong lời.

Bởi thế mà tôi
Ở nơi đất khách
Các anh gần gũi, thân thiết
Và dễ chịu biết bao.

Tất cả đều gan dạ
Tháng ngày trôi
Và lời của con người
Sẽ dồn vào một ngôn ngữ
Nhà sử học khi viết sử
Sẽ mỉm cười sự thù địch của ta.

Ông ta sẽ nói rằng:
Trong dòng chảy của thời gian
Có những tìm tòi và biểu hiện…
Các bộ tộc với nhau từng quyết chiến
Nhưng các nhà thơ không xích mích bao giờ.

Có sự chứng kiến
Của một điều:
Nhà thơ với nhau
Là anh em kết nghĩa*.


Ách áp bức
Của nước Nga quân chủ
Ép vào cổ con người
Chúng tôi đã kết liễu nó rồi
Và đây
Đôi cánh tự do rộng mở.

Mỗi nhà thơ trong bộ tộc của mình
Bằng âm điệu và thổ ngữ của anh
Chúng ta tất cả
Hát bằng giọng mình
Theo tình cảm thiêng liêng
Của toàn nhân loại…

Đã xảy ra
Một điều kỳ lạ:
Rằng ta không bao giờ
Còn nô lệ cho ai cả.

Các nhà thơ Gruzia!
Lúc này tôi nhớ các anh.
Xin chúc mọi sự tốt lành
Chúc một buổi chiều vui vẻ!

Những người anh em đồng chí
Bằng tình cảm và ngòi bút của mình
Những dòng sông từ ngữ sôi lên
Và tiếng xào xạc
Tôi yêu các anh
Như dòng sông Kura gào thét
Yêu những lời quanh bàn tiệc sum vầy.
1924.
_______________________

*Trong nguyên bản: Kunak – một phong tục của vùng bắc Kavkaz gần như tục làm anh em kết nghĩa.

THƯ CỦA MẸ

Bây giờ biết có điều gì
Còn nghĩ ra được
Và có điều chi
Tôi còn có thể viết?
Khi mà trước mặt tôi
Trên chiếc bàn nhỏ
Có một bức thư
Của mẹ tôi gửi đến.

Mẹ viết rằng:
“Nếu con có thể
Thì hãy về thăm mẹ
Trong ngày Thánh đản nghe con
Nhớ mua cho mẹ chiếc khăn
Và mua cho bố chiếc quần
Chứ ở nhà bây giờ
Thiếu thốn nhiều thứ lắm.

Mẹ không ưa một nỗi kinh hoàng
Rằng con là thi sĩ
Rằng con kết bạn
Với thói hư danh
Sẽ là rất hay hơn
Giá mà từ thời thơ ấu
Con chỉ học đi cày.

Mẹ đã già rồi
Và hay đau ốm
Nhưng giá như con ở nhà
Từ những ngày đầu
Thì bây giờ bên mẹ
Đã có nàng dâu
Và mẹ dắt tay đứa cháu bé
Âu yếm xoa đầu.

Thế mà những đứa con của mình
Con đành để thất lạc
Và người vợ của mình
Con dễ dàng trao người khác
Không gia đình, không bè bạn
Như thuyền không bến
Con chỉ biết vùi đầu
Vào rượu chè như vực thẳm sâu.

Con trai của mẹ
Con đã làm sao thế?
Ngày xưa con là đứa hiền lành
Và rất ngoan ngoãn
Mọi người đều nói với bố con rằng:
Ông là người hạnh phúc
Ông Alexandr Esenin!

Những điều mẹ cha mơ ước
Đã không thành hiện thực
Và giờ đây ở trong lòng
Càng thêm đắng cay và đau đớn
Khi mà bố con
Lại nghĩ rằng
Con làm thơ như thế
Là để kiếm tiền được nhiều hơn.

Mà dù cho con
Có kiếm được bao nhiêu đi nữa
Thì con đâu có gửi về nhà
Chính vì thế mà cay đắng
Khi lời cứ tuôn ra
Rằng chính mẹ đây cũng biết
Theo kinh nghiệm của mình
Các nhà thơ bạc tiền đâu có thiết.

Mẹ không ưa một nỗi kinh hoàng
Rằng con là thi sĩ
Rằng con kết bạn
Với thói hư danh
Sẽ là rất hay hơn
Giá mà từ thời thơ ấu
Con chỉ học đi cày.

Giờ đây chỉ còn một nỗi buồn
Giờ bố mẹ như sống trong bóng tối
Đến con ngựa cũng không.
Nhưng giá như con ở nhà
Thì tất cả đều làm ra
Và với trí thông minh như vậy
Có lẽ con trở thành
Ông chủ tịch xã ta.

Thì khi đó sống vui hơn
Không có gì sợ sệt
Và con cũng không cần
Nỗi nhọc nhằn không cần thiết
Khi đó mẹ sẽ bắt
Cô vợ của con
Quay tơ và xe chỉ
Còn con, như người con trai cả
Sẽ chăm sóc bố mẹ tuổi già”.
…………………………….

Tôi vò nát bức thư
Rồi đắm chìm trong khủng khiếp.
Chẳng lẽ không còn lối thoát
Trên con đường tha thiết của mình
Nhưng lại nghĩ rằng
Sau này tôi sẽ kể
Tôi sẽ kể cho mẹ
Trong bức thư trả lời.
1924.


