Một Huyền Thoại Thi Ca

 


        Như lời bình luận của nhà bình thơ Vũ Quần Phương: Bài thơ chỉ ngắn có 13 câu, nó nói lên tâm trạng của kẻ từ biệt cõi Thiên Thai về lại chốn trần gian... với lòng buồn ngơ ngẩn, người khách tục mỗi lúc nhìn lại thấy cõi tiên xa dần. Những kỉ niệm tiên cảnh rồi sẽ qua, người cũng phải vào lúc " tống biệt ":
                     Nửa năm tiên cảnh
                     Một bước trần ai
     Và trên đường về suối tiễn, oanh đưa thật là thi vị:
             Lá đào rơi rắc lối thiên thai
             Suối tiễn oanh đưa luống ngậm ngùi
     Về tới nơi phàm trần rồi, trong lòng buồn hiu hắt... ngẩng mặt mà nhìn lên chốn tiên sa:
             Cái hạc bay lên vút tận trời !
             Trời đất từ đây xa cách mãi
     Cõi tiên không còn, thời gian xa lắc - Bài thơ như một khúc nhạc du dương, tiết tấu khúc triết ngắt ra mà chấm phá. Đến cuối cùng khách thơ trong lòng đầy nuối tiếc, chỉ còn biết:
             Ngàn năm thơ thẩn bóng trăng chơi...
     Đó chính là hình bóng của thi nhân. Cũng theo nhà bình luận: Ngôn ngữ, hình ảnh, âm điệu đều thoát tục... và đây là một bài thơ hay, hàm xúc vào bậc nhất của thi sĩ Tản Đà ! Lời thơ tựa như những giọt sương trong suốt, huyền ảo đưa ta vào một chốn bồng lai đầy thi cảnh ở tận mãi xa xanh.
   Tôi nghĩ: nói thế cũng đã tạm đủ về cái hay của những tình thơ lạ xưa nay. Giờ xin quay trở lại để bình luận một bài thơ tình hay và lạ trong Tuyển Thơ Đại Bàng của PNT, đó là:
*   Hàng Cây Lá Đổ - ( bài thơ số 44 trang 3 của tuyển thơ trên internet ):
                        Thế là hết ! Em đi,
                                         chôn chiều vào gió
                        Ta lang thang qua lá đổ hàng cây...
     Một buổi chiều chỉ còn nghe thấy có tiếng gió trống vắng, heo hút... tựa như  nấm mồ toàn gió - Đó chính là một nấm mồ tình. Câu thơ khắc hoạ lên cả khoảng không gian đến gai lạnh. Thời gian tuy chỉ ra trong chiều, nhưng đó chỉ là thời gian mang theo ý nghĩa trìu tượng. Nó vô tận... bởi cái chiều ở đây là chiều của sự cô đơn trong cuộc đời. Dưới hàng cây lá cứ đổ xuống đêm ngày và anh lang thang trong cõi vắng. Thế là hết ! Em đi... / - Phải, em đi rồi, xa rồi... mãi mãi. Bài thơ đã mở đầu như thế ! Cả cái sự " đi " kia, cũng chỉ là một thứ động từ mang theo ý ẩn dụ mà thôi. Sự thực đây là cảnh chia ly , tan vỡ của một mối tình mà trong những giây phút chạnh lòng nhà thơ đã nuối cảm. Như ở trong hai câu thứ 7-8 đã nói rõ hơn:
             Giờ ta sống trong hoang tàn sụp lở
             Bên những chiếc bóng của đàn thiên nga.
     " bóng những con thiên nga " ở đây là hình ảnh để nói về biểu tượng của tình yêu ! Bởi những năm tháng mà anh đã êm ái và hạnh phúc bên nàng. Ngay trong khổ thơ đầu ( câu 3-4 ), nhà thơ cũng đã mô tả về hình bóng của những con thiên nga đó:
             Bản tình xưa em hát ở đây
             Nơi ngày nay xác các con thiên nga đã chết.
   " những con thiên nga đã chết ": nghĩa là tình yêu của nàng đối với anh đã chết chăng? Cũng không phải vậy. Vì dù nàng đã bỏ anh đi... nhưng hình bóng nàng, tình yêu trong trái tim anh vẫn còn nguyên vẹn. Nàng đã để lại trong anh cả một thế giới hoang tàn và sụp đổ. Chính là dưới hàng cây lá đổ đó, nơi những bản tình say đắm, yêu thương nàng đã từng hát cho anh. Một lần nữa ta lại thấy nhà thơ đã nhấn mạnh về những kỉ niệm rào rạt, vô bờ với người con gái xưa mà anh không thể nào quên:
             Ôi, hàng cây... cùng ta đã bao đêm tha thiết
             Những nụ hôn và tấm thân bất hủ của em.
                                                      ( câu 5-6 )
   Tấm thân trinh trắng của nàng đây ! Nụ hôn nồng nàn, tha thiết của anh với nàng đây ! Cũng ở dưới hàng cây lá đổ ấy - Hai câu thơ này tác giả đã khơi dậy những ham muốn nóng bỏng và đam mê của tình yêu trai gái... bên những hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng trìu tượng của những câu thơ mà tôi đã nói trên - Để kéo tình thơ trở về với đời sống thường tình. Nhờ thế bài thơ  Hàng Cây Lá Đổ có những khoảnh khắc ra khỏi biên giới của những ảnh ảo, mặc dù đó vẫn chỉ là những cảm xúc trong mộng mà thôi. Bởi vì dù sao thì nó vẫn chỉ còn là những kỉ niệm trong kí ức của anh mà tuôn chảy ra. Dừng lại ở đấy, đột ngột nhà thơ kết:
             Thời gian phôi pha - Tóc ta hoá đá
             Gió cũng làm lau ngàn năm ru rất khẽ !...
             Xin rụng một bông buồn
                                                lắt lay.
     Thời gian cứ trôi, mọi kỉ niệm kí ức rồi sẽ phai nhoà - Nhưng mái tóc của nhà thơ lại... " hoá đá " ! Hình ảnh mái tóc hoá đá để nói về sự phai bạc già đi của nhà thơ chăng? Có lẽ ý của nhà thơ muốn nói rằng : Rồi đây cũng như mọi sự sinh tồn trên cõi đời này , ai cũng phải hoá thành người thiên cổ... nhưng tình yêu thì cứ trường tồn bất diệt trong trái tim người !  Cuộc sống rồi chỉ còn lại một khoảng gió mênh mang tựa rừng lau vi vút thổi, thổi mãi ngàn năm... trong không gian vô tận. Cái tiếng lau ấy ru rất khẽ ! Rất khẽ, nhưng cứ vẳng bên tai ta không bao giờ dứt heo hút đưa tất cả  vào trong cõi vô vi...Cùng với  bông hoa thơ rơi buồn , lắt lay cùng năm tháng của trái tim anh !...
 
 
                        HÀNG CÂY
                      LÁ ĐỔ 

                Thế là hết! Em đi,
                                   chôn chiều vào gió, 
            Ta lang thang qua lá đổ hàng cây...
            Bản tình xưa em hát ở đây,
            Nơi ngày nay xác các con thiên nga đã chết.

            Ôi, hàng cây...
                         cùng ta đã bao đêm tha thiết,
            Những nụ hôn và tấm thân bất hủ của em !
            Giờ ta sống trong hoang tàn sụp lở
            Bên những chiếc bóng của đàn thiên nga.

            Thời gian phôi pha - Tóc ta hoá đá
            Gió cũng làm lau ngàn năm ru rất khẽ!...
            Xin rụng một bông buồn 
                                               lắt lay. 



 
2/-   Thơ tình viết về thời áo trắng
 
                                   


                 
                 

nhanvan

 
 
 
        Em đoán chắc là anh Nhân Văn định viết về bài Thời Áo Trắng? Bài ấy hay !... mà em còn được đọc khi nhà thơ cho đăng ở trên báo nữa. Lục tìm  trong tuyển thơ ở trên mạng này, bài ấy ở ngay trên trang internet đầu tiên mà. Em đọc lại nghe :
 
Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi ! Mai thành phố cô đơn!...
Những bông hoa mùa xuân thôi không nở
Đi dưới bóng điện đêm lòng sẽ rất buồn.

Ôi! Yêu dấu cái thời còn cắp sách
Mắt em cười mùa thu xanh lên!
Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
Tà áo trắng động vào...khe khẽ nát tim anh!!!

Trả lại cho anh một thời áo trắng
Đã đi qua và...đã đi qua...
Với cả dòng sông trôi mơ mộng
Lá lá rụng vàng tóc tóc hóa sương pha.

Nghe gió thổi hàng cây vi vút
Em biển xanh xa mãi vô cùng...
Anh đứng lặng một mình bên bờ biếc
Những âm thanh kêu bổi hổi trong lòng.

TRẢ LẠI CHO ANH MỘT THỜI ÁO TRẮNG
EM ĐI RỒI !
               MAI THÀNH PHỐ CÔ ĐƠN !... 
 
         
          Thích nhât là hai câu thơ :
                Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
                Tà áo trắng động vào... khe khẽ nát tim anh !
     nghe cái từ " khe khẽ nát tim anh ! " , thật là thích. Một cái gì đó xiết xa cứ gợi ra của tình yêu với người con gái đó - Em nói thế có đúng không?
     Hai câu thơ đầu tiên cũng thật hay:
                Trả lại cho anh một thời áo trắng
                Em đi rồi !
                            Mai thành phố cô đơn !...
      Em nghe nói bài thơ này đã được một nhạc sĩ ở Thủ đô phổ thành bài hát ! Bài thơ cũng dễ hiểu. Loại bài thơ tình như thế này chắc là lớp sinh viên sẽ rất thích nữa đấy !


              

Hồn ma lạnh lẽo

 


2/-   Thơ tình viết về thời áo trắng.
 
      Phần lớn thơ tình của PNT viết rất nhiều về " thời áo trắng "! Nghĩa là xuất phát trong cảm xúc của nhà thơ về một mối tình nào đó đối với thời của nữ sinh, hoặc là các mối tình của anh với những người thiếu nữ. Ở đây tôi chỉ giới thiệu đôi, ba bài mà ngay tên đề của nó đã nói rõ về cái thời áo trắng đó mà thôi. Trong cái bể cả mênh mang thơ tình của nhà thơ, tới mỗi một phần nào đó... tôi lại tìm đặt cho nó một cái tên - nhằm để người đọc dễ nhận biết khi suy xét giữa bài này, bài khác và cũng để cho bản thân người viết dễ bề giới thiệu. Dần dà... hy vọng sẽ khái quát được một phần căn bản thơ tình ( hoặc thơ đời ) trong thế giới của thơ anh ! Xin bắt đầu vào bài thứ nhất của phần này cũng có cái tên đề là:
*    Thời Áo Trắng  ( Bài thơ số 4 trang đầu internet ):
                Trả lại cho anh một thời áo trắng
                Em đi rồi - Mai thành phố cô đơn !...
                Những bông hoa mùa xuân thôi không nở
                Đi dưới bóng điện đêm lòng sẽ rất buồn.
     Vào đầu bài thơ ta đã thấy tiếng gọi của nhà thơ như muốn níu kéo về một thời của tình yêu ! Cái thời ấy trong trắng như ban mai, trinh khiết và hương thơm mát. Đó là cái " thời áo trắng " - Cái thời đối với các nàng thiếu nữ đầy quyến luyến, say đắm của những mối tình đầu. Tiếng gọi của nhà thơ trong sự nuối tiếc: Trả lại cho anh.../-  Cái thời yêu ấy đã qua, đã quá xa với anh rồi ! Khi em đã ra đi - Nhưng ta cảm thấy như nhà thơ vừa mới bị mất thôi. Đến cả đất trời cùng luyến tiếc: hoa mùa xuân thì thôi không nở, anh chỉ còn biết lang thang trong những ánh đèn đêm thành phố mà thương nhớ, mà hoài vọng về em. Tình yêu để lại trong anh bao nhiêu những kỉ niệm ngọt ngào. Nó trong như những giọt sương mai... nếu động mạnh vào là có thể vỡ tan. Nhưng dẫu thế nó vẫn lắng đọng rất sâu vào tâm hồn ta, qua đi không bao giờ có thể còn quay trở lại được nữa. Trong đời ngươì ai cũng cất dấu một khoảng trời xa xăm ấy ở trái tim mình. Dẫu trong cát bụi cuộc đời thì những kỉ niệm đó càng êm đềm , xoa mát  làm dịu đi những vết đau, rạn vỡ của cuộc đời ta. Như đoạn thơ sau đó nhà thơ đã thốt lên:
                Ôi ! Yêu dấu cái thời còn cắp sách
                Mắt em cười, mùa thu xanh lên !...
      Đôi mắt của người thiếu nữ như cả một mùa thu trong ngắt, thăm thẳm và mộng mơ. Khi bóng dáng em đi rồi... thành phố cũng ngẩn ngơ mà cô đơn. Đó là cái thành phố của tuổi trẻ, tình yêu. Giờ đây chỉ còn lại nhà thơ trong cái thành phố trống vắng ấy... nghe lá cây cứ đổ xuống đêm ngày. Những bông hoa  không muốn nở, bóng điện đêm càng trở nên hiu hắt. Cả thiên nhiên, đất trời cũng nuối buồn cùng anh. Rồi những kỉ niệm dồn về:
                Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
                Tà áo trắng động vào...
                                              khe khẽ nát tim anh !
      Tác giả sử dụng hình ảnh khi tà áo trắng động vào, thì... khe khẽ nát tim anh ! - Cái tiếng " nát " mới gợi cảm làm sao? Khi ấy trái tim trai trẻ của nhà thơ bắt đầu yêu ! Anh rạo rực bên người con gái... Câu thơ gọi ta về kỉ niệm của một thời yêu dấu. Ở dưới ánh trăng kia đôi nam nữ đang học bên nhau, và trái tim tình yêu của họ cũng khe khẽ toả hương. Cái ngỡ ngàng, rụt rè của buổi ban đầu ấy !... nhưng vẫn đầy ham muốn, trong sự chớm nở tình cảm của mối tình đầu. Trái tim anh xao xuyến, bồi hồi. " khe khẽ nát " - Là một hình tượng của tình yêu, tưởng chừng như trong câu thơ có cả máu tim và tâm hồn đang xao động của nhà thơ. Và cái ánh trăng kia... cái ánh trăng một thưở nào cùng anh mơn man bên người con gái ấy. Đó chính là cái thời mà anh cùng với em ngồi dưới mái trường đại học. Trong những buổi học bên em êm đềm biết bao. Tà áo trắng của nàng khẽ động vào anh...một tình cảm khác thường cao hơn tình bạn dậy lên trong trái tim anh. Cả đôi mắt ấy giờ cũng khác? Mắt em nhìn anh đã như chứa cả một bầu trời của mùa thu xanh...
      Có thể nói: bài thơ Thời Áo Trắng là bài thơ gối đầu của những lớp sinh viên, đặc biệt là các nữ sinh. Họ tìm thấy trong tình thơ cái hơi thở , những tình cảm chứa chan dạt dào và trong lành của tình yêu tuổi trẻ. Nó khắc hoạ được những hình ảnh tả rất đẹp về người thiếu nữ. Những cảm xúc trong tình yêu ban đầu rụt rè, ý nhị nhưng vẫn gợi cảm và cũng thật chứa chất  nồng nàn. Là một bài thơ rất đẹp! Nhưng không chỉ thế, ngay cả những bậc hoa niên cũng tìm thấy trong kí ức về một thời tuổi trẻ của mình. Dù nó đã đi qua, nhưng ai mà chẳng nuối về cái thời trong trắng đã từng có bao kỉ niệm với người con gái?... Cho nên nhiều đối tượng đều yêu tình thơ ấy! 
 
