Hiểu được một nền văn hoá của dân tộc khác có điều kiện tự nhiên, địa lý, khí hậu, lịch sử, phong tục tập quán khác so với dân tộc mình là một điều không hề đơn giản. Thông qua môn võ đạo Aikido của Nhật Bản, bạn sẽ có cơ hội để biết thêm được về lịch sử của Nhật, hiểu được suy nghĩ, tư duy của người Nhật qua cách thể hiện trong việc hành lễ; qua võ phục Hakama và cách gấp của nó; qua cách sử dụng võ thuật trong đó có kiếm gỗ.
Nói cách khác, nó có thể trở thành phương tiện để tiếp xúc, tìm hiểu một nền văn hoá khác - đó là nền văn hoá Nhật Bản. Từ đó chắc chắn các bạn sẽ tìm thấy những điểm tương đồng cũng như những điểm khác biệt so với nền văn hoá của mình.
Aikido là môn võ hiện đại được sáng lập bởi tổ sư Ueshiba Morihei (1883 - 1969) trên cơ sở nghiên cứu sâu sắc võ thuật truyền thống Nhật Bản, kết hợp với việc tu dưỡng tinh thần một cách nghiêm ngặt. Aikido không dùng để đánh nhau, hay để trấn áp đối thủ bằng sức mạnh. Nó là môn võ dùng để chế ngự bạo lực của đối thủ với kỹ thuật được sinh ra từ thân pháp của nhập thân và xoay chuyển, nên nó không gây sát thương đến sinh mệnh của đối thủ. Vì thế, có thể nói nó là môn võ xứng đáng với thời đại ngày nay, thời đại kêu gọi sự tôn trọng sinh mạng con người. Đó cùng là nguyên nhân mà Aikido được gọi là môn võ “hoà”.
Aikido không phải là môn võ cạnh tranh, nó không cần sự đua tranh thắng hay thua, mạnh hay yếu với kẻ khác. Điều cốt yếu nhất của Aikido là tinh thần mong mỏi hoàn thiện mình và sự miệt mài tập luyện cùng nhau trau dồi các kỹ năng.
Aikido không chỉ đơn thuần là các kỹ thuật đấu võ. Mà nó chú trọng vào việc “tiếp nhận qui tắc và sự vận động của tự nhiên vào tinh thần, cơ thể mình, thể hiện cảm giác hợp nhất giữa con người với vũ trụ ngay trên cơ thể mình.” Mặt khác, Aikido cũng rất coi trọng chữ “ái”, tức là lòng yêu thương của con người đối với vạn vật trong vũ trụ. Quá trình luyện tập lấy việc theo dõi sự luyện thành của tâm, thân, trên cơ sở trau dồi tập luyện cùng bạn đồng môn làm mục đích, vì vậy bất cứ ai cũng có thể tập luyện được. Tập luyện lâu dài không chỉ tốt cho sức khoẻ mà ngay trong sinh hoạt thường ngày, dù làm bất cứ công việc gì, sự tự tin, nỗ lực một cách tích cực sẽ dần dần được bồi đắp trong bạn một cách tự nhiên. Hơn nữa, tại võ đường, tất cả mọi người đều không có sự phân biệt quốc tịch, chức vụ, tuổi tác, và giới tính, nên đây cũng là nơi tốt nhất để tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau. Quá trình luyện tập Aikido sẽ không bao giờ kết thúc Việc duy trì liên tục nguồn sinh lực là cần thiết và nó sẽ trở thành tài sản quý báu cho chính bản thân ta.
Sự truyền bá Aikido ở nước ngoài được bắt đầu từ những năm 1950, và cho đến nay nó đã có mặt trên 70 quốc gia. Vậy là phương pháp rèn luyện tâm, thân, vượt qua mọi biên giới, chủng tộc đã được công nhận trên thế giới với 1.500.000 người đang tham gia tập luyện.
Để lấy tư liệu viết bài này, chúng tôi đã gặp gỡ, trò chuyện cùng ông Horizoe Katsumi là võ sư 7 đẳng huyền đai của Bộ Tư pháp Nhật Bản. Ông may mắn được thọ giáo môn võ Aikido từ chính tổ sư UESHIBA Morihel - người sáng lập ra môn võ này. Horizoe Katsumi cũng chính là Giám đốc đầu tiên của Trung tâm Hợp tác Nguồn nhân lực Việt Nam - Nhật Bản. Do những thành tích đóng góp cho sự nghiệp giáo dục và giao lưu văn hoá tại Việt Nam nên năm 2000, ông đã được Chính phủ Nhật Bản giao cho trọng trách này. Với tư cách là một hoạt động giao lưu văn hoá của Trung tâm hợp tác nguồn nhân lực Việt Nam - Nhật Bản, Horizoe Katsumi cho rằng, các học sinh Việt Nam tiến bộ rất nhanh. Sự trẻ trung, khoẻ khoắn của các bạn thanh niên Việt Nam chính là niềm vui, niềm hạnh phúc và là động lực để ông tiếp tục làm việc, cống hiến cho sự đào tạo nhân tài của Việt Nam.
