Sonnet 1
FROM fairest creatures we desire increase,
That thereby beauty's rose might never die,
But as the riper should by time decease,
His tender heir might bear his memory:
But thou contracted to thine own bright eyes,
Feed'st thy light's flame with self-substantial fuel,
Making a famine where abundance lies,
Thy self thy foe, to thy sweet self too cruel:
Thou that art now the world's fresh ornament,
And only herald to the gaudy spring,
Within thine own bud buriest thy content,
And tender churl mak'st waste in niggarding:
Pity the world, or else this glutton be,
To eat the world's due, by the grave and thee.
Ta đều mong nhân lên từ sắc đẹp
Của hoa hồng giống tốt để đời sau
Con người ta ai cũng già cũng chết
Để giống nòi ta sống mãi ngày sau.
Nhưng mà anh là con người khó hiểu
Sức thanh xuân anh chỉ sống cho mình
Biến chỗ dư thừa thành ra túng thiếu
Thành kẻ thù tàn bạo của chính anh.
Tuổi thanh xuân đang tràn đầy sinh lực
Anh- người đưa tin báo hiệu mùa xuân.
Tự giam mình anh chôn niềm hạnh phúc
Kẻ tiêu hoang- người keo kiệt đáng thương.
Thương cho đời đừng làm người ích kỷ
Hạt giống tốt đừng để thành uổng phí.
2
When forty winters shall besiege thy brow,
And dig deep trenches in thy beauty's field,
Thy youth's proud livery so gazed on now,
Will be a tattered weed of small worth held:
Then being asked, where all thy beauty lies,
Where all the treasure of thy lusty days;
To say within thine own deep sunken eyes,
Were an all-eating shame, and thriftless praise.
How much more praise deserved thy beauty's use,
If thou couldst answer 'This fair child of mine
Shall sum my count, and make my old excuse'
Proving his beauty by succession thine.
This were to be new made when thou art old,
And see thy blood warm when thou feel'st it cold.
Khi mà anh qua bốn chục mùa đông
Trên vầng trán những vết nhăn hằn rõ
Thì áo quần sang trọng với hào quang
Thời tuổi trẻ của anh còn ai nhớ?
Nếu ai hỏi: “Đâu rồi thời xuân sắc
Đâu ngọc ngà, châu báu của ngày xanh?”
Thì đừng nói: “Đã nằm trong đáy mắt”.
Nghe buồn cười, xấu hổ lắm nghe anh.
Sẽ xứng đáng với những gì hiện tại
Nếu trả lời: “Đây là đứa con tôi
Mang những nét của người cha truyền lại
Sẽ thay cha biện hộ với người đời”.
Trong đứa con tuổi già anh trẻ lại
Dòng máu nóng giữa cuộc đời chảy mãi.
3
Look in thy glass and tell the face thou viewest,
Now is the time that face should form another,
Whose fresh repair if now thou not renewest,
Thou dost beguile the world, unbless some mother.
For where is she so fair whose uneared womb
Disdains the tillage of thy husbandry?
Or who is he so fond will be the tomb,
Of his self-love to stop posterity?
Thou art thy mother's glass and she in thee
Calls back the lovely April of her prime,
So thou through windows of thine age shalt see,
Despite of wrinkles this thy golden time.
But if thou live remembered not to be,
Die single and thine image dies with thee.
Nhìn vào gương và hãy nói với mình
Đã đến lúc cần đứa con như thế
Còn nếu không- anh phụ bạc thế gian
Và tước mất đi hạnh phúc người mẹ.
Đâu ngôi nhà cần có kẻ trông coi
Đâu lạnh lẽo cánh đồng hoang bỏ phí?
Hay là anh không cần đến giống nòi
Tự chôn mình trong tình yêu ích kỷ?
Anh như tấm gương trong mắt người mẹ
Ngày tháng tư tìm lại ở trong anh.
Khi về già niềm vui anh cũng thế
Trong đứa con tìm những nét của mình.
Nhưng nếu như anh chỉ sống cho mình
Thì sẽ chết đi cả hình ảnh của anh.
7
Lo in the orient when the gracious light
Lifts up his burning head, each under eye
Doth homage to his new-appearing sight,
Serving with looks his sacred majesty,
And having climbed the steep-up heavenly hill,
Resembling strong youth in his middle age,
Yet mortal looks adore his beauty still,
Attending on his golden pilgrimage:
But when from highmost pitch with weary car,
Like feeble age he reeleth from the day,
The eyes (fore duteous) now converted are
From his low tract and look another way:
So thou, thy self out-going in thy noon:
Unlooked on diest unless thou get a son.
