Dante Alighieri. THẦN KHÚC
Thay đổi trang: < 123 > | Trang 2 của 3 trang, bài viết từ 16 đến 30 trên tổng số 41 bài trong đề mục
cacbac 16.11.2007 11:08:52 (permalink)

 
 
KHÚC XIV

Tầng Địa ngục thứ bảy, ngục thứ ba – Mưa lửa, những kẻ báng bổ thánh thần

Cảm thấy xúc động vì tình đồng hương
Tôi nhặt những chiếc lá rơi tản mát
Trả lại cho cây giờ đã lặng im.

4 Rồi xuyên qua rừng, chúng tôi đi tới
Điểm phân chia vòng ngục hai với ba
Thấy một cảnh tượng vô cùng kinh hãi.

7 Để trình bày lại những việc lạ này
Xin nói rõ là có một trảng cát
Không một cây nào sống nổi nơi đây.

10 Khu rừng đau thương bao quanh trảng ấy
Và bao quanh một cái hố đau buồn
Sát ngay bên rìa, chúng tôi dừng lại.

13 Khoảng trống là một bãi cát khô cằn
Giống như ngày xưa Catông từng vượt
Bãi cát này, cát bỏng dưới bàn chân.

16 Khủng khiếp thay, sự báo thù của Chúa
Với những ai khi đọc những dòng này
Những gì nhìn thấy mắt tôi lúc đó.

19 Tôi thấy từng lũ âm hồn trần truồng
Nhưng có vẻ cực hình thì lại khác
Tất cả đều khóc lóc cực thảm thương.

22 Có những người nằm dài trên mặt đất
Những kẻ khác phải ngồi lại thu mình
Và phải đi lại liên hồi – số khác.

25 Đông nhất là bọn đi thành vòng tròn
Những kẻ nằm trong đớn đau có ít
Nhưng mồm không ngừng những tiếng kêu than.

28 Theo một nhịp chậm trên khắp trảng cát
Mưa lửa rơi, những bông lửa to đùng
Như ngày lặng gió trên rừng hoa tuyết.

31 Như khi nhìn thấy rơi xuống quân mình
Những ngọn lửa tới đất còn bốc cháy
Alếchxanđrô ở Ấn Độ hành quân.

34 Thế là ông ra lệnh cho quân sĩ
Tách riêng chúng ra cho dễ giập hơn
Rồi giập xuống đất, tắt từng đốm lửa.

37 Cơn bão lửa trút xuống từ trên cao
Giống như bùi nhùi khi đà bén lửa
Cát cũng thiêu, nhân lên nỗi đớn đau.

40 Và không bao giờ dừng trò khiêu vũ
Của những bàn tay khốn khổ vẫy vùng
Gạt ra khỏi thân truồng từng đốm lửa.

43 Tôi hỏi thầy: “Sức mạnh ấy là ai
Mà thắng tất cả, ngoại trừ quỉ sứ
Đã cản trở ta ở chốn cổng ngoài.

46 Kia là ai, cái hình thù to lớn
Chẳng quan tâm đến lửa cháy, chỉ nằm
Đến mưa cũng không thể nào ngăn cản”.

49 Cái người đó hiểu rằng tôi ngạc nhiên
Đã kêu lên: “Ta sống sao chết vậy! –
Khi mà tôi đang hỏi thầy của mình –

52 Dù người thợ rèn bị Giôvê làm khốn
Và nổi cơn điên, lưỡi tầm sét đã cầm
Đâm vào ta trong cái ngày cuối tận.

55 Thần còn làm khổ người khác, dù cho –
Trong lò rèn Mônggibenlô đen đúa
Đã gọi: –Vuncanô hãy giúp ta, giúp ta!

58 Hoặc như ở trận Phờlêgờra tàn khốc
Dốc toàn bộ sức lực giáng vào ta
Nhưng mà cũng chẳng trả thù gì được”.

61 Lúc bấy giờ mới lên tiếng thầy tôi
Lời mạnh mẽ, tôi chưa từng nghe thấy:
“Ôi, Capanêô, thói kiêu ngạo của ngươi

64 Không giảm bớt mà còn thêm phạt nặng
Không hình phạt nào ngoài sự điên cuồng
Lại xứng với tính của ngươi hung hãn”.

67 Rồi quay lại tôi với vẻ dịu dàng
“Đây là một vị vua trong bảy vị
Đã vây thành Têbê, và phỏng chừng

70 Vẫn coi khinh và vẫn đánh giá thấp
Vị thần kia nhưng ta đã nói rồi
Thói khinh mạn chỉ là đồ trang sức.

73 Bây giờ hãy theo sát ta, và luôn
Không đặt chân vào cát đang bốc lửa
Hãy đi nép sát về phía mé rừng”.

76 Giữ im lặng và chúng tôi đi tới
Một con suối nhỏ từ rừng chảy ra
Nước màu đỏ, tôi vô cùng sợ hãi.

79 Như suối chảy từ hồ Bulicamê
Để chia nước cho những người lầm lỗi
Con suối này chảy xuống bãi cát kia.

82 Cả lòng suối và hai bờ lát đá
Cũng lát đá cả ở hai bên lề
Tôi hiểu rằng cần đi theo suối đó.

85 “Trong những điều ta đã nói từ đầu
Kể từ khi ta vượt qua ngưỡng cửa
Lối vào trong không cấm một người nào.

88 Không gì trong những điều con thấy đó
Lại đáng chú ý hơn con suối này
Nó làm cho lửa dịu đi cùng nó”.

91 Thầy nói vậy, và tôi cầu xin thầy
Ban cho tôi bài giảng nhiều hơn nữa
Những gì gợi lên ham muốn trong tôi.

94 “Ngoài khơi này xưa có vùng đất cổ
Người ta gọi là đảo Cơrêta
Ông vua hiền và dân lương thiện cả.

97 Có một quả núi tên là Iđa
Xưa kia từng có rừng cây xanh tốt
Nhưng bây giờ chỉ còn lại hoang vu.

100 Xưa Rêa chọn làm nơi trú ẩn
Cho đứa con trai yêu quí của mình
Khi nó khóc, phát ra nhiều tiếng động.

103 Đứng trong lòng núi là một ông già
Cao lớn, với Đammiata quay lưng lại
Như một tấm gương nhìn về Rôma.

106 Cái đầu được tạo bằng vàng nguyên chất
Hai cánh tay và ngực cũng bạc ròng
Và đến hết thân – bằng đồng tốt nhất.

109 Phần dưới, tất cả đều bằng sắt tây
Nhưng chân phải lại được làm bằng đất
Và ông già đứng trụ trên chân này.

112 Trừ phần bằng vàng, các phần còn lại
Đều có vết nứt, nước mắt ứa ra
Rồi đọng lại và xuyên qua hang núi.

115 Từ thung lũng này dòng nước chảy ra
Thành Akêrôngtê, Xtigiê, Phờlêgiêtông rồi chảy
Xuống thấp hơn nữa, theo những dòng khe.

118 Xuống tới điểm người ta không thể xuống
Tạo thành đầm Côxitô; nó ra sao
Con sẽ thấy, nên ta không nói đến”.

121 Tôi hỏi thầy: “Nếu như con suối này
Dòng nước chảy đến từ nơi dương thế
Sao chỉ hiện ra ở bờ bên này?”

124 “Con hiểu Địa ngục là hình tròn vậy
Mặc dầu con đã làm một hành trình
Nhưng luôn theo mé và đi xuống đáy.

127 Con vẫn chưa đi quanh hết một vòng
Do vậy, nếu có điều gì mới lạ
Thì cũng không có gì đáng ngạc nhiên”.

130 “Thế Phờlêgiêtông, Lêtê ở đâu – tôi hỏi –
Sông, thầy bảo do nước mắt tuôn đầy
Còn một sông kia thầy không hề nói”.

133 “Con hỏi vậy có lý – thầy trả lời –
Nhưng sự sục sôi của dòng nước đỏ
Thì một trong hai có giải đáp rồi.

136 Con sẽ thấy sông Lêtê, nhưng ngoài vực
Mọi âm hồn đến rửa ráy ở đây
Sau khi tất cả lỗi lầm đã chuộc”.

139 Rồi thầy nói: “Phải rời khu rừng này
Con hãy nhìn và theo ta cho đúng
Bờ không cháy là đường đi được đây.

142 Trên những bờ ấy lửa đà tắt ngấm”.


Chú thích:

KHÚC XIV

14. Catone d’ Utica (Cato of Utica) xưa đã dẫn quân vượt qua sa mạc Libi.
31 – 36. Ở đây Dante nhắc đến một truyền thuyết về Alexander Đại đế.
52. Giove (Jupiter): vị thần lớn nhất trong các thần La Mã được thờ ở đền Capitole; Người thợ rèn: tức Vulcano, chuyên rèn lưỡi tầm sét cho Giove.
56. Mongibello: tiếng địa phương gọi núi lửa Etna. Đây được xem là nơi Vulcano thiết lập lò rèn.
58. Flegra (Phlegra): thung lũng ở Tessaglia, nơi diễn ra trận đánh nổi tiếng giữa những thần khổng lồ và Giove. Các thần khổng lồ định vượt lên đỉnh Olimpo để trèo lên trời.
63. Capaneo (Capaneus): một trong bảy vị vua của Hy Lạp đã giúp vua Polinice chống lại người anh là Eteole.
79. Bulicame: hồ nước có dòng suối nước nóng chảy ra, ở gần Viterbo, nơi đây có lệ cho phép gái điếm được tắm tự do.
96. Vua Saturno: vị vua thứ nhất của đảo Creta, thời ông vua này cai trị được gọi là thế kỷ vàng.
97. Ida: đỉnh núi cao nhất ở Creta luôn có tuyết bao phủ.
100. Rea (Rhea): vợ của vua Saturno, mẹ của Giove. Do có lời tiên tri đoán rằng vua Saturno sẽ bị chính con trai cướp ngôi nên ông đã ăn sống những đứa con của mình ngay từ khi vừa mới lọt lòng. Nhưng đứa cuối cùng được thần Dớt giúp đỡ: Rea sinh Giove trong một hang núi rồi sai bọn người hầu đem đi nuôi giấu trên đỉnh núi Ida. Mỗi khi đứa bé khóc thì bọn người hầu hò hét, múa gươm làm cho chó sủa để át đi tiếng khóc.
103 – 111. Ông già cao lớn: hình tượng này lấy từ giấc mơ của Nabucodonosor trong Kinh Thánh, nhà tiên tri Daniel giải thích giấc mơ này là biểu tượng của hiện tại và tương lai. Dante sử dụng tư liệu này, coi đó là biểu tượng của lịch sử nhân loại thay đổi theo thời gian, đi qua các thời đại: vàng, bạc, đồng, sắt. Hiện tại ông già này đứng trụ trên chân phải làm bằng đất, nghĩa là đang suy thoái. Ông già quay lưng lại với Dammiata: một thành phố của Ai Cập, tượng trưng cho phương Đông, nơi con người sinh ra; còn Nhìn về Rôma như một tấm gương: thể hiện sự vinh quang trong quá khứ và, theo Dante, có thể tác động đến sự cứu rỗi linh hồn và hạnh phúc của nhân loại.
113. Nước mắt ứa ra: do tội lỗi của loài người (có bản cho là nước mắt vua Creta) đã tạo nên những dòng sông Âm phủ: Acheronte, Stige, Flegetonta. Thực ra đây là đều một dòng sông qua các đoạn với những tên gọi khác nhau (xem khúc III, 78).
119. Đầm Cocito (Cocytus): đầm đóng băng ở trung tâm Âm phủ.
136. Sông Lete: xem khúc III, 78.
#16
    cacbac 16.11.2007 12:07:49 (permalink)

     
     
    KHÚC XV

    Tầng Địa ngục thứ bảy, ngục thứ ba – Bờrunéttô Latinô

    Và chúng tôi đi trên bờ đá ấy
    Có hơi nước từ dưới suối bốc lên
    Bảo vệ bờ suối khỏi làn lửa cháy.

    4 Giống như người Phiamminghi đắp đê
    Giữa Guýtxăngtê và Brútgia phòng hộ
    Để ngăn thuỷ triều của biển cả kia.

    7 Như dân Pađôan đã từng che chắn
    Thành phố, pháo đài dọc sông Bờrenta
    Khi ập vào Carentana cơn nóng.

    10 Cũng theo cách ấy, bờ suối ở đây
    Dù Thợ không xây quá cao và rộng
    Không biết được rằng Thợ ấy là ai.

    13 Khi chúng tôi đã xa khu rừng rậm
    Đến nỗi không hề nhìn thấy khu rừng
    Thì con mắt vẫn ngoái nhìn phí uổng.

    16 Và chúng tôi gặp một toán âm hồn
    Một toán âm hồn dọc theo bờ suối
    Tất cả bọn họ đều ngước mắt nhìn.

    19 Như khi hai người dưới trăng gặp gỡ
    Họ nheo mắt, chằm chặp nhìn chúng tôi
    Như bác thợ may xâu kim chăm chú.

    22 Một người có vẻ quen biết nhìn tôi
    Và sau đó nhận ra tôi, thích thú
    Nắm vạt áo tôi và kêu: “Ôi trời!”

    25 Sau khi bàn tay người này buông xuống
    Tôi nhìn chằm chằm bộ mặt cháy đen
    Gương mặt đen nhưng rõ ràng, sống động.

    28 Trí nhớ của tôi đã kịp nhận ra
    Và tôi giơ tay về khuôn mặt đó
    “Ngài đấy ư? Ngài Bờrunéttô?”

    31 “Con trai của ta, chớ phiền – ông đáp –
    Latinô quay lại chút với con
    Rồi ta sẽ cùng đoàn này đi tiếp”.

    34 Tôi trả lời: “Tôi rất lấy làm vui
    Nếu Ngài muốn, tôi sẽ ngồi xuống cạnh
    Khi người hướng dẫn đồng ý với tôi”.

    37 “Trong đoàn này nếu kẻ nào dừng lại
    Dù một giây, thì sau đó trăm năm
    Cực hình lửa thiêu là không tránh khỏi.

    40 Con cứ đi tiếp và bên cạnh ta
    Rồi ta sẽ nhập vào đoàn trở lại
    Lầm lỗi muôn năm cùng họ khóc về”.

    43 Tôi không dám rẽ qua con đường khác
    Để đi cạnh ông và hơi cúi đầu
    Như đi bên một con người đáng phục.

    46 Ông bảo tôi: “Chẳng biết con nhờ ai
    Mà tới được đây trước ngày cuối tận
    Vị dẫn đường cho con đó là ai?”

    49 “Trên trần thế, trong cuộc sống thanh bình
    Con bị lạc đường ở trong thung lũng
    Trước khi chín muồi năm tháng của con.

    52 Ngày hôm qua, khi quay lưng buổi sáng
    Thì con gặp nhau với người ở đây
    Đường con về nhà người này sẽ dẫn”.

    55 “Cứ đi theo sao chiếu mệnh của con
    Rồi bến bờ vinh quanh con sẽ đến
    Vì ta tin tưởng cuộc đời huy hoàng.

    58 Và giá như ta đã không chết sớm
    Để thấy trời đã phù hộ cho con
    Thì mọi việc ta giúp con nhiều lắm.

    61 Nhưng cái dân ác độc, bội bạc này
    Xưa kia từ Phiêxôlê tràn xuống
    Và núi rừng vẫn chiếm giữ đến nay.

    64 Họ là kẻ thù, vì con xử tốt
    Vì giữa thanh lương trà chát lẽ nào
    Kết trái đơm hoa nổi cây sung ngọt.

    67 Một nhân vật xưa gọi họ là mù
    Là keo kiệt, kiêu căng và đố kỵ
    Những tật xấu này con tránh bị dơ.

    70 Số mệnh còn dành cho con vinh dự
    Phe này, phe kia đều muốn có con
    Nhưng cái mỏ còn quá xa ngọn cỏ.

    73 Cứ mặc bọn súc sinh Phiêxôlê
    Cấu xé nhau mà cây không đụng đến
    Nếu trong chuồng phân của chúng còn cây.

    76 Hạt giống thiêng ở đó rồi sống lại
    Sống lại ngay trong cái ổ gian manh
    Khi những người La Mã còn trụ lại”.

    79 “Giá lời cầu khẩn của tôi đã thành
    Thì cuộc đời của Ngài còn chưa hết
    Và Ngài hãy còn sống ở trần gian.

    82 Khắc trong tâm khảm và tôi xúc động
    Hình ảnh của người cha chú thân thương
    Đã dạy dỗ tôi, khi Ngài còn sống.

    85 Như người sắp đi vào cõi vĩnh hằng
    Tôi biết nghĩa vụ trong đời ngắn ngủi
    Đánh dấu ngôn từ với cõi trần gian.

    88 Lời Ngài ghi nhớ và tôi chờ gặp
    Tôi sẽ đem chất chính một Phu nhân
    Nàng biết rõ, nếu như tôi được gặp.

    91 Tuy nhiên tôi xin bày tỏ với Ngài
    Để cho lương tâm hoàn toàn thanh thản
    Tôi bằng lòng với số phận của tôi.

    94 Những tiên đoán tôi không còn lạ lẫm
    Cứ để Thần số mệnh vặn bánh xe
    Tuỳ thích, như người nông dân với xẻng”.

    97 Khi đó thầy tôi vặn người ngó qua
    Bờ vai phải rồi thầy tôi cất tiếng
    “Ai chăm chú nghe thì sẽ hiểu ra”.

    100 Tuy thế, Ngài Bờrunéttô không im lặng
    Tôi hỏi ông trong số những bạn đường
    Ở chốn này ai là người quan trọng.

    103 “Cũng tốt, nếu biết vài người, tuy vậy
    Với số khác thì im lặng là hơn
    Thời giờ quá ít để kể nhiều tên tuổi.

    106 Họ đều tăng lữ, và nên biết rằng
    Họ nổi tiếng là những nhà bác học
    Vì một tội danh ô uế trên trần.

    109 Pờrítxian trong đoàn khốn khổ
    Cùng Phờrăngsétxcô D’Accorờxô
    Nếu con muốn biết loài sâu mọt đó.

    112 Có cả vị “tôi tớ của bầy tôi”
    Từ Ácnô đến Báckilionê được chuyển
    Tại đây ông ta sinh lực hết rồi.

    115 Ta muốn nữa, nhưng không thể đi tiếp
    Không thể nói hơn vì thấy đằng xa
    Một làn khói mới bốc lên mù mịt.

    118 Ta không muốn bị lạc vào trong đoàn
    Âm hồn mới, ta gửi con “Kho báu”
    Ta còn sống đó, và chẳng gì hơn”.

    121 Rồi ông chạy đi và tôi thấy giống
    Như chạy thi trên đồng Vêrôna
    Hướng về tấm vải xanh, và tưởng tượng

    124 Rằng mình thắng cuộc chứ không phải thua.


    Chú thích:

    KHÚC XV

    4 – 9. Dante so sánh bờ sông ở Địa ngục với bờ đê biển do người Fiamminghi đắp giữa Guizzante và Bruggia (Wissand và Bruges, Pháp), và đập nước do người Padoan đắp trên sông Brenta, Ý.
    30. Brunetto: Brunetto Latino (1220 – 1295): nhà hoạt động chính trị, nhà thơ, nhà bác học, thành viên của phe Guelfi. Dante coi Brunetto như người thầy của mình.
    55. Cứ đi theo sao chiếu mệnh của con: Brunetto và Dante chia sẻ lòng tin thời trung cổ rằng những ngôi sao có ảnh hưởng đến số phận, tính cách của con người cũng như sự vật.
    61. Cái dân ác độc, bội bạc này: tức cư dân thành phố Fiernze. Theo truyền thuyết thì cư dân Firenze gồm người Fiesole và người La Mã di cư. Theo Dante đây là một nguyên nhân gây sự chia rẽ.
    65 – 66. Hai loại cây này trong nguyên bản: lazzi sorbi (crabbed sorbs): thanh lương trà chát, dolce fico (sweet fig): sung ngọt.
    71. Phe này, phe kia: tức phe Đen và phe Trắng.
    73. Bọn súc sinh Phiêxôlê: tức cư dân Firenze, đa số là con cháu người Fiesole (xem câu 61).
    89. Một Phu nhân: ngầm chỉ Beatrice.
    109. Priscian: một nhà ngữ pháp Latinh nổi tiếng thế kỷ VI.
    110. Francesco d’Accorso (1225 – 1293): một luật sư nổi tiếng, thành viên phe Ghibellini.
    112. Có cả vị “tôi tớ của bầy tôi”: một cách nói mỉa mai, đây là Andrea di Mozzi, Giám mục Firenze từ 1287 đến 1295, bị chuyển đến Vicenza và rồi chết ở đó.
    113. Arno, Bacchiglione: tên hai con sông chỉ hai địa phương Firenze, Vicenza.
    119. Cuốn Kho báu: tức cuốn “Li livres dou Tresor”, tác phẩm chính của Brunetto viết bằng tiếng Pháp trong thời gian ông sống lưu vong ở Pháp.
    122. Như chạy thi trên đồng Vêrôna: ở Verona ngày chủ nhật đầu tiên của tuần chay trong năm người ta tổ chức cuộc chạy thi trên cánh đồng, những người chạy thi đều không mặc quần áo. Người thắng cuộc được phần thưởng là một tấm vải xanh, còn người về đích sau cùng được một con gà trống và phải đem con gà trống này đi vào phố. Sự so sánh ở đây có ý rằng Brunetto, cũng như tất cả tội phạm ở Địa ngục đều không mặc quần áo và cần phải chạy nhanh để “nhập vào đoàn” (câu 41).
    #17
      cacbac 16.11.2007 12:11:21 (permalink)

       
       
       
      KHÚC XVI

      Tầng Địa ngục thứ bảy, ngục thứ ba (tiếp tục)

      Tôi đi đến nơi nghe tiếng ầm ầm
      Tiếng của nước chảy xuống vòng ngục tiếp
      Như tiếng rì rầm của một tổ ong.

