Cái dũng của thánh nhân

Tác giả: Nguyễn Duy Cần


Lời giới thiệu

Tôi xin kể một câu truyện cũ:
Hồi đang học Trung học, tôi có một người bạn thân tên là Vũ Tuấn Hoàng. Anh ta thuê một căn buồng để ăn, ở, học. Căn buồng nhỏ rất xinh xắn. Có một cô gái nhảy rất thích căn buồng ấy quá cứ năn nỉ anh nhượng lại cho. Anh không đồng ý. Lúc đó phát xít Nhật xâm lược nước ta. Bọn Nhật rất hống hách và tàn bạo: ai trái ý chúng tuốt kiếm chém liền.
Cô gái nhảy nọ bắt nhân tình với một viên sĩ quan Nhật và đưa nó đến trấn áp anh Hoàng.
Anh Hoàng đang ngồi ăn cơm, thì viên sĩ quan Nhật xô cửa vào. Nó rút soạt thanh kiếm ra khỏi vỏ, kề lưỡi kiếm sáng loáng vào cổ anh Hoàng.
Anh Hoàng thuật lại:"Lúc ấy máu tao sôi lên. Nó khinh miệt mình đến thế là cùng. Không khi nào tao chịu tỏ ra là khiếp nhược. Tao điềm nhiên gắp thức ăn, và coi như không có nó. Nó ấn lưỡi kiếm chạm vào cổ họng tao. Tao nghĩ rằng nó ấn mạnh nữa là đứt cổ. Nhưng tao không sợ. Tao vẫn bình tĩnh ăn cơm. Thế là thằng quan Nhật cười rộ lên, tra kiếm vào vỏ cúi chào tao và lôi cô gái kia đi."
Nghe câu chuỵên chúng tôi hết sức kinh phục anh Hoàng. Tuổi trẻ rất khinh những người hèn, rất khâm phục những người dũng.
Cuốn sách này bàn về cái dũng của thánh nhân, chắc là hợp với khẩu vị của các bạn trẻ (đương nhiên là đọc giả thuộc mọi lứa tuổi đều đọc được ).
Có một điều cần giải thích: Thánh nhân không có nghĩa là thần thánh. Thánh nhân là người siêu việt so với những con người bình thường.

Sách này thuộc vào loại sách Rèn luyện nhân cách. Loại sách Rèn luyện nhân cách rất cần cho thanh thiếu niên. Thời trai trẻ, tôi mê đọc những sách loại này. Nhiều nhà tư tưởng (triết gia, bác học, nghệ sĩ ) mà ông Nguyễn Duy Cần dẫn trong sách này, xưa tôi rất thích đọc (tất nhiên nay vẫn thích đọc, nhưng không đọc một cách hăm hở, ngốn ngấu như ngày xưa ). Điều này thật dễ hiểu: tuổi trẻ có trước mặt một tương lai mênh mông, giống như người đi viễn dương, cần trang bị cho mình lương thực và nhất là một chiếc la bàn chuẩn xác.

Loại sách Rèn luyện nhân cách ngày nay hầu như không có trên các của hàng sách. Tôi thấy đó là một chỗ thiếu cần phi bổ khuyết. Vì thế tôi hoan nghênh việc tái bản cuấn sách này.
Nhưng có mấy điều cần lưu ý khi đọc.

Như tôi vừa nói: Cuốn sách đã được tái bản, nghĩa là không phải mới viết gần đây. Cho nên nếu đòi hỏi cuốn sách có những lời giải đáp trực tiếp và cụ thể đối với những vấn đề đang đặt ra hiện nay thì dường như sách không đáp ứng được. Mới đọc, ta có cảm tưởng hơi “cổ”. Nhưng ta hãy đọc kỹ, ta sẽ thấy những điều rất căn bản. Là vì khi gặp những sách thuộc loại này, ta không nên xem như những cuốn sách tập toán có những lời giải sẵn, mà phi tìm ở đó một phương pháp luận. Những lời hay ý đẹp, những cách ứng xử khôn ngoan tài giỏi trong cuốn sách này nêu lên những ví dụ để ta tham khảo và từ đó tự cho mình một bản lĩnh cần thiết mỗi khi ta lâm vào tình thế khó khăn phức tạp.
Tác giả cuốn sách này cho rằng cái dũng là ở sự điềm đạm (điềm tĩnh). Có người định nghĩa cái dũng là dám nghĩ dám làm. Người khác đánh giá con người có dũng khí ở điểm gan dạ, mạo hiểm. Thuý Kiều kính phục Từ Hải là dũng sĩ.
Khóc rằng:

Tri Dũng có thừa
Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này.

Người xưa có câu thường quan niệm: Thấy điều nghĩa mà không làm thì không phải là dũng. Như thế có nhiều cách hiểu về cái dũng. Vậy thì hiểu cách nào là đúng ?
Cách ngôn có câu: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”. Vì sao? Vì đi một ngày đàng được tiếp xúc với nhiều người, mỗi người có cái khôn cho mình học. Đọc nhiều sách cũng vậy. Mỗi cuốn giúp cho mình một tí kiến thức. Nhiều cuốn đem lại cho ta nhiều ý kiến khác nhau giúp cho ta so sánh, lựa chọn tổng hợp. Phi nghe nhiều tiếng chung thì mới mở mang trí tuệ được...
Tôi nghĩ rằng đọc sách nên như vậy mới bổ ích vì thế tôi giới thiệu cuốn sách của học gi Nguyễn Duy Cần với các bạn đọc.

Giáo sư: Hoàng Như Mai


Chủ tịch Hội nghiên cứu và Giảng dạy Văn Học TP. Hồ Chí Minh