TRẢ LỜI THƯ MẸ

Mẹ yêu quí của con
Mẹ hãy sống như vẫn sống.
Con cảm nhận được rằng
Ký ức và tình yêu của mẹ
Nhưng mà chỉ có một điều
Mẹ không hề hiểu
Con đang làm gì
Và sống ra sao.

Bây giờ chỗ mẹ mùa đông
Và những đêm trăng
Con biết rằng mẹ
Suy nghĩ không chỉ một mình
Mà dường như có ai đấy
Đang rung cây anh đào dại
Rồi rắc tuyết vương vãi
Lên cửa sổ nhà mình.

Mẹ kính yêu!
Làm sao mẹ ngủ được trong bão tuyết?
Khi mà trong ống khói nhà mình
Có tiếng rên dài và ai oán
Mẹ muốn nằm
Nhưng nhìn thấy không phải chiếu chăn
Mà chiếc quan tài hẹp
Và người ta sắp sửa chôn mình.

Dường như cả một nghìn
Ông từ bằng giọng mũi
Đang khóc than
Rủa nguyền bão tuyết!
Và tuyết dồn lên
Thành đống như ngôi mộ
Và ở bên kia đó
Chẳng vợ con, chẳng bạn bè.

Hơn tất cả
Con yêu mùa xuân
Và yêu nơi nước chảy
Mạnh mẽ thành dòng
Nơi mà mỗi thanh gỗ nhỏ
Giống như một con tàu
Trước cảnh mênh mông như thế
Con mắt chẳng cần phóng về đâu.

Nhưng cái mùa xuân
Mà con yêu đấy
Là một cuộc cách mạng vĩ đại
Mà con vẫn gọi tên!
Chỉ về mùa xuân này
Mà con khổ đau một nỗi
Chỉ một mùa xuân này
Con đợi chờ và kêu gọi!

Chứ điều ghê tởm này
Là một hành tinh lạnh!
Và cho đến một ngày
Mặt trời – Lênin chưa tan biến!
Chính vì điều này
Mà với tâm hồn thi sĩ
Con ra đi gây sự
Rồi uống rượu, đập phá ngang tàng.

Nhưng rồi sẽ đến một thời gian
Mẹ yêu thương ạ!
Thời mong đợi!
Không phải ngẫu nhiên mà tất cả
Đều có vũ khí trong tay:
Một người kia – cầm súng, cầm cày
Còn một người này – cầm bút.

Mẹ hãy quên chuyện tiền bạc
Tất cả hãy quên đi
Đâu đã đến nỗi gì
Cứ làm như cái chết
Vì con đâu phải con bò
Hay con lừa, con ngựa
Để cho người ta
Xâu mũi dắt đi!

Con sẽ tự mình
Khi thời gian đến
Khi mà tiếng súng
Vang lên khắp hành tinh
Thì con sẽ trở về
Mua cho mẹ chiếc khăn
Và sẽ mua cho bố
Những thứ mà bố cần.

Chứ bây giờ đang bão tuyết
Như nghìn ông từ giọng mũi
Đang khóc than
Rủa nguyền bão tuyết.
Và tuyết dồn lên
Thành đống như ngôi mộ
Và ở bên kia đó
Chẳng vợ con, chẳng bạn bè.
1924.

THƯ GỬI ÔNG NGOẠI

Cháu đã giã từ
Ngôi nhà cha mẹ.
Ông của cháu ơi!
Cháu lại thư cho ông đó…
Bây giờ nhà ông bên cửa sổ
Bão tuyết đang reo vang
Và trong ống khói nhà ông
Gió gào lên ầm ĩ.

Có vẻ như một trăm con quỉ
Leo vào trên gác thượng nhà ông.
Còn ông thì không ngủ suốt đêm
Bàn chân của ông giãy đạp.
Cháu muốn trùm cho ông
Cái áo khoác
Và muốn về nơi đó
Đập hết chúng bằng cây gậy thông lò.

Nghe những lời ngây thơ
Của tâm hồn trắng trong đứa cháu nhỏ!
Chẳng vô tình mà ông cố
Đã trả ba thùng lúa
Đưa ông đến ông từ
Trong một bãi hoang
Dạy ông: “Ăn cho đàng hoàng”
Và “Cha” “Biểu tượng của lòng tin”.

Người ta nuôi ngựa tốt
Chọn lựa đồ ăn
Đem tình yêu bảo vệ
Và chỉ bản thân mình
Đem ra xét xử
Rồi bằng cách như thế
Ông đã dạy đứa cháu của mình.

Nhưng thằng cháu bài học này
Đã không hiểu được
Mà làm ông đắng cay
Cháu đi về xứ khác
Theo ông thì bây giờ
Cháu lêu lổng, vất vơ
Và có điều dại dột
Là theo đuổi việc làm thơ.

Ông nói rằng
Người ta ăn trộm cháu của ông
Rằng cháu là đứa dại dột
Còn thành phố là nơi lừa bịp
Nhưng mà ông ơi
Nếu quả là như vậy
Thì con ngựa tồi
Kẻ trộm đâu thèm lấy.

Con ngựa xấu trong chuồng
Không ai ăn trộm
Nhưng mà ai muốn
Nhìn mặt nước phẳng như gương
Thì sẽ nói rằng:
Trong nước vũng đừng chết
Mà người ta phải biết
Từ giã quê hương.