                                   

nhanvan

 


       Bài thơ diễn tả theo từng lớp thời gian trong cuộc đời con người, cuộc đời của nhà thơ. Sau cái đoạn thơ mở đầu, đến giữa nhà thơ khắc hoạ thời gian của dĩ vãng:
                Trả lại cho anh một thời áo trắng
                Đã đi qua, và... đã đi qua...
                Với cả dòng sông trôi mơ mộng
                Lá lá rụng vàng tóc tóc hoá sương pha.
     Bài thơ tình tiết không nhiều, nhưng cũng đủ để khắc hoạ lên cái đẹp, cái bóng dáng và cái hay trong tình yêu một thời. Thời ấy như cả dòng sông xanh thẳm của cuộc đời. Dòng sông chứa đầy sự mộng mơ khát vọng ấy đã chảy qua đời anh trôi đi. Khi lá cứ rơi rụng xuống, mái tóc nhà thơ cũng bạc dần với màu sương pha của tháng năm. Bóng dáng em càng ngày càng xa xôi, anh bồi hồi nuối lại một thưở xưa " đã đi qua, và... đã đi qua..." - Điệp khúc " trả lại cho anh một thời áo trắng " đã được đay đi đay lại đến ba lần: nó chính là tình cảm, là ý tưởng bao trùm trong suốt  tình thơ. Cái từ " em " ở đây hình như cũng không phải để nói về một người con gái cụ thể. Nó chỉ là hình ảnh tình yêu bên người trinh nữ... giờ đây theo cảm xúc  chảy tràn ra trong dòng sông mộng người thi sĩ ! Thành thử bài thơ trở thành một hình tượng tình yêu đối với bất cứ một thiếu nữ nào cũng thấy mình trong đó, chứ không còn riêng chỉ là " em " của nhà thơ nữa.
      Bắt đầu vào thơ là tác giả thổn thức gọi và ta nghe thấy sự thao thiết trong tiếng gọi ấy!... Những âm thanh lắng đọng từ trong lòng anh bay vào cả vũ trụ bao la mênh mang. Những âm thanh đó vọng lên từ một bờ biển. Nhà thơ chỉ còn biết đứng lặng đi nhìn người thiếu nữ bên bờ biển xanh kia ngày càng hút xa... xa mãi vào vô tận:
                Nghe gió thổi hàng cây vi vút
                Em biển xanh xa mãi vô cùng
                Anh đứng lặng một mình bên bờ biếc
                Những âm thanh kêu bổi hổi trong lòng.
      Đoạn thơ xuất hiện khắc hoạ cả một khoảng không gian trống vắng, chỉ còn nghe thấy tiếng gió thổi mà gọi vọng về em!... Chỉ còn có tiếng của trái tim anh với tình yêu chan chứa trong lòng đang đập bên bờ biển ấy.
      Như thế là hết rồi! Hết mãi mãi không bao giờ trở lại. Chỉ có tiếng thơ anh bay mãi vào vô định để gọi cùng năm tháng, khoá lại bài thơ Thời Áo Trắng này ở đấy:
                Trả lại cho anh một thời áo trắng
                Em đi rồi - Mai thành phố cô đơn!...
      Khi tác giả cho truyền bá, nó đã trở thành một trong số những bài thơ có tiếng vang rộng rãi của thơ anh. Chắc rằng rồi đây Thời Áo Trắng  sẽ là một tình thơ không kém phần đặc sắc được truyền tụng trong dân gian, nhất là giới trẻ và của cả nền văn học mai sau. 


 
                    THỜI ÁO TRẮNG

Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi - Mai thành phố cô đơn!...
Những bông hoa mùa xuân thôi không nở
Đi dưới bóng điện đêm lòng sẽ rất buồn.

Ôi! Yêu dấu cái thời còn cắp sách
Mắt em cười mùa thu xanh lên!
Những buổi chúng mình tìm ánh trăng để học
Tà áo trắng động vào...
                          khe khẽ nát tim anh!

Trả lại cho anh một thời áo trắng
Đã đi qua và...đã đi qua...
Với cả dòng sông trôi mơ mộng
Lá lá rụng vàng
                  tóc tóc hóa sương pha.

Nghe gió thổi hàng cây vi vút
Em biển xanh xa mãi vô cùng...
Anh đứng lặng một mình bên bờ biếc
Những âm thanh kêu bổi hổi trong lòng.

Trả lại cho anh một thời áo trắng
Em đi rồi, mai thành phố cô đơn !...

                          

nhanvan

 


*   Phố thu và áo trắng  ( bài thơ số 8 trang đầu tiên internet ).
      Nếu như bài thơ Thời Áo Trắng là sự hồi tưởng, hoài cảm về kỉ niệm của một thời, nhưng nó chỉ dừng lại ở sự nuối tiếc có phần xa xót... vì tuổi trẻ đã qua đi - Thì Phố Thu Và Áo Trắng ( PTVAT ) cái phần nuối tiếc, xa xót ấy lại bồng sôi lên như xé ruột gan, cào cấu trong tim tác giả.
      Có một buổi nhà thơ đang đi trên phố thì bỗng nhiên anh bắt gặp những tà áo trắng của các nàng thiếu nữ phấp phới bay đi và lướt qua anh. Thế là trái tim nhà thơ xôn xao, mà không phải chỉ xôn xao, tưởng chừng trái tim ấy muốn vỡ tan:
                Tà áo trắng em đi qua phố
                Mùa thu rơi phủ mắt anh,
                Tà áo trắng của người sinh nữ
                Anh nhìn xác phượng khóc rưng rưng.
      Căn cứ vào thời điểm mà tác giả làm bài thơ này, có lẽ đó là những chiếc áo dài trắng của các nữ sinh mặc trong buổi khai trường, đã cuối hè sang đầu của mùa thu. Nhà thơ nhìn hoa phượng đang rơi, đã rơi, nhớ lại những ngày được cùng em đến trường mà khóc: khóc rưng rưng! /-  Ôi mùa thu, cái mùa thu sâu lắng lẫn cả trong màu áo trắng em mà rơi phủ lên trái tim anh, lòng anh thổn thức bồi hồi. Vậy là, tà áo trắng này là tà áo trắng thực và phố này cũng là phố thực - ( Nó khác với thành phố và tà áo trắng ở bài thơ Thời Áo Trắng đã có mang màu sắc của sự tượng trưng ). Sau đó nghe như máu tim của nhà thơ rỏ xuống:
                Chỉ còn lại con tim rớm đỏ
                Áo quệt vào... máu rỏ hai tay...
      Chàng bật kêu lên, mà không... chàng nấc lên:
                Ôi mùa thu, mùa thu êm ả
                Sao lòng anh tơi tả thế này?
      Nếu như trong Thời Áo Trắng - khi:
                Tà áo trắng động vào... khe khẽ nát tim anh!
      Thì ở bài thơ này mức độ xao xiết lên trái tim người thi sĩ sự xa xót đã cao hơn. Anh bàng hoàng nhớ về một thưở cũng đã từng có những ngày tháng yêu thương ngọt ngào bên người trinh nữ... giờ như con dao cứa vào cào nát trái tim anh. Mặc dù vẫn đang trong cái mùa thu êm ả, trong xanh kia! Nhưng khi tà áo trắng quệt vào máu tim anh đã chảy tràn ngập cả mùa thu đó. Thế là tất cả đất trời cùng nuối đau, mùa thu cũng đâu còn được yên lành nữa:
                Áo trắng in ngang trời - sét đánh!
                Lưỡi dao nào cào nát tim thu?
     Đến đây thì hình tượng thơ lại trở thành thơ tượng trưng: tà áo trắng ấy hiện lên mà tưởng như thành sét đánh xuống cuộc đời. Hình ảnh lưỡi dao cào nát cả trái tim mùa thu là một hình ảnh đã được thăng hoa, nó đẩy nỗi thơ lên cao! Cái lưỡi dao của sự mất mát bởi năm tháng cứ tàn úa đi trong cuộc đời, anh không thể trở lại với tình yêu nồng nàn, say đắm một thưở ấy cùng em được nữa. Hình ảnh thơ mang đầy tính thi ca nhưng mà mới dữ dội làm sao? Có một đoạn thơ quyện giữa mùa thu và tà áo trắng như một bức hoạ in trên nền trời, làm cho tình thơ bay lên:
                Tà áo trắng trôi dưới dòng mây bạc
                Lang thang vài cánh bướm bơ vơ...
      Cái hình ảnh tà áo trắng trôi với vài con bướm vàng bay bơ vơ... chính là hồn của nhà thơ cũng đang bơ vơ trong những con bướm ấy! Các thiếu nữ đi qua, những tà áo trắng vô tư nhưng lạnh lùng đi qua không thèm đoái hoài đến sự có mặt của nhà thơ... Thế là trời đất nổi thành sấm sét cùng những lưỡi dao tạo hoá kia, đánh vào cào nát và xé tan trái tim anh! Cái mùa thu êm ả đó đâu còn? Cái tâm trạng đang thanh bình, yên tĩnh của nhà thơ bị đảo lộn, cả đất trời cũng quay cuồng bởi tà áo trắng mềm mại, duyên dáng kia cấu xé làm cho nó nát bươm. Hình ảnh thơ ấy để diễn tả sự xa xót, sự nuối tiếc và cũng chính nó để bộc lộ khát vọng tình yêu vô biên của con người khi bước vào tuổi hoa niên - Tuổi trẻ qua đi, nhưng tâm hồn và trái tim ta thì cứ trẻ mãi, cứ khát vọng mãi trong tình yêu trai gái ấy. Dường như nó còn mãnh liệt hơn! Ôi, lòng ham muốn của con người mới không cùng...
      Trong trái tim anh giây phút bồi hồi tưởng lại những năm tháng đã từng được ân ái bên em, bên các nàng thiếu nữ của thời áo trắng:
                Anh cũng có một thời bên áo trắng
                Cũng bế bồng... và cũng đã ru em...
                Cái thời ấy chìm vào xa vắng,
                Phút gặp lòng đâu hết ngổn ngang.
      Sự ngổn ngang trong lòng nhà thơ đây là sự tiếc nuối: thưở mà anh cũng bồng, cũng bế, cũng ôm ấp những người con gái trong lòng mình. Tình yêu cuồng nhiệt và nóng bỏng - Giờ đã thành những năm tháng lạnh tanh, nhạt nhoà của đời chàng rồi. Cứ nghĩ đến cái thời tấm thân người con gái mềm mại, ấm áp trong vòng tay của chàng... Em chiều theo ý của chàng! Ôi, những khoảnh khắc ấy của đời người bỗng trở thành như kỉ vật thiêng liêng, để theo thời gian mà trôi vào tàn úa, qua đi không còn có thể lấy lại. Đoạn thơ mà tác giả hồi tưởng ấy chính là sự trăn trở - Nó lý giải cảnh ngộ ở trên: vì sao khi gặp những tà áo trắng đi qua lòng anh lại rạo rực, cảm xúc mãnh liệt đến thế!...
 