      4 Và nhìn thấy ba bóng đen mải miết
      Tách khỏi đám đông, về phía chúng tôi
      Dưới một cơn mưa đọa đầy khốc liệt.

      7 Một bóng hướng về phía tôi, kêu lên
      “Hãy dừng lại, người mà cách ăn mặc
      Có vẻ là người của cõi trần gian”.

      10 Trên thân thể họ vết thương chi chít
      Do lửa đốt thiêu, mới cũ hằn sâu
      Tôi đau đớn nhớ lại từng chi tiết.

      13 Thầy tôi dừng, khi nghe tiếng kêu trên
      Rồi bảo tôi: “Ta hãy chờ một lát
      Ta cần tỏ ra lịch sự nghe con.

      16 Ta nói rằng giá mà không có lửa
      Phóng ra như tên trong nóng bức này
      Thì con vội vàng chứ không phải họ”.

      19 Bọn họ tiếp tục – khi chúng tôi dừng –
      Điệp khúc than vãn, rồi khi đến cạnh
      Cả ba người quây lại đi vòng tròn.

      22 Họ tìm cách chộp nhau và thủ thế
      Như những đô vật ở trần, xoa dầu
      Để sau đó hạ gục nhau có thể.

      25 Cả ba người trong khi đi vòng tròn
      Đều ngoái cổ, hướng về tôi ánh mắt
      Thành ra cổ luôn ngược lại hướng chân.

      28 Một người nói: “Cảnh khổ đau nhường ấy
      Khiến anh khinh bỉ những kẻ khẩn cầu
      Vì cái vẻ ngoài đen thui, trần trụi.

      31 Nhưng vì danh dự chúng tôi cúi mình
      Anh là ai? Cho chúng tôi được biết
      Sao dám đặt vào Địa ngục bước chân.

      34 Tuy chẳng áo quần, thịt da xây xát
      Nhưng người này – tôi đang bước theo ông
      Lại thuộc một dòng trâm anh thế phiệt.

      37 Ông là cháu của bà Guanđờrađa
      Tên là Guyđô Guera nổi tiếng
      Bằng giáo gươm và trí tuệ cao xa.

      40 Người sau tôi, đang giẫm chân trên cát
      Là Técghiaiô Anđôbờrăngđi, mà lời ông
      Trên trần thế hẳn vẫn còn chưa tắt.

      43 Còn tôi, khổ sở vì cơn gió này
      Tôi là Japôcô Rútxticúcxi lầm lỗi
      Vì thói dữ dằn của mụ vợ tôi”.

      46 Giá mà tôi là người không sợ lửa
      Tôi đã lao vào giữa đám người này
      Và tôi tin rằng thầy tôi đồng ý.

      49 Nhưng nếu thế sẽ bị đốt và thui
      Sự sợ hãi đã thắng điều dự định
      Nên chỉ còn muốn ôm họ mà thôi.

      52 Tôi nói: “Không khinh bỉ mà thương xót
      Số phận các vị trong tâm trí tôi
      Sâu đến mức không thể nào phai nhạt.

      55 Ngay từ phút đầu, khi thầy của tôi
      Bảo ban vài lời thì tôi đã hiểu
      Có những người như các vị gặp tôi.

      58 Tôi là người đồng hương cùng các vị
      Với lòng kính trọng đã nói, đã nghe
      Về tên tuổi và công lao các vị.

      61 Tôi đi tìm quả táo của khu vườn
      Mà người hướng đạo của tôi đã hứa
      Nhưng trước hết phải xuống tận trung tâm”.

      64 Đáp lại lời tôi vẫn từ bóng ấy:
      “Cầu mong cho anh được sống dài lâu
      Và danh tiếng muôn đời sau rạng mãi.

      67 Nhưng xin cho biết: thành phố chúng ta
      Vẫn như xưa, phẩm giá và thanh lịch
      Hay tất cả nay tan biến, nhạt nhòa?

      70 Bởi Guyliê Boócxiê cũng đang có mặt
      Và lâu nay lời than vãn không ngừng
      Chuyện của ông khiến chúng tôi thắc mắc”.

      73 “Ngươi đắm mình trong cao ngạo, buông tuồng
      Của cư dân và bất ngờ lợi lộc
      Hỡi Phirenxe, giờ vẫn buồn thương!”

      76 Thế là tôi kêu lên và trán ngước
      Cả ba coi đó là câu trả lời
      Nhìn sang nhau như nhìn vào sự thật.

      79 Và họ nói: “Để làm cho vui lòng
      Bao kẻ khác, quả với anh chẳng khó
      Anh hạnh phúc được nói theo ý mình!

      82 Anh lại thấy những vì sao đẹp đẽ
      Khi anh giã từ chốn mịt mù này
      Và sung sướng nhớ rằng: “Tôi từng ở”.

      85 Hãy nhắc mọi người nhớ đến chúng tôi!”
      Rồi họ phá vòng tròn và bỏ chạy
      Chân lẹ làng như những cánh chim bay.

      88 Tôi một lời “Amen” chưa kịp nói
      Thì cả ba đã ở chốn xa xôi
      Nên đi tiếp, thầy tôi cho là vậy.

      91 Tôi theo thầy và chỉ mấy bước thôi
      Nghe tiếng nước ầm ầm, gần đến nỗi
      Có vẻ át đi tất cả những lời.

      94 Như dòng sông chảy theo dòng nó chảy
      Từ đỉnh Vixô về phía mặt trời
      Trên dãy Apenninê sườn bên trái.

      97 Đoạn thượng nguồn gọi là Ácquakêta
      Để trước khi đến đồng bằng trút xuống
      Không còn mang tên đó ở Phoócli.

      100 Từ núi Anpê đổ xuống thành thác
      Ầm ầm phía tu viện Thánh Benêđéttô
      Nơi đó chứa được cả ngàn cái thác.

      103 Chúng tôi nghe một dòng nước réo vang
      Dòng nước sẫm dưới một vách đá thẳng
      Chỉ chốc lát thôi tai đã ong ong.

      106 Quanh mình tôi luôn có dây thừng nhỏ
      Với nó, có lúc tôi đã nghĩ dùng
      Bắt con cáo có bộ lông loang lổ.

      109 Nhưng tôi nghe theo lệnh của thầy tôi
      Ra khỏi lưng sợi dây thừng tôi cởi
      Cuốn gọn lại và trao nó cho thầy.

      112 Thầy tôi quay sang phải, và thầy đứng
      Cách một quãng xa cho khỏi vướng bờ
      Rồi vòng dây xuống vực sâu thầy quẳng.

      115 Chắc một điều kỳ lạ sắp xảy ra
      Đáp lại dấu hiệu, tôi thầm nghĩ thế
      Và thầy tôi cũng nhìn rất tò mò.

      118 Sự cẩn trọng thật đã cần như thế
      Cạnh những người không chỉ thấy hành vi
      Mà còn nhìn thấu cả tâm tư nữa.

      121 “Lát nữa – thầy nói – rồi sẽ nổi lên
      Cái ta đang chờ và con đang đợi
      Nó sẽ hiện ra và con sẽ nhìn”.

      124 Trước sự thật có vẻ như giả dối
      Buộc người ta lo giữ miệng giữ mồm
      Vì sẽ xấu hổ cho dù vô tội.

      127 Nhưng ở đây tôi không thể lặng im
      Tôi xin thề bằng thơ cùng bạn đọc
      Và mong thơ sống mãi với tháng năm.

      130 Và tôi nhìn thấy từ sâu đáy vực
      Về phía chúng tôi một kẻ đang bơi
      Vẻ kỳ lạ, dù với người tim sắt.

      133 Nó trở lại và như muốn nhô cao
      Sau khi lặn xuống gỡ ra một cái
      Vướng vào đá hay gì đó mắc vào.

      136 Rồi vươn mình và thu hai chân lại.


      Chú thích:

      KHÚC XVI

      21. Cả ba người quây lại đi vòng tròn: bởi vì họ không được phép đứng yên một chỗ.
      37. Gualdrada: vợ của Guido il Vecchio dei conti Guidi, nổi tiếng là tấm gương về đạo đức gia đình và sự liêm khiết, trung thực.
      38. Guido Guerra: một trong những thủ lĩnh của phe Guelfi, dũng cảm chống lại phe Ghibellini.
      41. Tegghiaio Aldobrandi: hiệp sĩ dũng cảm và khôn ngoan được người đời ca ngợi nhiều.
      44. Jacopo Rusticucci: các nhà chú thích không biết được bà vợ của ông này dữ dằn như thế nào.
      63. Xuống tận trung tâm: tức là xuống đến đáy Địa ngục.
      70. Guglielmo Borsiere: một nhân vật trong triều đình, nổi tiếng là một con người phóng khoáng và độ lượng, chuyên tác thành việc hôn thú.
      95. Monte Viso (Mount Visco): đỉnh cao nhất của dãy núi Alpi Cozie, nơi phát nguồn của sông Pô.
      96. Apennino (Apennines): dãy trường sơn như là xương sống của bán đảo Italia.
      97. Acquacheta: tên một trong ba cái thác lớn ở đầu nguồn tạo nên sông Motone, đến Forli thì mang tên Motone.
      101. San Benedetto: tu viện nằm trên sườn núi Apennino, phía trên Forli. Có một câu thành ngữ: “Tu viện giàu có này chứa được cả ngàn tu sĩ hay ăn mày nhưng chỉ có một ít người được sử dụng thu nhập của nó”.
      106. Quanh mình tôi luôn có dây thừng nhỏ: các nhà chú giải đã suy đoán nhiều về ý nghĩa tượng trưng của dây thừng này nhưng chưa thống nhất. Một số này coi nó là biểu tượng của sự gian xảo mà nhờ nó Dante có thể bắt con cáo, nghĩa là để quyến rũ phụ nữ (con cáo – dục vọng). Một số khác, ngược lại – cho rằng đấy là biểu tượng của sự kiềm chế mà Dante muốn bắt con cáo nghĩa là muốn kiềm chế dục vọng của mình.
      #18
        cacbac 16.11.2007 12:13:34 (permalink)

         
         
        KHÚC XVII

        Tầng Địa ngục thứ bảy, ngục thứ ba (kết thúc) – quái vật Giêriôn, những kẻ cho vay nặng lãi

        “Con quái vật có cái đuôi sắc nhọn
        Xuyên qua núi, húc đổ cả tường thành
        Đã làm ô uế nhiều khu đất rộng”.

        4 Thầy hướng dẫn nói như thế với tôi
        Rồi ra hiệu cho nó đi gần lại
        Con đường đá chúng tôi vừa đi qua.

        7 Hình ảnh ghê tởm của sự gian xảo
        Bơi đến gác đầu và thân lên bờ
        Nhưng cái đuôi lên mình không thể kéo.

        10 Nó có bộ mặt của người đàng hoàng
        Có đường nét trang nghiêm và niềm nở
        Nhưng phần còn lại là rắn hổ mang.

        13 Nó có hai bàn chân đầy lông lá
        Trên lưng, trên ngực và hai bên sườn
        Là những cục, những u tròn loang lổ.

        16 Cả người Thổ, Tác-ta cũng không làm
        Những tấm vải có nhiều màu đến thế
        Hay nàng Aranhê dệt những chiếc khăn.

        19 Như con thuyền trên bến đang nằm nghỉ
        Một nửa dưới nước, một nửa trên bờ
        Như nơi bọn Phổ tham lam cư ngụ.

        22 Giống như hải ly săn cá đang rình
        Con quái vật này cũng ngồi như thế
        Trên mép bờ đá có cát bao quanh.

        25 Đuôi của nó quất trong bầu không khí
        Chỉa lên cao cái mút nọc độc đầy
        Giống như cái đuôi của con bọ cạp.

        28 Thầy hướng dẫn nói: “Bây giờ ta cần
        Đi vòng một chút, tới gần con vật
        Con vật xấu xa trên đá đang nằm”.

        31 Và chúng tôi xuống theo sườn bên phải
        Mười bước chân chúng tôi đến mép bờ
        Để tránh cát nóng và tàn lửa cháy.

        34 Khi đến gần, tôi nhìn thấy xa xa
        Có một đám đông ngồi trên mép vực
        Họ ngồi gần nơi lửa cháy, bụi mù.

        37 Thầy hướng dẫn bảo: “Để con có thể
        Hiểu biết đầy đủ về tầng ngục này
        Hãy đến để xem cực hình của họ.

        40 Nhưng ở đó chỉ nên nói ngắn thôi
        Trong lúc chờ ta đi nhờ quái vật
        Để nó chở ta trên những bờ vai”.

        43 Một lần nữa, tôi một mình đơn độc
        Mép tầng thứ bảy, tôi đi đến gần
        Một đám đông đang ngồi trong u uất.

        46 Gương mặt họ hiện lên vẻ đau thương
        Thỉnh thoảng họ lại đưa tay chống đỡ
        Khi với cát nóng, khi với lửa tàn.

        49 Không khác gì trong mùa hè, con chó
        Dùng mõm, dùng chân để bảo vệ mình
        Khỏi bị rận hay ruồi trâu cắn xé.

        52 Lúc tôi đã nhìn kỹ mặt vài người
        Trong số đang chịu cơn mưa lửa đó
        Không nhận ra một ai, nhưng mà tôi

        55 Thấy ở cổ mỗi người đeo một túi
        Chứa đầy tiền, có màu sắc, in hình
        Và mắt của họ hình như chỉ cúi.

        58 Khi đã đến giữa bọn họ, tôi nhìn
        Một mảnh xanh da trời trên cái túi
        Có màu vàng, con sư tử ánh lên.

        61 Rồi tôi tiếp tục nhìn sang túi nữa
        Màu đỏ như máu, đầy vẻ đau thương
        Có con ngỗng trắng, trắng như là sữa.

        64 Hình con lợn có màu xanh da trời
        Trên túi trắng, của một người khác nữa
        Nó hỏi tôi: “Anh làm gì ở đây?

        67 Đi khỏi đây! Hình như anh còn sống
        Cần biết rằng bạn Vitalianô của tôi
        Phía bên trái tôi, chỗ này sẽ chiếm.

        70 Giữa cánh Phirenxe, tôi là dân Pađu
        Tôi điếc tai vì những lời thô tục
        Khi họ gào lên: “Nhà vua ở đâu?

        73 Vua mang túi, hình ba con dê đực?”
        Nói xong xéo miệng, thè lưỡi ra ngoài
        Trông giống như con bò đang liếm mép.

        76 Còn tôi sợ làm phật ý thầy tôi
        Vì thầy dặn đừng dừng chân lâu quá
        Tôi bỏ những hồn mệt mỏi, rã rời.

        79 Tôi quay về thì thầy tôi đã kịp
        Trèo lên lưng của con quái vật kia
        Thầy bảo tôi: “Hãy kiên cường, gan góc!

        82 Chúng ta sẽ đi bằng cái thang này
        Ta phía sau, con ngồi lên phía trước
        Để đuôi của nó không làm con đau”.

        85 Như một người bị nhiễm cơn sốt rét
        Móng tay bạc, nghe cơn lạnh đầu tiên
        Toàn thân run rẩy khi nhìn bóng mát.

        88 Tôi luống cuống khi nghe những lời trên
        Nhưng như người hầu bên ông chủ tốt
        Sự xấu hổ làm cho tôi hết run.

        91 Tôi đành ngồi lên cái lưng gớm ghiếc
        Muốn thốt lên: “Xin thầy ôm lấy con” –
        Nhưng chẳng thốt lên lời, tôi im bặt.

        94 Người thầy đã từng nhiều lần cứu tôi
        Dù không nói, thầy hiểu rằng tôi sợ
        Đã vòng tay ôm và giữ lấy tôi.

        97 Bây giờ đi đi, Giêriôn – thầy nói –
        Vòng bay rộng và hạ xuống từ từ
        Ngươi đừng quên rằng chở khối nặng mới”.

        100 Giống như một chiếc thuyền khi rời bến
        Lùi lại phía sau khi nhổ neo xong
        Rồi khi cảm thấy không còn bị vướng

        103 Căng ngực bơi đi như con cá chình
        Nó cuốn đuôi lại, thu về giữa ngực
        Dùng hai chân kéo không khí về mình.

        106 Không nỗi sợ nào lớn hơn nhường ấy
        Cả khi Phêtôngtê buông lỏng dây cương
        Khiến trời bốc cháy, như ta đã thấy.

        109 Hay chàng Icarô cảm thấy đau thương
        Thấy sáp chảy tan và lông rụng xuống
        Nghe tiếng người cha kêu thét: “Sai đường!”

        112 Còn nỗi sợ của tôi, khi trước mặt
        Là cả một bầu không khí tối đen
        Không nhìn thấy gì, ngoài con quái vật.

        115 Nó bơi đi, rồi chậm dần, chậm dần
        Lượn một vòng tròn và dần hạ thấp
        Tôi chỉ nhận ra nhờ gió thổi lên.

        118 Khi đó bên phải tôi nghe thác nước
        Réo ầm ầm ở phía dưới chúng tôi
        Tôi hơi cúi đầu và nhìn xuống thấp.

        121 Lúc bấy giờ tôi thấy còn sợ hơn
        Nhìn đống lửa và nghe lời than khóc
        Tôi khép chặt đùi và lẩy bẩy run.

        124 Chỉ ở đây, lần đầu tôi thấy được
        Khi vòng lượn đang hạ xuống dần dần
        Khắp bốn phía những đớn đau tang tóc.

        127 Như chim ưng bay lượn đã quá lâu
        Nhưng rồi chẳng thấy con mồi nào cả
        Khiến chủ săn phải bảo: “Thôi xuống nào!”

        130 Nó cúi mình nơi bay lên, mệt mỏi
        Sau hàng trăm vòng lượn, nó ghé vào
        Nhưng tránh xa ông chủ đang bực bội.

        133 Đặt chúng tôi xuống đáy, Giêriôn
        Đứng ở bên chân một vách đá dốc
        Và, khi hai chúng tôi vừa xuống xong

        136 Nó bay đi như mũi tên mất hút.


        Chú thích:

        KHÚC XVII

        1 – 27. Quái vật Gerion: theo thần thoại Hy Lạp là quái vật khổng lồ có ba đầu, ba thân, vua của một đảo trong vùng biển tây, nuôi đàn gia súc của nó bằng thịt người, về sau bị Hercules giết chết
        16. Thời Dante, người Tácta và người Thổ nổi tiếng là những thợ dệt vải giỏi nhất.
        18. Aragne (Arachne): cô thợ dệt nổi tiếng xứ Lydia, dám thách tài nghệ với nữ thần Minevra, bị nữ thần biến thành con nhện.
        35. Một đám đông ngồi trên mép vực: những kẻ cho vay nặng lãi.
        55. Những kẻ cho vay nặng lãi đeo túi tiền ở cổ có in biểu tượng.
        68. Vitaliano del Delte: tổng trấn Padova.
        72. Đây là Giovanni di Buiamonte dei Becchi, là một kẻ cho vay nặng lãi khét tiếng.
        107. Fetonte (Phaethon): con trai của thần Apollo, khi điều khiển xe mặt trời đã gây ra đám cháy.
        109. Icaro (Icarus): con trai của Dedalo, được cha làm cho đôi cánh chim đính bằng sáp vào hai cánh tay. Icaro bay lên quá cao, gần mặt trời nên sáp chảy tan và bị rơi xuống biển.
        #19
          cacbac 16.11.2007 12:17:08 (permalink)

           
           
          KHÚC XVIII

          Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ nhất, hai – Bọn ma cô, xu nịnh

          Địa ngục có nơi gọi Hố sầu thương
          Tất cả bằng đá, một màu sắt xám
          Trông giống như những núi đá vòng quanh.

          4 Đứng ở giữa khu đất này nguyền rủa
          Có một cái giếng rất rộng và sâu
          Khi đến gần tôi sẽ xin nói rõ.

          7 Phần bao quanh còn lại cũng tròn vo
          Nằm ở giữa giếng và một vách đá
          Mười hố riêng biệt đáy giếng chia ra.

          10 Người ta có thể nhìn ra hố đá
          Bảo vệ lâu đài có những bức tường
          Khung cảnh nói chung là như vậy đó.

          13 Các hố ở đây khung cảnh tạo thành
          Từ các pháo đài những cây cầu nhỏ
          Nối liền các cửa với bờ xa xăm.

          16 Những thanh đá vươn ra từ vách đứng
          Cắt ngang đường ngăn và các hố sâu
          Và rồi dừng lại ở bên mép giếng.