Anh hãy nhìn khi vầng dương xuất hiện
Rồi nhô lên dưới những ánh mắt nhìn
Trên mặt đất thảy muôn loài chào đón
Vẻ huy hoàng, tráng lệ, nét thần tiên.
Khi mặt trời đang dần bước lên cao
Như tuổi trẻ đang căng đầy nhựa sống
Bao ánh mắt nhìn ngưỡng mộ khát khao
Được dõi theo vầng hào quang tỏa sáng.
Nhưng khi đã đi gần hết con đường
Thì mỏi mệt trong hoàng hôn buông xuống
Những ánh nhìn người hâm mộ bốn phương
Sẽ quay về đợi vầng dương buổi sớm.
Đã đến lúc gửi lại đứa con trai
Để có người thay anh đón ngày mai.
8
Music to hear, why hear'st thou music sadly?
Sweets with sweets war not, joy delights in joy:
Why lov'st thou that which thou receiv'st not gladly,
Or else receiv'st with pleasure thine annoy?
If the true concord of well-tuned sounds,
By unions married do offend thine ear,
They do but sweetly chide thee, who confounds
In singleness the parts that thou shouldst bear:
Mark how one string sweet husband to another,
Strikes each in each by mutual ordering;
Resembling sire, and child, and happy mother,
Who all in one, one pleasing note do sing:
Whose speechless song being many, seeming one,
Sings this to thee, 'Thou single wilt prove none'.
Sao đi nghe khúc nhạc sầu ủ rũ
Giai điệu trầm trầm, da diết, cô đơn.
Sao chỉ say mê những gì vàng úa
Còn vui tươi anh lại tỏ ra buồn?
Có phải vì tiếng gõ từng nhịp phách
Từng hợp âm làm tự ái đôi tai
Hay tại vì những dây đàn qưở trách
Mình anh nghe khúc nhạc của hai người?
Hãy lắng nghe dàn đồng ca vui vẻ
Của những dây đàn hoà nhịp vào nhau
Như đứa con đang hát cùng bố mẹ
Khúc ca vui trong êm ái ngọt ngào.
Họ cùng đồng thanh khúc hát ru anh:
“Chết cô đơn nếu chỉ sống một mình”.
9
Is it for fear to wet a widow's eye,
That thou consum'st thy self in single life?
Ah, if thou issueless shalt hap to die,
The world will wail thee like a makeless wife,
The world will be thy widow and still weep,
That thou no form of thee hast left behind,
When every private widow well may keep,
By children's eyes, her husband's shape in mind:
Look what an unthrift in the world doth spend
Shifts but his place, for still the world enjoys it;
But beauty's waste hath in the world an end,
And kept unused the user so destroys it:
No love toward others in that bosom sits
That on himself such murd'rous shame commits.
Ai chẳng sợ nước mắt người goá bụa
Thế mà anh chỉ thích sống cô đơn.
Nếu một ngày cái chết tìm gõ cửa
Cả thế gian thành góa bụa tủi hờn.
Cả thế gian khóc lóc sầu ủ rũ
Tại vì anh không để lại đứa con.
Trong đôi mắt đứa con người qủa phụ
Tìm lại ánh mắt âu yếm của chồng.
Kẻ vung phí nếu tiêu hoang tiền bạc
Thì trong đời chỉ đổi chỗ mà thôi
Nhưng sắc đẹp sẽ im lìm biến mất
Nếu như ta không giữ lại cho đời.
Anh không yêu và không muốn trao tình
Nghĩa là anh tự xúc phạm chính mình.
10
For shame deny that thou bear'st love to any
Who for thy self art so unprovident.
Grant if thou wilt, thou art beloved of many,
But that thou none lov'st is most evident:
For thou art so possessed with murd'rous hate,
That 'gainst thy self thou stick'st not to conspire,
Seeking that beauteous roof to ruinate
Which to repair should be thy chief desire:
O change thy thought, that I may change my mind,
Shall hate be fairer lodged than gentle love?
Be as thy presence is gracious and kind,
Or to thy self at least kind-hearted prove,
Make thee another self for love of me,
That beauty still may live in thine or thee.