Và cháu từ giã xóm thôn
Đi về miền xa vắng
Ở đây mùa xuân
Hoa hồng to hơn nắm đấm.
Cháu gửi về ông
Lời chào nồng ấm
Ơi người ông cô đơn số phận
Cháu gửi đến từ xa.

Bây giờ đang bão tuyết
Khắp nơi ở Riazan
Còn ở trong ông
Cơn ngứa nhìn thấy cháu.
Nhưng mà ông biết không
Chẳng có xe trượt tuyết nào
Có thể chở ông
Đến với cháu được đâu.

Cháu biết rằng
Giá mà ông đến với hoa hồng
Đi về miền nắng ấm.
Chỉ một điều thật chán:
Lời nguyền rủa của ông
Mạnh hơn cả đầu tàu
Nên đến muôn thuở
Chẳng kéo ông đi được nơi đâu.

Còn nếu như cháu sẽ chết?
Ông ơi, ông có nghe không?
Nếu cháu sẽ chết
Thì ông có lên tàu không
Để mà có mặt
Trong buổi lễ tang
Để hát lên câu hát
Lời cầu nguyện đau buồn?

Mà ông ngồi xuống đi ông
Ông ngồi xuống và đừng khóc
Xin ông hãy tin
Vào con ngựa sắt
Ái chà, con ngựa sắt
Như cái đầu tàu!
Hình như người ta
Đã mua từ nước Đức.

Cái miệng của con tàu
Đã quen với lửa
Và khói như bờm ngựa
Đen và dày đặc
Giá mà cái bờm này có được
Cho con ngựa của ta
Thì sẽ làm ra
Biết bao nhiêu là bàn chải.

Cháu biết rằng
Thời gian làm mòn cả đá…
Và ông, ông ạ
Khi nào đó ông sẽ hiểu rằng
Con ngựa khi đã thắng yên cương
Đi về miền xa tít tắp
Thì dù con ngựa tốt nhất
Chỉ có chở xương về…

Ông sẽ hiểu điều này nữa
Rằng cháu chẳng vô tình
Đi về nơi ấy
Nơi mà bay không nhanh bằng chạy
Còn ở nơi chỉ bao trùm bão tuyết
Và đám cháy mà thôi
Thì con ngựa tồi
Kẻ trộm đâu thèm lấy.
12-1924.


THƯ GỬI EM GÁI EKATERINA

Alexandr* của ta đã viết về Delvig
Về cái sọ dừa ông đã viết
Những dòng thơ.
Thật tuyệt vời và xa
Nhưng dù sao, gần gũi
Như vườn hoa!

Chào em gái!
Chào em!
Anh là nông dân hay không phải nông dân?!
Thế bây giờ ông ngoại có còn chăm sóc
Những cây anh đào ở Riazan?

Chà, những cây anh đào!
Em chưa quên nó chứ?
Bố của ta đã từng vất vả
Để con ngựa cái
Gầy và lông màu hung
Kéo cày dỡ khoai trên đồng.

Bố cần khoai tây
Còn ta cần vườn cây.
Thế rồi vườn cây bị chặt
Thật đáng tiếc thay!
Cái đệm ướt cũng biết điều này
Chừng… bảy…
Hay tám năm về trước.

Anh nhớ về ngày lễ
Ngày lễ tháng Năm.
Nở hoa cây anh đào dại
Và cả tử đinh hương.
Anh đã ôm từng cây bạch dương
Trong lần uống rượu
Say hơn một ngày xanh.

Những cây bạch dương!
Những cô gái – bạch dương!
Không yêu họ chỉ là có thể
Những ai trong độ tuổi thiếu niên
Không đoán trước cây trái của mình.

Em gái của anh!
Trong cuộc đời bạn bè ít quá!
Anh cũng như tất cả
Có một dấu ấn trong anh…
Nếu con tim hiền dịu của em
Mỏi mệt
Thì hãy bắt nó quên và lặng im.

Sasha em biết
Sasha là người tốt
Và Lermontov
Hợp với sức Sasha.
Nhưng mà anh đau ốm…
Bằng tuyết bột tử đinh hương
Giờ anh chỉ cố gắng
Chữa bệnh cho tâm hồn.

Anh thấy tiếc cho em
Chỉ còn lại một mình
Còn anh đây sẵn sàng
Dù là trận quyết đấu.
“Hạnh phúc cho ai không uống đến cùng”**
Và không nghe hết lời của sáo.

Nhưng cái vườn của ta!…
Cái vườn…
Bởi trong vườn mùa xuân
Dạo chơi con trẻ
Những đứa con của em thỏ thẻ.
Mà thôi!
Thì cứ để
Cho chúng nhắc không đúng chỗ
Rằng đã từng sống trên đời…

Những con người kỳ cục, dở hơi.
1925.
______________

*Alexandr Puskin.
**Ý thơ Alexandr Puskin trong tiểu thuyết thơ “Épghênhi Ônhêgin”.

NHỮNG BÔNG HOA

I

Những bông hoa bảo tôi rằng: vĩnh biệt
Những nụ hoa cúi xuống giọng đau buồn
Rằng mãi mãi tôi không còn được biết
Cánh đồng làng và gương mặt quê hương.

Nhưng em ạ, dù sao thì anh đã
Thấy mặt đất này và đã thấy em
Nên giờ đây trước phận mình nghiệt ngã
Anh vui lòng nhận cái chết dịu êm.