                              

nhanvan

 


      Phố Thu Và Áo Trắng là một bài thơ do cảm xúc bất chợt xao xiết lên trái tim nhà thơ mà bật ra: " Áo quệt vào máu rỏ hai tay "/- Nó bật ra trong cái hình ảnh tượng trưng ấy nhưng rất tự nhiên mà thành, cho nên ý thơ chứa đầy hồn và tâm khảm của thi sĩ để đẩy tình thơ đi đến tột cùng. Tâm trạng thảng thốt, những giây phút muốn níu kéo - Tức là nó muốn phản ánh sự ham muốn. Mặc dù tuổi tác đã qua đi, nhưng khát vọng của tình ái gái trai không muốn dừng lại, không muốn chấp nhận. Có lẽ, xúc động bởi tác động của những thiếu nữ áo trắng kia chỉ là duyên cớ để khát vọng ham muốn tình yêu giới tính... trong nhà thơ có dịp bùng nổ mà thôi. Tôi vẫn muốn nói đến hai câu thơ:
                Ôi mùa thu, mùa thu êm ả
                Sao lòng anh tơi tả thế này?
     Tác giả kêu lên khi lòng mình tan vỡ, trái tim tan nát... nghĩa là con người vẫn muốn yêu! Vậy thì liệu có đúng là cái mùa thu kia êm ả thật không? Thật ra mùa thu đã không còn êm ả nữa. Nhà thơ phác hoạ lên sự đối nghịch của lòng mình với cảnh thiên nhiên đang thanh bình quanh anh. Như Nguyễn Du đã nói:
               Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?
     Ngay đoạn thơ sau đó ( đoạn thơ thứ ba ) ở trong câu 12, tác giả đã đi vào dùng hình ảnh để triết lý về mùa thu này:
                Lưỡi dao nào cào nát tim thu?
     Ta thấy hình tượng thơ thật khốc liệt. Nó đau đến mức độ như cả một lưỡi dao cào nát trái tim mùa thu? Trong tao đàn cũng hiếm có câu thơ nào dùng hình ảnh hay đến vậy. Tôi xin đọc lại cả đoạn thơ thứ ba ấy:
                Tà áo trắng trôi dưới dòng mây bạc
                Lang thang vài cánh bướm bơ vơ...
                Áo trắng in ngang trời - sét đánh!
                Lưỡi dao nào cào nát tim thu?
     Hình ảnh của mùa thu miêu tả không nhiều, nó chỉ được gợi ra và máu tim nhà thơ rỏ xuống cùng với những tà áo trắng của các nàng thiếu nữ quyện bay trong phố thu - Nhưng mỗi khi xuất hiện, các đoạn thơ đều liên kết với nhau, tôn vinh để đẩy tình thơ đi. Sau đoạn thơ mà tác giả viết về hồi ức, anh cũng đã từng có một thời say đắm cùng yêu với các nàng thiếu nữ... và trong thời ấy:
                 Đã bế bồng... và cũng đã ru em...
     Rồi anh than:
                 Cái thời ấy chìm vào xa vắng 
  Phút gặp lại nên lòng càng trăm mối ngổn ngang, để anh kết lại đoạn thơ cuối cùng:
                Thêm một mùa thu, một mùa thu vỡ
                Câu thơ nấy những bông hoa buồn.
                Thôi, đừng hát để ướt lòng trinh nữ,
                Em đi rồi !...
                                  Anh chết cả mùa đông.
      Mỗi một mùa thu đến, dù trời đất vẫn trong xanh, mùa thu có êm ả bao nhiêu - Thì lại thêm một lần nữa trái tim anh tan nát, bởi áo trắng kia lại càng rời xa anh hơn. Thì tình gái trai có một thưở ấy càng trở thành những hồi ức xót xa cào nát trái tim anh! Nên cái sự đổ vỡ này không phải là của mùa thu đâu, mà là sự đổ vỡ của lòng anh đấy. Vần thơ nẩy trong cảm xúc  lòng nhà thơ trào ra, cũng giống như những bông hoa buồn trong cuộc sống giữa đất trời này mà thôi. Câu thơ kết hạ xuống:
                Em đi rồi !...
                                   Anh chết cả mùa đông.
     Ý muốn nói: Em đi rồi!... Thì cả thời gian sau đó để lại trong anh sự  tiếc nuối và tan vỡ vô bờ bến. Anh đi trong mùa đông cô đơn sẽ hiu hắt vì buồn. Đó là sự thất vọng hoàn toàn trong cuộc đời và trái tim anh - Nhưng ý tưởng tình thơ để nó nói về nỗi khát vọng tình yêu của cuộc sống con người.
     " Thôi đừng hát để ướt lòng trinh nữ " - Nhà thơ chỉ than như thế thôi, bởi anh có hát thế, chứ hát nữa cũng vô vọng mà. Đó là qui luật của sự tàn úa bởi thời gian trong cuộc đời không ai cưỡng nổi. Trong chân trời của thi ca - Nó chứa đựng nỗi niềm cụ thể của nhà thơ. Nhưng dù ở một phương diện nào: hoặc để phản ảnh nỗi sung sướng, những hạnh phúc chan chứa... Hay nói lên sự đau đớn, xa xót bởi tan vỡ - Thì đi đến cực điểm nó đều tạo thành cái hay của tình thơ ấy! Nói là " thôi đừng hát... ", thực ra là nhà thơ muốn hát mãi về em. Câu thơ chỉ mang một ý ẩn dụ gì đó, một cách bộc lộ tình cảm mạnh mẽ của tác giả xúc động hoặc nuối cảm... trong khát vọng của tình yêu trai gái.
     Phố Thu Và Áo Trắng là tiếng lòng thốt ra của nhà thơ giữa một mùa thu êm lành, trong xanh - dậy nên một cảm xúc, mà tần số cảm xúc thơ khá mạnh đủ để làm cho trái tim người rỉ máu!...
 
 
                          PHỐ THU
                        VÀ ÁO TRẮNG

Tà áo trắng em đi qua phố
Mùa thu rơi phủ mắt anh
Tà áo trắng của người sinh nữ
Anh nhìn xác phượng khóc rưng rưng.

Chỉ còn lại con tim rớm đỏ
Áo quệt vào máu rỏ hai tay
Ôi! Mùa thu mùa thu êm ả
Sao lòng anh tơi tả thế này?

Tà áo trắng trôi dưới dòng mây bạc
Lang thang vài cánh bướm bơ vơ
Áo trắng in ngang trời - sét đánh!
Lưỡi dao nào cào nát tim thu?

Anh cũng có một thời bên áo trắng
Cũng bế bồng và cũng đã ru em!...
Cái thời ấy chìm vào xa vắng
Phút gặp lòng đâu hết ngổn ngang.

Thêm một mùa thu một mùa thu vỡ
Câu thơ nẩy những bông hoa buồn
THÔI ĐỪNG HÁT ĐỂ ƯỚT LÒNG TRINH NỮ
EM ĐI RỒI !... 
                         ANH CHẾT CẢ MÙA ĐÔNG. 


 
                                    
  
 

nhanvan

 


    Trong mảng thơ tình Huy Cận, ông cũng có viết một bài thơ về thời áo trắng - Để có thêm cơ sở nhìn nhận độ hay cũng như cái giỏi trong thơ ca của PNT mà tôi đang bàn đến trong bài viết này, xin chép cả bài thơ " áo trắng " của thi nhân Huy Cận ra đây để người viết tiện việc phân tích:
                Áo trắng đơn sơ , mộng trắng trong.
                Hôm xưa em đến, mắt như lòng.
                Nở bừng ánh sáng. Em đi đến.
                Gót ngọc dồn hương, bước toả hồng.
 
                Em đẹp bàn tay ngón ngón thon;
                Em duyên đôi má nắng hoe tròn.
                Em lùa gió biếc vào trong tóc
                Thổi lại phòng anh cả núi non.
 
                Em nói anh nghe tiếng lẫn lời
                Hồn em anh thở ở trong hơi
                Nắng thơ dệt sáng trên tà áo
                Lá nhỏ mừng vui phất cửa ngoài.
 
                Đôi lứa thần tiên suốt một ngày
                Em ban hạnh phúc chứa đầy tay.
                Dịu dàng áo trắng trong như suối
                Toả phất đôi hồn cánh mộng bay./.
     Cứ xem bài thơ thì cũng đoán biết Huy Cận làm bài thơ này, sau khi đã gặp gỡ và hạnh phúc với một người thiếu nữ nào đó:
                Đôi lứa thần tiên suốt một ngày
                Em ban hạnh phúc chứa đầy tay.
     Bài thơ nằm trong tập " lửa thiêng " - Nghĩa là tập thơ đã làm nên gương mặt của thi nhân Huy Cận. Bài thơ này cũng được Hoài Thanh trích in trong cùng số ít bài chọn lựa, để đưa vào tập " Thi nhân Việt Nam 1932-1941 " của ông. Đã sang thế kỉ thứ 21 ngót chục năm rồi, suy cho cùng đó vẫn là tuyển thi nhân Việt Nam đắc địa nhất và cũng là giai đoạn thơ hay nhất tới giờ.
     Bài thơ Áo Trắng ấy được Huy Cận viết vào giai đoạn còn trẻ, nhưng thơ đã vào độ chín và là thời kì sung mãn nhất của cuộc đời thi nhân. Trong mảng thơ tình Huy Cận thì " áo trắng " cũng thuộc trong ít những bài thơ khá nhất - Tôi xin nhấn mạnh lại là: tôi chỉ nói riêng về thơ tình, vì nếu nói cả về thơ ca Huy Cận thì Tràng Giang và ít bài khác nữa còn hay hơn!... Hoài Thanh viết về Huy Cận nhiều, có đoạn ông đã khắc hoạ  thi nhân như sau:
     " Người ta cần phải nương tựa về một cái gì đó cho đỡ lẻ loi: một lòng tin hay, ít nữa, một tình yêu, theo nghĩa thông thường và chân chính của chữ yêu. Huy Cận có lẽ đã thiếu tình yêu mà Thượng đế của người lại chỉ là một cái bóng để gửi ít câu thơ thì được, an ủi thì không - Ta thấy một người hiền lành lắm và non dại lắm, vui hấp tấp, vui cuống quýt, vì trong lúc vui người cũng biết buồn đương chờ mình đâu đó ". Hay là: " Huy Cận đi lượm lặt chút buồn rơi rác để rồi sáng tạo nên những vần thơ ảo não. Người đời sẽ ngạc nhiên vì không ngờ với một ít cát bụi tầm thường thi nhân lại có thể đúc thành bao nhiêu châu ngọc " v.v...
                             ( trích Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh )
     Chỉ cần nghe cách đánh giá của Hoài Thanh như vậy cũng đủ thấy Huy Cận đã là một thi nhân có tài. Xin lại quay trở về với bài thơ " áo trắng " của ông - Toàn bộ bài thơ viết theo kiểu cách viết thơ tả: hình ảnh thơ dùng đã giỏi và khá sinh động nhiều màu sắc, rồi nhà thơ liên kết các hình ảnh đó lại dựa trên cảm xúc của mình để hoàn tứ bài thơ. Bài thơ chứng tỏ của một người làm thơ đã có nghề. Tôi xin nói thí dụ về một khổ thơ để thấy cho rõ hơn:
                Em đẹp bàn tay ngón ngón thon
                Em duyên đôi má nắng hoe tròn
                Em lùa gió biếc vào trong tóc
                Thổi lại phòng anh cả núi non.
     Đầu tiên là tác giả tả bàn tay của ái nữ là một bàn tay đẹp và thon. Sau đó tả đến đôi má có duyên như vệt nắng hồng hoe tròn trên má... rồi đến gió lùa vào trong tóc và kết đoạn - Tất cả của nàng " như cả núi non " ( nghĩa là hình tượng về sự kì vĩ của người đẹp tựa như núi ), thổi đến căn phòng của thi nhân. 
 
                               

nhanvan

 