Anh chẳng yêu ai sao không xấu hổ?
Hãy xem lại mình, nhìn ra cả thế gian
Để mà biết: bao người yêu anh đó
Nhưng anh chẳng yêu ai thì đã rõ ràng.
Trong lòng anh hận thù đang ngự trị
Anh- kẻ thù tàn bạo của chính anh
Chẳng gìn giữ mà tự tay phá hủy
Ngôi nhà xinh cần tu sửa của mình.
Đã đến lúc đổi thay từng suy nghĩ
Để tình yêu thay cho mối hận thù
Để vẻ bên ngoài dễ thương như thế
Với tâm hồn hoà nhập mới là thơ.
Để sắc đẹp không chỉ sống hôm nay
Mà phải còn truyền lại đến ngày mai.
11
As fast as thou shalt wane so fast thou grow'st,
In one of thine, from that which thou departest,
And that fresh blood which youngly thou bestow'st,
Thou mayst call thine, when thou from youth convertest,
Herein lives wisdom, beauty, and increase,
Without this folly, age, and cold decay,
If all were minded so, the times should cease,
And threescore year would make the world away:
Let those whom nature hath not made for store,
Harsh, featureless, and rude, barrenly perish:
Look whom she best endowed, she gave thee more;
Which bounteous gift thou shouldst in bounty cherish:
She carved thee for her seal, and meant thereby,
Thou shouldst print more, not let that copy die.
Ta già mau như khi ta lớn vậy
Nên giống nòi để lại trước khi xa
Dòng máu nóng thời xuân xanh gửi lại
Ta gọi của ta khi đã về già.
Đấy là khôn, là trẻ trung, là đẹp
Còn nếu không- là già cỗi, dở người
Và cuộc đời này sẽ là chấm hết
Khi con người bước sang tuổi sáu mươi.
Thà cứ để cho những người đần độn
Thô lỗ, tục tằn thì chết là thôi
Nhưng mà anh được ông trời hào phóng
Cho bao nhiêu nên phải giữ cho đời.
Trời cho anh những nét cắt như in
Nhớ để đời sau dấu vết của mình.
12
When I do count the clock that tells the time,
And see the brave day sunk in hideous night,
When I behold the violet past prime,
And sable curls all silvered o'er with white:
When lofty trees I see barren of leaves,
Which erst from heat did canopy the herd
And summer's green all girded up in sheaves
Borne on the bier with white and bristly beard:
Then of thy beauty do I question make
That thou among the wastes of time must go,
Since sweets and beauties do themselves forsake,
And die as fast as they see others grow,
And nothing 'gainst Time's scythe can make defence
Save breed to brave him, when he takes thee hence.
Khi tôi nghe con lắc đều nhịp gõ
Là đêm đen đang dần đuổi ban ngày
Khi tôi nhìn bông hoa dần héo rũ
Mái tóc đen ánh bạc đã dần thay...
Khi tôi nhìn những cành cao trụi lá
Mới mùa hè nơi trú của bầy trâu
Những cành cây khô xác xơ nhìn tựa
Đòn đám ma tua tủa những chòm râu.
Thì khi đó tôi buồn cho sắc đẹp
Đến một ngày cũng tàn úa mà thôi
Như tất thảy muôn loài trong trời đất
Đều chết đi cho cái mới ra đời.
Nếu lưỡi hái tử thần không tránh khỏi
Thì nòi giống cho ta niềm cứu rỗi.
13
O that you were your self, but love you are
No longer yours, than you your self here live,
Against this coming end you should prepare,
And your sweet semblance to some other give.
So should that beauty which you hold in lease
Find no determination, then you were
Your self again after your self's decease,
When your sweet issue your sweet form should bear.
Who lets so fair a house fall to decay,
Which husbandry in honour might uphold,
Against the stormy gusts of winter's day
And barren rage of death's eternal cold?
O none but unthrifts, dear my love you know,
You had a father, let your son say so.
Giá mà trời cho chúng ta sống mãi!
Nhưng cuộc đời chỉ ngắn ngủi mà thôi...
Vẻ đẹp kia người sau còn gặp lại
Khi mà anh không còn sống trên đời?
Cái vẻ đẹp của anh trời cho mượn
Rồi lại lấy đi chứ chẳng dài lâu
Anh hãy nhớ- cho dù anh chẳng muốn
Truyền lại muôn đời con cháu mai sau.