II

Thời gian xanh và buổi chiều êm
Biết làm sao không yêu người cho được
Những bông hoa, lòng tôi không thể khác
Mến yêu người, tôi uống gọi bằng “em”.

Đinh tử hoa, mộc tê thảo hát lên.
Với hồn tôi xảy ra điều tai hoạ.
Đinh tử hoa, mộc tê thảo hát lên.
Với hồn tôi xảy ra điều tai hoạ.

III

Chà, hoa chuông, nhiệt huyết của mi
Trong lòng này đã gọi ra bài hát
Và kể rằng có một loài thỉ xa
Những đôi mắt của người yêu xa lắc.

Xin đừng hát mà thương cho tôi với
Chẳng bài ca lửa vẫn cháy trong lòng
Đã đến đây giống như vần thơ “mới”
Một mối tình gắn bó keo sơn.

IV

Những bông hoa, không phải là tất cả
Biết được rằng tôi rung động con tim
Không mọi người, vẻ lạnh lùng trong đó
Có thể đốt lên ngọn lửa của mình.

Không mọi người giang rộng tay có thể
Biết nắm bắt được số phận ngặt nghèo.
Như con bướm tôi lao vào bếp lửa
Với lòng nhiệt tình tất cả mang theo.

V

Tôi không yêu những bông hoa trong bụi
Chưa bao giờ tôi gọi chúng là hoa.
Dù đôi môi của tôi từng chạm tới
Nhưng những lời êm ái chẳng tìm ra.

Tôi chỉ yêu có một bông hoa
Bông hoa này cắm rễ vào lòng đất
Tôi yêu mến và tôi thiết tha
Như yêu loài thỉ xa phương bắc.

VI

Trên thanh lương trà có những bông hoa
Những bông hoa – rồi sau là quả
Chúng rơi xuống mặt đất như mưa
Từ trên cao những bông hoa màu đỏ.

Chúng không như loài hoa trên mặt đất
Hoa thanh lương trà là chuyện khác rồi.
Chúng giống như cuộc đời ta, như xác
Bị chia ra trong sương khói muôn đời.

VII

Tình yêu ơi, cho tôi xin lỗi nhé
Không một điều gì tôi chỉ ngang qua.
Nhưng trên con đường tôi yêu hơn cả
Là những gì không lặp lại bao giờ.

Không lặp lại cả anh và cả em
Ta chết đi – sau ta là những kẻ
Họ đã khác, họ không người như thế
Em chẳng của anh, anh chẳng của em.

VIII

Những bông hoa, hãy nói rằng: vĩnh biệt
Những nụ hoa cúi xuống giọng đau buồn
Rằng mãi mãi tôi không còn được biết
Mặt hoa hồng và gương mặt quê hương.

Thôi đành vậy! Dù không thấy bao giờ!
Giờ đây tôi đã mê loài hoa khác
Và bởi thế bằng lời bài hát
Tôi sẽ ngợi ca mặt đất nên thơ.

IX

Thế con người, không lẽ, chẳng là hoa?
Em thân yêu, điều này em cảm thấy
Rằng ở đây không phải những lời suông.

Như thân cây, lúc lắc thịt xương
Còn cái đầu này, với em, chẳng lẽ
Không phải bông hồng vàng?

Hoa người trong nắng trong mưa
Hoa biết bò trườn, đi lại.

X

Những bông hoa đã đi, tôi đã thấy
Và con tim từ ấy dịu dàng hơn
Có một điều trong đời tôi nhận thấy
Từ tháng Mười mọi chuyện bắt nguồn.

Những bông hoa đã đánh nhau quyết liệt
Và hoa đỏ kia chiến đấu tốt hơn
Có nhiều người bị rơi vào bão tuyết
Nhưng dù sao với sức mạnh cương quyết
Họ đã giết đi những kẻ hành hình.

XI

Tháng Mười ơi, tháng Mười!
Tôi thấy tiếc làm sao
Những bông hoa đỏ kia đã chết
Nụ hoa bị cắt bằng thép
Nhưng dù sao tôi không sợ thép đâu.

Những bông hoa biết đi!
Họ đem giết thép
Từ thép làm ra những con tàu
Từ thép làm ra những ngôi nhà đẹp.

XII

Và bởi vì tôi đã từng hiểu được
Rằng cuộc đời không tu viện với tôi
Tôi gửi gắm trong vần thơ tha thiết
Rằng lặp lại thôi mọi thứ trên đời.

Chính vì thế mà tôi đây vẫn hát
Tôi hát lên chẳng phải những lời suông
Và tôi trao cho người yêu dấu nhất
Đầu của tôi như một bông hồng vàng.
1924.


CƠN BÃO TUYẾT

Thời gian hãy xe búp sợi của mình
Của linh hồn sống muôn đời không đổi.
Không!
Không bao giờ tôi sắp đặt nổi
Với bản thân mình
Tôi là người xa lạ.

Muốn đọc nhưng quyển sách rơi
Tôi ngáp dài
Rồi chìm vào giấc ngủ…
Còn bên ngoài cửa sổ
Ngọn gió đang khóc than
Dường như ngọn gió
Linh cảm cái chết đang gần.