Horizoe Katsumi bắt đầu luyện tập kiếm đạo - môn võ truyền thống của Nhật Bản từ khi còn rất nhỏ. Mới 5 tuổi cha ông đã tử trận ở cuộc chiến tranh Thái Bình Dương, không cam chịu hoàn cảnh không được nhận sự dạy dỗ từ cha, Horizoe Katsumi đã quyết tâm tu rèn bản thân. Horizoe Katsumi nhớ lại: “Năm 20 tuổi, tôi được xem động tác kiếm của Aikido khi gặp gỡ sư phụ UESHIBA Morihei. Chính điều đó đã làm tôi cảm kích trước các động tác kiếm đạo của Aikido. Cho đến nay, tôi đã từng thắng nhiều lần ở các cuộc thi kiếm đạo. Ngay trong CLB kiếm đạo ở trường đại học, tôi cũng luôn đứng vào hàng ngũ thủ lĩnh, nhưng tôi đã cảm thấy thể thao kiếm đạo, dần dần tách rời với bản chất của võ đạo vì nó quá câu nệ vào sự thắng thua. Những năm đầu thập niên 80, tôi đã từng được chứng kiến sư phụ UESHIBA Morihei với vóc dáng nhỏ bé, chiều cao chưa đến 1m50 mà lại có thể ném bay sang phải hay sang trái những người đàn ông có chiều cao cỡ 1m80 như ném một đứa trẻ con. Tôi nhận thấy trên gương mặt ông là một nụ cười nhu hoà, ánh mắt ông ánh lên sự tinh anh, và tôi cũng cảm nhận được sự tôn nghiêm và thông thái toả ra từ con người ông. Tôi đã đi vòng quanh thế giới và giúp bè bạn năm châu hiểu thêm về văn hoá Nhật Bản qua Aikido.”
Phóng viên đã được võ sư Horizoe Katsumi hướng dẫn một vài động tác của Hiệp khí đạo Aikido và khi chạm vào cơ thể Horizoe Katsumi, anh đã thốt lên như chạm phải... đá. Ở tuổi 63, Horizoe Katsumi có thể lực và sự trẻ trung của một người trên 40 tuổi.
Aikido mang lại lợi ích gì khi bạn luyện tập?
Aikido coi việc luyện tập không phải là phương tiện để chiến đấu với kẻ khác, mà là quá trình tự rèn luyện thể lực và tinh thần. Người tập luyện tập cho mình ý chí tự chiến thắng bản thân “Chiến thắng thật sự là chiến thắng chính mình”. Quả đúng như vậy. Cuộc sống luôn vận động và đặt ra trước mắt ta biết bao thử thách. Những thử thách đó luôn đeo đẳng ta từ lúc sinh ra cho đến lúc chết đi. Đó có thể là những khó khăn trong cuộc sống thường nhật hay có thể là những căn bệnh hiểm nghèo dai dẳng. Tất cả những điều đó có thể khiến cho bạn buồn bã, khó xử hay dẫn bạn đến nỗi tuyệt vọng. Tuy nhiên, nếu bạn có đủ tự tin để vượt qua chính mình thì bạn có thể chiến thắng tất cả.
Aikido rất coi trọng khí chất và tinh thần, luôn đặt chữ ái lên hàng đầu, không rèn luyện dựa vào sức mạnh của cơ bắp mà đề cao sự dẻo dai, tính kiên trì, nhẫn nại và ý chí tự luyện ở mỗi võ sinh. Vì vậy, tập luyện Aikido luôn gắn liền với tinh thần “Chính thắng ngã thắng”.
Chiến thắng bản thân là chiến thắng lớn nhất và khó nhất. Có những việc nghĩ thật đơn giản, nhưng chúng ta vẫn chưa làm được. Chỉ những việc tưởng như đơn giản đáy thôi cũng cho thấy chúng ta phải cố gắng thật nhiều. Và hãy nhớ rằng điều quan trọng là phải vượt qua chính bản thân mình, tự rèn luyện để đẩy lùi những khuyết điểm, hạn chế và phát huy những ưu điểm của bản thân.
Aikido là môn võ không có điểm kết thúc vì khi luyện tập càng nhiều thì cảm giác tập trung về suy nghĩ và chuyển động trong các kỹ thuật sẽ trở nên nhuần nhuyễn hơn và chính trong quá trình đó ta lại nhận thức được những kỹ thuật tiếp theo khác. Tính kiên trì và bền bỉ sẽ được hình thành trong mỗi người.
Aikido không tạo ra tính đối kháng trong các kỹ thuật. Quan điểm của Aikido coi đối thủ là bạn được thể hiện ở nguyên lý chuyển động và kỹ thuật hoá giải các đòn tấn công theo đường tròn có tâm là trọng tâm của cơ thể để tạo sức mạnh cho các đòn đánh và từ đó triệt tiêu tính đối kháng. Khi sự đối kháng được hoà giải thì không còn xung đột, giúp cho con người sống trong hoà bình và hoà hợp với môi trường xung quanh.