     Đối với một tầm bậc cố nhân thì chủ yếu ta ca ngợi hoặc là khen những cái hay ( tôi nghĩ thế ), người đời cũng dễ nghe mà mình không mắc vào điều thiếu tín nghĩa. Nhưng đã muốn bàn luận văn chương nhất là khi muốn đưa ra  sự nhận định về một độ hay nào đó giữa bài thơ của người này với  bài thơ của người khác, bản thân anh lại không nêu ra được sự đánh giá tương đối xác đáng ( ít nhất là theo nhận thức của riêng anh ), thì ai người ta cần anh đi luận bàn văn chương để làm gì? và bài viết cũng thật là vô nghĩa. Bài thơ Áo Trắng của Huy Cận có bốn đoạn, từng đoạn đều lần lượt tìm ý tả như đoạn thơ đã trích dẫn trên: thứ nhất những hình ảnh mà thi nhân miêu tả gần như quá nắn nót rồi liên kết lại, cảm xúc chảy ra chưa phải là tuôn trào của dòng mạch... bởi thế bài thơ thiếu đi những câu thơ thần xuất và có vẻ chưa được thật sự có cái " nhiên nhi nhiên " đối với một bài thơ hay cần thiết của thi ca. Ý tứ  toàn bài toát ra cũng chưa lột nổi tâm trạng cũng như tình cảm say đắm đang dồn ứ  trong thi nhân - Nghĩa là bài thơ chưa có được sự viên mãn. Sự sắp đặt ý tứ, hình ảnh bài thơ của thi nhân cũng tỏ ra quá tỉnh táo... vẫn là một bài thơ của tri thức làm ra chứ cảm xúc chưa hẳn bắn ra do thần xuất  từ hồn. Thi nhân cố công tìm nhiều hình ảnh đẹp để miêu tả, có vẻ hơi nhiều lời mà chưa được sung mãn lắm !... Thí dụ như ở đoạn thơ tôi đã trích dẫn trên: Dùng hình ảnh " núi non... " ở đây để nói về cả cái đẹp, sự kì vĩ của nàng tựa như núi... thổi đến căn phòng của thi nhân, thì sự gợi mở về thẩm mĩ cho cái đẹp ấy - Hình ảnh thơ chưa " đắt ", chỉ là sự ghép vần và ý cho hợp. Nhà thơ cố tạo dựng một hình ảnh nào đó để ta hiểu. Tuy ta vẫn có thể hiểu nhưng thơ còn gượng gạo, chưa thực sự làm cho ta thú, sướng được trong thơ. Áo trắng của ông chưa phải là một bài thơ hay và sự truyền cảm của nó với các thế hệ sau này, kể cả đối với lớp trẻ sinh viên cũng còn hạn chế.
     Tôi quay trở lại để bình luận tiếp về hai bài thơ áo trằng của PNT như đã phân tích trên - Thơ PNT bay toả, cũng lan rộng ra nhiều khía cạnh theo cảm xúc nhưng vẫn không tản mạn. Nhiều hình tượng sử dụng trong thi ca thần xuất tự nhiên chứ không rơi vào cảnh nắn nót. Thí dụ như ở trong bài Thời Áo Trắng:
                Trả lại cho anh một thời áo trắng
                Em đi rồi - Mai thành phố cô đơn!
     Hay là:
                Mắt em cười mùa thu xanh lên.
                Tà áo trắng động vào... khe khẽ nát tim anh!...
     Nghĩa là hình tượng thơ nó có khả năng tiêm trích vào trái tim người nghe, bao bọc trong đó một cảm xúc rất thi vị mà cồn cào máu thịt. Hay ở bài Phố Thu Và Áo Trắng:
                Áo trắng in ngang trời - sét đánh!
                Lưỡi dao nào cào nát tim thu?
     Rồi:
                Anh cũng có một thời bên áo trắng
                Cũng bế bồng... và cũng đã ru em...
     Ta thấy áo trắng như ngã và cảm xúc trong lòng nhà thơ vậy. Thơ tràn ra như thế nhưng vẫn cô lại xúc tích, thơ không thừa và cũng không rơi vào tả vụn vặt dài dòng. Khi kết thơ thì tác giả đi hết gam để đẩy thơ đến tận cùng, biểu cảm thơ một cách cũng rất hồn nhiên. Như là:
                Thêm một mùa thu, một mùa thu vỡ
                Câu thơ nẩy những bông hoa buồn
                Thôi đừng hát để ướt lòng trinh nữ
                Em đi rồi - Anh chết cả mùa đông...
     Nếu nói về tay nghề thì tay nghề làm thơ của PNT cũng rất cao. Nhà thơ như bóc cả trái tim mình ra, trong tâm hồn thì xao động với tần số mãnh liệt. Nói một cách cho hoa mĩ, thơ của anh tràn ra như suối ào và máu chảy mà vẫn không thiếu phần khúc triết... để bật lên toàn bộ tình cảm trái tim thơ. Công bằng mà so sánh thì bài thơ Áo Trắng của Huy Cận đều chưa hay bằng và cũng không thần thơ bằng hai bài Thơ Áo Trắng của PNT - Tôi nghĩ: Điều đó có lẽ nó cũng thể hiện cả tầm vóc và khả năng cao thấp của mỗi nhà thơ đến đâu?
 
 
                   

nhanvan

 


   *   Mái tóc con gái ( bài thơ số 11 trang đầu tiên internet ). 
      Về  phần thơ áo trắng tôi xin bình thêm một bài này nữa, bài thơ cũng rất thú. Không biết vì một lý do nào đó, người yêu của nhà thơ đã bỏ anh để đi lấy chồng? Nhưng cứ xem bài thơ thì thấy rằng: lòng anh tiếc nuối, giọng thơ vẫn ân ái và thân thiết lắm! Đây là một thiếu nữ phố, mái tóc của nàng xoã ra như mây bay:
                Mái tóc phố màu mây
                Xoã ngang đời con gái,
                Em đi lấy chồng rồi! 
                Lòng anh buồn biết mấy.
      Nhà thơ đã sử dụng hình ảnh mái tóc ấy để mở đầu cho tình thơ. Nếu như hình ảnh những người con gái đặc trưng trong thơ tình Nguyễn Bính - Là những cô gái làng, gái quê của một thưở xưa:
                Khăn nhung quần lĩnh rộn ràng
                Áo cài khuy bấm em làm khổ tôi.
      Thì hầu như thơ tình của PNT đều nói về các cô gái phố, các thiếu nữ của đô thị ngày nay. Ngay như trong bài thơ ( vào những năm sau này ) khi anh viết về người người vợ trẻ của mình cũng thế:
                Trong một phố nghèo có người vợ trẻ
                Vẫn đón con đi, về... như thường lệ,
                Vóc em thanh cũng thể mùa xuân
                Đôi mắt em: đôi mắt ấy màu đen.
                                   ( Tiếng hát đời thường )
      Trở lại với bài thơ Mái Tóc Con Gái (MTCG) - Cái hình tượng mái tóc phố màu mây gợi cho ta hình dung về một mái tóc xoã ngang vai ở các thiếu nữ. Nhưng đây tác giả viết " xoã ngang đời con gái ", hình tượng thơ lại mang ý nghĩa bao trùm. Nó nói về cả một thời, câu thơ nghe giản dị và gần gũi. Thế là em đi lấy chồng rồi!... lòng anh buồn biết bao. Chỉ có việc người yêu đi lấy chồng mà nhà thơ lại hỏi cả hàng phố:
                Hàng phố người có thấy
                Những vòm cây đứng thầm
                Chiều hoàng hôn cũng vậy
                Gió như là để tang.
      Hàng cây đứng thầm là bởi do tâm trạng nhà thơ cảm thấy như thế đấy chứ? Nhà thơ cho rằng những vòm cây lặng lẽ kia ( có thể vì không có gió ), nhưng anh lại nghĩ: Nó thầm lặng vì nó nhớ người yêu của anh! Còn cái chiều hoàng hôn... dù là hoàng hôn đỏ hay hoàng hôn tím, là trời đất vần vũ tạo ra, nhưng anh vẫn cho bóng hoàng hôn đó đang nhớ ngưởì yêu của anh nên " gió như là để tang "! Cơn gió này chắc không mạnh và cũng không hẳn đã yếu, rũ như lá cờ tang vậy... Ôi!  Ông nhà thơ này tiễn người yêu đi lấy chồng thật là sầu hết chỗ nói, gió cũng như lá cờ rũ xuống để tiễn một vong linh nào đó? Dĩ nhiên vong linh đây chính là vong linh của nhà thơ, vì người yêu đi lấy chồng thì nàng bước vào một cuộc sống mới sung sướng và hạnh phúc mà - Tôi nghĩ vậy bởi thơ đâu có nói nàng đã gặp phải cảnh oan trái và sẽ khổ? Lời thơ tuy có phần uỷ mị, nhưng hình ảnh lại tạo nên một sự chí lí, sâu sắc nhất định để lưu lại trong lòng người đọc. Thông qua cảnh ấy để ta thấy tâm trạng nhà thơ đã tưởng nhớ về người yêu đến mức nào! Không phải chỉ mình nhà thơ buồn đâu, mà cả thiên nhiên đất trời cũng buồn khi người yêu của chàng bước sang ngang...  Cảm xúc thơ trào ra, giọng thơ cũng thủ thỉ ngọt ngào dễ đọc nên có sức truyền cảm. Rồi sau đó vẫn là những tâm tình anh giãi bày:
                Đây - Bông hoa yêu thương!
                Ta ủ vào nỗi nhớ...
                Em đã không còn nữa
                Chỉ có sao trên trời.  
      Người yêu không còn ở lại, chỉ có những ánh sao đêm khuya khoắt là cùng thao thức với nỗi lòng cô đơn, trống vắng của anh thôi. Tấm hình em như một bông hoa thơm để tháng năm anh ủ vào trong nỗi nhớ thương da diết, khôn nguôi. Bông hoa ấy anh ép vào tận trái tim anh. Bóng nhà thơ lẻ loi dưới một bầu trời sao mênh mông, cô quạnh. Mà cũng chỉ có những ngôi sao thăm thẳm kia là chia xẻ và thấu hiểu lòng anh. " Em đã không còn nữa " - Thực ra em của chàng vẫn sống, thậm chí là đang hạnh phúc bên người tình mới... Ý  không còn ở đây tức là, em không còn cho chàng nữa mà em đã trao cho người khác rồi. Đêm đêm nhà thơ chỉ biết than thở với những ngôi sao trên trời xa. Câu thơ " chỉ có sao trên trời " là như vậy. Để đến đoạn thơ sau anh lại nói về trăng, với trăng:
                Vầng trăng khuyết, em ơi!
                Giống đời anh cô độc,
                Sáng ngày treo tưởng chết
                Hắt hiu và nhỏ nhoi.
      Ta thường thấy cái bóng trăng cuối tháng khi vẫn còn mọc ở trên trời vào lúc mờ sáng: nhưng ánh sáng ấy thật nhợt nhạt như một kẻ chết trôi. Nó hắt hiu, trắng dại và nhỏ nhoi của một mảnh trăng khuyết như không còn sức sống nữa. Nhà thơ lấy hình tượng đó để ví với mình khi em đã đi lấy chồng! Một sự cô độc làm ta gai lạnh cả sống lưng mà chán ngán vô phương. Thơ mang tính cách điệu, hình tượng thơ đã được đẩy cao lên để đưa nỗi thơ đi xa. Đây là một đoạn thơ lấy cảnh vật thiên nhiên mà nhân cách hoá khá chí lý, thơ càng sâu mà lại giàu chất liệu hình ảnh thi ca. Hình tượng thơ mang tính điển hình - Nên nhiều người cũng nói: Thơ PNT có nhiều bài còn mang theo cả tính kịch!... mặc dù nó cứ tuồn tuột theo cảm xúc của anh mà trào ra như vậy.
 
                                     

  
             
           

nhanvan

 


      Vậy là: để nói về cái việc mình thương nhớ và tiếc nuối khi người yêu đi lấy chồng - Bắt đầu nhà thơ bằng sự tả mái tóc phố màu mây của người con gái ấy, rồi dẫn thơ đi mọi ngả, mọi góc cạnh. Với cách cảm xúc và dùng giọng thơ như thế tác giả đã biến thành một bài thơ con gái, thật ý nhị mà chan chứa lòng yêu. Đọc cả bài thơ người ta sẽ bảo rằng: cái ông nhà thơ này nói gì mà quá vậy! Nhưng rồi họ vẫn nhớ và vẫn thích. Nó cũng xa xót nhưng lại mang cách giãi bầy hồn nhiên của một mối tình trong trắng, ban mai khi đã qua mất rồi. Dễ trở thành bài thơ gối đầu tay của các nàng thiếu nữ lắm! Chủ yếu ở trong bài này ta thấy nhà thơ dùng hình tượng thiên nhiên bàu trời, gió, trăng, sao... để thông qua đó gửi gắm tình cảm trái tim, tâm hồn mình. Tình thơ vừa thấm tháp yêu thương, vừa cô đơn làm thành nhân bản của bài thơ. Ta bàn về đoạn thơ kết:
                Em đi lấy chồng rồi!
                Màu hoa xưa trinh trắng
                Tháng năm cùng mưa nắng
                Tóc hoá thành mây bay...
      Ta thấy hình tượng về mái tóc mà tác giả sử dụng ban đầu: Mái tóc phố màu mây.../ -  Lúc này được trở lại để kết thơ:
                Tóc hoá thành mây bay...
      Cái hình ảnh mái tóc giống như một làn mây bay đi đã khép tình thơ, nhưng lại chỉ ra một sự mênh mang của đất trời... và từ đây chỉ còn mình anh với một tâm hồn cô độc, thao thức ngày đêm. Ôi! Mối tình ấy mãi mãi càng xa, nhưng lòng anh thì lúc nào cũng đầy vơi thương nhớ. Đoạn thơ vừa khắc hoạ lại hình ảnh người yêu trong kí ức mà nhà thơ đã ví em như là  "  màu hoa xưa trinh trắng " , vừa nói về thời gian sẽ qua, tất cả sẽ tàn phai theo những " tháng năm cùng mưa nắng ". Nỗi thơ tri kỷ chảy ra từ trong cõi lòng nên cảnh vật kia, trời đất trăng sao kia đều có hồn. Đây là một bài thơ năm chữ, có năm đoạn dài hai mươi câu. Tuy thơ chảy tuồn tuột ra song ta thấy chẳng câu nào đến nỗi phải thừa, các hình ảnh đến cấu tứ bài thơ cũng hợp lý... và đọc xong thấy tình thơ viên mãn. Bài thơ có vẻ mang tính uỷ mị, thậm chí là yếu đuối của một người con trai... nhưng có lẽ đây cũng là chủ tâm của tác giả - Bởi vì anh quan niệm: thà thơ còn cho người ta nhớ, còn lại được với đời mới là sự vô giá, chứ một bài thơ làm ra mai sau đời không thèm đếm xỉa đến dù ý tưởng có cao xa mấy? Mới thật là chát chua cho thân phận một người thi sĩ. Huống chi anh lại  muốn : tình thơ này còn để cho các nữ sinh chép vào trong trang sổ tay của tình yêu! Còn các bậc hoa niên: Âu, ai chẳng có những mất mát về tình cảm, tình yêu thời trai trẻ, nhất là của những mối tình đầu! Đọc tình thơ như cũng thay lòng họ giãi bầy tâm tư , tri kỷ với một người con gái nào đó xa xưa đã qua đi, đã lẫn vào trong cát bụi cuộc đời. Đấy, mạch thơ cứ tuần tự như thế mà thấm tháp làm xao động trái tim ta.
      Mái Tóc Con Gái là một bài thơ tình rất đáng yêu!...
 
 
 
                     MÁI TÓC
                CON GÁI


Mái tóc phố màu mây
Xõa ngang đời con gái
Em đi lấy chồng rồi
Lòng anh buồn biết mấy.

Hàng phố người có thấy
Những vòm cây đứng thầm
Chiều hoàng hôn cũng vậy
Gió như là để tang.