Cây phong phủ kín băng
Bằng ngọn màu đen của mình
Giọng khò khè về quá khứ
Vào trời xanh.
Cây phong nào?
Nó chỉ là cây cột đáng xấu hổ
Giá mà được treo cổ trên đó
Hoặc đập phá cho tan tành.

Và người đầu tiên
Là tôi, cần treo cổ
Trói chéo tay lại sau lưng
Vì một tội rằng
Bằng bài hát giọng khàn khàn
Tôi đã quấy rầy giấc ngủ
Của quê hương.

Tôi không yêu
Tiếng gáy của con gà trống
Và tôi kêu
Rằng giá mà có đủ sức mạnh
Thì tất cả gà trống
Tôi sẽ diệt hết trơn
Để cho đêm đêm
Không còn nghe tiếng gáy.

Nhưng tôi đã quên rằng
Chính tôi cũng là gà trống
Đã gào thét hết mình
Trước mỗi buổi bình minh
Không nghe theo lời bố mẹ
Để xao xuyến con tim
Và thơ cũng thế.

Cơn bão tuyết rít lên
Như con lợn đực
Bị người ta sắp chọc tiết.
Và màn sương
Lạnh buốt
Không biết được
Đâu xa
Đâu gần…

Còn mặt trăng, chắc hẳn
Đã bị những chú chó xơi
Bởi đã từ lâu lắm
Không còn thấy trên trời.
Mẹ dứt sợi chỉ từ khung cửi
Cùng với cái cọc sợi
Rồi mẹ buông lời.

Con mèo nặng tai
Lắng nghe lời của mẹ
Từ trên chiếc ghế
Nó buông thõng cái đầu.
Chẳng vô tình mà những người hàng xóm
Hay sợ hãi nói rằng
Con mèo trông rất giống
Như con cú vọ màu đen.

Đôi mắt của tôi nhắm
Nhưng hễ mở ra
Là lại nhìn thấy cảnh
Từ câu chuyện cổ ngày xưa:
Đôi chân của con mèo
Tôi ngỡ là cây gậy
Còn mẹ như mụ phù thủy
Từ trên đồi.

Tôi không biết được rằng tôi
Đau ốm hay là không đau ốm
Nhưng chỉ những ý tưởng
Dạo bước không đúng chỗ trong đầu.
Vang lên trong tai tôi
Tiếng xẻng của người đào mộ
Cùng với tiếng than thở
Của tiếng chuông xa.

Tôi là con ma
Nằm trong quan tài tôi thấy cả
Tiếng nguyện cầu nức nở
Của ông từ.
Đôi mí mắt người chết
Tôi hạ xuống thấp
Rồi tôi đặt
Lên đó hai đồng xu.

Để với những đồng tiền này
Từ đôi mắt người chết
Người đào mộ sẽ trở nên ấm áp
Mà lấp đất cho tôi
Và ngay trong lúc này
Không cảm thấy mình thô bỉ.

Và sẽ nói to về tôi:
“Chà, thằng cha này dớ dẩn!
Hắn ta trong cuộc đời
Phá phách, ngang tàng đã lắm…
Nhưng không thể nào đọc xong
Dù chỉ năm trang
Của cuốn “Tư bản”.
1924.

MÙA XUÂN

Cơn mê sảng đã kết thúc.
Đã tan biến nỗi buồn.
Tôi tiếp nhận cuộc đời như giấc mộng đầu tiên.
Ngày hôm qua trong cuốn “Tư bản” tôi đã đọc
Rằng có một qui luật
Dành riêng cho các nhà thơ.

Cơn bão tuyết bây giờ
Hãy gào lên như quỉ
Hãy đánh vào kẻ chết đuối kia trần trụi –
Còn tôi với cái đầu tỉnh táo
Thành người đồng chí sảng khoái và vui.

Những gì mục nát chẳng nên tiếc thương rồi
Và với tôi cũng không cần thương tiếc
Nếu tôi có thể sẵn sàng xin chết
Trong bão tuyết này thì cứ để mặc tôi.

Tính tình tang, con chim vành khuyên ơi!
Ta chào chim nhé!
Xin chim đừng có sợ!
Ta không động đến chim đâu.
Và nếu như chim muốn
Hãy đậu xuống bờ rào
Theo qui luật của chim.

Trong cuộc đời có qui luật xoay vần
Đó là phép cư xử
Của người đang sống trên đời
Còn nếu chim muốn như người
Thì chim sẽ
Có quyền nằm và ngồi.

Xin chào cây phong của tôi
Cây phong của tôi tội nghiệp
Xin lỗi, tôi đã làm cây phong bực
Quần áo của ngươi rách tả tơi
Nhưng mà rồi đây sẽ
Lành lặn trở lại thôi.

Không cần lệnh trát gì cả
Cây tơ hồng buông chiếc mũ màu xanh
Rồi lặng lẽ
Và âu yếm
Ôm tháng Tư vào lòng.

Và cô gái sẽ đến với tháng Tư
Cô sẽ lấy nước giếng tưới ra
Để rồi đây trong tháng Mười khắc nghiệt
Ngươi có thể chống lại những cơn bão tuyết.

Còn khi đêm đến
Mặt trăng bơi giữa trời
Không phải trăng bị những chú chó xơi
Mà tại vì không nhìn thấy rõ
Vì những cuộc đánh nhau ẩu đả
Của con người.