          19 Sau khi xuống khỏi lưng Giêriôn
          Đó là nơi chúng tôi đang đứng lại
          Thầy đi mé trái, tôi sát bước chân.

          22 Ở bên phải thấy cảnh đau thương mới
          Và rất mới mẻ cả những cực hình
          Hố thứ nhất chứa đầy ắp tội lỗi.

          25 Ở đó hai hàng tội phạm trần truồng
          Từ giữa hố, gần chúng tôi tiến lại
          Mé ngoài, cùng chúng tôi nhưng đi nhanh.

          28 Giống như người La Mã năm Đại xá
          Đã dùng cách ấy để đám người đông
          Lần lượt qua cầu, chia làm hai ngả.

          31 Theo một ngả, người đi về nhà thờ
          Quay mặt về phía lâu đài tất cả
          Còn người đi về phía núi, ngả kia.

          34 Nơi nọ, nơi này, trên những mỏm đá
          Tôi thấy một bọn quỉ sứ có sừng
          Dùng roi quất những phạm nhân đau khổ.

          37 Chúng buộc họ phải rảo bước đi nhanh
          Từ roi đầu. Không một ai chờ đợi
          Roi thứ hai, roi thứ ba không cần!

          40 Trong lúc đang đi, mắt tôi gặp phải
          Một người trong số người đó và tôi
          Kêu lên: “Người này thì tôi đã thấy!”

          43 Tôi dừng lại và nhìn kỹ anh ta
          Người hướng dẫn nhân từ cùng đứng lại
          Cho phép tôi một vài bước lui ra.

          46 Tưởng có thể giấu mình – người bị nhận
          Cúi gằm mặt xuống nhưng thật khó khăn
          Và tôi nói: “Hỡi người đang nhìn xuống

          49 Nếu dung mạo anh không lừa dối tôi
          Anh là Vênôđicô Cácxianêmicô chứ
          Nhưng vì điều gì mà anh đến đây?”

          52 “Ta trả lời, mặc dù bất đắc dĩ
          Chính giọng nói ngươi đã sai khiến ta
          Làm ta nhớ lại trần gian xưa cũ.

          55 Ta là kẻ đã khuyên Ghixôlabenla
          Chiều theo dục vọng của tên hầu tước
          Dù chuyện này thật nhục nhã, ê chề!

          58 Ở đây không chỉ mình ta than khóc
          Mà nhiều người bằng tiếng Bôlônha
          Những kẻ luôn miệng “xi-pa” khó nhọc.

          61 Cũng chẳng nhiều người Rênô, Xavêna
          Nếu ngươi muốn thẩm tra, tìm chứng cứ
          Thì xin nhớ thói hám lợi của ta”.

          64 Trong khi hắn nói thì một quỉ sứ
          Quất roi hắn và quát: “Đồ ma cô
          Ở đây không có đàn bà đâu nhé!”

          67 Và tôi trở lại cùng với nhà thơ
          Đi quá vài bước, chúng tôi tới chỗ
          Có hòn đá nhô ra khỏi mép bờ.

          70 Chúng tôi trèo lên có phần dễ dãi
          Rồi rẽ sang phải, đi trên đỉnh đầu
          Và từ giã vòng khổ đau mãi mãi.

          73 Tới chỗ tảng đá bị đào xuyên qua
          Để có lối đi cho người phạm tội
          Thầy tôi bảo: “Dừng cho họ đi qua

          76 Để những kẻ xấu số kia nhìn thấy
          Mà con cũng nhìn thấy mặt người ta
          Bởi vì họ đi cùng chiều ta vậy”.

          79 Trên cầu cũ chúng tôi nhìn đoàn người
          Hướng về chúng tôi từ xa tiến lại
          Họ bị quất tới tấp những ngọn roi.

          82 Người thầy tốt bụng, dù tôi không hỏi
          Bảo: “Hãy nhìn người cao lớn đang đi
          Không rơi nước mắt, dù lòng đau nhói.

          85 Vẫn còn giữ được phong thái đế vương
          Đó là Iaxông, kẻ đã bằng dũng trí
          Đoạt của người Cônki bộ lông cừu vàng.

          88 Đảo Lennô từng in dấu chân ông
          Nơi mà bọn đàn bà không thương xót
          Đã giết chết tất cả cánh đàn ông.

          91 Bằng lời mỹ miều và lời thề thốt
          Ông đã lừa dối nàng Ixiphilê
          Chính nàng trước đó đã lừa kẻ khác.

          94 Rồi ông bỏ rơi nàng khi mang thai
          Tội ác ấy buộc ông ta chịu phạt
          Và nàng Mêđêa cũng được báo thù.

          97 Cùng với ông ta là lũ lừa dối.
          Vậy là con đã biết ở hố này
          Còn những kẻ khác, không cần thiết vậy”.

          100 Rồi chúng tôi tới một chỗ cheo leo
          Cắt ngang bờ đê một con đường hẹp
          Dùng làm chỗ dựa cho vòng tiếp theo.

          103 Chúng tôi nghe một bọn đang rên rỉ
          Trong một hố khác và chúng rống lên
          Những bàn tay lên thân mình cấu xé.

          106 Bờ hố mốc meo những cục trùm lên
          Hơi nước từ dưới bốc lên, tụ lại
          Làm ngạt mắt, ngạt mũi những âm hồn.

          109 Đáy hố tối om chẳng nhìn thấy rõ
          Nếu không trèo lên đỉnh của vòm cung
          Ra xa hơn, chỗ chìa ra mỏm đá.

          112 Chúng tôi tới đó và tôi đứng nhìn
          Dưới đáy hố, đám đông trong phân ngập
          Có vẻ lấy ra từ những hố phân.

          115 Tôi đảo mắt lục tìm trong hố ấy
          Thấy một cái đầu bê bết toàn phân
          Thế tục hay thầy tu, không nhận nổi.

          118 Hắn hỏi tôi: “Sao anh cứ chằm chằm
          Nhìn vào tôi nhiều hơn nhìn kẻ khác?”
          Tôi trả lời: “Nếu như ta không lầm

          121 Thì ngươi xưa kia sáng khô đầu tóc
          Ngươi là Alétxiô Intécminây ở Lúcca
          Vì thế, ta nhìn kỹ hơn kẻ khác”.

          124 Hắn ta liền đánh mái tóc bù xù:
          “Những lời nịnh hót lưỡi tôi từng nói
          Đã nhấn chìm tôi ở chốn ngục tù”.

          127 Lúc đó thầy nói với tôi: “Hãy gắng
          Đưa mắt nhìn ra một chút xa hơn
          Và con thấy, kìa – không xa lắm

          130 Cái con bẩn thỉu, đầu tóc rối tung
          Ở đằng kia đang cấu mình bằng móng
          Khi ngồi thụp xuống, khi lại đứng lên.

          133 Là điếm Taidê đáp người tình nó
          Khi anh ta hỏi: “Có bằng lòng không?”
          Nó trả lời: “Vâng, anh tuyệt quá!”

          136 Nhưng con mắt ta chuyện ấy đã nhàm”.


          Chú thích:

          KHÚC XVIII

          1. Hố thảm sầu (Malebolge, Evil-Pockets): tầng Địa ngục thứ tám.
          25 – 27. Ở đó hai hàng tội phạm trần truồng: hai hàng tội phạm này đi ngược chiều nhau, đây là những kẻ môi giới phụ nữ cho người khác và quyến rũ phụ nữ cho mình. Hàng từ giữa hố gần hai nhà thơ tiến lại gồm những kẻ môi giới, gạ gẫm phụ nữ để cho người khác (câu 40 – 66). Hàng ở mé ngoài đi cùng chiều hai nhà thơ nhưng “đi nhanh hơn” vì họ bị quỷ sứ quất roi tới tấp, đây là những kẻ lừa dối, quyến rũ phụ nữ cho mình (câu 79 – 99). Ta thấy Dante coi tội lừa dối phụ nữ là tội trọng rất nặng, bị giam ở tầng ngục gần cuối cùng.
          28. Năm Đại xá: năm 1300 Giáo hoàng Bonifazio VIII tuyên bố đại xá cho tất cả những ai viếng thăm nhà thờ và dự lễ cầu nguyện do đó Rôma đông nghẹt giáo dân và khách hành hương. Để cho giao thông được thông suốt, người ta chia cầu Thánh Angelo thành hai làn đường dành cho hai dòng người đi ngược chiều nhau.
          50 – 56. Venedico Caccianemico: cố vấn chính trị cho hầu tước Obizzo d’ Este, đã dụ dỗ em gái của mình là Ghisolabella làm người tình của viên hầu tước.
          60. Tiếng địa phương của Bologna: sipa có nghĩa là vâng.
          61. Savena, Reno: tên hai con sông phía đông và phía tây thành phố Bologna.
          83 – 96. Iason (Jason): Theo thần thoại Hy Lạp, ở xứ Colchide (Colchis) có một con cừu đực có cánh, có bộ lông vàng tuyệt đẹp và do một con rồng canh giữ. Iason cầm đầu những người Argonauti với sự giúp đỡ của nàng Medea đã đoạt được báu vật này. Đảo Lenno là nơi mà đoàn quân của Iason đi qua khi những người đàn bà trên đảo đã giết hết tất cả đàn ông, bất kể là cha, chồng, anh, em hay con trai họ. Nguyên nhân là nữ thần Venere (Vệ nữ) ghét thói hung hãn của đàn bà trên đảo, đã gây hoạ cho họ bằng cách làm cho đàn ông ở đây có mùi rất khó chịu, dẫn đến cuộc tàn sát nói trên. Riêng có nàng Isifile, con gái của vua Toante đã cứu cha mình thoát chết bằng cách lừa các bạn gái là đã giết cha mình. Iason quyến rũ Isifile nhưng rồi bỏ rơi nàng lúc nàng đang mang thai để đi yêu Medea. Sau đấy, cả Medea cũng bị Iason phụ bạc, khi Iason đã đi yêu một người khác nữa. Medea đã báo thù bằng cách giết chết hai đứa con nhỏ trước mặt Iason.
          113. Đám đông trong phân ngập: những kẻ xu nịnh.
          122. Alessio Interminei: thành viên của một gia đình quí tộc ở Lucca.
          133. Taide (Thais): một nhânvật trong vở kịch Eunuchus của Terenzio mà Dante dẫn lại qua tác phẩm De amicitia của Cicerone.
          #20
            cacbac 16.11.2007 12:20:13 (permalink)

             
             
            KHÚC XIX

            Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ ba – Bọn buôn thần bán thánh

            Hỡi thầy pháp Ximông, hỡi lũ khốn cùng
            Sự nghiệp của Chúa chỉ vì thánh thiện
            Còn lũ chúng bay, một bọn gian manh.

            4 Lũ chúng bay chỉ tham vàng khát bạc
            Ngục thứ ba dành cho bọn chúng bay
            Và giờ đây tiếng kèn đồng đã cất!

            7 Chúng tôi đến một ngôi mộ tiếp theo
            Đứng ở phía bên này, trên mỏm đá
            Nhô ra đến giữa miệng hố, như cầu.

            10 Ôi, trí tuệ tối cao, tài năng cao cả
            Dù trên trời hay âm phủ, trần gian
            Công lý của Người thi hành đầy đủ.

            13 Tôi nhìn thấy trên mặt hố, trên tường
            Mặt đá xám xanh, có rất nhiều lỗ
            Rộng như nhau và tất cả hình tròn.

            16 Qua mắt nhìn, chúng hoàn toàn có vẻ
            Như vẻ đẹp trong nhà thờ Thánh Giăng
            Nơi người ta rửa tội trong ngày lễ.

            19 Tôi phá một lỗ cách đây không lâu
            Vì để kéo ra một người chết đuối
            Mong mọi người sẽ hiểu những lời sau.

            22 Đôi bàn chân thòi ra từ miệng hố
            Còn bắp chân kẻ lầm lỗi bên trong
            Và thân xác thì đi vào trong đá.

            25 Trên những bàn chân lửa cháy bừng bừng
            Gân cốt khớp xương điên cuồng giãy giụa
            Tưởng thừng chảo nào cũng sẽ đứt tung.

            28 Giống như một vật tẩm dầu thắp lửa
            Rồi cháy loang khắp bề mặt bên ngoài
            Từ gót chân đến ngón chân cháy cả.

            31 Tôi nói: “Thưa thầy, kẻ này là ai
            Mà co quắp, giãy giụa hơn đồng bọn
            Và lửa thiêu cũng gay gắt hơn nhiều?”

            34 Thầy đáp: “Nếu muốn, ta đưa con xuống
            Theo một bờ dốc thoai thoải đằng bên
            Nó sẽ tự mình nói về tội trạng”.

            37 Tôi đáp: “Thầy muốn thì con cũng mong
            Thầy biết tất cả, dù con im lặng
            Thầy là Tôn sư – chẳng gì quí bằng”.

            40 Chúng tôi bước lên đường đê thứ bốn
            Rẽ sang bên trái và rồi bước vào
            Đáy hố hẹp có lỗ đào lổn nhổn.

            43 Người thầy tốt bụng luôn đi sát bên
            Không rời tôi, và thầy dắt tôi đến
            Nơi một hồn khóc vì bị trói chân.

            46 “Hãy cho tôi hay, âm hồn than khóc
            Hồn là ai, chân chổng ngược lên trời
            Đầu cắm xuống đất như là cái cọc?”

            49 Tôi đứng đó, như Đức cha nghe xưng
            Tội của một tên sát nhân nguy hiểm
            Cố hỏi hắn cho chậm giờ hành hình.

            52 Hắn quát to: “Mày đã tới rồi hả
            Mày tới rồi hả, Bôniphaxiô?
            Đã lừa tao nhiều năm qua “Sấm ký”.

            55 Sao mày đã vội sớm chán bạc vàng
            Vì vàng mày chẳng sợ thành phản bội
            Chống lại nhà thờ, xúc phạm thánh nhân”.

            58 Tôi chẳng hiểu gì những lời hắn nói
            Giống như một người lãng trí, bẽ bàng
            Còn nó cũng không hiểu gì, bối rối.

            61 Viếcghiliô liền bảo: “Trả lời nó, con –
            “Tôi không phải là người anh lầm tưởng”
            Và tôi trả lời như thầy gợi lên.

            64 Bấy giờ hồn càng vặn chân dữ dội
            Rồi vừa não nuột nói, vừa thở dài:
            “Vậy vì điều gì mà ngươi đã gọi?

            67 Ngươi muốn biết ta đây là ai chăng
            Vì mục đích ấy mà đi vào Ngục
            Thì hãy biết: ta từng là Giáo hoàng.

            70 Ta đúng là dòng dõi họ nhà Gấu
            Quá tham lam tiền cho lũ gấu con
            Nên gom bạc vàng nhét đầy cả túi.

            73 Dưới đầu ta hãy còn rất nhiều tên
            Đi trước ta trong buôn thần bán thánh
            Bị nhét trong từng kẽ đá những hồn.

            76 Rồi cả ta cũng sẽ rơi xuống đó
            Khi kẻ ta lầm với ngươi đến đây
            Câu hỏi mà ta hỏi ngươi, sớm quá!

            79 Lâu lắm rồi ta bị đốt đôi chân
            Lâu lắm rồi bị người ta chôn ngược
            Tên sắp đến sẽ không còn bị chôn.

            82 Vì sau hắn, từ phía tây sẽ tới
            Kẻ chăn chiên vô đạo, lạc loài hơn
            Tội của hắn bằng hai ta gộp lại.

            85 Nó sẽ là tên Ixaông mới hơn
            Nó nói gì vua cũng nghe theo nó
            Nước Pháp sẽ trao cho nó ngai vàng”.

            88 Tôi nghĩ rằng có phần nào dại dột
            Khi đáp lại hắn với lời lẽ sau:
            “Hãy cho ta biết bao nhiêu châu ngọc

            91 Đức Chúa Trời đòi hỏi Thánh Piêtờrô
            Trước khi trao chiếc chìa khoá quyền lực?
            Người chỉ nói rằng: “Hãy đi theo ta”.

            94 Thánh Pie và người khác không nhận
            Từ Matia thứ gì, khi người này
            Được chỉ định chỗ lúc này đã trống.

            97 Hãy ở yên đấy mà chịu phạt đi
            Hãy giữ chặt đồng tiền không đáng giữ
            Đã từng khiến ngươi chống lại Cáclô.

            100 Và nếu không có điều gì ngăn cản
            Do sùng kính những chìa khóa thánh thần
            Ngươi từng giữ trong quãng đời sung sướng

            103 Thì ta còn dùng lời lẽ nặng hơn
            Keo kiệt của ngươi làm đau thế giới
            Kích động kẻ ác, áp bức người lành.

            106 Các ngươi, những kẻ Thánh Giăng hướng tới
            Thấy mụ đàn bà ngự trị trên cao
            Và hủ hoá tất cả đám vua chúa.

            109 Khi nó sinh ra có bảy cái đầu
            Và mười cái sừng phát ra sức mạnh
            Chừng nào chồng nó đức hạnh còn cao.

            112 Vàng và bạc với các ngươi – thần thánh
            Tên sùng thần tượng, nào có khác gì
            Nó thờ một, còn các ngươi – trăm thánh.

            115 Hỡi Cốtxtăngtanh, tội lỗi cả thế gian
            Không phải chuyện cải đạo mà đút lót
            Ngươi là Giáo hoàng giàu có đầu tiên!”

            118 Khi bài ca này tôi ca cho nó
            Không hiểu giận hay cắn rứt lương tâm
            Đôi chân hắn không nằm yên tại chỗ.

            121 Thầy nhìn tôi với nụ cười hài lòng
            Và thích thú với những điều sự thật
            Của những lời tôi vừa nói ở trên.

            124 Rồi giơ hai cánh tay ra ôm chặt
            Tất cả thân tôi áp vào ngực thầy
            Và thầy trở lại với con đường thấp.

            127 Người đưa tôi lên tận đỉnh vòng cung
            Không biết mệt, thầy ôm tôi thật chặt
            Đi trên đê nối ngục bốn sang năm.

            130 Và tại đó rất nhẹ nhàng, thầy đặt
            Tôi trên mỏm đá dốc đứng, gồ ghề
            Ngay cả dê rừng cũng không thể vượt.

            133 Một thung lũng khác trước mắt mở ra.


            Chú thích:

            KHÚC XIX

            1. Simon: một thầy pháp xứ Samria. Truyền thuyết kể rằng Simon đã dùng tiền để gạ mua phép thần thông của hai thánh tông đồ Pietro và Giovanni. Từ đó mà có danh từ simonia chỉ những kẻ buôn thần bán thánh để trục lợi.
            6. Tiếng kèn: của ngày Phán xử cuối cùng.
            17. Nhà thờ Thánh Giovanni (Thánh Giăng). Trong Thần khúc có nói nhiều đến hai Thánh Giăng. Một người là Giăng Báptít – nhà tiên tri Do Thái. Sống khổ hạnh trong sa mạc, tập hợp môn đệ và giảng đạo về sự hoán cải nội tâm. Ông rửa tội bằng cách đắm mình xuống sông Giô-đanh (Gioóc-đa-ni). Chúa Giê-su được ông làm lễ rửa tội ở đây (Tân Ước_Mác 1: 9).
            Một người nữa là Thánh Giăng (Thánh tông đồ) – môn đệ của Đức Chúa Giê-su, người được coi là tác giả của Kinh Phúc âm IV, sách Khải Huyền và ba lá thư trong Tân Ước (xem thêm khúc XII, 143 và câu 106 của khúc này).
            31. Đây là Giáo hoàng Niccolo III, được bầu làm Giáo hoàng từ 1277 đến 1280.
            49 – 51. Thời trung cổ ở Italia người ta trừng phạt những kẻ giết người bằng cách chôn đầu xuống đất, chân chổng ngược lên trời. Dante đứng như Đức cha nghe tên tội phạm xưng tội cố để cho chậm lại giờ hành hình.
            52 – 54. Niccolo III lầm Dante là Giáo hoàng Bonifazio đã đến thế chân mình nên kêu là đã bị sách Sấm ký đánh lừa.
            71. Ta đúng là dòng dõi họ nhà Gấu: nguyên tác tiếng Italia orsa, nghĩa là gấu cái (she-bear). Theo quan niệm thời trung cổ thì gấu là con vật tham lam, hám mồi.
            79. Lâu lắm rồi… : Niccolo III chết năm 1280 và đến năm 1303 thì Bonifazio mới đến thay thế, như vậy hơn 20 bị chôn ngược và đôi chân bị đốt.
            83. Kẻ chăn chiên vô đạo: chỉ Giáo hoàng Clemente V.
            85. Iason (Jason): con trai của Simone II đã hối lộ vua Antioco IV (Antiochus of Syria) một số tiền lớn để được phong làm Đại giám mục của người Do Thái và sau đó sống một cuộc đời phóng đãng. Tên Ixaông mới: là ám chỉ Giáo hoàng Clemente V.
            95. Matia (Matthias) được chỉ định thay chỗ Giuda, tên phản bội Chúa Giê-su.
            106. Thánh Giovanni (Thánh Giăng) trong sách Khải Huyền (Apocalisse) có nói đến một người đàn bà vô đạo đã hủ hoá tất cả các vua chúa. Người này cưỡi trên một con vật có bảy đầu, mười sừng.
            115. Costantin: Dante tin rằng quyền lực Giáo hoàng bắt đầu mạnh lên từ khi Hoàng đế Constantin dời kinh đô Đế chế sang Byzance và “tặng” Roma cho Giáo hoàng Silvestro (Sylvester).
            #21
              cacbac 16.11.2007 12:22:49 (permalink)

               
               
              KHÚC XX

              Tầng Địa ngục thứ tám, nhục thứ tư – Những thầy bói

              Hình phạt mới mà tôi kể giờ đây
              Khúc hai mươi của bài ca thứ nhất
              Về những ai bị khốn khổ đọa đầy.