Đây bông hoa yêu thương
Ta ủ vào nỗi nhớ
Em đã không còn nữa
Chỉ có sao trên trời.

Vầng trăng khuyết, em ơi!
Giống đời anh cô độc
Sáng ngày treo tưởng chết
Hắt hiu và nhỏ nhoi.

Em đi lấy chồng rồi!
Màu hoa xưa trinh trắng
Tháng năm cùng mưa nắng
 TÓC HÓA THÀNH MÂY BAY... 

           
                

 

nhanvan

 


3/-   Những bài thơ tình hay vào hàng kiệt tác
 
   a-  Nhìn nhận đôi nét cách đánh giá thơ hay
     trong" Thi nhân Việt Nam " của Hoài Thanh: 
   Trước khi đưa ra bình luận về một số bài thơ tình hay thuộc " hàng đỉnh " được rút ra từ trong Tuyển Thơ Đại Bàng của PNT - Tôi xin nêu lên vài dẫn chứng của Hoài Thanh có tính khái quát cơ bản: Cách xác định thơ hay vào hàng kiệt tác như thế nào?
      Khi xác định tầm vóc của một số tình thơ có chân giá trị là những bài thơ hay thực sự của thi đàn, hoặc là kiệt tác được tuyển chọn vào trong " Thi nhân Việt Nam "... ta thấy Hoài Thanh đã sử dụng từ một cách rất chọn lọc. Tôi xin nêu ra vài thí dụ - Về thơ say của Vũ Hoàng Chương ông viết rằng:
     " Vũ Hoàng Chương có cái dụng ý muốn say để làm thơ. Cái dụng ý ấy không khỏi có hại. Nhưng một lần kia, bước chân vào tiệm nhảy, người bỏ quên dụng ý làm thơ ngoài cửa, và lần ấy người đã làm một bài thơ tuyệt hay ".
      Tình thơ tuyệt hay đó chính là bài " say đi em "!... Rồi ông viết: " Tôi yêu những vần thơ chếnh choáng, lảo đảo mà nhịp nhàng theo điệu kèn khiêu vũ:
                Âm ba gờn gợn nhỏ,
                Ánh sáng phai phai dần...
          Bốn tường gương điên đảo bóng giai nhân.
                Lui đôi vai, tiến đôi chân.
                Riết đôi tay, ngả đôi thân.
          Sàn gỗ trơn chập chờn như biển gió...
         .....................
                                                Quả là những vần thơ say ".
      Đã đành. Nhưng cái tuyệt hay mà Hoài Thanh xác định ở đây không chỉ ở trong giọng thơ, trong cung bậc thần tứ của nhịp thơ... mà nó còn được gắn cả trong ý tứ, nỗi tình đời của kẻ say vùi vào trong điệu nhảy, với cách tả ngả nghiêng, chếnh choáng, tài hoa tuyệt vời của thi nhân. Chỉ có thể nói: bài thơ tả về kẻ say cả hồn và thể xác. Qua đó để nói lên cái tâm trạng chán đời, muốn mượn rượu, mượn say mà quên hết:
                Say đi em! Say đi em!
                Say cho lơi lả ánh đèn
          Cho cung bực ngả nghiêng, điên rồ xác thịt,
          Rượu, rượu nữa, và quên, quên hết!
     Nhưng có thể nói: thi nhân chỉ mượn say để hoạ thơ, mượn say để thảo thơ. Có thể người viết trong lúc say, khi tỉnh lại thực sự người mới làm... nên lời thơ, ý thơ thì vẫn tỉnh táo lắm. Thí dụ, khi mượn say để quên đời - Đoạn trên, chưa say thì còn uống. Người viết:
          Cổ chưa khô, đầu chưa nặng, mắt chưa hoa,
          Tay mềm mại, bước còn chưa chếnh choáng.
          Chưa cuối xứ mê ly, chưa cùng trời phóng đãng.
          Còn chưa say, hồn khát vẫn thèm men.
     Nhưng khi đã say rồi mà vẫn không quên được sự đời, không vơi được nỗi buồn, người viết:
                Say không còn biết chi đời.
                Nhưng em ơi,
                Đất trời nghiêng ngửa
          Mà trước mắt thành Sầu chưa sụp đổ.
                Đất trời nghiêng ngửa,
          Thành Sầu không sụp đổ,em ơi!
     Rõ ràng là càng say thì người làm thơ càng tỉnh táo. Men rượu chỉ giúp cho người lấy cái thần xuất, và ngôn ngữ trong thơ được thăng hoa mà thôi. Người vẫn chỉ đạo con chữ, ý tứ thơ, giữa cảnh tả say để nói về cái hư ảnh buồn chán trong cuộc sống của người. Chính vì thế mà Hoài Thanh khen: bài thơ " tuyệt hay! ".
 
                                

nhanvan

 


      Ở trong bài thơ "Ông đồ" của Vũ Đình Liên (VĐL), cũng là một bài thơ hay - Nhưng Hoài Thanh (HT) lại đánh giá độ hay theo một cung bậc khác. Ông đã viết về VĐL rằng: " Hai nguồn thi cảm chính của người là lòng thương người và tình hoài cổ. Người thương những kẻ thân tàn ma dại, người nhớ những cảnh cũ người xưa. Có một lần hai nguồn cảm hứng ấy đã gặp nhau và để lại cho chúng ta một bài thơ kiệt tác: Ông đồ. ( tôi nhấn mạnh về hai chữ: kiệt tác ).
      Vậy tại sao HT lại nhận định về tầm vóc bài thơ Ông Đồ là một kiệt tác? Nếu xét về cái hay trong thi ca, tuy Ông Đồ có hay... như HT cũng đã bình đôi nét: " Ít khi có một bài thơ bình dị mà cảm động như vậy ". Giọng thơ nhẹ nhàng mà dễ cảm, tứ thơ cũng khúc triết. Diễn tả sự thăng trầm còn mất, hưng vong theo cung bậc thời gian về mỗi độ xuân sang một cách hợp lý. Giữa quá khứ và hiện tại, nghĩa xưa và tình nay... để làm bật lên được thân phận của một ông đồ theo thời thế. Nhưng sự quí giá của tình thơ để tạo thành được gọi là một kiệt tác:  Chính lại là giá trị mang tính nhân văn hiện thực xã hội, cùng ý nghĩa lịch sử của tình thơ... để nó trở thành một di sản quí giá trên thi ca, như HT đã nói: " Ông đồ chính là cái di tích tiều tuỵ đáng thương của một thời tàn. Tôi tưởng như đọc lời sám hối... đối với lớp người đương đi về cõi chết... Cái cảnh thương tâm của nền học nho lúc mạt vận - Bài thơ của Người có thể xem là một việc nghĩa cử ".
      Có thể coi những ý nghĩa đó là những giá trị hết sức sâu sắc, ghi lại dấu tích của một thời đại đã qua đi - Mà thi nhân Vũ Đình Liên đã gói lại trong hai câu thơ kết bất hủ của bài thơ Ông Đồ trác tuyệt ấy, rằng:
                Những người muôn năm cũ
                Hồn ở đâu bây giờ?
      Như lời bình xét của HT: Những người muôn năm cũ ấy, những người thuộc lớp nhà nho còn sót lại ấy... đã thành những kẻ hủ lậu, thậm chí còn bị nhiều kẻ trong lớp thanh niên bấy giờ mạt sát mỉa mai. Họ bơ vơ và cô đơn giữa cuộc đời. Những người ấy hẳn là những người đáng thương nhất trong thiên hạ... Cho nên bài thơ đã trở thành " kiệt tác "!
      Tôi xin nói sang một bài thơ khác mà HT cũng đánh giá trong Thi nhân Việt Nam là một kiệt tác? Đó là bài " Gửi Trương Tửu " của thi nhân Nguyễn Vỹ - HT đã viết rằng: " Gửi Trương Tửu mới thực là kiệt tác của Nguyễn Vỹ. Trong lúc say, Nguyễn Vỹ đã quên được cái tật cố hữu của người, cái tật loè đời... Người dùng một lối thơ rất bình dị, rất xưa, lối thất ngôn tràng thiên liên vận và liên châu. Lời thơ thống thiết, uất ức, đủ dãi nỗi bi phẫn cho cả một hạng người... một hạng người đã đau khổ nhiều lắm, hạng sống bằng nghề văn... Những ai cùng một cảnh huống xem thơ tưởng có thể khóc lên được. " - ( trích Thi nhân VN của Hoài Thanh ).
      Trong bài thơ " Gửi Trương Tửu " có những câu:
                Thời thế bây giờ vẫn thấy khó,
                Nhà văn An Nam khổ như chó!
                Mỗi lần cầm bút nói văn chương,
                Nhìn đàn chó đói gặm trơ xương.
 
                               

nhanvan

 


      Nhưng cứ theo như cách nói của Hoài Thanh, thì đây mới chỉ là một kiệt tác so với những bài thơ khác của Nguyễn Vỹ mà thôi!... Tuy nhiên, nó cũng nói lên phần nào đó cái hay của một áng thi ca trong tao đàn - Song chủ yếu vẫn chỉ là ám chỉ đối với thơ của chính tác giả đã có. Còn quay trở lại với bài thơ "Ông đồ" của Vũ Đình Liên, thì Hoài Thanh lại khẳng định đó là một kiệt tác  của thi đàn! Rõ ràng, tuy cũng là sử dụng về hai từ "kiệt tác"  nhưng đương nhiên, ông vẫn xác định chân giá trị thi ca trong nền văn học đối với bài thơ Ông Đồ... hẳn có tầm vóc nhỉnh cao hơn.
      Trở lại để nói tiếp về " Gửi Trương Tửu " của Nguyễn Vỹ - Sau đó HT còn dẫn giải về một giai thoại đã xẩy ra lúc đó, ông viết:
      " Nguyễn Vỹ đã làm bài thơ này trong một lúc vô cùng buồn giận vì cái nghiệp văn chương. Những ai cùng một cảnh huống xem thơ tưởng có thể khóc lên được... và ngơ ngác thấy chúng ta xếp hàng cùng với... chó...
      Cái lối xếp hàng kỳ quái ấy đã làm phật ý Tản Đà. Một hôm say rượu , Tản Đà trách Nguyễn Vỹ: " Sao anh lại ví nhà văn chúng mình với chó? Anh không sợ xấu hổ à? ". Nguyễn Vỹ đáp lại, cũng trong lúc say: " Tôi có ví như thế thì chó xấu hổ, chứ chúng ta xấu hổ nỗi gì? ".
                                             ( vẫn trích Thi nhân VN của Hoài Thanh )
      Tôi dẫn giải như thế để thấy: khi đánh giá về chân dung, tầm vóc của một tác phẩm thi ca, HT đã sử dụng một cách nói hay một cung bực hết sức kín kẽ... trong một chừng mực nhưng cũng rất chặt chẽ, để ta có cơ sở nhìn nhận được thấu đáo về tình thơ đó. Việc định giá thi ca hay ở mức nào? hoặc là thật sự đã hay chưa? Quả thật là rất khó! Đòi hỏi phải có tầm hiểu biết về thi ca thật là siêu trác mới làm nổi điều đó.
      Tôi lại xin dẫn chứng thêm một bài thơ nữa vẫn ở trong Thi nhân VN , cũng đã được đánh giá là một kiệt tác thi ca! Bài " Hai sắc hoa ti gôn " của T.T.KH. Hoài Thanh viết:
      " Khi bài thơ đăng rồi , xóm nhà văn bỗng xôn xao... Và người ta đã phê bình rất náo nhiệt. Có kẻ không ngần ngại cho bài ấy là một áng thơ kiệt tác. Nói thế đã đành là quá lời, nhưng trong bài ấy cũng có những câu thơ xứng với vẻ lâm ly của câu chuyện ".
      Ở đây ông chỉ dẫn ra lời của người trong làng văn đã nhận định : " Có kẻ... cho bài ấy là một áng thơ kiệt tác! ", chứ không phải là ông?... Nhưng đồng thời về một khía cạnh nào đó ông cũng thừa nhận là bài thơ cũng có cái hay thật - Ta thấy cách nói của HT thật tinh tế, khi trong ông chưa hoàn toàn thừa nhận cái hay đến mức độ vậy, nhưng ông cũng không vội phủ nhận?... Có lẽ ý ông cũng muốn để sau này thời gian và các thời đại thi ca sẽ đánh giá tiếp tục về nó. Bài thơ đó có những câu rất hay như:
                Ở lại vườn Thanh có một mình,
                Tôi yêu gió lạnh lúc tàn canh,
                Yêu trăng lạnh lẽo rơi trên áo,
                Yêu bóng chim xa, nắng lướt mành.
      Hay là:
                Cho tôi ép nốt dòng dư lệ
                Nhỏ xuống thành thơ, khóc chút duyên!
      V.v...  Trên đây, tôi nêu lên vài dẫn chứng về việc nhận định độ thơ hay trong Thi Nhân VN của Hoài Thanh - Giờ tôi xin đưa ra vài suy xét riêng mình về những áng thơ hay tầm bậc trong Tuyển thơ Đại Bàng.
 
b- Những bài thơ tình hay vào hàng kiệt tác của PNT:
 
                                          

nhanvan

 


       Không biết anh Nhân Văn sẽ bình bài thơ nào thuộc loại hay vào hàng kiệt
tác nữa?... Nhưng có một bài thơ mà tôi rất thích, phải nói là thích lắm! Dĩ nhiên
cũng phải là hay rồi... liệu có được anh Nhân Văn chọn vào trong phần này không? Bởi vì bài đó anh đã bình ở phần " tình mộng và vô vi "rồi mà...
    Tôi nhớ là : thời gian trước đây, khi nhà thơ PNT có cho truyền bá một tập bình luận với tên đề " Hành khúc chân dung thi hào " , cũng có cho in giới thiệu bài thơ này ! Và khi bài thơ ra đời rất nhiều anh em trong giới báo chí cùng 
làng văn chương tán thưởng - Bản thân tôi đã chép lại và thỉnh thoảng ngâm nga  vẫn thấy sướng! Dĩ nhiên là trong Tuyển thơ của tác giả có nhiều bài hay khác nhau, nhưng bài này có một hương vị tình gì đó rất quyến rũ... tôi không biết nên dùng từ gì hơn nữa. Đó là bài " Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ ". Bài thơ đáng yêu vô cùng, tôi đọc lại để mọi người cùng nghe:
                 
                  Anh vọng nghe tiếng hát bỗng bàng hoàng
               Đôi mắt mùa thu ru êm ả
               Ôi, hồ xưa! Những đêm trăng lộng gió
               Những đêm không chiếu không màn.