Nhưng cuộc đánh nhau đã kết thúc rồi
Chính vì thế
Trăng bằng ánh sáng vàng chanh
Đang khoắc lên
Cây cối màu xanh
Vầng hào quang vang vọng của mình.

Thì tim ta ơi, hãy uống
Mùa xuân!
Hãy xao xuyến bằng
Những vần thơ mới!
Còn bây giờ tôi đi ngủ
Thôi không còn chửi rủa
Những con gà trống nữa rồi.

Mặt đất ơi, mặt đất ơi!
Ngươi không phải là kim loại
Vì rằng kim loại
Không nẩy lộc đâm chồi.
Ta cần nắm bắt lấy
Chỉ một dòng thôi
Là bỗng nhiên
Cuốn “Tư bản” hoàn toàn dễ hiểu.
1924.


CON ĐƯỜNG CỦA TÔI

Cuộc đời bước lên bờ
Người dân xưa của xóm
Tôi đi hồi tưởng
Về những điều đã thấy trong vùng.
Thơ tôi ơi
Hãy lặng lẽ
Kể về cuộc đời tôi.

Ngôi nhà gỗ nông dân
Mùi nhựa chưng từ gỗ
Cái bàn thờ đã cũ
Những ngọn đèn lắt lay.
Cũng còn may
Là tôi còn gìn giữ được
Cảm giác ngày xưa vẫn còn đây.

Ngoài cửa sổ
Bão tuyết trắng reo.
Tôi lên chín tuổi
Ghế nằm, bà ngoại, con mèo…
Bà hát câu gì đấy
Buồn buồn về thảo nguyên
Rồi bà ngáp
Xéo cái miệng của mình.

Bão tuyết rít gầm lên
Bên ngoài khung cửa nhỏ
Tựa như những người chết đang nhảy múa.
Khi đó đế chế Nga
Đánh nhau với người Nhật
Và tất cả mọi người có cảm giác
Nhìn thấy những cây thập ác từ xa.

Khi đó tôi còn chưa biết
Những việc làm đen tối của nước Nga.
Tôi không biết được rằng
Tại sao lại chiến tranh.
Với tôi, đồng ruộng Riazan
Nơi những nông dân cắt cỏ
Và trồng lúa
Là quê hương.

Tôi chỉ nhớ
Rằng nông dân than phiền
Và chửi rủa
Cả Sa hoàng, cả Chúa
Nhưng câu trả lời
Chỉ mỉm cười chốn xa xôi
Là ánh bình minh thưa thớt
Màu vàng chanh của quê tôi.

Khi đó lần đầu tiên
Những vần điệu vang lên
Có rất nhiều tình cảm
Làm đầu óc say sưa, choáng váng
Và tôi nói với tôi:
Nếu như cơn ngứa này đã thức dậy
Thì cả hồn tôi sẽ trút thành lời.

Những tháng năm xa
Bây giờ đã như trong sương mờ.
Tôi nhớ, ông ngoại
Với một nỗi buồn, ông nói:
“Chuyện nhảm nhí, vứt đi…
Mà, nếu như cứ say mê
Thì hãy đi viết về lúa mạch
Nhưng viết về ngựa nhiều nhất”.

Tôi khi đó trong đầu óc
Có sự say mê với Nàng Thơ
Và có những ước mơ
Lượn lờ trong im lặng
Rằng tôi sẽ trở thành
Người giàu có và nổi tiếng
Rồi người ta sẽ dựng tượng
Của tôi đặt ở Riazan.

Bước sang tuổi mười lăm
Tôi đã yêu các cô gái
Và sung sướng nghĩ rằng
Chỉ một mình
Rằng cô bé
Đẹp nhất trong số đó
Đến tuổi, sẽ cưới cho mình.
. . . . .

Năm tháng qua mau
Đổi thay trên gương mặt
Cả ánh sáng, sắc màu
Cũng khác.
Người nông dân mộng mơ -
Tôi lên thủ đô
Trở thành nhà thơ hạng nhất.

Rồi tôi thấy mệt
Với nỗi buồn nghề viết
Nên cất bước đường xa
Tôi đến nhiều xứ sở
Không tin vào gặp gỡ
Không khổ vì chia xa
Bởi cuộc đời gian dối cả mà.

Khi đó tôi hiểu
Thế nào là nước Nga.
Thế nào là vinh quang cũng hiểu ra.
Và chính vì thế
Mà trong lòng một nỗi buồn tuôn ra
Đắng cay như là thuốc độc.

Rõ điều quỉ tha ma bắt
Rằng tôi là thi sĩ!...
Không có tôi thì điều nhảm nhí cũng đầy.
Cứ mặc tôi chết đây
Nhưng chỉ…
Không
Đừng dựng tượng ở Riazan.

Nước Nga… Sa hoàng…
Buồn…
Và thói trịch thượng của giới thượng lưu.
Thôi đành thế!
Mạc Tư Khoa hãy nhận vào
Thói côn đồ tuyệt vọng.

Ta hãy nhìn
Rồi xem ai sẽ thắng!
Tôi trong thơ của mình
Tôi đánh
Vào lũ lưu manh
Bằng nước đái
Của con ngựa cái Riazan.

Các người có thích không?
Vâng, các người đúng đắn
Thói quen với Lorigan*
Và quen với hoa hồng…
Nhưng còn bánh
Các người ăn
Là do chúng tôi
Chở đến…

Rồi tiếp tháng năm trôi
Trong những tháng năm này có việc
Mà bằng lời
Không thể nào kể hết:
Thay vị trí của Sa hoàng
Là một đoàn quân
Của giai cấp công nhân hùng mạnh.