              4 Tôi đã cố để sao cho hết sức
              Nhìn xuống hố mở ra trước mặt tôi
              Chao ôi sợ hãi, đầm đìa nước mắt.

              7 Tôi thấy men theo một đường vòng tròn
              Đám đông vừa đi vừa khóc lẳng lặng
              Như trên trần vừa đi vừa đọc kinh.

              10 Khi tầm mắt của tôi nhìn hạ xuống
              Mỗi người hiện ra một vẻ lạ kỳ
              Ở cái nơi mà cằm xoay ngược hẳn.

              13 Và mặt bị vặn ngược lại sau lưng
              Nên bàn chân họ phải đi giật ngược
              Ra phía trước con mắt chẳng thể nhìn.

              16 Có thể là vì mắc bệnh bại liệt
              Nên thân hình bị vặn như thế chăng
              Tôi không biết, không thể nào tin được.

              19 Hỡi bạn đọc, nếu Chúa cho phép tôi
              Bài học cho bạn, những gì đọc được
              Và hiểu tại sao ướt đôi mắt này.

              22 Vì họ bị vặn ngược, nên nước mắt
              Chảy xuống đầm đìa từ thận đến mông
              Tôi đứng gần, đưa tay chùi lên mắt.

              25 Tôi tựa vào cột đá của bãi ngầm
              Khóc rất nhiều, đến nỗi, thầy tôi bảo:
              “Chẳng lẽ con cũng là một kẻ điên?

              28 Ở đây chỉ sống lòng thương đã chết
              Vì còn ai lầm lỗi hơn cái người
              Lại nức nở khi Chúa đà phán xét?

              31 Hãy ngẩng đầu lên mà nhìn cái kẻ
              Đất nuốt vào trước mắt người Têban
              Khiến tất cả kêu: “Anh rơi đâu thế?

              34 Hỡi Amfiraốt, sao lại bỏ mình?”
              Nhưng anh ta không ngừng lăn xuống vực
              Một khi Minốt còn chưa kịp ngăn.

              37 Hãy nhìn kia, nay lưng nó thành ngược
              Vì nó muốn nhìn về trước quá xa
              Nên phải nhìn về phía sau, đi ngược.

              40 Hãy nhìn Têrêxia thay dạng đổi hình
              Từ nam giới đã biến thành nữ giới
              Và đã đổi thay tất cả tay chân.

              43 Chỉ lần sau dùng cây gậy đánh lại
              Hai con rắn đang quấn quít lấy nhau
              Thì lấy lại được hình hài nam giới.

              46 Arôngta theo sau, tựa vào bụng ông
              Nơi trên dãy Luni, núi cao vòi vọi
              Mà dân Cararêđê cày cuốc vẫn lên.

              49 Sống trong hang, giữa đá cẩm thạch trắng
              Arôngta tha hồ ngắm trăng sao
              Và biển cả nhờ tầm nhìn mở rộng.

              52 Có người con gái mái tóc buông dài
              Che kín ngực nên con không nhìn thấy
              Che cả làn da còn mượt lông tơ.

              55 Đó là nàng Mantô qua nhiều xứ sở
              Rồi dừng lại nơi ta đã sinh ra
              Ta muốn con nghe điều ta sắp kể.

              58 Khi cha của nàng từ giã cuộc đời
              Thì dân Bacô biến thành nô lệ
              Một thời gian dài nàng đi khắp nơi.

              61 Ở miền bắc Italia xinh đẹp
              Có hồ Bênacô ở tầng cao Tirali
              Bên dưới chân núi Anpê ngăn đập.

              64 Từ hàng nghìn con suối nhỏ, ta tin
              Tưới khắp vùng Gácđa và thung lũng
              Camênia, Pennicô nước chảy êm đềm.

              67 Người chăn chiên thành Vêrôna ở đó
              Và Tơrentô hay Bờrétsia
              Ai qua đây, ban phước lành cho họ.

              70 Thành Pétkiêra hùng mạnh và xinh
              Với người Bờrétsia, Bécgamô gan góc
              Nơi bờ hồ vây những cánh đồng xanh.

              73 Chính từ đây đã tràn ra lượng nước
              Không chứa hết trong hồ Bênacô
              Chảy thành sông giữa cánh đồng tươi mát.

              76 Dòng nước bắt đầu chảy xuống từ hồ
              Gọi là Menxiô và chảy đến
              Giôvécnô thì đổ vào sông Pô.

              79 Gặp cánh đồng, khi chảy xa một quãng
              Lòng sông mở rộng tạo thành đầm lầy
              Về mùa hạ đôi khi dòng nước bẩn.

              82 Đến nơi này một trinh nữ cô đơn
              Giữa đầm lầy, nàng tìm thấy vùng đất
              Chưa có người ở, cây cối chưa trồng.

              85 Để tránh khỏi giao du với mọi người
              Nàng chỉ sống với đám người hầu hạ
              Rồi đã bỏ lại thân xác trên đời.

              88 Về sau dân chúng quanh vùng tản mát
              Tụ tập lại đây vì họ biết rằng
              Vùng đất này có đầm lầy bao bọc.

              91 Họ lập thành phố trên nắm xương tàn
              Đặt tên Mantua, chẳng cần tra số
              Để tưởng nhớ người đã đến đầu tiên.

              94 Dân cư ở đây xưa kia đông đúc
              Nhưng sự dại dột của Caxalôđi
              Đã để cho Pinamôngtê lừa lọc.

              97 Và khi con nghe ở chốn trần gian
              Câu chuyện về quê ta không phải thế
              Hãy tin rằng: đó là sự dối gian”.

              100 “Thưa thầy, lý lẽ của thầy vững chắc
              Con rất tin và giờ đối với con
              Lý lẽ khác – là hòn than đã tắt.

              103 Nhưng xin thầy hãy nói cho con hay
              Trong đám kia, có ai đáng chú ý?
              Tâm trí con luôn nghĩ đến điều này”.

              106 “Người đàn ông có chòm râu – thầy nói –
              Dài từ má xuống đến tận bờ vai
              Là thầy bói, cái ngày không thể bói

              109 Ra đàn ông, mà chỉ bé trong nôi
              Ở Anliđô, cùng Canăngta, ra hiệu
              Chặt đứt những sợi dây neo thuyền đầu.

              112 Ông là Ơripilô, ta đã ca ngợi ông
              Trong bộ bi kịch của ta có nhắc
              Con biết chưa? Chắc là đã tỏ tường.

              115 Còn người kia, có bộ sườn gầy guộc
              Là Mikenlê Xítcốttô, tinh thông
              Hết tất cả mọi trò gian ma thuật.

              118 Đây Guyđô Bônátti, đây Átđenđê
              Chỉ mong biết đến da và kim chỉ
              Nhưng than ôi, hối hận đã muộn rồi.

              121 Và kia là đám đàn bà bất hạnh
              Bỏ khung cửi để bói toán hành nghề
              Tạo bùa yểm, cỏ cây và tranh tượng.

              124 Nhưng mà thôi, giờ đã chạm đến bờ
              Hai bán cầu, Cainô đầu gai tỏa sáng
              Chạm tới biển ở dưới Xôbilia.

              127 Đêm hôm qua trăng đã tròn vành vạnh
              Con nhớ không, vì đã hơn một lần
              Trăng đã giúp con ở nơi rừng rậm”.

              130 Thầy nói vậy cùng tôi, và bước chân.

              Chú thích:

              KHÚC XX

              2. Bài ca thứ nhất: chỉ phần Địa ngục của Thần khúc.
              34. Amphiraus: theo thần thoại Hy Lạp là một trong bảy vị vua vây thành Tebe, có phép thuật tự chết rồi sống lại nhưng bị vợ phản bội, tiết lộ bí mật đó nên khi đang ngồi trên chiến xa thì có sét lớn, đất mở ra và nuốt chửng vào nơi Minos đang xét xử.
              40. Tiresia (Teresias): theo thần thoại Hy Lạp, Tiresias dùng cây gậy của mình đánh vào hai con rắn đang quấn lấy nhau, bị biến thành phụ nữ trong bảy năm, khi dùng gậy đánh lại hai con rắn kia thì được trở về làm đàn ông, sau đó trở thành người trọng tài trong cuộc tranh luận giữa các vị thần (Dớt và Hera): Ai là người nhận được nhiều hơn khoái cảm của tình yêu – đàn ông hay phụ nữ? Khoái cảm của phụ nữ mạnh hơn khoái cảm của đàn ông gấp chín lần – kết luận của Tiresias. Vì điều kết luận này mà nữ thần Hera tức giận, đã làm cho Tiresias trở thành mù nhưng được thần Dớt ban cho một cuộc sống trường thọ (Metamorphores III).
              46. Aruns: thầy bói ở Etrusque, sống vào thời Cesare và Pompei, đã đoán trước chiến thắng của Cesera.
              52. Có người con gái mái tóc buông dài: tức Manto, con gái của Tiresias, cũng là thầy bói. Sau khi cha chết phải bỏ trốn đi phiêu bạt nhiều nơi, cuối cùng dừng lại ở Mantova (Mantua), quê hương của Virgilio.
              62. Benaco: nay là hồ Garda, giữa hồ có đảo Lechi.
              95. Casalodi: Alberto da Casalodi, thủ lĩnh phái Guelfi ở Mantova bị Pinamonte de Bonacolsi dùng mẹo đuổi khỏi thành phố năm 1272.
              106 – 114. Euripilo (Eurypylus) và Calcanta (Calchas): là những thầy bói người Hy Lạp ở thành phố cảng Aulide (Aulis), đã chỉ dẫn thời khắc thích hợp để xuất phát, mở đầu cuộc chiến Tơroa. Dante gọi là “ông ra hiệu chặt đứt những sợi dây neo thuyền đầu”. Và cái ngày ấy “không thể bói ra đàn ông”, tất cả đàn ông ra trận, chỉ còn “những bé trai đang nằm trong nôi”. Những điều này đã được Virgilio nói đến trong tác phẩm của mình (Aeneid, II, 114, 161-186).
              113. Virgilio gọi tác phẩm Eneide (Aeneid) của mình là tragedia vì được viết bằng phong cách quý tộc, còn Dante gọi tác phẩm Thần khúc của mình là commedia vì được viết theo phong cách quen thuộc.
              Dante trong “Thư gửi Can Grande della Scala” cũng đã định nghĩa như sau: “Commedia – đó là mọi tác phẩm thơ có bút pháp trung bình với sự mở đầu nặng nề, rùng rợn và kết thúc có hậu. Tragedia – đó là mọi tác phẩm thơ có bút pháp cao sang với sự mở đầu bình tĩnh, thán phục và kết thúc kinh hoàng”. Thuật ngữ commedia thời trung cổ không có nghĩa là thể loại văn học gây cười hay là hài kịch như ngày nay mà để chỉ về cấp độ phong cách. Còn chữ Thần là do người đời sau thêm vào với dụng ý biểu dương giá trị của tác phẩm. Bởi thế La Divina Commedia dịch sang tiếng Việt là Thần khúc vừa ngắn gọn vừa chính xác.
              116. Michele Scotto (Michael Scot): người Scotland, nhà thiên văn và là một thuật sĩ nổi tiếng.
              118. Guido Bonatti: nhà thiên văn người Forli; Asdente: thợ giầy ở Parma, bỏ nghề đi làm thầy bói.
              125. Cainô đầu gai: tức mặt trăng.
               
              #22
                cacbac 16.11.2007 12:24:53 (permalink)

                 
                 
                KHÚC XXI

                Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ năm – Thùng nhựa sôi

                Từ cầu sang cầu, nói sang chuyện khác
                Mà khúc ca tôi cũng chẳng bận tâm
                Chúng tôi đang ở trên vòm cầu dốc.

                4 Một hố khác, chúng tôi dừng lại xem
                Và nghe những lời thở than vô ích
                Cái hố này mới tối tăm lạ thường.

                7 Giống như người Vinixiani trong xưởng
                Vào cuối mùa đông đun nhựa sửa tàu
                Và họ trám những con tàu bị hỏng.

                10 Trong thời gian không đi biển, nghỉ ngơi
                Người quét thân tàu, kẻ giằm khe hở
                Trên những con tàu nhiều chuyến ra khơi.

                13 Kẻ chữa đuôi thuyền, người kia sửa mũi
                Kẻ vặn dây cáp, người làm mái chèo
                Người vá lại buồm – buồm đuôi, buồm mũi.

                16 Dưới hố đang sôi một thùng nhựa to
                Không do lửa đun mà do phép thuật
                Và nhựa dính bê bết xung quanh bờ.

                19 Trong thùng nhựa đang sôi, tôi nhìn thấy
                Không có gì ngoài những bọt nước sôi
                Chúng hết phồng to lên, rồi xẹp lại.

                22 Thầy cúi xuống và chăm chú ngó nhìn
                Thầy hướng dẫn bảo tôi: “Coi chừng đấy!”
                Và đưa tay kéo tôi đứng lại gần.

                25 Tôi quay lại, như một người tất tưởi
                Muốn thấy cái mà mình cần tránh ra
                Nỗi sợ bất thần khiến tôi bối rối.

                28 Nhưng muốn xem, nên không thể bỏ đi
                Tôi thấy một con quỷ đen xuất hiện
                Đang chạy trên cầu, về phía chúng tôi.

                31 Ôi, dáng quỷ thật vô cùng khiếp sợ
                Tôi rùng mình, vẻ hung dữ biết bao
                Cánh giang rộng và bước đi rất nhẹ.

                34 Trên đôi vai nhọn của nó vểnh lên
                Vác một tội đồ ngang lưng bị gập
                Và giữ lấy hắn ở những gân chân.

                37 Từ trên cầu nó thét: “Bớ lũ quỷ
                Đây lão già của nữ thánh Dita
                Đặt nó xuống đáy, ta còn quay lại.

                40 Thành phố này bọn lầm lỗi có đầy
                Để có tiền chúng đổi “không” thành “có”
                Chỉ ngoại trừ Bôngtuarô mà thôi.

                43 Nó vứt tội đồ rồi quay trở lại
                Theo dốc đứng, chưa có con chó nào
                Lại khẩn trương đuổi theo tên trộm vậy.

                46 Kẻ bị đun chìm xuống rồi nhô đầu
                Nhưng quỷ thét từ vòm cầu che khuất:
                “Không cần thánh giá Xan Vôntô đâu!

                49 Đây không như ở Xéckiô, bơi khác
                Nếu ngươi không muốn nếm vuốt chúng tao
                Thì lặn xuống chứ đừng trồi lên mặt”.

                52 Rồi hàng trăm móc sắt chúng xỉa vào
                “Cứ nhảy múa, nhưng ở nơi che kín
                Giỏi thì đi mà gian lận xem nào!”

                55 Giống như đầu bếp thường sai phụ việc
                Dùng móc dìm những miếng thịt xuống nồi
                Để cho chúng khỏi nổi lên mặt nước.

                58 “Để người ta khỏi nhận thấy là con
                Có mặt ở đây, hãy ngồi xuống thấp
                Sau tảng đá, nó sẽ che cho con.

                61 Còn nguy hiểm cho ta, con đừng sợ
                Ta ở đây không phải lần đầu tiên
                Và đã gặp, đã quen trò tương tự”.

                64 Thầy nói vậy rồi sang phía cầu bên
                Và khi bước tới bờ đê thứ sáu
                Thầy tỏ ra vẻ điềm tĩnh lạ lùng.

                67 Với cái vẻ dữ tợn và hung ác
                Của con chó khi lao vào kẻ gian
                Chúng kéo đến cầu xin, khi có dịp.

                70 Lũ quỷ từ phía dưới cầu đi ra
                Chĩa về thầy những mũi xiên bằng sắt
                Nhưng người thét: “Chớ ác, hãy chờ!

                73 Trước khi xiên vào người ta móc sắt
                Một kẻ trong bọn ngươi hãy tiến lên
                Nghe, rồi nghĩ xem có nên lao móc”.

                76 Cả bọn kêu: “Đuôi Nọc Độc tiến lên!”
                Một con tiến, những con kia đứng lại
                Nó hỏi: “Nào, có việc gì riêng?”

                79 Thầy của tôi nói nhẹ nhàng: “Này Quỷ
                Mày thấy rằng, ta đã đi đến đây
                Rất bình tĩnh trước dữ dằn đấy chứ.

                82 Ta theo giáo luật, thần thánh trên trời
                Hãy để ta đi, trời cao đã muốn
                Ta dẫn một người qua con đường này”.

                85 Lòng kiêu ngạo của con quỷ hạ xuống
                Nó buông rơi móc sắt dưới bàn chân
                “Thôi đừng dây!” – nó nói cùng đồng bọn.

                88 Người dẫn đường của tôi liền kêu lên:
                “Hỡi anh đang ngồi nấp sau tảng đá
                Hãy đến đây, mọi sự đã bình yên”.

                91 Tôi đứng dậy và nhanh chân bước đến
                Còn lũ quỷ kia tất cả tiến lên
                Khiến tôi sợ chúng huỷ điều thỏa thuận.

                94 Tôi thấy đội quân đồn trú ngày xưa
                Ra khỏi thành Caprôna, tin lời nói
                Bỗng thấy mình bị vây giữa quân thù.

                97 Tôi đứng nép sát vào thầy hướng dẫn
                Còn đôi mắt nhìn lũ quỷ không thôi
                Tướng mạo chúng chẳng có gì lương thiện.

                100 Chúng hạ móc sắt xuống hỏi: “thích không?”
                Một đứa bảo: “Hãy nện vào mông nó”
                Cả bọn đáp: “Ừ, cứ móc vào xem”.

                103 Nhưng con quỷ với thầy tôi trao đổi
                Liền chạy lại và bảo cả bọn rằng:
                “Này lũ quỷ kia, dừng lại, dừng lại!”

                106 Rồi bảo chúng tôi: “Không đi lối này
                Vì vòm cầu thứ sáu đã bị gục
                Tất cả đều đã chìm xuống vực sâu.

                109 Nhưng các ngươi muốn tiến lên phía trước
                Hãy đi vòng quanh cái tảng đá này
                Đến một tảng khác gần đây để vượt.

                112 Một ngàn hai trăm, sáu mươi sáu năm
                Tính đến hôm qua, muộn hơn năm tiếng
                Thì ở đây đã không có con đường.

                115 Ta sắp phái mấy đứa đi xem đường
                Để nhìn xem có đứa nào quậy phá
                Đi với chúng hai vị cứ yên tâm”.

                118 “Này tiến lên, Cánh Cụt và Băng Giá –
                Nó bắt đầu nói – và mày Chó Điên
                Thằng Râu Ngược sẽ cầm đầu mười đứa.

                121 Cùng với chúng cả Gió Độc và Rồng
                Cả Lợn Nanh Nhọn và tên Vuốt Chó
                Thằng Điên Mặt đỏ và thằng Yêu Tinh.

                124 Hãy lùng soát cẩn thận quanh lò nhựa
                Dẫn hai người an toàn sang bên kia
                Nơi hang ổ của các loài dã thú”.

                127 “Thầy của con ơi, sao lại thế này
                Tốt hơn là ta không cần hộ tống
                Thầy đã biết đường – tôi nói với thầy –

                130 Nếu thầy tinh mắt thì nên xem lại
                Thầy không thấy chúng nghiến răng đó sao
                Và lông mày chúng bắt đầu chau lại”.

                133 “Không cần sợ và lo lắng đâu con
                Cứ mặc chúng nghiến răng cho thỏa thích
                Để dọa bọn người khốn khổ bị đun”.

                136 Rồi lũ quỷ đi quành sang mé trái
                Chúng thè lưỡi ra và cắn để chào
                Con quỷ đi đầu đàn, tên đồ tể.