Để ngôi nhà xinh có người chăm sóc
Chẳng lung lay trước cơn bão mùa đông
Trong ngôi nhà chẳng bao giờ có được
Cảnh chết chóc hay hoang vắng, lạnh lùng.
Để khi anh không còn sống trên đời
Sẽ có người khóc và gọi: “Cha ơi!”
14
Not from the stars do I my judgement pluck,
And yet methinks I have astronomy,
But not to tell of good, or evil luck,
Of plagues, of dearths, or seasons' quality,
Nor can I fortune to brief minutes tell;
Pointing to each his thunder, rain and wind,
Or say with princes if it shall go well
By oft predict that I in heaven find.
But from thine eyes my knowledge I derive,
And constant stars in them I read such art
As truth and beauty shall together thrive
If from thy self, to store thou wouldst convert:
Or else of thee this I prognosticate,
Thy end is truth's and beauty's doom and date.
Từ những vì sao tôi không đoán trước
Cho dù tôi có biết thuật chiêm tinh
Tôi chẳng đoán những điều phúc, điều hoạ
Mùa bội thu hay thất bát, điêu linh.
Tôi chẳng biết trời sẽ mưa hay nắng
Ơ nơi nào có sấm chớp, bão giông
Chẳng biết được ông vua nào may mắn
Như người đời dự đoán giữa tầng không.
Nhưng tôi biết một điều từ đôi mắt
Như những ngôi sao báo với cuộc đời:
Sẽ sống mãi chân lý cùng sắc đẹp
Nếu như anh để lại giống cho đời.
Còn nếu không tất cả rồi sẽ chết
Cùng với anh chân lý và sắc đẹp.
15
When I consider every thing that grows
Holds in perfection but a little moment.
That this huge stage presenteth nought but shows
Whereon the stars in secret influence comment.
When I perceive that men as plants increase,
Cheered and checked even by the self-same sky:
Vaunt in their youthful sap, at height decrease,
And wear their brave state out of memory.
Then the conceit of this inconstant stay,
Sets you most rich in youth before my sight,
Where wasteful time debateth with decay
To change your day of youth to sullied night,
And all in war with Time for love of you,
As he takes from you, I engraft you new.
Khi tôi hiểu ra rằng trong trời đất
Loài cỏ cây tồn tại chỉ phút giây
Rằng cuộc đời này giống như vở kịch
Dưới bàn tay của con tạo vần xoay.
Khi tôi hiểu con người như cây cỏ
Cùng sinh ra, cùng chết một bầu trời
Nguồn sinh lực rất dồi dào khi trẻ
Theo thời gian sẽ mau chóng tàn phai.
Thì khi đó tôi nhìn vào đôi mắt
Tôi nhận ra từ trong ánh mắt nhìn
Nơi Thời gian đang bàn cùng Cái chết
Biến ngày xanh thành bóng tối, đêm đen.
Ta tìm cách chống chọi với thời gian
Để ngày xanh của ta không héo, không tàn.
16
But wherefore do not you a mightier way
Make war upon this bloody tyrant Time?
And fortify your self in your decay
With means more blessed than my barren rhyme?
Now stand you on the top of happy hours,
And many maiden gardens yet unset,
With virtuous wish would bear you living flowers,
Much liker than your painted counterfeit:
So should the lines of life that life repair
Which this (Time's pencil) or my pupil pen
Neither in inward worth nor outward fair
Can make you live your self in eyes of men.
To give away your self, keeps your self still,
And you must live drawn by your own sweet skill.
Nhưng tại sao không chọn lấy con đường
Để chống chọi với thời gian khắc nghiệt
Để giữ gìn thời tuổi trẻ tốt hơn
Tin tưởng hơn những dòng thơ vô ích.
Tuổi thanh xuân đang tràn trề sức lực
Bao con tim thiếu nữ vẫn mong chờ
Được vì anh nhân lên niềm hạnh phúc
Sống động hơn những bức hoạ, vần thơ.
Điều khập khiễng tự cuộc đời điều chỉnh
Hãy trao tình và hãy nhận tình yêu
Tình giữ lại cho đời sau hình ảnh
Sống động hơn những nét vẽ mỹ miều.
Hãy trao mình và nghĩ đến tương lai
Vì ngày mai tạo nên một con người.