Điều lệ được mang theo
Bằng qui tắc khác
Tôi trở về thăm
Ngôi nhà thân thuộc.
Cây bạch dương lá xanh
Trong chiếc váy trắng
Đứng bên đầm.

Cây bạch dương!
Tuyệt trần… Còn bộ ngực
Như thế này
Phụ nữ không có được.
Từ những cánh đồng đầy ánh mặt trời
Mọi người
Chở lúa mạch trên xe ngựa
Đi ngược chiều với tôi.

Họ không còn nhận ra tôi
Tôi là người khách qua đường với họ
Nhưng có một người phụ nữ
Đi qua không nhìn.
Như có dòng điện
Không tả được, run run
Tôi cảm thấy như chạy khắp lưng.

Chẳng lẽ cô ta?
Chẳng lẽ không nhận ra?
Thôi thì cứ mặc
Cho cô ấy đi qua…
Không có tôi
Cô ấy cũng khổ đau không ít
Chẳng vô tình mà cái miệng
Đành im lặng khổ đau.

Rồi những buổi chiều
Tôi kéo mũ xuống thấp
Để cho
Khỏi lạnh đôi mắt
Tôi ngắm nhìn
Thảo nguyên
Và nghe tiếng hát
Của dòng suối vang lên.

Thôi đành thế!
Tuổi trẻ đã qua rồi
Giờ đã đến lúc tôi
Bắt tay vào công việc
Để cho tâm hồn quen phá phách
Hát lên giọng trưởng thành.

Và để cho cuộc đời khác của làng
Sẽ làm đầy
Trong tôi sức lực mới
Như trước đây
Con ngựa cái
Đã đưa tôi đến với vinh quang.
1925.
_____________________

*Một loại nước hoa nổi tiếng của Pháp.

NGƯỜI ĐEN


Bạn thân yêu của tôi
Tôi vô cùng đau đớn
Nhưng tôi không biết tại vì sao
Có phải tại vì ngọn gió
Trên cánh đồng hoang vắng thét gào
Hay tại hơi men làm trơ trụi
Như lá vàng thu tháng chín lao xao.

Trên đầu tôi đôi tai phe phẩy
Như đôi cánh chim
Có bàn chân ai chọc vào đấy
Thấy khó chịu vô cùng.
Người đen
Một người đen
Một người đen như mực
Ngồi xuống đầu giường
Người đen
Không cho tôi ngủ suốt đêm.

Người đen
Lấy ngón tay chỉ lên cuốn sách dở ẹc
Rồi cúi xuống trên người tôi
Như thầy tu cúi trên thây người chết.
Người đen kể về cuộc đời
Của một tay xỏ lá ba que nào đấy
Gợi lên cho tôi một nỗi buồn và sợ hãi.
Người đen
Một người đen!

“Hãy nghe đây, nghe đây –
Người đen lẩm bẩm nói với tôi –
Trong cuốn sách này có nhiều cái tuyệt
Nhiều lời hay, ý đẹp.
Thằng cha này
Sống ở một đất nước
Xứ sở của những tên kẻ cướp
Và của những thằng đại bịp.

Tháng mười hai ở đất nước này
Tuyết trắng khủng khiếp
Và bão tuyết làm thành
Những guồng xe chỉ thật vui
Hắn ta là một kẻ phiêu lưu
Nhưng là kẻ phiêu lưu
Vào loại thượng hảo hạng.

Hắn cũng là người tao nhã
Bởi hắn là một nhà thơ
Dù không phải nhà thơ lớn
Nhưng hắn viết lách cũng tạm
Và hắn gọi một người phụ nữ
Tuổi trên bốn mươi gì đó
Là cô bé cưng
Và hư đốn của mình”.

“Hạnh phúc – người đen nói tiếp –
Là sự khéo léo của khối óc, bàn tay
Còn những linh hồn chết
Thì bất hạnh là điều ai cũng đều hay
Nhưng không sao
Còn nhiều đớn đau khổ sở
Được mang về
Bởi những hành động dối gian.

Trong sấm chớp, bão giông
Khi thói đời bội bạc
Trong những khổ đau, mất mát
Và khi nhà ngươi buồn
Thì hãy biết cười lên
Đó mới là người cao thượng”.

“Người đen!
Mi không được nói thế!
Mi đâu phải là người
Đàng hoàng, tử tế.
Ta đâu có cần gì
Cuộc đời của nhà thơ tai tiếng
Tốt nhất mi hãy đi đi
Tìm người khác mà kể chuyện”.

Người đen
Nhìn chằm chằm vào mặt tôi
Đôi mắt xanh tái mét
Dường như nói với tôi:
“Mày là thằng đại bịp
Thằng kẻ trộm láo xược
Không biết xấu hổ rồi”.
........................................

Bạn thân yêu của tôi
Tôi vô cùng đau đớn
Nhưng tôi không biết tại vì sao.
Có phải tại vì ngọn gió
Trên cánh đồng hoang vắng thét gào
Hay tại hơi men làm trơ trụi
Như lá vàng thu tháng chín lao xao.