Tập luyện Aikido giúp tăng cường thể lực cũng như phát triển trí tuệ và tinh thần. Aikido mang lại sức khoẻ tốt và rèn luyện tư duy suy nghĩ , qua đó giúp các hoạt động ngày càng hiệu quả hơn. Aikido dựa trên những nguyên tắc không tấn công, không đối kháng và không ganh đua. Người luyện tập Aikido không những có thể tự bảo vệ mình trước đối thủ to lớn và mạnh mẽ hơn, mà còn được rèn luyện phẩm tính thông hiểu và tôn trọng người bạn tập.
Aikido lấy tình thương làm nguồn cội
Aikido là một môn võ tự vệ, không có nội dung đối kháng, không có trong chương trình thi đấu của SEA Games, Olympic... Aikido lấy tình thương làm nguồn cội. Trong kỹ thuật Aikido, tình thương đã ảnh hưởng tới lối kết thúc đòn thế, loại bỏ mọi độc chiêu, sát thủ, phản ánh lên gương mặt an nhiên tự tại và tạo ra một phong thái đặc thù. Nhờ có tình thương mới có hy sinh, mới biết nhẫn nhịn, kiên trì, tiến tới sự thông cảm và tha thứ để xoá bỏ hận thù ganh ghét. Trong đời sống nhờ biết ổn định được nội tại, quân bình trong tương quan xã hội, giúp con người đạt được khả năng tự thích ứng với nhiều thay đổi, biến chuyển của thiên nhiên để sống khoẻ, lâu và có ích cho xã hội. Chính vì ý nghĩa này, mà hiện nay ở Nhật Bản, môn võ Aikido đã thu hút rất đông người đến võ đường để tập luyện. Môn võ này cũng đã lan rộng tới nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Tuy nhiên, chúng ta cũng cần hiểu rõ môn võ này có ảnh hưởng như thế nào, và nó mang lại lợi ích gì đối với cuộc sống của chúng ta?
Được mệnh danh là môn võ thanh cao và khôn ngoan nhất. Aikido được biết đây là một phương pháp hữu hiệu để phát triển, toàn thiện, cùng sử dụng hết các khả năng của con người, cả về thể chất lẫn tinh thần. Thoạt mới nhìn, Aikido có thể được coi như là một phương pháp dùng để tự vệ một cách hữu hiệu chống lại bất cứ một hình thức tấn công nào. Hơn thế nữa, Aikido còn được coi như là một “Dung Pháp”, một con đường kiện toàn trí óc và thân thể, điều hoà các năng lực thể xác và tinh thần của một cá nhân trở thành một con người hoàn thiện hơn.
Aikido khác các môn võ thuật khác như thế nào?
Nếu nói hai môn võ Taekwondo và Karatedo là hai môn võ lấy tấn công, lấy cương làm gốc thì Aikido là môn võ thiên về nhu. Aikido là một môn võ nghệ thuật lấy nhu thắng cương, dùng chính sức mạnh của đối thủ để chiến thắng họ. Hầu hết, các môn võ thuật đều cho rằng mình là một môn võ có những phương cách tự vệ hữu hiệu và an toàn cho mọi người.
Aikido chỉ thuần tuý tự vệ, bất đắc dĩ, bảo vệ mình khi bị tấn công chứ không bao giờ tự gây hấn trước. Aikido hoàn toàn không có những thế, những kỹ thuật tấn công. Khi phát triển đến một trình độ cao, kỹ thuật tự vệ luôn luôn được nhắc nhở và nhấn mạnh là không được huỷ hoại hoặc gây tổn thương nặng cho đối thủ.
Aikido luôn chú ý đến trọng tâm là điểm tập trung năng lực của con người, đó là Khí, là Nội lực và hơn nữa có thể khoáng trương, phát triển ý niệm đó trên các phương diện khác nữa, chứ không chỉ ở trong phạm vi chật hẹp của võ thuật mà thôi.
Ngoài ra, Aikido còn có những phương cách riêng, một chiến lược đặc biệt bao gồm các động tác, các cách thế di chuyển và các kỹ thuật căn bản áp dụng trên đường tròn hay vòng cầu một cách linh động và uyển chuyển. Aikido bảo chúng ta nên và phải tự vệ lấy chính mình. Aikido còn nhắc nhở chúng ta phải tự chịu trách nhiệm về những phản ứng tự vệ, mặc dù là chính đáng nhưng hãy “làm sao đừng gây những tổn hại đáng tiếc cho đối phương”. Aikido là môn nhu đạo, không đòi hỏi nhiều sức khoẻ của người tập. Aikido sử dụng lực của đối phương để đánh lại chính đối phương nên ai cũng có thể tập Aikido dù thể lực yếu hay khoẻ.