               Tiếng hát ấy vẳng xa đã vào bụi cát
               Em mãi còn kỉ niệm trong anh
               Như hạnh phúc đời anh: Cái thực là hư cả,
               Cái đã hư xưa mới chính thực là mình.

               Cuộc đời như bóng mây qua vũ trụ
               Chiếu ở rất xa,
                            Qua hồn ta, 
                                      Trong mộng ủ. 
               Ôi, hư vô... Sao quặn xiết lòng ta,
               Hỡi đêm tàn!
               Có nghe tiếng em vẫn hát tận hồ xa... 

         Cái tiếng hát của người con gái lúc yêu trong những đêm không chiếu,
 không màn ấy... mới êm ái, dễ chịu làm sao!... 
     Cứ mỗi lần nhớ lại vẫn thấy lòng xao xuyến mãi. Tôi thích bài thơ nên nói
mấy lời như vậy, không biết có đúng ý của  anh Nhân Văn không?
        Có gì anh bỏ qua vậy nha...         

Hồn ma lạnh lẽo

 


       Ghosttt_01 thân mến,
      Thực tình mình cũng yêu bài thơ " Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ " (AVNTEHBH) ấy! Công nhận với bạn: Đó là một tình thơ đẹp và khá hay. Mới lại, mình đã bình và cũng ca ngợi ngay ở  trang đầu tiên trong mục này rồi còn gì?... Nhưng việc xét về tầm bậc, đẳng cấp của một bài thơ trong thi đàn, nó còn phải căn cứ vào nhiều yếu tố lắm! Thuộc vào khả năng cụ thể trong cảm nhận của người bình ( dĩ nhiên cũng nên chiêm nghiệm thêm sự đánh giá chung của đời ), khó có thể diễn giải ra như một công thức được. Không ai, dù là bậc siêu thiên tài chăng nữa... có thể nói mạnh rằng: Tôi có thể hiểu hết, có thể cảm nhận chuẩn xác đối với tất cả các bài thơ, nhất lại là thơ tự do, thơ hiện đại? Chỉ có thời gian và nhân gian - Đời... cuối cùng mới là người phán quyết xác đáng nhất, bạn ạ!
      Ta có một chút hiểu biết nhất định thì ta cứ bình cho đời thôi - Cũng không hẳn tôi nói tất cả đều đã đúng? Song trộm nghĩ: Chắc cũng có một phần nhất định nào đó có thể xác đáng được, cứ để thời gian và đời kiểm nghiệm. Với bài thơ (AVNTEHBH) ấy, theo mình: cũng đã là một bài thơ vào loại hay và đáng yêu!... Nhưng vẫn chưa thể cho vào thuộc loại những bài thơ hay vào hàng kiệt tác được? Nếu Ghosttt_01 thấy hay hơn thì bạn cứ tham gia bình luận nhé! Diễn đàn tự do mà, mình sẽ học hỏi thêm bạn và mọi người.
      Nhận thức về thơ hay quả thật là khó lắm? Thí dụ như cùng với hai bài thơ " Bẽn lẽn " và " Đây thôn Vĩ Dạ " của Hàn Mặc Tử?... Trong làng văn chương - Người thì cho rằng: Bẽn Lẽn hay hơn Đây Thôn Vĩ Dạ, nhưng một số khác lại nói: Đây Thôn Vĩ Dạ hay hơn! Cũng thật khó so sánh, vì cả hai bài thơ đều thuộc đỉnh thơ cao nhất của Hàn Mặc Tử... Bài thơ nào cao hơn? 
Còn riêng mình thì mình cho rằng: Hai bài thơ đó đều là hai bài thơ tuyệt hay, nhưng mỗi bài lại nằm trên một đỉnh thi sơn khác nhau... với phong thi hoàn toàn khác hẳn nhau! Không thể đánh giá bài này hay hơn bài kia được. Bài Đây Thôn Vĩ Dạ thì rất đời nên được nhiều người bình. Còn Bẽn Lẽn: lại thuộc đỉnh thi sơn huyền diệu nhưng mộng du, trong một thế giới mang tính vũ trụ nhiều. Thần xuất đến huyền ảo... bài thơ cũng khó bình hơn Đây Thôn Vĩ Dạ! Nó hay vì còn có những câu thơ vàng, thơ ngọc... được chứa trong đó, như:
                Trăng nằm sóng xoãi trên cành liễu
                Đợi gió đông về để lả lơi.
      Hay là:
                Ô kìa! Bóng nguyệt trần truồng tắm
                Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe.
      v.v... Chính nhờ những câu thơ kiệt xuất ấy, đã đưa tầm vóc, đẳng cấp  bài thơ vào hàng đỉnh cao của thi ca!...

nhanvan

Thơ Hàn Mặc Tử thì hay thật , nhưng vừa khó hiểu vừa trần tục quá.
Nhất là bài Bẽn Lẽn. Tôi không hề thích bài ấy
 
Bây giờ con người cần những bài thơ thật hơn , và tinh tế hơn , khai phá sâu vào hồn người và đời sống hơn , nếu chỉ quẩn quanh với trăng gió lả lơi thì cũng chỉ ngã " sóng xoãi " như thế thôi.
 
Tôi nói vậy mong anh Nhân Văn và mọi người đừng giận. Đây chỉ là ý kiến chủ quan của riêng tôi. Hi vọng sẽ được mọi người thấu hiểu

Đứng trong mưa ,em ơi ...hãy quay lại nhìn nhau
một chút thôi ,bằng đôi mắt ngọt
Để tiếng yêu từng giọt...từng giọt
luồn trong tóc em và ướt cánh tay anh

 
         MỜI CÁC DOANH NHÂN & ĐẠI GIA HỢP TÁC:

 
                                      PHẠM NGỌC THÁI
         Là thi nhân vĩ đại của thi ca hiện đại VN
        Tên tuổi & Tác phẩm sẽ lưu lại muôn đời.
   Mời đọc tiểu luận về Thiên tài PNT đã được gửi lên cả Quốc hội & Chính phủ - link:
       https://tranmygiong.blogs...9sTT7uNKNgez-o0xYxh5Bs
     Ngoài sự nghiệp thi ca, tác giả còn sáng tác:
-   5 vở kịch nói sân khấu ( 2 dài – 3 ngắn ), đều đủ tầm công diễn trên các đoàn kịch Quốc gia.
-   2 cuốn tiểu thuyết: Đặc biệt là Bộ tiểu thuyết “Chiến tranh và tình yêu” (hai tập) đồ sộ và điển hình về thời kỳ chiến tranh đánh Mỹ của dân tộc – Có khả năng sống muôn thu, và sẽ truyền bá rộng ra ngoài thế giới.
               MỜI HỢP TÁC:
1.  Chung tên tác giả Xuất bản cả TUYỂN KỊCH NÓI – 5 kịch bản – Tên tuổi sẽ cùng lưu trên tác phẩm kịch đến muôn đời - Còn công diễn, chỉ cần đầu tư một chút cho Nhà hát kịch dàn dựng, họ sẽ công diễn khắp nước.
2. Tiểu thuyết đã xuất bản lần đầu – Mời CHUNG TÊN TÁI BẢN TÁC GIẢ VĨNH VIỄN CỦA TIỂU THUYẾT… để các công ty sách làm giấy phép, in tiếp Bộ tiểu thuyết lịch sử “Chiến tranh và tình yêu”, bán rộng ra toàn quốc.

       Liên hệ với Phạm Ngọc Thái:
-    NR: Ngõ 218, hẻm 27/8 số 19, phố Lạc Long Quân, Q.Tây Hồ, Hà Nội
     ĐT :    038 302 4194                
      Email:     ngocthai1948@gmail.com
         facebook:       https://www.facebook.com/...464691043&sk=about
 



 

nhanvan

 
 
 
      Bạn không ưa hoặc không thích Hàn Mặc Tử ư? Phí nhỉ!... Ông chính là
một thi nhân lớn nhất và vĩ đại nhất thời tiền chiến đấy ! Thơ Tố Hữu ngay hôm nay ( trừ việc học sinh vẫn phải học ), mai đây rồi sẽ để vào kho cùng bụi bặm... ( như Gớt nói: tầng tầng bụi phủ... ), chắc chẳng còn mấy ai màng ngó đến nữa - Thì cái mảng thơ  " chỉ quẩn quanh trăng gió lả lơi... " của Hàn Mặc Tử như bạn nói, sẽ vẫn nhiều người năm tháng tìm để đọc và nó vẫn cứ còn lạ mãi !... Trăng gió nhưng vẫn chứa đầy thế giới nội tâm của thi nhân đấy chứ, thậm chí trăng sao đã rớm đầy máu tim người. Thí dụ như bài  " cô liêu " chẳng hạn:
                Gió lùa ánh sáng vô trong bãi
                Trăng ngậm đầy sông, chảy láng lai.
                Buồm trắng phất phơ như cuống lá
                Lòng tôi bát ngát rộng bằng hai.
 
                Tôi ngồi dưới bến đợi Nàng mơ
                Tiếng rú ban đêm rạn bóng mờ
                Tiếng rú hồn tôi xô vỡ sóng
                Rung tầng không khí bạt vi lô.
               
               ....................
 
                Chao ôi, ghê quá trong tư tưởng
                Một vũng cô liêu cũ vạn đời !
 
      Ta có cảm giác cả bão táp cùng những tiếng thét gào nữa... ở trong trăng gió đấy chứ, hả bạn?... Còn những hình ảnh trăng gió ông tả thì khỏi chê rồi !
Hoặc là những câu thơ ông nói trăng sao mà đạt đến độ toàn bích như:
                Với sao sương anh nằm chết như trăng...
      Thời đại cùng các nhà nghiên cứu lý luận phê bình văn học rồi sẽ phải còn
tiếp tục khám phá thế giới bên trong những trăng sao của ông đấy bạn ạ !
      Như Chế Lan Viên đã từng nói về thơ ca của chính cái thời đại mình đang sống và ngẫm về thi nhân rằng: Mai sau mọi cái thường tình, mực thước... của cái ngày hôm nay sẽ mất đi không còn nữa. Chỉ còn lại một cái gì đó của thời kỳ này: Đó là Hàn Mặc Tử !
      Về văn chương nói chung hay thơ ca nói riêng, bạn có nghĩ rằng... tầm nghĩ của bạn khi nhìn nhận về sự cảm thụ của đời  là còn hơi cận và hơi nông không?...
      Khi xưa Xuân Diệu viết:
                Là thi sĩ nghĩa là ru với gió
                Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây...
                Để tâm hồn ràng buộc với muôn giây.
      Thì Sóng Hồng ( tức là ông Trường Chinh ) hồi đó phê:
                Nếu thi sĩ nghĩa là ru với gió
                Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây...
                Thì tâm hồn sẽ treo ngược lên cành cây?
    Câu thơ của Sóng Hồng là câu thơ của người làm chính trị, cứ muốn bắt thơ ca phải phục tùng mọi khuôn mẫu của thể chế chính trị ấy, nên câu thơ ấy vứt đi thôi! Câu thơ bất hủ chính là câu thơ của Xuân Diệu đó bạn ạ ! Thế mới là thi nhân, để tâm hồn mình ràng buộc với muôn giây và cũng là chính với muôn đời đấy bạn ạ !... Theo mình nghĩ: bạn chưa hiểu được sâu sắc về thơ... cũng như đời cần cái gì trong thơ đâu? Thôi thì ta có thế nào của ta thì ta cứ viết ra như thế vậy - Đôi lời trao qua trao lại thôi, vẫn rất yêu quí bạn!