Đêm rét buốt làm sao
Ngã tư đường im ắng
Tôi ngồi bên cửa sổ một mình
Không hề mong bè bạn và em.
Cả cánh đồng phủ trắng
Những hạt bụi vôi
Và cây cối như những người kỵ sĩ
Tụ họp trong vườn tôi.

Ở đâu đó
Có tiếng chim cú đêm đang khóc
Và đoàn kỵ sĩ
Đập vào tiếng guốc
Lại vẫn người đen
Ngồi xuống chiếc ghế bành
Vứt chiếc áo khoác
Và nhấc chiếc mũ lên.

“Hãy nghe đây, nghe đây! –
Giọng khàn khàn trong cổ
Hắn nhìn vào mặt tôi
Rồi sát gần thêm nữa –
Ta không thấy một ai
Trong những thằng xỏ lá
Lại ngốc nghếch như mày
Khổ sở vì mất ngủ.

Cứ cho rằng lầm lỡ
Nhưng trăng đẹp thế này
Thì còn đòi gì nữa
Để mà không ngủ say?
Hay mày cần bắp vế
Người phụ nữ lẳng lơ
Mày dựa đầu và sẽ
Đọc cho nàng nghe thơ?

Ồ, mà ta yêu các nhà thơ!
Họ qủa là những người thú vị
Ta luôn tìm thấy ở họ
Những câu chuyện vẩn vơ -
Những câu chuyện kiểu như
Kẻ tóc dài quái vật
Đi tán tỉnh hết trên trời, dưới đất
Nhưng thực ra hắn là kẻ mọc sừng.

Ta không còn nhớ ra
Trong một làng nhỏ
Ở Kaluga
Hay Riazan gì đó
Có một cậu bé con
Sinh ra trong một gia đình nông dân
Hắn có mái tóc vàng
Và đôi mắt xanh thắm...

Rồi trở thành người lớn
Hắn là một nhà thơ
Dù không phải nhà thơ lớn
Nhưng hắn viết lách cũng tạm
Và hắn gọi một người phụ nữ
Tuổi trên bốn mươi gì đó
Là cô bé cưng
Và hư đốn của mình”.

“Người đen!
Mi là người khách kinh tởm
Đấy là câu chuyện
Người ta đồn đại về mi đã từ lâu”.
Tôi vô cùng tức giận
Và cây gậy của tôi
Bay thẳng vào mặt hắn
Sống mũi rách tả tơi...
......................................

... Trăng đã chết
Cửa sổ lấp ló ánh bình minh
Ôi bóng đêm!
Sao bóng đêm đi nói loạn cả lên?
Tôi đội mũ đứng một mình
Không còn ai cả.
Một mình...
Và chiếc gương tan vỡ...
14-11-1925

NHỮNG NGÔI SAO
 
Những ngôi sao trên cao, những ngôi sao sáng!
Có điều chi giữ kín ở trong mình?
Những ngôi sao giấu nghĩ suy sâu thẳm
Sức mạnh nào làm mê hoặc tâm linh?
 
Những ngôi sao thường xuyên, những ngôi sao san sát!
Có điều chi thật hùng tráng, tuyệt vời?
Sao quyến rũ tri thức đầy khao khát
Sức mạnh nào vĩ đại thế, sao ơi?
 
Và tại sao khi các người tỏa sáng
Vẫy gọi giữa trời, ôm ấp cả bao la?
Âu yếm những con tim, ngắm nhìn đằm thắm
Những ngôi sao giữa trời, những ngôi sao xa?
1911.
 

 
 
NHỮNG GÌ ĐÃ QUA - KHÔNG TRỞ LẠI
 
Không trở lại cùng ta đêm dịu mát
Không được nhìn người bạn gái mến thương.
Không bao giờ ta còn nghe tiếng hát
Chim hoạ mi đã vui hót trong vườn!
 
Đêm mùa xuân đã trôi về dĩ vãng
Không nói với đêm: “Hãy quay lại, hãy chờ”.
Để bây giờ thời tiết mùa thu đến
Trời không ngừng trút xuống những cơn mưa.
 
Đang ngủ say trong mộ người bạn gái
Tình yêu đầu đã chôn chặt trong tim.
Cơn bão mùa thu không còn thức dậy
Giấc ngủ say và máu chẳng sôi lên.
 
Bài hát kia của hoạ mi đã tắt
Về cuối trời hoạ mi đã bay xa
Không bao giờ còn vang lên tiếng hát
Trong cái đêm dịu mát đã từng ca.
 
Đã bay đi những niềm vui thương mến
Trong cuộc đời từng nếm trải khi xưa
Giữa hồn ta giờ chỉ còn hoài niệm
Những gì đã qua – không trở lại bao giờ.
1911-1912.
 
ĐÊM
 
Dòng sông ngủ mơ màng
Rừng thông đen yên lặng
Hoạ mi không hót vang
Đỗ quyên không lên tiếng.
 
Đêm. Bốn phía lặng yên.
Chỉ con suối róc rách.
Trăng bằng ánh sáng của mình
Phủ lên khắp nơi ánh bạc.
 
Dòng sông lấp lánh.
Con suối ánh lên.
Hoa cỏ óng ánh
Trên khắp thảo nguyên.
 
Đêm. Bốn phía lặng yên.
Trong thiên nhiên ngủ hết.
Trăng bằng ánh sáng của mình
Phủ lên khắp nơi ánh bạc.
1911-1912.