                139 Nó ra lệnh thổi kèn từ phía sau.


                Chú thích:

                KHÚC XXI

                7. Người Vinixiani trong xưởng: xưởng tàu nổi tiếng ở Venezia (Venice).
                38. Sainte Zita: một người hầu gái ở thế kỷ XIII, sau được tôn làm thành hoàng của thành phố Lucca.
                42. Bonturo: Bonturo Dati là một vị quan ưa nhận hối lộ trong Hội đồng thành phố Lucca. Dante dùng với ý mỉa mai.
                48. Santo Volto: một loại thánh giá cổ Byzantin làm bằng gỗ đen trong nhà thờ ở Lucca. Bọn quỷ sứ nhạo những kẻ bị đun trong thùng nhựa mặt đen ngòm trông giống như màu của thánh giá kia.
                49. Serchio: tên một con sông gần thành phố Lucca, là nơi tắm của dân Lucca.
                76. Trong nguyên văn tiếng Italia là Malacoda, trong các bản tiếng Anh để nguyên như vậy, bản tiếng Nga dịch theo nghĩa, giống như bản tiếng Việt của Nguyễn Văn Hoàn. Chúng tôi dùng theo bản tiếng Việt tất cả tên gọi của quỷ sứ vì cho rằng như vậy vừa gọn vừa dễ hiểu hơn.
                95. Caprona: một pháo đài của người Pisa bị người Firenze đánh lừa và chiếm năm 1289. Dante cũng là người tham gia.
                107 – 114. Một ngàn hai trăm, sáu mươi sáu năm: Dante thể hiện qua cách tính của quỷ Đuôi Nọc Độc. Ở đây đã không có con đường: tức là trận động đất đã làm đổ gục vòm cầu thứ sáu. Đây là trận động đất, theo Kinh Thánh, xảy ra thời điểm Chúa Giê-su chết. Nhà thờ cho rằng Giê-su chết năm 34 tuổi, Dante cũng thừa nhận quan điểm này trong “Bữa tiệc: XII, 23”. Tính từ thời điểm trận động đất xảy ra, theo lời quỷ Đuôi Nọc Độc, là 1266 năm, vì rằng thời điểm mà Dante kể về chuyến đi xuống Địa ngục là năm 1300 (xem khúc I).
                #23
                  cacbac 16.11.2007 12:27:37 (permalink)

                   
                   
                  KHÚC XXII

                  Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ năm (tiếp tục)

                  Tôi từng thấy những kỵ binh nhổ trại
                  Khi bắt đầu tiến công hay diễu binh
                  Đôi khi thấy cả những người tháo chạy.

                  4 Tôi từng thấy chạy thi ở quê thôn
                  Thấy diễu hành cùng với gươm và giáo
                  Hay ở Arêtini trận cưỡi ngựa tử thương.

                  7 Theo tiếng chuông là tiếng kèn trôm-pét
                  Theo nhịp trống, tín hiệu trên luỹ thành
                  Theo tục lệ của ta hay các nước.

                  10 Nhưng chưa bao giờ thấy cuộc diễu binh
                  Theo tiếng tù và lạ kỳ như thế
                  Không tín hiệu từ mặt đất, trời xanh.

                  13 Chúng tôi đi cùng với mười con quỷ
                  Như câu nói: với thánh ở nhà thờ
                  Ở tửu quán thì đi cùng bợm rượu.

                  16 Và đôi mắt tôi vẫn dán vào lò
                  Để xem cảnh tượng ở nơi xử tội
                  Xem cả đám người đang bị nấu kho.

                  19 Giống như những con cá heo ra hiệu
                  Cho thủy thủ bằng cách uốn cong lưng
                  Để báo họ cứu tàu mình, sẽ hiểu.

                  22 Cũng như thế, để giảm bớt cực hình
                  Thỉnh thoảng tội đồ nổi lên mặt nhựa
                  Rồi lại giống như tia chớp biến nhanh.

                  25 Và giống như ở bên mép hồ nước
                  Người ta thường thấy mũi ếch nhô lên
                  Còn hai chân và thân mình che khuất.

                  28 Cũng vậy, tội đồ thoát lên khắp nơi
                  Nhưng mà khi Quỷ Râu Ngược tiến đến
                  Thì chúng nhào ngay xuống lò nhựa sôi.

                  31 Tôi nhìn thấy… đến giờ tim còn đập
                  Một người đứng lại, như thường xảy ra
                  Con ếch bơi vào, nhảy ra con khác.

                  34 Ngay lập tức Quỷ Vuốt Chó bên kia
                  Lao móc sắt vào bộ tóc đầy nhựa
                  Và lôi như con rái cá, ra rìa.

                  37 Tôi nhớ hết tất cả tên lũ quỷ
                  Vì đã nghe khi lựa chọn lúc đầu
                  Nghe chúng kháo chuyện với nhau to nhỏ.

                  40 “Này, Mặt Đỏ cắn sâu vào nanh vuốt
                  Rồi hãy lùa cho hết lượt da ra”
                  Lũ chết tiệt ấy đua nhau la hét.

                  43 Tôi nói: “Nếu có thể, thưa thầy
                  Thầy thử hỏi, ai là người xấu số
                  Đã rơi vào tay những kẻ thù kia?”

                  46 Người hướng đạo của tôi liền tiến lại
                  Hỏi hắn là ai và được trả lời:
                  “Tôi sinh ra dưới triều Narava ấy.

                  49 Cho một lãnh chúa, mẹ đã giao tôi
                  Sau đó cha tôi trở nên hư hại
                  Đã làm tiêu tan cả cuộc đời người.

                  52 Thành người hầu Têbanđô tốt bụng
                  Thì tôi bắt đầu đục khoét quĩ công
                  Nên bây giờ trình diện nơi nóng bỏng.

                  55 Quỷ Lợn có hai nanh chĩa ngoài mồm
                  Liền chứng tỏ cho biết mình như lợn
                  Dùng một răng xé toạc hắn từng phần.

                  58 Con chuột ở giữa đàn mèo độc ác
                  Quỷ Râu Ngược dùng bàn tay che ngang
                  Và nói: “Để yên cho ta xử phạt”.

                  61 Nó quay về phía thầy tôi và rằng
                  “Hỏi nó đi, nếu ngươi còn muốn biết
                  Điều gì trước khi lột da nó không?”

                  64 Thầy tôi hỏi: “Hãy nói cho ta biết
                  Trong đám tội phạm ở lò nhựa này
                  Ai dòng dõi Latinh, ngươi có biết?”

                  67 “Tôi vừa rời một tên – hắn trả lời –
                  Đáng lý tôi ở dưới kia với hắn
                  Thì đã khỏi sợ móng vuốt này rồi”.

                  70 “Đợi lâu quá!” – kêu lên Quỷ Gió Độc
                  Và dùng móc xiên tay kẻ cực hình
                  Xẻ tay ra và lấy đi mảng thịt.

                  73 Quỷ Rồng ác muốn móc từ dưới lên
                  Vào chân kẻ cực hình nhưng đồ tể
                  Đe dọa và đưa mắt đảo một vòng.

                  76 Khi lũ quỷ đã hơi điềm tĩnh lại
                  Kẻ khốn khổ đang nhìn vào vết thương
                  Không chậm trễ, thầy của tôi liền hỏi:

                  79 “Ai là kẻ mà ngươi nói sai lầm
                  Khi rời hắn để lên bờ khốn nạn?”
                  Hắn trả lời: “Là thầy dòng Gômita

                  82 Ở Ganlura, trung tâm trò gian lận
                  Kẻ thù của chủ nó nắm trong tay
                  Và đối xử tốt, đứa nào cũng muốn.

                  85 Hắn thu tiền rồi cho chúng tự do
                  Như hắn vẫn nói, không hề giấu diếm
                  Thằng ăn cắp không hề nhỏ mà to.

                  88 Hắn với Ngài Mikelê Dankê là bạn
                  Người Lôgôđôrô, muôn thuở ngợi khen
                  Những ngày ở đảo Xácđênha sung sướng.

                  91 Ngài hãy trông con quỷ kia nghiến răng
                  Tôi muốn nói tiếp nhưng mà sợ quá
                  Nó định cào tôi theo dọc tấm lưng”.

                  94 Quỷ Đồ Tể nhìn thấy rằng phía trước
                  Quỷ Yêu Tinh đang đứng, mắt trợn tròn
                  Rồi bảo nó: “Cút đi cho khuất mắt”.

                  97 “Nếu ngài muốn thấy hoặc nghe gì thêm –
                  Vẻ sợ hãi, kẻ đọa đày nói tiếp –
                  Tôi tìm vài người Lômbácđi hay Tôxcan.

                  100 Nhưng quỷ sứ phải đứng xa một quãng
                  Vì chúng sợ người ta sẽ báo thù
                  Chỉ tôi ngồi đây với ngài trò chuyện.

                  103 Tôi có thể gọi đến đây bảy người
                  Nếu tôi huýt sáo, đúng như ám hiệu
                  Một khi có ai đó đi ra ngoài”.

                  106 Nghe câu đó, Quỷ Chó Điên hếch mõm
                  Rồi lắc đầu và nói: “Chớ có đùa
                  Nó đã nghĩ rằng tìm cách lặn xuống”.

                  109 Nhưng tên kia vốn mưu mẹo khôn lường:
                  “Trò ma mãnh thì tôi đây không thiếu
                  Nhưng chỉ để rồi đau khổ nhiều hơn!”

                  112 Quỷ Cánh Cụt không chịu được, liền độp:
                  “Nó nói nếu mày mà bỏ chạy đi
                  Thì tao đuổi theo không cần gấp gáp.

                  115 Một cái vỗ cánh, đã ở trên thùng
                  Rồi mép thùng, đến nơi mày ẩn nấp
                  Thử xem mày hơn được bọn tao không!”

                  118 Hỡi bạn đọc, hãy nghe vố lừa khác
                  Khi lũ quỷ hướng mắt về bên kia
                  Quyết định hành động kẻ tinh ranh nhất.

                  121 Người Navara khéo chọn thời gian
                  Trụ vững hai chân và trong nháy mắt
                  Nhảy xuống vực, tự giải thoát cho mình.

                  124 Cả lũ quỷ bị mắc lừa bực tức
                  Nhất là kẻ đã gây ra sai lầm
                  Nó lao lên thét: “Ngươi sẽ bị bắt”.

                  127 Nhưng vô ích, đôi cánh nó khó khăn
                  Để đuổi theo kịp, kẻ kia lặn xuống
                  Con quỷ phải rướn ngực để bay lên.

                  130 Chẳng khác gì khi con vịt lặn xuống
                  Để tránh chim ưng đang lao đến gần
                  Con quỷ kia trồi lên và thất vọng.

                  133 Quỷ Băng Giá điên tiết với vố lừa
                  Cũng sải cánh ra bay theo bọn chúng
                  Mong tóm được tên tẩu thoát lên ngay.

                  136 Và khi tên lừa đảo vừa biến mất
                  Nó chĩa móng vuốt vào một tên kia
                  Rồi đâm vào hắn ở trên miệng vực.

                  139 Nhưng tên này là một Quỷ Chim Ưng
                  Nó cào lại và cả hai rơi xuống
                  Giữa lò nhựa đang sôi lên bập bùng.

                  142 Sức nóng làm cả hai muốn bỏ cuộc
                  Cố thoát ra nhưng mà khó lắm thay
                  Vì đôi cánh nhựa dính vào bê bết.

                  145 Quỷ Râu Ngược cũng tức tối điên cuồng
                  Sai bốn con bay sang bờ đối diện
                  Chúng bay đi với vẻ rất vội vàng.

                  148 Chỗ này chỗ kia chúng đang dàn trận
                  Chìa móc cho hai đứa bị rơi kia
                  Đang bị nấu chín trong bao vỏ cứng.

                  151 Bỏ mặc lũ quỷ, chúng tôi ra đi.


                  Chú thích:

                  KHÚC XXII

                  6. Aretini: dân vùng Arezzo. Dante từng tham gia trận Campaldina như một kỵ binh.
                  12. Không tín hiệu từ mặt đất, trời xanh: tức là khi tàu thuyền đi trên biển thì người ta phải dựa vào bờ hoặc các ngôi sao.
                  19. Giống như những con cá heo ra hiệu: người ta cho rằng khi những con cá heo uốn cong lưng nhảy lên là sự báo hiệu sẽ có bão tố.
                  48. Các nhà chú giải đoán đây là Gian Paolo Ciampolo.
                  52. Tebaldo II (Thibault II): vua Navarra từ 1253 đến 1270.
                  66. Dòng dõi Latinh: nghĩa là người Italia.
                  81. Thầy dòng Gomita: giám mục giáo phận Gallura từ 1275 đến 1296, một trong bốn giáo phận của Sardegna, sau khi đảo này bị người Pisa chiếm.
                  88. Michel Zanche: hầu cận của vua Enzo, con trai của Federico II ở Logodoro. Sau khi vua mất, Zanche lấy vợ vua.
                  125. Kẻ đã gây ra sai lầm: tức Quỷ Cánh Cụt (câu 112 – 118).
                  #24
                    cacbac 16.11.2007 12:30:35 (permalink)

                     
                     
                    KHÚC XXIII

                    Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ sáu – Những kẻ đạo đức giả

                    Im lặng, lẻ loi, không kẻ tháp tùng
                    Chúng tôi bước đi, người sau kẻ trước
                    Như hai thầy tu rong ruổi trên đường.

                    4 Từ sự lục đục của lũ quỷ ác
                    Tôi nhớ chuyện ngụ ngôn Isôpô
                    Chuyện về hai con: chuột và ếch.

                    7 Chẳng khác gì chuyện “mô” và “itxa”
                    Nếu đem so sánh chuyện này chuyện khác
                    Một cách chính xác đoạn này đoạn kia.

                    10 Rồi như ý này khơi ra ý khác
                    Cứ thế ý đầu sinh ra ý sau
                    Lớn gấp đôi nỗi kinh hoàng lúc trước.

                    13 Vì tôi nghĩ rằng lũ quỷ tanh hôi
                    Vì chúng tôi bị chơi khăm, diễu cợt
                    Chắc là chúng sẽ căm tức chúng tôi.

                    16 Tức giận cộng thêm tâm địa ác độc
                    Khiến chúng đuổi theo càng ráo riết hơn
                    Như khi chó săn thỏ rừng muốn chộp.

                    19 Vì khiếp sợ, lông tóc tôi dựng lên
                    Tôi tụt lại phía đằng sau nghe ngóng
                    “Thầy ơi, nếu chúng ta không đi tìm

                    22 Nơi nào ẩn náu thì con thấy sợ
                    Bọn quỷ kia đang đuổi theo chúng ta
                    Con nghe ra và dường như thấy rõ”.

                    25 Thầy nói: “Nếu ta là tấm gương
                    Thì cũng không phản chiếu được hình ảnh
                    Nhanh hơn sự tiếp nhận của hồn con.

                    28 Hai ý nghĩ của hai người gặp gỡ
                    Cả hai tạo nên chỉ một ý đồ
                    Giống nhau cả vẻ ngoài và cử chỉ.

                    31 Nếu thoai thoải bờ đê bên phải đây
                    Thì chúng ta sẽ chuyển sang hố khác
                    Chúng ta sẽ thoát cuộc săn đuổi này”.

                    34 Thầy tôi chưa giảng giải xong kế hoạch
                    Lũ quỷ đã tới xòe rộng cánh ra
                    Không xa gì để có thể bắt được.

                    37 Lập tức thầy tôi ôm chặt lấy tôi
                    Như bà mẹ chợt tỉnh vì tiếng động
                    Thấy ngọn lửa bốc cháy bên mình rồi.

                    40 Mẹ vội bế đứa con, vùng chạy trốn
                    Lo cho con hơn cho cả thân mình
                    Chỉ kịp khoác vội vàng manh áo cánh.

                    43 Ngay tức thì từ trên đỉnh dốc cao
                    Thầy của tôi trượt lưng theo sườn đá
                    Xuống cạnh mép một hố ngục khác rồi.

                    46 Tôi nghĩ rằng chưa bao giờ dòng nước
                    Trên kênh chảy nhanh khi đổ vào gầu
                    Để làm cho quay bánh cối xay nước

                    49 Lại nhanh bằng khi thầy tôi trượt trên
                    Sườn đá dốc vừa ôm tôi trên ngực
                    Như ôm con chứ không bạn đồng hành.

                    52 Khi chân thầy vừa chấm vào đáy vực
                    Lũ quỷ hiện ra mỏm đá trên đầu
                    Nhưng chúng tôi đã không còn thấy khiếp.

                    55 Vì Đấng Tối Cao cho chúng đã giao
                    Việc cai quản vòng thứ năm của ngục
                    Chúng không có quyền rời khỏi đi đâu.

                    58 Chúng tôi gặp một toán người phía dưới
                    Vừa lê bước chậm chạp đi vòng quanh
                    Vừa khóc than, suy sụp và mệt mỏi.

                    61 Mũ trùm kín mắt và khoác áo choàng
                    Như áo chỉ dành riêng cho tu sĩ
                    Theo kiểu ở Cờlunhi cổ tròn.

                    64 Áo choàng bên ngoài giát vàng rực rỡ
                    Nhưng bên trong tất cả đều bằng chì
                    Nặng đến nỗi, áo Phêđêrigô – áo cỏ.

                    67 Những áo khoác nặng nề cho muôn đời
                    Rẽ bên trái, chúng tôi cùng như họ
                    Nên vẫn phải nghe tiếng khóc không nguôi.

                    70 Nhưng vì gánh nặng, bọn người mệt lử
                    Lê bước đi chậm chạp, nên mỗi vòng
                    Bạn mới cùng hàng chúng tôi lại có.

                    73 Tôi nói với thầy: “Xin thầy thử tìm
                    Một ai mà tên tuổi thầy quen biết
                    Về phía thầy, đang vừa đi vừa nhìn”.

                    76 Nghe tôi nói giọng Tôxcan, một kẻ
                    Kêu từ phía sau: “Hãy chậm bước chân
                    Hỡi hai người cùng đi trong bóng tối.

                    79 Anh có thể hỏi tôi điều anh cần”.
                    Thầy ngoái lại bảo tôi: “Con chờ nó
                    Rồi bước cùng theo nhịp của bàn chân”.

                    82 Tôi nhìn thấy hai người, mà trên ngực
                    Lộ một vẻ sống động thật khát khao
                    Nhưng chậm chạp vì nặng và đường chật.

                    85 Họ bước đến gần, không nói lời nào
                    Một hồi lâu, họ nhìn tôi chăm chú
                    Rồi quay lại, hai người nói với nhau:

                    88 “Anh ta còn sống, yết hầu động đậy
                    Nếu đã chết thì vì đặc ân gì
                    Mà không phải mang áo chì nặng trĩu?”

                    91 Rồi bảo tôi: “Anh bạn Tôxcan ơi
                    Ở đây những kẻ giả nhân giả nghĩa
                    Anh là ai, nếu không ngại trả lời?”

                    94 “Tôi sinh ra và lớn lên – tôi đáp –
                    Trong thành phố bên bờ sông Ácnô
                    Và thân thể tôi vẫn là như trước.

                    97 Thế còn các ngươi, các ngươi là ai
                    Mà nước mắt khổ đau dài trên má
                    Tia sáng phát ra vì hình phạt gì?”

                    100 Một người trả lời tôi: “Những áo khoác
                    Giát vàng này rất nặng – chì bên trong
                    Đến nỗi bàn cân cũng kêu ken két.

                    103 Chúng tôi thuộc dòng tu, người Bôlônha
                    Tôi là Catalanô, Lôđêrigô – là hắn
                    Chúng tôi do thành phố anh bầu ra.

                    106 Theo thông lệ mỗi lần bầu chỉ một
                    Nhưng vì an ninh, và việc chúng tôi làm
                    Giờ ở vùng Gácđingô còn biết.

                    109 Tôi vừa bắt đầu: “Hỡi bọn thầy tu…”
                    Thì im lặng, vì bỗng nhiên nhìn thấy
                    Một tội nhân trên đất bị căng ra.

                    112 Nhìn thấy tôi, hắn thân mình vặn ngửa
                    Vừa thở dài làm lay động chòm râu
                    Thầy dòng Catalanô nhận ra điều đó.

                    115 Hắn bảo tôi: “Cái gã bị đóng đinh
                    Xưa khuyên người Pharasi giả dối
                    Rằng vì tất cả, cần một hy sinh.

                    118 Giữa đường đi bị người ta đem vứt
                    Rồi anh thấy, cảm thấy mọi thời gian
                    Khi có người đi qua là nặng nhọc.

                    121 Còn bố vợ gã ở trong hố này
                    Và nhiều kẻ trong hội đồng xét xử
                    Dân Do Thái từng cực khổ lắm thay”.

                    124 Tôi thấy Viếcghiliô vô cùng kinh ngạc
                    Trước kẻ trên thánh giá bị căng thây
                    Thật hèn hạ trong đọa đầy muôn kiếp.

                    127 Rồi Viếcghiliô hỏi viên thầy tu:
                    “Nếu không phiền xin hãy cho tôi biết
                    Hình như phía trên có một lối đi.

                    130 Liệu chúng tôi có thể ra từ đó
                    Mà không cần thiết đợi các hắc thần
                    Đến đây để đưa chúng tôi ra nữa?”

                    133 “Hơn cả ngươi hy vọng – hắn trả lời –
                    Có một bờ đá theo vòng quanh lớn
                    Xuyên qua những hố rùng rợn kinh người.

                    136 Nhưng ở đây có một đoạn bị hỏng
                    Nơi đổ nát kia có thể trèo lên
                    Từ dưới đáy, men theo bờ dốc đứng”.

                    139 Thầy cúi đầu suy nghĩ trong lặng im
                    “Cái con đường mà ngươi vừa nói đấy
                    Có bọn phục bắt những kẻ lỗi lầm”.

                    142 Tên thầy tu: “Nghe nói ở Bôlônha
                    Rằng quỷ nhiều tật xấu, mà trong đó
                    Nói dối là bố đẻ mọi trò lừa”.