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 


         Nhân Ghosttt_01 có nói về bài thơ " Anh vọng nghe tiếng em hát bên hồ ", mình lại muốn kể cho các bạn nghe một chút về câu chuyện tình của bài thơ ấy!... Thưở đó, cũng đã qua lâu lắm rồi, tôi có yêu một nữ sinh của trường mĩ thuật. Giờ thì nàng đã là một hoạ sĩ. Những buổi tối cùng em đi chơi ở bên hồ, vào những đêm trăng thanh gió mát.  Trong những giây phút êm đềm của tình yêu, em thường hát cho tôi nghe! Mắt em mơ màng nhìn lên bàu trời xanh thăm thẳm, giọng hát em khe khẽ, nhẹ thoảng như một làn gió chỉ vừa đủ cho một mình tôi nghe. Tình yêu thật mộng mơ và tha thiết bao nhiêu. Tôi lắng nghe em hát, những tiếng hát mà suốt đời tôi không thể nào quên được. Rồi cuộc sống... bèo dạt mây trôi, tôi cũng không còn biết gì về em nữa. Nhưng có những giây phút chạnh lòng, da diết nhớ lại chuyện xưa, kỉ niệm lại bay về... Tiếng hát lại âm vang, thì thầm bên tôi tha thiết, ngọt ngào. Trong những giây phút bồi hồi ấy tôi đã cầm bút để viết bài thơ này! Trong đời thi ca của tôi, đã hai lần tôi viêt thơ về em... thì cả hai lần tiếng hát ấy đều quyện về thổn thức trong thơ tôi - Đó là bài " Khoảng trôi trong lá " ( bài thơ số 65 ở trong Tuyển thơ, tr.5 internet ), có những câu như sau:
                Bài hát năm xưa, bên anh em đã hát
                Giờ đây trong lá nẻo trời nào?
                Anh đi qua chỉ thấy toàn mây trắng,
                Mặt trăng tít trên trời!...
                                    Em ở tận nơi đâu?
      Người thiếu nữ ấy gìơ đi đâu tôi không biết? Chỉ còn đây những dòng mây trắng cùng với tiếng gió vô vi trong tán lá. Đêm đêm thì bóng trăng cô đơn, sáng quạnh quẽ trên một bàu trời trống trải, mênh mang. Có lẽ trên đời này, tiếng hát của người yêu là hay nhất thế gian!... Kể cả những nghệ sĩ nhân dân, và những danh ca tầm cỡ thế giới cũng không thể nào so sánh được. Tình yêu cùng với tiếng hát của nàng mãi mãi sống trong tâm hồn và trái tim tôi!
                Anh vọng nghe tiếng hát bỗng bàng hoàng
                Đôi mắt mùa thu ru êm ả !...
      Người con gái ấy xinh xắn và dễ thương làm sao! Đôi mắt em như cả một hồ thu trong sáng... Tôi còn nhớ: khi hát em ngả đầu vào lòng tôi, cất giọng nhỏ nhẹ say sưa. Giọng hát em bay đi, bay xa lắm... Nó lan trên mặt sóng hồ, lẫn vào trong tiếng gió thổi vi vu qua các lùm cây:
                Ôi, hồ xưa! Những đêm trăng lộng gió
                Những đêm không chiếu, không màn.
      Phải, chính những đêm không chiếu không màn ấy, là cả đoạn đường đời bất hủ của đời ta: Nó lộng lẫy hơn mọi thứ vàng son và cao hơn cả đế vương! Nó đứng ở tầm trên cả các chủ nghĩa; cao hơn cả triết học cùng chính trị... Như tôi đã từng viết trong bài thơ " Thiếu nữ và cành hoa ":
                Tôi đã đi qua bao vùng chủ nghĩa
                Phút cuối cùng tĩnh lặng khóc " hoàng-thiên" !...
      Suy cho cùng: Các chủ nghĩa cũng chỉ là một thứ hàng hoá của chính trị mà thôi, không hơn không kém!... Chỉ có tình yêu, tình yêu gái trai là kì vĩ và bất tử! Đó chính là cả thế giới vĩnh hằng, là vũ trụ cùng cuộc sống... với tất cả vẻ đẹp của Chân-Thiện-Mĩ ! Thế mà:
                Tiếng hát ấy vẳng xa đã vào bụi cát
                Em mãi còn kỉ niệm trong anh...
      Tất cả hết rồi, bụi cát rồi, cuộc đời tôi thế là hết tất cả rồi:
                Như hạnh phúc đời anh: Cái thực là hư cả,
                Cái đã hư xưa mới chính thực là mình.
     Đấy, tất cả là thế đấy các bạn ạ! Tôi chỉ còn biết dồn nén lại trong thơ, để được sống mãi với những kỉ niệm êm ái và bất diệt của đời mình:
                Ôi, hư vô... Sao quặn xiết lòng ta,
                Hỡi đêm tàn!
                Có nghe tiếng em vẫn hát tận hồ xa...
      Tưởng như bài thơ ấy ôm trùm tất cả thế giới cùng vũ trụ này?...

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 


b-   NHỮNG BÀI THƠ TÌNH HAY VÀO HÀNG
                    KIỆT TÁC CỦA PNT:
 
*/. Tình thơ thứ nhất " Em Về Biển "( bài số 95 trang 6 internet trong Tuyển thơ Đại bàng của PNT ) - Nói về mối tình của nhà thơ với một nữ sinh, đã bị tan vỡ. Mối tình ấy chắc phải đẹp và tha thiết lắm, nên mới để lại trong lòng tác giả những cảm súc đầy lệ và đau như thế:
                Em về biển để vùi vào trong cát...
                Nỗi buồn nước mắt,
                Những nát tan vòm ngực đã thương đau.
      Theo như chú thích của anh: Thì thành phố biển là quê hương của người nữ sinh này! Trong suốt bài thơ , hình tượng " biển " được tác giả sử dụng làm không gian, bãi bể đời người , cùng sự hoá thân của người con gái ấy. Nhưng:
                Em về biển để vùi vào trong cát...
      Thì hình ảnh "cát" ở đây đã thành: cát bụi cuộc đời!... Thơ bắt đầu chìm vào trong của màu sắc thơ siêu thực. Những câu thơ sau đó như ta thấy, tả về những tan vỡ trong lòng người thiếu nữ, chứa chất nỗi xót xa. Nghĩa là: mối tình tan rồi!... em trở về với thành phố quê hương, đầy nước mắt.
      Sang đoạn thơ thứ hai - Thì hình ảnh biển xoắn xít với nhau, hiện lên cả một khoảng trời đầy bão tố:
                Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả,
                Xô mãi bờ với lá thông reo...
      Cảnh biển dữ dằn ấy đã liên kết với sự tan vỡ của người con gái ở đoạn thơ trên: Những nát tan vòm ngực đã thương đau/ - Lòng biển cũng như lòng em đều đã nát tan!... Đến đây ta thấy rằng: Nếu đem đối chiếu với tên đề của bài thơ " Em về biển " - Thì biển ấy là biển cuộc đời, biển của bờ bãi con người đầy giông tố... Và em trở về, vùi cả cuộc đời em  cùng với mối tình tan vỡ vào trong cát bụi, để rồi:
                 Xô mãi bờ với lá thông reo...
      Ngày đêm sóng gió và bão táp  xô mãi bờ cát trắng, như tình em năm tháng chẳng bao giờ nguôi! Thông và gió cứ thản nhiên vi vút reo bên bờ biển - Đó là thiên nhiên cũng như cuộc sống vô tư đi qua sự đau đớn, xót xa của trái tim em. Cuộc đời là vậy! Một cá thể, một sinh linh quặn đau trong cả khoảng không gian thản nhiên kia: âu cũng chỉ là lẽ tự nhiên, tất yếu trong sự sinh tồn giữa vũ trụ của thế giới con người. Nó chứng nhận cả cuộc đời của người con gái trong đó:
                Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
                Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu?
      Em đã biến thành... cát! Câu thơ mang theo ý nghĩa về sự vô vi trong cuộc đời. Tình yêu không còn, cuộc sống của em vào cát bụi. Người con gái ấy tồn tại trong những tháng năm bèo dạt, mây trôi chăng? Ta hiểu rằng: Đây chỉ là cảm súc bởi trái tim quá rung động và tha thiết của nhà thơ thôi! Bởi ngay câu sau ta lại thấy anh viết:
                Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu?
      Tức là sau đó anh không còn biết người thiếu nữ ấy đã trôi dạt ở phương trời nào? Và cuộc sống cũng không biết sẽ ra sao? Thì làm sao anh có thể biết  em của anh đã tan thành... "cát" được? Nhưng thơ là vậy: Những súc động của trái tim có thể đẩy tình thơ đi xa, vượt qua cả biên giới hạn hẹp  cuộc đời thực, mà cháy lên... trong ngọn lửa tình mang đầy sắc nhân văn. Bởi thế: Bài thơ tuy nói về em, về biển cả tình em đấy! Nhưng thực ra cũng chính là lòng chàng, sự son sắt tha thiết của trái tim và cuộc đời tan vỡ của chàng. Một sự cảm rung sâu thẳm trong vô thức mà mênh mang, đầy lệ.
      Sang đến đoạn thơ thứ ba, ta thấy nhà thơ đã quay về để bộc bạch chính lòng mình:
                Tháng năm trôi... tình cũ cháy như khêu,
                Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
                Đôi gót đỏ, ánh mắt nhìn thơ dại
                Đã thổi thành bão tố ở trong anh!...
      Đến đây thì hình bóng dịu dàng của người con gái ấy được hiện lên. Dù chỉ đôi ba nét, nhưng cũng đủ để cho ta thấy "em" thật đáng yêu sao!
                Đôi gót đỏ, ánh mắt nhìn thơ dại
     Đó là đôi gót son của một nữ sinh, với ánh mắt hồn nhiên trong sáng lạ thường... Thế mà, không hiểu vì lý do nào: mối tình lại tan vỡ? Một sự thường tình cũng hay xẩy ra trong tình yêu và cuộc sống đời thường chăng? Thậm chí qua đi rồi... ta không thể nào lý giải nổi! Dòng suối tình ấy thanh khiết , mát trong và thiêng liêng lắm. Như nhà thơ đã ví:
                Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
      Dòng suối tình ấy còn chảy láng lai mãi trong trái tim và tâm hồn anh, nhưng chính nó đã nuôi sống sự tồn tại trong cuộc đời mục ải của nhà thơ. Ta liên tưởng tới những hình ảnh có bóng thông reo bên bờ biển ở đoạn thơ trên : Phải chăng những năm tháng trong cuộc đời của nhà thơ... khi đã mất em rồi, thì cũng chỉ giống như cây thông , thời gian già cỗi và mục ải đi... cứ lặng lẽ reo bên bờ biển xanh đầy bão sóng của tình em? Tưởng chừng những cơn bão tố ấy không bao giờ ngớt, không bao giờ tan được. Anh cứ đứng mãi bên bờ biển đó mà hát cùng sóng gió... những bản tình xô-nát bất tử cho tình yêu và cuộc sống con người!
      Đến đây - Tôi xin nói về đoạn thơ mà tác giả viết làm tựa đề bài thơ " Em về biển " này:
                Bờ Bãi Đời Người - Cuộc Sống Tình Yêu...
                " Trái tim nhỏ " em dựng cả toà sen chân Phật Tổ!
                Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
                Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
 
                               

nhanvan

 


      Đọan thơ này trứơc đây tác giả để ở khổ thơ thứ ba trong bài , nay anh tách ra đưa lên làm tựa đề cho bài thơ. Tôi có hỏi thì anh giải thích rằng: Thiếu đoạn thơ này như thiếu đi phần cốt lõi nhất của tình thơ, bài thơ sẽ không được viên mãn. Nhưng nếu để đoạn thơ nằm trong bài như trước, thì khi đọc lên lại cảm thấy hơi dài, đồng thời có vẻ như có sự sắp đặt hơi khiên cưỡng. Nghiã là, với gam tứ của bài thơ này chỉ cần 16 câu là vừa đẹp, ( trước là 20 câu ). Nhưng đây lại là một đoạn thơ hình tượng tuyệt hay, tính nhân văn rất cao ! Bài thơ không thể bỏ nó đi được, nên anh chuyển nó lên thành bốn câu làm tựa đề - Quả nhiên bài thơ như thế vẫn đạt được sự hoàn bích, mà đọc  lên thấy cấu tứ "nhiên nhi nhiên" hơn, giọng thơ vẫn nhuần nhụy ngọt ngào:
                Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu
                " Trái tim nhỏ " em dựng cả tòa sen chân Phật Tổ !
      Tình yêu của em chính là " thánh đường " của cuộc đời ta, nó thiêng liêng và cao cả. Chả thế mà nhà thơ Thổ Nhĩ Kỳ - E.K.ĐAGLARGIA trong bài thơ  " Tình yêu " đã viết:
                Yêu - Có nghiã
                Là cùng người yêu
                Chia đều
                Trái đất thành hai nửa.
      Tức là: khi yêu nhau thì em và anh sẽ là cả trái đất, là cả thế giới này.
      Còn trong bài thơ " Em về biển" (EVB) thì: trái tim của em lại dựng cả tòa sen trong thánh đường cuả cuộc đời anh - Tình yêu của người thiếu nữ đã đưa ta đến cõi nát bàn nơi Phật Tổ!... Về nơi thánh thiện nhất của cuộc sống con người!... Đoạn thơ vừa cắt nghĩa: Ở cái nơi Bờ bãi con người ấy, chính cuộc sống và tình yêu đã sinh tồn! Đó là cả thế giới và vũ trụ. Tình thơ đưa ta về chốn nhân gian, cho dù nơi ấy... mà Kiều đã phải bán mình để chuộc cha và 15 năm lưu lạc:
                Thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần...
      Tôi còn nhớ: nhà thơ Trần Đăng Khoa trong tác phẩm " Chân dung và đối thoại ", khi bình luận đến đôi câu thơ của Xuân Diệu:
                Trái đất ba phần tư nước mắt
                Đi như giọt lệ giữa không trung.
      Đã đánh giá là những câu thơ hay kiệt xuất của thi ca!... Bởi nó đã mang được hình tượng của vũ trụ ( trái đất 3/4 là biển, 1/4 đất liền ), để so sánh, nói lên được cái nơi bể khổ trầm luân trong cõi con người ( 3/4 nước mắt ) - Thì những câu thơ mang đầy tính triết học của bài thơ EVB như trên, đã đi đến điểm đỉnh khi nói về giá trị và nhân phẩm của tình yêu trong sự tồn tại của thế giới con người. Đó cũng là ý nghiã nhân đạo sâu sắc của tình thơ, xứng đáng là những câu thơ hay đứng vào hàng tuyệt bích xưa nay. Tôi xin đọc lại cả bốn câu thơ đó:
                Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu
                "Trái tim nhỏ" em dựng cả tòa sen chân Phật Tổ!
                Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
                Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
      Chúng ta rất giàu tình yêu thương, nhưng lại quá nhỏ nhoi ở  nơi bờ bãi... bể dâu đầy giông tố của cái chốn nhân quần ấy!... Bao rủi ro, bất hạnh chỉ muốn nhấn chìm,vùi dập ta... cũng giống như loài cua còng nổi trôi, yếu ớt nơi bể cả, trập trùng đầy sóng bão kia. Ý nghiã đoạn thơ thật chí lý. Bản thân bốn câu thơ đó cũng đã đủ là cả bài thơ vừa mang tính triết học, mà cũng rất đời rồi. Xét tưởng : khi nói về tình yêu, khó có thể viết được những câu thơ nào có phẩm giá cao hơn thế nữa?...Tôi bình sang đoạn thơ tiếp theo, sát với câu thơ cuôí cuả bài:
                Hàng bạch đàn năm xưa còn đó,
                Anh còn đây - Em hỡi! Anh còn đây,
                Nhớ những buổi đón em
                                        bên cổng trường sinh ngữ
                Tóc nửa bạc rồi, chỉ thấy gió mưa bay...
 