                    145 Nghe câu đó thầy tôi liền rảo bước
                    Nét mặt thầy giận dữ, trán thầy nhăn
                    Tôi cũng rời lũ tội nhân khốn kiếp

                    148 Theo dấu chân yêu dấu thầy dẫn đường.


                    Chú thích:

                    KHÚC XXIII

                    2. Hai thầy tu dòng Franciscani.
                    5. Chuyện ngụ ngôn của Aesop: một con ếch cõng trên lưng mình con chuột, hai con buộc vào nhau một sợi dây để làm tin. Khi ra giữa sông con ếch lặn xuống, con chuột lao lên mặt nước thì bị một con diều hâu vồ bắt. Thế là diều hâu bắt được cả hai con nhờ sợi dây buộc vào nhau.
                    7. Mo và Issa: hai từ của tiếng địa phương Firenze cổ nghĩa là: vâng, ngay bây giờ.
                    63. Cluni: một tu viện nổi tiếng của dòng thánh Bernardo ở Bourgogne, Pháp.
                    66. Theo truyền thuyết vua Federico II (Frederick II) của Đức trừng phạt những kẻ phạm tội bằng cách bắt họ mặc áo chì nặng trĩu và nhốt trong lò hơi nóng. Chì chảy ra và tội phạm bị luộc da.
                    90. Áo chì: ở đây là áo chì của Địa ngục.
                    95. Chỉ thành phố Firenze, nơi có sông Arno chảy qua.
                    103. Chúng tôi thuộc dòng tu: tức dòng tu “Hiệp sĩ Đức bà Maria” được thành lập ở Bologna để bảo vệ lý tưởng Thiên chúa giáo, chống lại các dị giáo, bênh vực kẻ yếu hèn, giữ gìn sự hoà hiếu giữa các tín đồ. Hai đại diện của dòng tu này mà Dante gặp ở Địa ngục là Catalano và Loderingo. Vì rằng những thành viên của dòng tu này chỉ quan tâm đến sự hưởng thụ của mình nên dân chúng gọi họ là “fratres gaudentes /The Jovial Friars), nghĩa là “những anh em Vui vẻ”. Dante coi họ và cả dòng tu này là đạo đức giả. Cả hai bị trục xuất khỏi thành phố, dinh cơ của họ bị đốt phá.
                    108. Gardingo: một quận của Firenze, nơi có trụ sở của phe Guelfi trong thời gian Catalano và Loderingo cai trị.
                    115. Cái gã bị đóng đinh: là Caifas (Caiaphas). Theo truyền thuyết, Caifas khuyên giết Giê-su, nói rằng cái chết của một người cứu cho muôn người.
                    121. Tức là Anne, bố vợ của Caifas, đồng lõa với Caifas trong âm mưu trừ khử Giê-su.
                    124. Virgilio kinh ngạc vì lần thăm Địa ngục trước chưa thấy cảnh Caifas bị trừng phạt vì lúc đó hắn chưa chết.
                    #25
                      cacbac 16.11.2007 12:35:47 (permalink)

                       
                       
                      KHÚC XXIV

                      Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ bảy – Bọn trộm đồ thờ

                      Vào thời điểm này, năm đang còn mới
                      Ánh mặt trời sưởi ấm hệ Thái dương
                      Đêm so với ngày chỉ bằng một nửa.

                      4 Sương giá hãy còn phủ trên cánh đồng
                      Như mái tóc của người anh đã bạc
                      Nhưng nét điểm tô đang dần héo hon.

                      7 Một người nông dân cỏ khô đã hết
                      Sáng thức dậy – trắng xoá cả cánh đồng
                      Chỉ biết đưa tay lên sườn đập đập.

                      10 Rồi quay vào nhà, đi lại thở than
                      Chẳng biết phải làm gì, rất tội nghiệp
                      Lại quay ra và hy vọng nảy sinh.

                      13 Thấy đất trời đang dần thay bộ mặt
                      Chỉ trong chốc lát, chiếc gậy cầm lên
                      Xua ra đồng cỏ đàn cừu háo hức.

                      16 Cũng giống thế, thầy từng làm tôi lo
                      Khi thấy vầng trán của người xúc động
                      Nhưng ngay tức thì làm dịu nỗi lo.

                      19 Vì khi vừa tới chiếc cầu bị gãy
                      Thầy quay nhìn tôi với vẻ rõ ràng
                      Mà trước đó đã thấy dưới chân núi.

                      22 Thầy giang rộng hai tay ôm lấy tôi
                      Sau khi đã tự mình suy tính kỹ
                      Và quan sát rõ nơi sụt lở rồi.

                      25 Như người vừa hành động vừa suy nghĩ
                      Có vẻ luôn tiên liệu mọi thời gian
                      Người dẫn tôi đi lên đỉnh tảng đá.

                      28 Chỉ cho tôi một tảng khác và rằng:
                      “Con hãy bíu vào mỏm này cho chắc
                      Nhưng xem nó có đỡ nổi con không?”

                      31 Mặc áo choàng đường này không đi được
                      Thầy tôi nhẹ, còn tôi hơi khó khăn
                      Khi trèo từ mỏm này qua mỏm khác.

                      34 Và nếu như bờ dốc của thành này
                      Không ngắn hơn dốc của bờ thành trước
                      Thì tôi nhụt chí, không hiểu thầy sao.

                      37 Nhưng bởi vì tất cả đều dẫn xuống
                      Đáy sâu nhất ở giữa Hố thảm sầu
                      Nên hình thể các vực đều rất giống.

                      40 Một bên dốc đứng, thoai thoải bên kia
                      Cuối cùng chúng tôi tới điểm cao nhất
                      Nơi mỏm đá của vòm cầu nhô ra.

                      43 Hơi thở của tôi chỉ còn thoi thóp
                      Không đủ sức để đi tiếp con đường
                      Tôi ngồi xuống nhìn con đường khó nhọc.

                      46 Thầy tôi bảo: “Đâu phải trên đệm bông
                      Từ nay con phải nhiều hơn gắng sức
                      Trên đệm bông sao đạt tới vinh quang.

                      49 Kẻ nào sống mà điều này không biết
                      Thì dấu vết để lại ở trên đời
                      Như khói trên không, bọt trên mặt nước.

                      52 Hãy xua mệt mỏi và hãy đứng lên
                      Bằng tinh thần chiến thắng trong cuộc chiến
                      Hãy vượt lên sức nặng của xác thân.

                      55 Còn một bậc thang dài hơn phải vượt
                      Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu
                      Hãy nghe ta, rút cho mình bài học”.

                      58 Bấy giờ tôi đứng dậy và tỏ ra
                      Nhiều sinh lực hơn là tôi cảm thấy
                      Và nói: “Con đã khỏe, nào ta đi!”

                      61 Chúng tôi lên đường, gian nan khó nhọc
                      Đường nhám ráp, chật hẹp rất khó đi
                      Và dốc hơn cả con đường đi trước.

                      64 Tôi nói luôn miệng để không tỏ ra
                      Vẻ mệt mỏi, bỗng ở từ dưới hố
                      Vọng lời ai mà sao rất khó nghe.

                      67 Tôi không hiểu, mặc dầu tôi ở đó
                      Nơi đỉnh vòm cầu trên hố bắc qua
                      Kẻ đang nói lại hình như đang chạy.

                      70 Tôi cúi xuống, nhưng mắt người trần gian
                      Không thể xuyên qua bóng đêm để thấy
                      Tôi nói: “Thưa thầy chúng ta hãy sang

                      73 Mé bên kia và theo tường đi xuống
                      Vì con nghe mà chẳng hiểu được gì
                      Và chẳng thấy gì dù con nhìn xuống”.

                      76 Thầy tôi bảo: “Câu trả lời của ta
                      Là hành động, vì ước mong chính đáng
                      Thì thực hiện mà không cần nói gì”.

                      79 Từ đỉnh cầu, chúng tôi xuống từ từ
                      Ở đây cầu nối bờ đê thứ tám
                      Rồi trước mắt, một cái hố hiện ra.

                      82 Tôi nhận ra một đống thật khủng khiếp
                      Toàn là rắn, đủ mọi loài lạ kỳ
                      Vừa nghĩ tới đã hồn xiêu phách lạc.

                      85 Xứ Libia có lẽ cũng phát ghen
                      Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc…
                      Vì những loài đã có thể sản sinh.

                      88 Vì chưa bao giờ có loài rắn độc
                      Và dữ dằn, dù cả xứ Etiôpia
                      Hay quanh bờ biển Đỏ, trên sa mạc.

                      91 Giữa cái đám lúc nhúc và kinh hoàng
                      Một bọn người trần truồng đang chạy trốn
                      Không mong thoát hay có phép tàng hình.

                      94 Tay họ bị rắn sau lưng trói quặt
                      Rắn quấn chặt quanh cả hai bên sườn
                      Đầu và đuôi rắn khóa lại phía trước.

                      97 Bỗng có tội nhân đứng gần chúng tôi
                      Bị một con rắn lao đến và cắn
                      Đứt mất phần nối liền cổ và vai.

                      100 Còn nhanh hơn viết chữ I, chữ O
                      Kẻ khốn khổ kia bắt lửa và cháy
                      Rồi sụp xuống, chỉ còn lại đám tro.

                      103 Và khi đã bị hủy hoại trên đất
                      Đám tro tàn lại tụ hợp với nhau
                      Rồi tạo lại cái thân hình lúc trước.

                      106 Các nhà thông thái đã từng nói rằng
                      Chim Phượng hoàng chết đi rồi sống lại
                      Khi nó sống gần được năm trăm năm.

                      109 Suốt đời nó không ăn rơm hay cỏ
                      Mà chỉ ăn sa nhân và nhựa hương
                      Dùng nhựa trám và cam tùng lót ổ.

                      112 Giống như người bị ngã mà tự mình
                      Không biết được là do quỷ xô ngã
                      Hay là do bệnh bại liệt nảy sinh.

                      115 Khi đứng dậy, đảo mắt nhìn lo sợ
                      Hãy còn chưa tìm lại được chính mình
                      Rồi lại nhìn quanh thở dài buồn bã

                      118 Tội nhân này cũng vậy, khi đứng lên.
                      Nghiêm khắc biết bao quyền uy của Chúa
                      Đã giáng đòn trừng phạt chẳng tiếc thương!

                      121 Thầy tôi hỏi hắn ta là ai vậy
                      Hắn đáp rằng: “Cách đây còn chưa lâu
                      Tôi rơi từ Tôxcan vào vực ấy.

                      124 Tôi yêu cuộc sống súc vật, không phải người
                      Tôi từng là lừa, là Vanni Phúcsi thú vật
                      Pistôia là hang ổ của tôi”.

                      127 “Để nó đứng đây thầy ạ – tôi bảo –
                      Hỏi xem tội nào đẩy nó xuống đây
                      Vì hắn ưa bạo lực, tên khát máu”.

                      130 Kẻ tội đồ nghe được và sẵn sàng
                      Hướng về tôi cả linh hồn, bộ mặt
                      Lộ vẻ đớn đau và vẻ thẹn thùng.

                      133 “Tôi còn đau xót hơn – nó tiếp tục –
                      Rằng anh gặp tôi ở Địa ngục này
                      Đau hơn cái lúc mà tôi phải chết.

                      136 Điều anh hỏi tôi không thể chối từ
                      Tôi xuống thấp thế này vì ăn trộm
                      Những vật trang hoàng trong kho đồ thờ.

                      139 Rồi một kẻ khác đã bị buộc tội
                      Nhưng để anh khỏi vui đã gặp tôi
                      Nếu như anh đi khỏi nơi tăm tối.

                      142 Hãy mở rộng tai ra để mà nghe:
                      Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết
                      Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia.

                      145 Từ thung lũng Magơra mây đen bao phủ
                      Tia chớp Thần Mác rồi sẽ phóng ra
                      Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ

                      148 Người ta sẽ đánh nhau trên đồng Pixen
                      Một tia chớp từ đám mây bỗng loé
                      Khiến mọi người Phe Trắng đều bị thương.

                      151 Tôi nói điều này cho anh đau khổ!”

                      Chú thích:

                      KHÚC XXIV

                      1. Đây là thời điểm cuối tháng giêng, đầu tháng hai.
                      21. Đây là vẻ rõ ràng khi Dante gặp Virgilio lần đầu tiên ở dưới chân núi (xem khúc I, 61 – 61, 76 – 78).
                      31. Mặc áo choàng đường này không đi được: nghĩa là áo chì của những kẻ lỗi lầm.
                      55. Còn một bậc thang dài hơn phải vượt: nghĩa là hai thầy trò còn phải đi từ trung tâm Địa ngục đến đỉnh của Tĩnh ngục.
                      56. Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu: nghĩa là đi khỏi những kẻ lỗi lầm thì hãy còn chưa đủ mà còn phải tự hoàn thiện cho mình.
                      86. Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc… trong nguyên bản đều có tên gọi của từng loài (chelidri, iaculi e faree/ chelydri, jaculi, phareae) nhưng sang tiếng Việt thì chỉ có thể dịch qua như vậy.
                      92. Một bọn người trần truồng: bọn kẻ cắp.
                      107. Đây là loài chim Phượng hoàng trong truyền thuyết. Từ xác của loài chim này mà sinh ra loài chim Phượng hoàng sau này.
                      125. Vanni Fucci: con hoang của Fuccio de Lazzeri, một người quí tộc Pistoia. Hắn ăn cắp đồ thờ năm 1293, nhiều người vô tội đã bị bắt và bị trừng phạt một cách oan uổng, cuối cùng một tên đồng phạm đã khai ra và hắn bỏ trốn. Vanni Fucci là người của phe Đen nên tiên đoán sự sụp đổ của phe Trắng để trả thù Dante.
                      143 – 144. Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết/ Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia: tháng 5 – 1301 phe Trắng đuổi phe Đen khỏi Pistoia, đến cuối năm này phe Đen đuổi phe Trắng khỏi Firenze, sửa đổi lại luật pháp, trong số những người bị đuổi có cả Dante.
                      145 – 150. Những điều tiên đoán của Vanni Fucci thể hiện bằng thuật ngữ khí tượng học của thời trung cổ: Thung lũng Val di Magra mây đen bao phủ. Thần Marte (thần chiến tranh) sẽ phóng ra tia chớp. Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ, người ta sẽ đánh nhau trên đồng Picen (tên phiên âm không chính xác từ tiếng Latinh của Pistoia) và mọi người phe Trắng đều bị thương.
                      151. Tôi nói điều này cho anh đau khổ: bởi vì Dante là người của phe Trắng.
                      #26
                        cacbac 16.11.2007 12:37:52 (permalink)

                         
                         
                        KHÚC XXV

                        Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ bảy (kết thúc)

                        Tên kẻ cắp nói xong giơ hai tay
                        Thành nắm đấm để làm vẻ nhạo báng
                        Rồi thét lên: “Cho ngươi đấy, Chúa Trời!”

                        4 Từ phút đó những con rắn thành bạn
                        Vì một con quanh cổ hắn quấn vào
                        Như muốn nói rằng: “Thôi, mày im hẳn!”

                        7 Một con khác quấn chặt hai bàn tay
                        Rồi quấn một nút vòng ở phía trước
                        Khiến hắn không còn có thể cựa xoay.

                        10 Pixtôia, Pixtôia, sao ngươi không đốt
                        Cháy thành tro mà ở lại ai cần
                        Ngươi đã vượt tổ tiên trong điều ác.

                        13 Không một hố nào trong ngục tối tăm
                        Có âm hồn hỗn với trời như thế
                        Cả bọn rơi xuống từ thành Têbê.

                        16 Hắn không nói thêm lời nào, chạy trốn
                        Tốp quỷ đầu người mình ngựa chạy ra
                        Thét lên: “Nó đâu, cái thằng phản loạn?”

                        19 Tôi không tin ở vùng Maremma
                        Lại nhiều rắn như trên người hắn vậy
                        Tới tận chỗ bắt đầu cái mặt dơ.

                        22 Hắn còn cõng trên lưng và sau gáy
                        Một con rồng đang giang rộng cánh ra
                        Vào bất cứ ai sẵn sàng phun lửa.

                        25 Thầy tôi bảo: “Kẻ này là Cacô
                        Rất nhiều người vì hắn mà đổ máu
                        Hắn sống trong hang núi Aventinô.

                        28 Hắn không theo đường của anh em hắn
                        Do vụ trộm mà hắn đã lấy đi
                        Đàn gia súc lớn gần nơi ở hắn.

                        31 Những việc làm khuất tất giờ đã thôi
                        Dưới mũi chùy của Hécquyn đã định
                        Một trăm đòn, hắn không chịu nổi mười”.

                        34 Quỷ lỉnh đi trong khi thầy đang nói
                        Ba âm hồn đã đến phía chúng tôi
                        Cả tôi và thầy đều không nhận thấy.

                        37 Nhưng chúng kêu lên: “Các người là ai?”
                        Cuộc trò chuyện của chúng tôi dừng lại
                        Chúng tôi nhìn ra những kẻ đến đây.

                        40 Tôi không biết họ, nhưng người này gọi
                        Một người kia, và chính do điều này
                        Tôi đoán ra tên những người còn lại:

                        43 “Xianpha, Xianpha, nó đâu rồi?”
                        Và để cho thầy hướng dẫn chú ý
                        Tôi đặt ngón tay lên trước miệng tôi.

                        46 Hỡi bạn đọc, chẳng có gì là lạ
                        Nếu bạn không tin điều sắp nói ra
                        Vì tôi đã nhìn mà vẫn thấy khó.

                        49 Trong khi tôi đang ngó nhìn họ, thì
                        Có một con rắn sáu chân lao đến
                        Nhảy lên một người, bám chặt anh ta.

                        52 Bụng anh ta hai chân giữa bó chặt
                        Còn hai chân trước bó chặt hai tay
                        Nó mổ hết má này sang má khác.

                        55 Hai chân sau bám chặt vào hai đùi
                        Và nó luồn xuyên cái đuôi qua háng
                        Rồi chếch lên lưng phần sau của đuôi.

                        58 Chưa từng có tầm gửi bám cây khác
                        Lại chặt bằng con vật kinh hoàng kia
                        Dùng thân mình quấn chặt thân kẻ khác.

                        61 Chúng đánh nhau, và dường như cả hai
                        Đều bằng sáp nóng cả màu lẫn sắc
                        Không giống trước, cả kẻ này, kẻ kia.

                        64 Tất cả biến hoá như vì sức nóng
                        Trên tờ giấy hiện ra một màu nâu
                        Chưa phải đen nhưng đã mất màu trắng.

                        67 Còn hai kẻ kia nhìn thấy và kêu:
                        “Than ôi! Anhen, mày làm sao thế
                        Mày không còn một mà cũng chẳng hai!”

                        70 Hai cái đầu giờ chỉ còn lại một
                        Hai diện mạo đã trộn lẫn vào nhau
                        Thành bộ mặt mới, vẻ trước đây biến mất.

                        73 Tứ chi của họ thành hai cánh tay
                        Với hai chân, thân mình và bụng
                        Thành những phần chưa từng thấy một ai.

                        76 Vẻ ban đầu giờ chỉ là một đống
                        Hoặc là không gì cả, hoặc là hai
                        Đi trên đường bằng bước chân chầm chậm.

                        79 Giống như con thằn lằn dưới ngọn roi
                        Đổi bụi cây dưới nắng hè nóng bỏng
                        Vụt qua đường như tia chớp lẻ loi.

                        82 Rồi giống như thế, một con rắn lửa
                        Xám và đen, nhỏ như một hạt tiêu
                        Nhảy lên bụng hai tội nhân còn lại.

                        85 Cắn một kẻ vào đúng chỗ cơ thể
                        Mà người mới sinh tiếp nhận thức ăn
                        Rồi rơi xuống dưới bàn chân nằm nghỉ.

                        88 Kẻ bị thương nhìn rắn, không nói năng
                        Rồi đứng trên hai bàn chân mà ngáp
                        Như bị giấc ngủ, cơn sốt tấn công.

                        91 Rắn nhìn anh ta, anh ta nhìn rắn
                        Rắn từ lỗ miệng, anh ta – vết thương
                        Hai làn khói mạnh phun ra rồi cuộn.

                        94 Xin hãy im lặng, nhà thơ Lucanô
                        Đừng nói về Xabenlô, Naxiđiô bất hạnh
                        Và nghe những điều tôi sắp phát ra.

                        97 Ôviđiô đừng nói về Cátmô, Arêtuxa nữa
                        Người thành suối, người thành rắn trong thơ
                        Tôi chẳng ghen tỵ với ông điều đó.

                        100 Bởi ông chưa từng thấy hai sinh linh
                        Mặt đối mặt rồi chuyển hai thực thể
                        Đến mức đổi cả bản chất tự nhiên.

                        103 Chúng biến đổi quả là rất hoà nhập
                        Như cái dĩa, con rắn xẻ đuôi mình
                        Kẻ bị thương vào chân mình nối khớp.

                        106 Chân và đùi hòa nhập vào với nhau
                        Chỗ khớp nối không hề còn dấu vết
                        Và rất nhanh, giây phút đó không lâu.

                        109 Cái đuôi bị xẻ đôi mang hình dáng
                        Đã mất đi ở chỗ khác, và da
                        Của rắn thì mềm của người lại cứng.

                        112 Thu gọn vào trong nách hai cánh tay
                        Và hai chân của con vật, vốn ngắn
                        Lại dài ra theo mức ngắn cánh tay.

                        115 Rồi hai chân sau vào nhau vặn xoắn
                        Tạo ra bộ phận mà người giấu đi
                        Kẻ kia ở đó hai chân xuất hiện.

                        118 Trong khi làn khói che phủ cả hai
                        Có màu sắc mới, khiến cho lông mọc
                        Trên da kẻ này, trụi ở kẻ kia.

                        121 Kẻ này đứng lên, kẻ kia ngã xuống
                        Nhưng vẫn không đổi hướng những cái nhìn
                        Dưới cái mõm của mỗi bên biến dạng.

                        124 Kẻ đứng kéo mõm về phía thái dương
                        Và từ chỗ còn dư ra vật liệu
                        Mọc ra hai tai, chỗ hai má bằng.

                        127 Phần dư thừa còn lại ở phía trước
                        Một cái mũi cho bộ mặt tạo thành
                        Và những cái môi phình ra đúng mức.

                        130 Kẻ nhô mõm về phía trước đang nằm
                        Đem hai tai vào trong đầu thu lại
                        Giống như ốc bươu khi nó thu sừng.

                        133 Lưỡi trước kia là một và hay nói
                        Nay xẻ ra, và lưỡi xẻ đôi kia
                        Cùng khớp lại và biến mất làn khói.

                        136 Âm hồn tội lỗi thú vật biến thành
                        Rồi chạy trốn vào trong khe của ngục
                        Kẻ kia theo sau khạc nhổ vào mông.

                        139 Nó quay cái lưng mới toanh của nó
                        Nói với kẻ khác: “Ta muốn Buôxô
                        Bò bốn chân trên đường như ta đã.

                        142 Tôi đã thấy sự thay đổi tự nhiên
                        Ở ngục thứ bảy, và điều lạ lẫm
                        Rằng ngòi bút tôi, có thể, lỗi lầm.

                        145 Nhưng dù mắt tôi có hơi hỗn loạn
                        Sự can đảm có giảm sút phần nào
                        Ba âm hồn đó cũng không thể trốn.

                        148 Tôi đã không nhận ra Púcxiô Xiancatô
                        Anh ta là kẻ không bị biến dạng
                        Kể từ khi ba âm hồn hiện ra.

                        151 Về kẻ kia, ở Gavinlê còn than vãn.

                        Chú thích:

                        KHÚC XXV

                        13. Ngươi đã vượt tổ tiên trong điều ác: có truyền thuyết cho rằng thành phố Pistoia được hình thành từ thế kỷ I tr. CN do những người lính thua trận dữ dằn và hung ác.
                        15. Capaneo: một trong bảy vị vua Hy Lạp dùng thang vượt lên mặt thành Tebe, bị Giove giáng sét đẩy lùi. Capaneo được coi là kẻ ngang ngược báng bổ thánh thần.
                        19. Maremma: vùng đầm lầy hoang vu ở Toscana.
                        25. Caco (Cacus): con trai Vulcano, tên ăn trộm đàn gia súc của Hercules. Để xoá dấu vết đã túm đuôi kéo đàn bò đi thụt lùi. Dante biến Caco thành một thứ hắc thần, nửa người nửa thú.
                        35. Ba âm hồn: ba tên trộm nổi tiếng của Firenze. Đó là Agnello Brunellschi (câu 68), Buoso Donati (câu 140) và Puccio Sciancato (câu 148).
                        43. Cianfa: thuộc dòng họ Donati, thủ lĩnh phe Đen, một tên trộm nổi tiếng.
                        94. Lucano Anneo (39 – 65): nhà thơ Latinh. Lucano kể lại trong bộ sách “Farsaghia” (IX, 761) chuyện hai người lính Sabello và Nasidio trong quân đội Catone ở Libia bị rắn độc cắn, một biến thành tro, một thân thể phồng to vì chất độc làm nổ tung cả áo giáp.
                        97. Ovidio Nasone (Ovid Naso): nhà thơ Latinh, trong tác phẩm Metamorfosi (Matamorphoses IV và V) kể chuyện Cadmo (Cadmus), người thành lập thành Tebe, hóa thành rắn và nữ thần Aretusa (Arethusa) biến thành suối ngầm (có bản gọi là giếng nước).
                        151. Gaville: một làng phòng thủ ở thung lũng Arno. Dân ở đây đã giết chết Francesco Cavalcanti, sau đó gia đình hắn báo thù rất dã man, do vậy mà “về kẻ kia, ở Gavinlê còn than vãn”.
                        #27
                          cacbac 16.11.2007 12:39:52 (permalink)

                           
                           
                          KHÚC XXVI

                          Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ tám – Uylitxê

                          Hãy vui lên, hỡi Firenxe đô thành
                          Hãy tung cánh trên đất liền, biển cả
                          Danh tiếng vang truyền đến tận Âm cung!

                          4 Ở ngục trộm cắp, ta gặp năm đứa
                          Điều đó khiến ta hổ thẹn vô cùng
                          Ngươi chắc cũng không lấy làm vinh dự.

                          7 Nhưng nếu như buổi sớm ngươi mơ màng
                          Sẽ cảm thấy trong một ngày sắp đến
                          Điều mà Pờratô và nhiều kẻ vẫn mong.

                          10 Nếu việc ấy xảy ra, không hề sớm
                          Điều gì xảy ra, tất phải xảy ra
                          Càng cao tuổi ta sẽ càng đau đớn.

                          13 Chúng tôi lại đi theo những bậc thang
                          Mà chúng tôi đã nhọc nhằn đi xuống
                          Giờ đi lên, thầy đẩy tôi sau lưng.

                          16 Chúng tôi đi trên con đường hoang vắng
                          Giữa những tảng đá và mỏm đá nhô
                          Nếu không có tay thì chân không chuyển.

                          19 Tôi đã đau buồn, giờ lại đau buồn
                          Khi nhớ lại những điều mắt đã thấy
                          Muốn hãm đầu óc khác với lệ thường.

                          22 Để nó khỏi lầm lạc theo ý muốn
                          Nếu số phận thánh thần hoặc vận may
                          Ban cho năng khiếu mà tôi thèm muốn.

                          25 Như người nông phu nằm nghỉ trên đồi
                          Trong thời khắc mà ngọn đèn Tạo hoá
                          Hiển hiện ra, dù khép mắt ít thôi.

                          28 Và muỗi đến thay cho ruồi, bay lượn
                          Và trong thung lũng đom đóm lập lòe
                          Nơi ban ngày người hái nho, cày ruộng.

                          31 Hàng nghìn ngọn lửa, ngục thứ tám sáng trưng
                          Ngục mở ra trước mắt từ hai phía
                          Và tôi nhìn xuống dưới đáy tận cùng.

                          34 Giống như người được gấu rừng rửa hận
                          Nhìn thấy xe Êlia lúc lên đường
                          Khi những con ngựa lên trời bay bổng.

                          37 Nhưng bằng mắt thì không thể nhìn theo
                          Không thấy gì khác hơn là ánh lửa
                          Như một làn mây nhẹ bay lên cao.

                          40 Cũng như thế, mỗi ngọn lửa dưới đáy
                          Đều chứa bên trong mình một tội nhân
                          Dù mắt không thể thấy gì trong đó.

                          43 Để nhìn cho rõ, tôi lên đỉnh cầu
                          Và nếu không bám chặt vào mỏm đá
                          Thì tôi đã rơi tõm xuống vực sâu.

                          46 Thấy tôi cứ nhìn chằm chằm xuống vực
                          Thầy bảo: “Âm hồn phiêu bạt đến đây
                          Bị bọc trong lửa và đang bị đốt”.

                          49 Nghe thầy nói vậy, tôi đáp: “Thưa thầy
                          Con vững tin hơn và con hiểu được
                          Chuyện như thế, nhưng con muốn hỏi thầy:

                          52 Kẻ nào trong đám có ngọn lửa tách
                          Làm đôi, thì giống với chuyện ngày xưa
                          Từ giàn thiêu anh em Etêôcờlê tách bạch”.

                          55 “Trong đó Uylítxê và Điômêđê – thầy đáp –
                          Ngày xưa cơn thịnh nộ đã từng chung
                          Ngày nay ở đây chịu chung hình phạt.

                          58 Trong ngọn lửa mà chúng đang khóc than
                          Về mưu con ngựa cửa thành đã mở
                          Từ đó giống nòi La Mã cao sang.

                          61 Chúng than khóc về mẹo lừa đã giết
                          Nàng Đêtêmia còn thương nhớ Asin
                          Đền cả tội trộm tượng thần ngày trước”.

                          64 “Nếu trong ngọn lửa giọng nói vẫn còn
                          Thì con đây xin khẩn cầu lần nữa
                          Nghìn khẩn cầu trong chỉ một lời xin.

                          67 Hãy chờ ngọn lửa hai sừng tiến lại
                          Thầy chớ ngăn con chờ đợi ở đây
                          Thầy thấy đấy, con nghiêng về phía nó”.

                          70 “Lời thỉnh cầu của con thật đáng khen –
                          Thầy trả lời – vì vậy ta chấp thuận
                          Nhưng hãy giữ gìn cái lưỡi của mình.

                          73 Ta sẽ hỏi họ, điều con mong muốn
                          Rồi tự hiểu, vì giọng nói của con
                          Họ người Hy Lạp – có thể im lặng”.

                          76 Khi ngọn lửa đã đến gần chúng tôi
                          Thầy tôi chọn thời khắc và địa điểm
                          Và tôi đã nghe thầy nói thế này:

                          79 “Hỡi ngọn lửa tách đôi đầy thương xót
                          Lúc sinh thời, tôi kính trọng các anh
                          Kính trọng các anh dù nhiều dù ít.

                          82 Tôi đã làm thơ ở chốn trần gian
                          Các anh đừng đi, một người cho tôi biết
                          Ở nơi nao người ấy đã bỏ mình?”

                          85 Tia lửa cao nhất của ngọn lửa cổ
                          Bắt đầu lay động và nói thầm thì
                          Vẻ mệt mỏi đang lung lay trước gió.

                          88 Ngọn lửa nghiêng về bên này, bên kia
                          Có vẻ như một cái lưỡi đang nói
                          Và sau đó một giọng nói thoát ra.

                          91 “Sau khi với Siếcsê tôi từ giã
                          Rồi nán lại một năm gần Gaêta
                          Trước khi Enêa cho tên gọi đó.

                          94 Cả vẻ dịu dàng của đứa con trai
                          Cả tình thương với người cha già cả
                          Cả tình yêu với nàng Pênêlôpê.

                          97 Đều không thắng nổi trong tôi ước muốn
                          Trở thành người thông thạo cả thế gian
                          Thông thạo cả những yếu hèn, bản lĩnh.

                          100 Thế là muôn trùng biển cả xông ra
                          Với một con tàu và nhóm đồng đội
                          Những chiến hữu không từ giã bao giờ.

                          103 Tôi đã thấy những bến này, bến khác
                          Đến Tây Ban Nha, Marốc, đảo Xácđi
                          Mà biển bao la cùng nhiều đảo khác.

                          106 Khi chiến hữu và tôi đều già nua
                          Chúng tôi đi vào một eo biển hẹp
                          Nơi cột đèn Hécquyn dựng ngày xưa.

                          109 Để cảnh báo mọi người chớ có vượt
                          Về bên phải, đã bỏ lại Xibilia
                          Về bên trái, Xétta – đà phía trước.

                          112 “Hỡi anh em, ta đã đến phía tây
                          Sau khi vượt qua trăm ngàn nguy khốn
                          Nay chỉ còn lại chặng đường không dài.

                          115 Hướng đang đi, đó là chặng còn lại
                          Theo kinh nghiệm, đi về hướng mặt trời
                          Đến thế giới chưa từng có người ở.

                          118 Hãy nhớ rằng: ta dòng dõi cao sang
                          Không sinh ra để sống đời phàm tục
                          Mà vì tri thức, lòng dũng cảm, ta sinh”.

                          121 Các chiến hữu, sau những lời ngắn đó
                          Đều náo nức tiếp tục cuộc hành trình
                          Không một ai có thể dừng được họ.

                          124 Họ quay mũi tàu về phía rạng đông
                          Mái chèo như cánh, bay trong điên dại
                          Luôn giữ về mé trái mọi thời gian.

                          127 Ban đêm tôi nhìn những vì tinh tú
                          Của địa cực khác, còn địa cực ta
                          Thấp như không còn nhô trên biển cả.

                          130 Đã năm lần sáng, ánh sáng vầng trăng
                          Rồi bấy nhiêu lần ánh trăng đã tắt
                          Kể từ khi chúng tôi gặp nguy nan.

                          133 Khi ngọn đồi xa xa và tăm tối
                          Mở ra trước mặt, thì tôi chưa từng
                          Thấy ngọn đồi nào lại cao như vậy.

                          136 Chúng tôi mừng nhưng rồi bỗng khóc than
                          Một ngọn sóng thần từ miền đất mới
                          Giáng mạnh xuống con tàu rồi xoay vòng.

                          139 Ba lần con tàu xoay tròn trong nước
                          Lần thứ ba, đuôi chống ngược lên trời
                          Tất cả chìm như có Ai trừng phạt

                          142 Biển khép lại trên tất cả chúng tôi”.

                          Chú thích:

                          KHÚC XXVI

                          9. Prato: một quận thuộc Firenze. Dân Prato cũng như nhiều nơi khác không mong điều tốt lành cho Firenze.
                          27. Tức là về mùa hè đêm ngắn ngày dài.
                          28. Tức là buổi chiều muỗi đến thay cho ruồi.
                          34. Theo Kinh Thánh: nhà tiên tri Elia gặp một toán trẻ con, chúng chế nhạo ông và xúc phạm cả Thượng Đế, Elia nguyền rủa lũ trẻ, bỗng có hai con gấu xuất hiện và ăn thịt lũ trẻ.
                          54. Hai anh em Eteocle (Eteocles) và Polinice (Polylices) cùng tranh nhau ngôi báu thành Tebe rồi giết nhau. Chúng được đặt trên cùng một giàn thiêu nhưng lửa vẫn tách thành hai ngọn.
                          55. Ulisse (Ulysses) và Diomede: hai anh hùng người Hy Lạp nổi tiếng trong cuộc chiến Tơroa, thường ăn ý với nhau trong nhiều âm mưu.
                          59. Âm mưu con ngựa gỗ nổi tiếng đã được sách vở nhắc đến rất nhiều.
                          62. Deidamia: con gái của Nicomede vua xứ Sciro, người yêu của Asin (Achille). Asin trốn trong nhà Deidamia, cải trang làm gái nhưng Ulisse và Diomede nhờ mưu kế đã biết được và lôi kéo chàng ra trận chống lại người Tơroa và bị chết. Dưới Âm phủ nàng vẫn không nguôi thương nhớ Asin.
                          63. Palladio: tượng thần Palladio, được cất trong hang đá và được canh gác cẩn thận nhưng Ulisse và Diomede đã lập mưu đánh cắp được.
                          82. Tôi đã làm thơ ở chốn trần gian: anh hùng ca Eneide.
                          84. Ở nơi nao người ấy đã bỏ mình: người ấy là Ulisse.
                          91. Circe: người phụ nữ có phép thuật biến người thành động vật. Khi Ulisse lưu lại chỗ Circe, bà đã biến những chiến hữu của Ulisse thành những con lợn nhưng sau đó đã trả lại hình người cho họ.
                          92. Gaeta là tên bà nhũ mẫu của Enea về sau chết ở đây, nay là tên gọi một cửa biển gần Napoli.
                          96. Penelope: vợ của Ulisse, chờ chồng 20 năm, từ chối tất cả mọi lời cầu hôn. Được xem là biểu tượng của sự chung thủy trong văn học phương Tây.
                          104. Marrocco: Marốc; Sardi: đảo Sardegna (Sardinia) ở Italia.
                          108. Theo thần thoại, Hécquyn (Hercules) đã đặt hai cột đèn báo hiệu ở eo biển Gibraltar để cảnh báo mọi người không nên vượt qua.
                          110. Sibilia (Seville): một thành phố ở Tây Ban Nha.
                          111. Setta (Seuta): cửa biển phía châu Phi.
                          119. Câu này tất cả các bản tiếng Nga, tiếng Anh chúng tôi tham khảo cũng đều dịch “không sinh ra để sống như súc vật” (You were not born to live like animals/ you were not made to live your lives as brutes/ Ye were not made to live like unto brutes/ Ye were not form'd to live the life of brutes vv…) nhưng chúng tôi vẫn dịch “không sinh ra để sống đời phàm tục”.
                          126. Tức là giữ về phía tây-nam cột đèn Hercules.
                          127 – 129. Ban đêm nhìn những vì tinh tú của địa cực khác: nghĩa là của cực nam; còn địa cực ta, thấp như không còn nhô trên biển cả: nghĩa là cực bắc đã khuất sau chân trời. Từ đó suy ra là các thuỷ thủ đã vượt qua đường xích đạo.
                          130 –131. Đã năm lần sáng, ánh sáng vầng trăng/ Rồi bấy nhiêu lần ánh trăng đã tắt: nghĩa là đã qua 5 tháng.
                          141. Tất cả chìm như có Ai trừng phạt: Ai nghĩa là Thượng Đế vậy.
                          #28
                            cacbac 16.11.2007 12:42:52 (permalink)

                             
                             
                            KHÚC XXVII

                            Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ tám (kết thúc)

                            Ngọn lửa kia cháy thẳng và yên tĩnh
                            Không nói gì, đã rời xa chúng tôi
                            Sau khi nhà thơ vui lòng chấp thuận.

                            4 Sau đó một ngọn lửa khác tiến vào
                            Khiến chúng tôi quay mắt về phía nó
                            Theo âm thanh không rõ phát từ đâu.

                            7 Con bò Xixin rống trước tất cả
                            Cũng hợp lẽ, đó là tiếng kêu than
                            Của chính cái kẻ đã tạo ra nó.

                            10 Nó rống như tiếng thét kẻ nhục hình
                            Thật như bị chính nỗi đau xâu xé
                            Mặc dù nó là con bò bằng đồng.

                            13 Ở đây không có lối ra như thế
                            Từ trong đám lửa những lời thảm sầu
                            Được thể hiện bằng ngôn từ của lửa.

                            16 Nhưng từ khi chúng tìm được lối ra
                            Lên đỉnh lửa, được ban sự rung động
                            Tiếng nói phát ra chỗ chúng đi qua.

                            19 Chúng tôi nghe: “Lời của tôi hướng tới
                            Người hồi nãy nói tiếng Lômbácđô
                            Đã nói: “Đi đi, không phiền ngươi nữa!”

                            22 Có lẽ vì tôi đến quá muộn màng
                            Nhưng hãy vui lòng cùng tôi trò chuyện
                            Tôi dù đang cháy, đâu vội với anh.

                            25 Nếu anh mới vào cái nơi tăm tối
                            Giã từ vùng đất Latinh dịu êm
                            Đến nơi mà tôi khổ vì tội lỗi.

                            28 Giờ Rômanha hòa bình hay chiến tranh?
                            Giữa Oócbinô và núi, nơi phát tích
                            Sông Têvêrê, với tôi là quê hương”.

                            31 Tôi nghiêng người và lắng nghe chăm chú
                            Khi người dẫn đường đụng vào bên sườn
                            “Con trả lời người Latinh” – thầy bảo.

                            34 Câu trả lời của tôi đã sẵn sàng
                            Và không hề chậm trễ tôi liền nói:
                            “Hỡi âm hồn ẩn náu chốn mịt mùng

                            37 Rômanha của anh, nay vẫn thế
                            Bọn bạo chúa luôn luôn có chiến tranh
                            Nhưng chiến tranh thực sự thì không có.

                            40 Ravena vẫn như thế từ xưa
                            Được con đại bàng Pôlenta ấp ủ
                            Nó chở che cho cả Xécvina.

                            43 Vùng đất xưa hứng chịu nhiều thử thách
                            Sống yên bình dưới những vuốt màu xanh
                            Nơi từng làm đổ máu bao quân Pháp.

                            46 Con chó ngao Vêrúckiô và đứa con
                            Đã từng làm cho Môngtanha đau đớn
                            Vẫn cấu xé con mồi như lệ thường.

                            49 Con sư tử nhỏ nằm trong ổ trắng
                            Cai trị Lamônê và Xantécnô
                            Cứ hè sang đông lại thay phe đảng.

                            52 Và thành phố nằm bên sông Xaviô
                            Giữa đồng bằng và núi non như vậy
                            Vẫn sống giữa chuyên chế và tự do.

                            55 Anh là ai, tôi cầu xin anh đấy
                            Tôi đã vui lòng nói chuyện cùng anh
                            Để tên tuổi anh trên đời lưu lại”.

                            58 Và ngọn lửa hơi nghiêng về bên phải
                            Theo cách của mình, cái vẻ tròng trành
                            Rồi sau đó mới cất ra lời nói.

                            61 “Giá tôi biết rằng câu chuyện của mình
                            Nghe thấy được người còn quay trở lại
                            Thì ngọn lửa của tôi đã không rung.

                            64 Nhưng bởi vì không còn đường trở lại
                            Tôi chưa từng nghe chuyện ấy bao giờ
                            Nên tôi trả lời, xấu hổ chi mà ngại.

                            67 Tôi đổi kiếm lấy áo khoác thầy tu
                            Tin có thể chuộc lỗi lầm mắc phải
                            Niềm tin đã thành hiện thực, nếu như

                            70 Không kéo tôi quay trở về tội lỗi
                            Một đại giáo chủ (cầu họa hắn ta!)
                            Chuyện đã xảy ra – tôi xin kể lại.

                            73 Xương thịt mẹ cho khi là con người
                            Thì là sư tử chứ đâu phải cáo
                            Trong mọi ứng xử, hành vi của tôi.

                            76 Mọi mưu mẹo và lối đi khuất tất
                            Tôi biết hết, và nghệ thuật nâng thành
                            Danh tiếng tôi vang tận cùng trái đất.

                            79 Khi tôi hiểu rằng đã đạt đến phần
                            Của cuộc đời, thì con người sáng suốt
                            Cần thu buồm và cuộn các dây thuyền.

                            82 Những gì quyến rũ là tôi đoạn tuyệt
                            Và hối hận, tôi đi làm thầy tu
                            Khổ thân tôi! Giá được như mong ước.

                            85 Ông Hoàng của người Pharixây mới
                            Mở cuộc chiến tranh gần Latêranô
                            Không chống người Xarasin hay Do Thái.

                            88 Vì cuộc chiến chống những người Cơ đốc
                            Vì đâu có ai chiến thắng ở Acờri
                            Hay ở Xôđanô đi làm cò đất.

                            91 Ông chẳng kể gì chức vụ tối cao
                            Cả sứ mệnh thiêng liêng đều khinh tất
                            Người gầy vì đeo sợi dây dòng tu.

                            94 Cũng giống như Hoàng đế Cốttantin
                            Gọi Giáo hoàng Xinvéttờrô chữa bệnh
                            Còn người ấy gọi tôi chỉ một mình.

                            97 Để chữa ông ta khỏi cơn kiêu ngạo
                            Ông hỏi lời khuyên và tôi lặng im
                            Lời của ông như lời anh say vậy.

                            100 Ông ta nói: “Con đừng sợ gì ta
                            Ta xá tội để nói cho ta biết
                            Cần làm gì để chiếm Pênéttờrinô?

                            103 Cửa nhà trời ta có thể đóng, mở
                            Con đã biết, khoá ta có hai chìa
                            Mà người tiền nhiệm đã không dám giữ”.

                            106 Những lời nghiêm trọng khiến tôi nghĩ rằng
                            Nếu im lặng là điều tệ hại nhất
                            Và tôi nói: “Nếu cha xá cho con

                            109 Tội lỗi, vì cha mà con đã mắc
                            Hãy để cho lời hứa hẹn nhiều hơn
                            Công việc, và trên ngai vàng cao nhất”.

                            112 Khi tôi chết Phờrăngsétcô đến tìm
                            Nhưng một hắc thần đã thưa với Thánh:
                            “Chớ động đến, cho nó được yên thân

                            115 Nó nhập hội với nô lệ của thần
                            Nó đã dâng những lời khuyên phản bội
                            Tóc của nó đã nằm trong tay thần.

                            118 Vì không hối hận không được xá tội
                            Hối hận xong lại còn muốn lỗi lầm
                            Không thể nào trong trò này có lỗi”.

                            121 Tôi đã tỉnh ngộ, khốn nạn tấm thân
                            Khi vị thần túm lấy tôi và bảo:
                            “Không nghĩ ta – nhà lô-gíc học chăng?”

                            124 Rồi dong tôi đến trước quỷ Minốt
                            Quỷ này quấn đuôi tám vòng quanh lưng
                            Rồi vừa giận dữ cắn đuôi, vừa nói:

                            127 “Những tên này phải để lửa tha ngay!”.
                            Và anh thấy tôi ở nơi hành tội
                            Bước đi đau thương, ăn vận thế này”.

                            130 Và sau khi đã kết thúc câu chuyện
                            Ngọn lửa rời xa với vẻ đớn đau
                            Vừa đi vừa lay động đỉnh lửa nhọn.

                            133 Lại bước tiếp, thầy hướng đạo và tôi
                            Đi trên mỏm đá đến vòm cầu khác
                            Bắc qua hố, nơi phải trả nợ đời

                            136 Của những kẻ bất hoà từng gieo rắc.

                            Chú thích:

                            KHÚC XXVII

                            7. Con bò Xixin (bue cicilian): bạo chúa Falaride (Phalaris) xứ Sicilia sai làm một con bò bằng đồng thau rỗng bụng để nhốt các tội nhân rồi đem nung đỏ. Khi thử con bò này Falaride đã bắt Perillo, người chế tạo ra nó ngồi vào đầu tiên.
                            28. Romagna: một vùng đất lịch sử ở miền bắc Italia (phía đông bắc Toscana).
                            30. Đây là Guido da Montefeltro (1223 – 1298), từng làm thủ lĩnh quân sự rồi Giám mục nhiều giáo phận của vùng Montefeltro nằm giữa Ubrino và núi Coronaro, nơi phát tích của sông Tevere.
                            40. Ravenna do Polenta, cha của Fransesca da Rimini cai quản từ 1270 và kéo dài trong nhiều năm. Vũ khí có hình con đại bàng, nghĩa là đôi cánh của nó che chở cho một vùng đất rộng đến cả Cervia trong biển Adriatico.
                            43. Đây là thành phố Forli, vũ khí của nó khắc hình con sư tử màu xanh. Tháng 5-1282 Guido da Montefeltro đã đánh bại đội quân Pháp do Giáo hoàng Martino IV phái đến.
                            46. Con chó ngao là Malatesta và đứa con là Malatestino. Hai cha con đã đối xử tàn nhẫn với Montagna, thủ lĩnh phe Ghibellini, bị bắt làm tù binh và sau đó bị giết chết.
                            49. Lamone và Santerno: tức là Feanzua bên sông Lamone và Imola bên sông Santerno, thuộc quyền cai trị của lãnh chúa Maghinerdo Pagani da Susinana, có biểu tượng là con sư tử màu xanh nằm trên cánh đồng tuyết trắng.
                            52. Tức thành phố Cesena bên sông Savio.
                            67. Đây là Guido da Montefeltro.
                            85. Ông Hoàng của người Pharixây mới: chỉ Giáo hoàng Bonifazio VIII.
                            86. Laterano: Giáo hoàng Bonifazio VIII mở cuộc chiến với dòng họ La Mã Colonna, những người ở gần cung điện Lateranno, chỗ ở của Giáo hoàng.
                            89 – 90. Không có ai xâm phạm Acri (Acre), thành phố cuối cùng của Cơ đốc giáo ở Jerusalem, cũng không có ai vi phạm lệnh cấm của nhà thờ về việc buôn bán đất đai của người Hồi giáo ở Soudan.
                            94 – 95. Theo truyền thuyết Hoàng đế Constantino bị bệnh hủi, ông nằm mơ thấy Thánh Peter bảo rằng Giáo hoàng Silvestro, đang ẩn trên núi Soratte gần Roma sẽ chữa được lành bệnh cho ông. Hoàng đế cho tìm gọi Silvestro và được chữa lành bệnh.
                            102. Penestrino (Palestrina): một thành phố nhỏ ở gần Roma, là pháo đài của dòng họ Orsini.
                            105. Người tiền nhiệm: Giáo hoàng Selestino V, được bầu năm 1294 và chỉ giữ chức vụ này 5 tháng (xem khúc III, 58).
                            112. Thánh Francesco d’ Assisi.
                            113. Một hắc thần: quỷ sứ.
                            #29
                              cacbac 16.11.2007 12:45:04 (permalink)

                               
                               
                              KHÚC XXVIII

                              Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ chín – Bọn gây chia rẽ, bất hòa

                              Ai có thể, dù cả việc lặp lại
                              Kể đủ đầy, thậm chí bằng văn xuôi
                              Tất cả máu me mà tôi đã thấy.

                              4 Quả là mọi ngôn ngữ đều bất lực
                              Vì lời nói và trí tuệ của ta
                              Để thấu hiểu mọi điều là quá ít.

                              7 Và dù về đây tất cả mọi người
                              Xưa sống trên đất Pugờlia dữ dội
                              Từng khổ đau và đổ máu khôn nguôi.

                              10 Vì dân thành Tơroa và cuộc chiến
                              Dài lâu, mà nhẫn thành đống chất thành
                              Như sử gia Liviô đã từng ghi nhận.

                              13 Những kẻ còn thấy đau vì vết thương
                              Vì Rubéctô Guýtxcanđô chống lại
                              Những kẻ nay còn nhặt được xương tàn.

                              16 Ở Xêpêran dân Pugờlia phản bội
                              Và ở Tagờliacốtxô lão Alácđô
                              Đã chiến thắng, vũ khí không cần tới.

                              19 Dù người này người khác có chìa ra
                              Chân tay què hay tấm thân tơi tả
                              Thì cực hình ngục thứ chín chẳng so.

                              22 Một cái thùng lủng ván hay đai tuột
                              Cũng không hổng hoác như một âm hồn
                              Bị xẻ từ cằm đến nơi bài tiết.

                              25 Ruột lòng thòng treo ở giữa hai chân
                              Lòi cả phổi và cái túi kinh tởm
                              Mọi thứ nuốt vào chế biến thành phân.

                              28 Thấy tôi nhìn quá ư là chăm chú
                              Một kẻ nhìn lại rồi phanh ngực ra:
                              “Hãy nhìn đây, thân mình tôi tự xé!

                              31 Kìa, Mahômét đã què quặt ra sao!
                              Trước mặt tôi Ali đi và khóc
                              Mặt bị chẻ từ cằm đến đỉnh đầu.

                              34 Tất cả bọn gần xa mà ngươi thấy
                              Lúc sống toàn gây bê bối, chia lìa
                              Nay bị xẻ ra vì tội lỗi ấy.

                              37 Con quỷ phía sau cai quản chúng tôi
                              Dồn tất cả mọi người vào hàng ngũ
                              Bằng thanh gươm của nó ác kinh người.

                              40 Khi chúng tôi đi hết vòng sầu khổ
                              Là khi mà đã khép lại vết thương
                              Thì chúng tôi lại đến trước mặt nó.

                              43 Anh là ai mà đứng ngó chằm chằm
                              Hay muốn chậm lại, hay là sợ
                              Cực hình dành cho những kẻ lỗi lầm”.

                              46 Thầy tôi đáp: “Anh ta, người đang sống
                              Không tội lỗi để đến nơi đọa đầy
                              Mà chỉ muốn có thêm nhiều kinh nghiệm

                              49 Còn ta đã chết, nhưng dẫn anh ta
                              Thăm Địa ngục, tầng này qua tầng khác
                              Điều này thật như ngươi đứng trước ta”.

                              52 Hơn một trăm âm hồn nghe nói thế
                              Đã dừng lại trong hố và nhìn tôi
                              Kinh ngạc đến mức cực hình không nhớ.

                              55 “Vậy thì ngươi sẽ còn thấy mặt trời
                              Bảo thầy dòng Đônxin lo trang bị
                              Nếu không muốn theo ta đi xuống đây.

                              58 Lo tích trữ cho nhiều, để băng tuyết
                              Không lợi thế cho người Nôarê
                              Còn nếu không thì khó mà thắng được”.

                              61 Mahômét nói vậy, khi bàn chân
                              Đã nhấc lên để đi, rồi sau đó
                              Lại đặt xuống, nhưng rồi cũng lên đường.

                              64 Một kẻ khác cổ họng bị đâm thủng
                              Còn mũi bị xẻo đến tận lông mày
                              Và chỉ còn một tai đeo lủng lẳng.

                              67 Nó dừng lại và kinh ngạc nhìn tôi
                              Miệng há hốc trước bọn đi bên cạnh
                              Một cái họng đỏ loét như máu tươi.

                              70 Anh ta nói: “Hỡi con người vô tội
                              Mà tôi đã thấy ở đất Latinh
                              Nếu không nhầm, vì giống anh quá đỗi.

                              73 Hãy nhớ lại Pieđa Metđixina
                              Nếu về thăm lại cánh đồng êm ả
                              Trải từ Vécxenli đến Máccabô.

                              76 Hãy báo cho hai con người ưu việt
                              Ở Phanô: Ngài Guyđô và Angiôlenbô
                              Rằng ở đây sự tiên tri có ích.

                              79 Họ đã bị ném ra khỏi con tàu
                              Chết đuối gần Cáttôlica vì sự phản bội
                              Của một bạo chúa ác độc hiểm sâu.

                              82 Từ đảo Maiôlica đến đảo Síp
                              Thần Néptuyn chưa thấy tội lớn hơn
                              Do người Hy Lạp gây ra, hay kẻ cướp.

                              85 Chỉ nhìn bằng một mắt, tên ác ôn
                              Chiếm giữ cả thành phố mà có kẻ
                              Không muốn nhìn lại nó đến muôn năm.

                              88 Nó đã mời họ đến để trò chuyện
                              Nhưng ở Phôcara nó thấy không cần
                              Dù lời hứa hẹn hay lời cầu nguyện”.

                              91 Tôi đáp: “Xin hãy nói cho tôi
                              Cái kẻ đã có cái nhìn ác cảm
                              Để tôi mang tin báo với người đời”.

                              94 Bấy giờ anh ta đặt tay lên miệng
                              Một bạn đường, rồi vạch mồm nó ra
                              Vừa kêu lên: “Nó đấy, nhưng im lặng.

                              97 Nó bị đày vì đã làm tiêu tan
                              Hoài nghi của Xêda, khi khẳng định:
                              Chớ hoãn lại một việc đã sẵn sàng”.

                              100 Ôi, trông hắn vô cùng kinh tởm
                              Với cái lưỡi đứt lìa ở trong mồm
                              Thằng Curiôn này xưa hay nói lắm.

                              103 Một tên khác có dáng vẻ kinh hoàng
                              Giơ tay cụt vào không trung đen tối
                              Làm cho mặt mày máu bẩn vấy lên.

                              106 Nó gào: “Nhớ đến cả Mốtxca và cái thằng
                              Đã nói câu này: “Người chết – việc hết”
                              Đó là mầm tai họa cho dân Tôxcan”.

                              109 “Là cái chết cho nòi giống ngươi” – tôi thêm
                              Nó đã đau khổ càng thêm đau khổ
                              Bỏ đi với vẻ vừa điên vừa buồn.

                              112 Còn tôi đứng lại ngó nhìn cả lũ
                              Có điều gì tôi cảm thấy hơi lo
                              Chỉ cảm thấy mà không có chứng cứ.

                              115 Giá mà tôi không nhớ đến lương tâm
                              Với con người, lương tâm là bạn tốt
                              Như sự thật lên áo giáp bao trùm.

                              118 Tôi đã thấy và giờ tôi đang thấy
                              Một cái thân không đầu đang bước đi
                              Như kẻ khác, trong đoàn người uể oải.

                              121 Hắn cầm cái đầu lâu nhờ mớ tóc
                              Ngoắc ở tay như một cái đèn lồng
                              Mắt nhìn chúng tôi còn mồm than khóc.

                              124 Từ thân đến thân tạo thành ngọn đuốc
                              Hai trong một và là một trong hai
                              Tại vì sao – chỉ Người trừng phạt biết.

                              127 Khi đã đến đúng chân cầu hắn dừng
                              Giơ tay lên cùng cái đầu bị chặt
                              Để lời nói đến gần chúng tôi hơn.

                              130 “Hãy nhìn xem sự trừng phạt khủng khiếp
                              Thử xem còn trừng phạt nào lớn hơn
                              Hỡi người sống mà đến thăm người chết.

                              133 Để rồi ta nhờ ngươi mang hộ tin
                              Ta là Béctờram đơ Boócniô – hãy biết
                              Đã dâng lời khuyên bậy cho vua con.

                              136 Ta đã làm cho cha con thù nghịch
                              Hơn cả Áckitôghen bằng những lời khuyên
                              Khiến Ápxalông chống lại vua Đavít.

                              139 Ta từng làm chia rẽ hai người thân
                              Vì điều này chịu tách rời khối óc
                              Mà đáng lý ra phải ở cùng thân

                              142 Và, như tất cả, ta chịu hình phạt”.

                              Chú thích:

                              KHÚC XXVIII

                              8. Puglia: thời trung cổ địa danh này là miền nam Italia.
                              10. Dân thành Tơroa: chỉ người La Mã, con cháu của Enea cùng đồng đội; Cuộc chiến dài lâu: tức chiến tranh Punic (lần thứ nhất: 264 – 241, lần thứ hai: 218 – 201, lần thứ ba: 149 – 146 tr. CN) của người La Mã và người Cartaginesi (Carthaganian), mà cao điểm là trận Cannes (Cannae), theo sử gia Livio kể lại, số lính tử trận đông khủng khiếp, đến nỗi nhẫn đeo tay (chiến lợi phẩm) thu được chất thành đống.
                              14. Ruberto Guisardo (Robert Guiscard): người chinh phục Vương quốc Napoli, đánh đuổi người Arập trong thế kỷ XI.
                              16. Seperano: một cây cầu trên sông Liri, thời đó được xem như là cửa ngõ để vào Vương quốc Napoli; Dân Pugliese: tức người của vua Manfred đã phản bội, mở đường cho quân của Carlo I năm 1266.
                              17. Tagliacozzo: tên một pháo đài, ở đây năm 1268 Carlo I (Charles of Anjou) đã đánh bại Conradino. Chiến thắng này có được nhờ mưu của Alardo da Valery, cố vấn già của Carlo I.
                              Dante dẫn những cuộc chiến tranh đẫm máu thời Cổ đại và trung cổ để muốn nói rằng những thảm cảnh rùng rợn đó vẫn chưa thấm vào đâu so với những gì mà Dante chứng kiến ở Địa ngục.
                              31. Maometto (Mohammet, Muhammad) (570 – 632): người sáng lập Hồi giáo, tôn giáo mới. Theo quan niệm của người theo đạo Thiên Chúa thì Mohammet là người chia rẽ các tôn giáo.
                              32. Ali ibn Abi Tabib: con rể của Mahommet, người thành lập giáo phái Shiites. Dante coi Ali là người chia rẽ ngay trong đạo Hồi và “mặt bị chẻ từ cằm đến đỉnh đầu”.
                              56. Thầy dòng Dolcino Tornielli, xứ Novara, hoạt động như một nhà tiên tri và Thánh tông đồ truyền bá tình bác ái. Năm 1305 cùng 5000 tín đồ chiếm đỉnh núi Zebello, xứ Piemonte, nhiều lần đánh lui quân của Giáo hoàng Clemente V. Do nạn tuyết lở và thiếu lương thực, cuối cùng phải đầu hàng và bị thiêu sống trên giàn lửa. Maometto mong cho Dolcino thành công vì cho rằng Dolcino cũng là người gây chia rẽ như ông.
                              73 – 75. Pier da Medicina: nhân vật này không thật rõ, có bản chú thích là kẻ chủ mưu những vụ xích mích ở Romagna; cánh đồng êm ả trải từ Vercelli đến Marcabo là đồng bằng Lombardia ở miền bắc Italia, quê hương của Pier da Medicina.
                              76. Guido del Cassero và Angiolello da Carignano: hai người có thế lực của thành phố Fano. Bạo chúa Malatestino mời họ đến để thương lượng nhưng trên đường đi bị ném xuống biển ở vùng Cattolica (giữa Fano và Rimini, biển Adriatico). Malatestino loại trừ hai người kia để giành quyền lực đối với Fano.
                              82. Cipro và Maiolica: hai hòn đảo ở phía đông và phía tây Địa trung hải.
                              83. Nettuno: thần biển Neptuyn.
                              85. Chỉ nhìn bằng một mắt, tên ác ôn: tức bạo chúa một mắt Malatestino của thành phố Rimini đã nói ở câu 76.
                              90. Focara: ngọn núi ở giữa Cattolica và Pesaro, thường nổi gió dữ gây khó khăn cho tàu bè đi lại.
                              96. Caio Curione: một pháp quan, bị Roma kết tội đày biệt xứ, chạy sang phụng sự Cesare, xui Cesare tiến hành chiến tranh (nội chiến).
                              106. Mosca dei Lamberti: người đã nói câu “người chết – việc hết”, khuyên gia tộc Amidei giết Buondelmonte, gây ra sự chia rẽ ở Firenze.
                              134. Bertram del Bornio (Bertran del Born): người gây chia rẽ, thù nghịch giữa vua Anh Henry II và “ông vua con”, con trai của vua Henry II.
                              137. Achitofel (Achitophel): theo Kinh Thánh, cố vấn của vua David, đã gây chia rẽ giữa vua cha và con trai là Assalonne (Absalom).
                              #30
                                Thay đổi trang: < 123 > | Trang 2 của 3 trang, bài viết từ 16 đến 30 trên tổng số 41 bài trong đề mục
                                Chuyển nhanh đến:

                                Thống kê hiện tại

                                Hiện đang có 0 thành viên và 2 bạn đọc.
                                Kiểu:
                                2000-2024 ASPPlayground.NET Forum Version 3.9