                                          
                                              
               

nhanvan

 


      Không chỉ có bóng dáng người con gái đó, mà ngay cả hình ảnh của ngôi trường đại học năm xưa - Nơi em sống trong những năm tháng ăn học ở trường, cũng in đậm dấu ấn trong anh. Những cây bạch đàn soi bóng, những buổi đón em bên cổng trường... đã quyện vào trong thơ. Tất cả vẫn còn đấy!... Thế mà em đã xa vời. Năm tháng qua đi, đầu nhà thơ cũng chớm bạc rồi, chỉ còn nghe thấy tiếng của gió mưa phủ táp lên cuộc đời trống vắng của anh:
               Tóc nửa bạc rồi, chỉ thấy gió mưa bay...
      Tiếng lòng của nhà thơ thốt lên khắc khoải, âm thầm. Đoạn thơ mang đầy ấn tượng về quá khứ, làm cho tình thơ càng thêm tha thiết và cảm động. Đến câu thơ kết còn được tác giả điệp lại một lần nữa:
                Tóc nửa bạc rồi... tình vẫn đó, em ơi!
      Nhưng tác giả chỉ điệp lại một nửa vế trên của câu: Tóc nửa bạc rồi.../- Còn nửa vế sau thì nhà thơ nhấn mạnh: " tình vẫn đó, em ơi ! " - Nghĩa là năm tháng qua, dù gió mưa cùng cát bụi phủ kín trời, phủ kín cuộc đời... Nhưng tình yêu vẫn mãi mãi còn đó trong trái tim anh, không bao giờ mờ phai.
      " Em về biển " là một bài thơ tình rơi đẫm lệ. Đọc lên ta cảm thấy nó cũng xao xiết, tha thiết dường như bài " Hai sắc hoa ti-gôn " của T.T.KH vậy ! Chỉ có điều: tình thơ của PNT mang phong cách thơ hiện đại, phảng phất đâu đó có nhuốm cả hình ảnh của thơ siêu thực - Vì thế giọng thơ đọc nghe trầm lặng mà ngôn ngữ chứa đựng rất sâu xa. Bài thơ vừa cho ta cái ngọt ngào của tình yêu người thiếu nữ, lại vừa xót xa bởi sự tan vỡ ! Hình ảnh người con gái hiện lên thật thơ xinh, nó càng tôn vinh ý nghĩa thánh linh của tình yêu trai gái trong cuộc sống con người. Khát vọng và yêu thương hòa trong cả một biển trời đầy giông bão... và xô dạt nơi bờ bãi nhân gian này - Tình yêu ấy mãi mãi chiếm ngự trên đỉnh cao của sự sống vĩnh hằng ! Gợi cho lòng ta trở về  thao thiết máu tim với những kỉ niệm của tình yêu buổi ban mai, trong tuổi xuân xanh của cuộc đời... mà người con gái như bông hoa thơm tỏa hương ngát tâm hồn và trái tim ta:
                Tóc nửa bạc rồi... tình vẫn đó, em ơi !
      Mái tóc của nhà thơ rũ xuống trước biển cả tình em ngập đầy giông bão, nhưng cũng mênh mông như vũ trụ, bao la như cả bầu trời mùa thu tắm mát cuộc đời ta !... 

                                             

nhanvan

 


                 Nhân Văn à,
      Mình muốn ta bàn cãi thêm một chút về tình thơ Em Về Biển (EVB) này: Để nhìn nhận chân dung thi ca của bài thơ cho được xác đáng hơn. Ta chép lại cả bài thơ ra đây cho dễ nhìn nhận nhé !
 
 
                                   EM VỀ BIỂN

             Bờ Bãi Đời Người - Cuộc Sống Tình Yêu...
                       Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân Phật Tổ!
                       Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả
                       Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu. 
                                           ( kỉ niệm K.A - Người nữ sinh trường SPNN năm xưa.
                                            Quê hương thành phố biển ) 

                                                              *

Em về biển để vùi vào trong cát
Nỗi buồn nước mắt
Những nát tan vòm ngực đã thương đau.

Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả...
Xô mãi bờ với lá thông reo,
Người thiếu nữ ấy dần thành cát trắng
Mang nỗi niềm không biết đã đi đâu (?)

Tháng năm trôi...Tình cũ cháy như khêu,
Dòng suối thần tiên nuôi đời ta mục ải
Đôi gót đỏ, ánh mắt nhìn thơ dại
Đã thổi thành bão tố ở trong anh !

Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
Anh còn đây - Em hỡi! Anh còn đây,
Nhớ những buổi đón em
                     bên cổng trường sinh ngữ
Tóc nửa bạc rồi, chỉ thấy gió mưa bay...

Tóc nửa bạc rồi...
                           Tình vẫn đó , em ơi!
 
     
 
       Tôi kể cho mọi người nghe đôi nét tình sử trong cuộc đời tôi với người thiếu nữ này: Thưở ấy, em còn là một nữ sinh viên của một trường Sư phạm sinh ngữ ở Thủ đô. Nhưng quê hương em lại ở Thành phố biển... Cái thành phố vẫn được mệnh danh là thành phố của " hoa phượng đỏ ". Thực ra mối tình tan vỡ là do lỗi của nhà thơ, mặc dù tôi rất yêu em ! Bài thơ này tôi viết riêng về em, cho em - Chứ em còn ẩn bóng ở trong rất nhiều các bài thơ khác nữa. Em nhỏ nhắn, thơ xinh, giọng nói nhẹ bay như một làn gió thoảng. Mà thôi, kể lại làm gì cho lòng thêm đau? Dù sao thì tình cũng đã vỡ tan rồi !... Trước cổng, đường dẫn vào  trường đại học ấy, hai bên có hai hàng bạch đàn quanh năm gió thổi:
                Hàng bạch đàn năm xưa còn đó,
                Anh còn đây, em hỡi ! Anh còn đây,
                Nhớ những buổi đón em
                                           bên cổng trường sinh ngữ...
      Câu thơ viết lại là vì thế. Những tối vào trường thăm em, trong bóng sao đêm... đã cùng em lang thang dưới những tán bạch đàn đó. Hàng bạch đàn đã ghi lại biết bao kỷ niệm tha thiết, thân thương. Ánh mắt của em nhìn tôi, thời gian trôi mãi đi... mà vẫn không thể nào quên được. Nó thăm thẳm, vô tư mà đằm thắm, như chứa cả một mùa thu trong sáng, mênh mông trong đó:
                Đôi gót đỏ, ánh mắt nhìn thơ dại
                Đã thổi thành bão tố ở trong anh !...
      Bởi vì, bước chân của em đi cũng thật nhẹ nhàng. Khi người ta đã bước vào tuổi hoa niên, cuộc đời bươn bả đầy cát bụi, thì những kỷ niệm yêu dấu của tình xưa lại trở về để cào xé trái tim đau ! Và lòng đầy nuối tiếc, cho nên mới có câu thơ kết rằng:
                Tóc nửa bạc rồi, chỉ thấy gió mưa bay...
                Tóc nửa bạc rồi... tình vẫn đó, em ơi !
      Thôi, ta quay trở lại để luận bàn về chân dung thi ca của bài thơ - Tôi cũng đã suy nghĩ rất nhiều về tình thơ EVB này? Để đối chiếu, so sánh nó với một số bài thơ tình hay trong thi đàn của các thi nhân: Như bài " Mùa xuân chín " và " Đây thôn Vĩ Dạ " của Hàn Mặc Tử chẳng hạn? Liệu cái hay và tầm giá của EVB đạt đến thế nào? Ta thử mổ xẻ , phân tích và bàn xét thêm xem sao nhé !...
                 
 
        

             


                                        

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.

 


          Vâng, đồng ý với anh: Ta sẽ bàn thêm về bài thơ Em Về Biển (EVB)!
      Nếu đem so sánh, đối chiếu giữa bài thơ ấy - Với Mùa Xuân Chín và Đây Thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử (HMT), thì mỗi bài đều có cái hay riêng khác nhau !... Có thể cung bậc, tầm hay trong thi ca cũng chênh nhau đôi chút. Nhưng phân định cho rõ ràng, thực không phải là chuyện dễ? Chẳng hạn, tôi xin phân tích giữa hai bài thơ của thi nhân HMT trước: thì, tầm vóc của bài thơ Đây Thôn Vĩ Dạ (ĐTVD) có hay và cao hơn Mùa Xuân Chín (MXC)! Vì sao?
-  Một là/.   Hình ảnh làm biểu tượng và tư duy thơ ở bài ĐTVD lắng sâu hơn so với bài MXC. Thí dụ trong ĐTVD Hàn Mặc Tử viết:
                Gió theo lối gió, mây đường mây...
                Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay.
      Gọi là chỉ tả cảnh thiên nhiên: gió, mây, sông nước... nhưng cảnh ấy thấm đẫm tâm trạng và nỗi tình của thi nhân. Hình tượng của câu thơ đã phục lên cả số phận tình duyên giữa hai người: Đó chỉ là một mối tình đơn phương của HMT với nàng Hoàng Cúc mà thôi ! Tình ấy... tuy lòng thi nhân tha thiết, nhưng: " Anh đi đường anh, em đường em " - Tức là:
                Gió theo lối gió, mây đường mây...
      Rồi, nỗi lòng của nhà thơ khi đó: cũng giống như dòng nước buồn thiu và những bông hoa bắp phật phờ lay... bên bờ sông vắng. Hay là:
                Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
                Có chở trăng về kịp tối nay?
      Người đã gửi gấm tình cảm da diết của mình vào con thuyền mênh mông đầy trăng trên sông, mà không biết cả bến trời trăng kia có tới được chỗ người yêu ? Câu thơ bay vờn trong mộng nhưng tình thì nặng trĩu.
-  Hai là/.   " Đây thôn Vĩ Dạ " thơ ảo hơn bài " Mùa xuân chín " ! Ngoài những câu thơ như đã dẫn dụ trên, thì hầu như cả bài thơ ĐTVD đều chìm trong ảo... ảo nhưng mà đầy tình. Chính chất ảo ấy, càng làm cho tình thơ cao lên. Như Chế Lan Viên từng định nghĩa về thơ, ông đã viết trong di cảo rằng:
                Ở bên kia bờ hư ảo - Bờ thơ !
      Ngay như ở trong đoạn thơ kết ta cũng thấy hoàn toàn là ảnh ảo:
                Mơ khách đường xa khách đường xa
                   Áo em trắng quá nhìn không ra...
                   Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
                   Ai biết tình ai có đậm đà.
-   Ba là/.   Ý của tình thơ ĐTVD cô đọng, ngôn ngữ cũng xúc tích, nhưng cảm súc không chỉ sâu lắng mà còn mãnh liệt hơn.
      Tôi cũng hoàn toàn đồng ý với anh khi đưa ra nhận xét rằng: Đây Thôn Vĩ Dạ là một trong ít tình thơ hay nhất thế kỷ XX, nó cũng là một trong hai bài ( tức là bài " Bẽn lẽn " ) thuộc đỉnh thơ cao nhất của HMT !
      Nếu ta so sánh với chân dung thơ của một số thi nhân lớn thời tiền chiến, như: Huy Cận, Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Vũ Hoàng Chương, kể cả Chế Lan Viên - Theo tôi: thì chưa có một thi nhân nào có được ( kể cả là bài thơ hay nhất của những thi nhân đó) hay và cao bằng, chứ đừng nói đến "hơn"... so với ĐTVD của Hàn Mặc Tử.
      Ta quay trở lại với vấn đề: Tiếp tục nhận định và so sánh với bài thơ Em Về Biển của PNT - Trước hết, như đã bình và phân tích trên: EVB là một bài thơ tình hay ! Còn nó hay và tầm bậc của bài thơ đạt đến độ nào?... thì, có thể xếp loại bậc của tình thơ nằm ở giữa Đây Thôn Vĩ Dạ và Mùa Xuân Chín . Nghĩa là, có thể EVB chưa hay được bằng ĐTVD nhưng chắc là không kém hơn MXC !... ( đấy là cũng theo tôi xếp hạng, chứ còn thế gian mai đây tiếp tục bình phẩm thế nào, tôi không biết? ) - Nhưng tôi xin đưa ra một số bàn xét giữa hai bài thơ : EVB với ĐTVD như thế này, để cho sự so sánh được thấu tình, đạt lý hơn:
   
      
                                             
 
     

nhanvan

 


1/.   Về độ ảo: Em Về Biển chưa ảo bằng Đây Thôn Vĩ Dạ ( mặc dù - như bài bình trên, EVB đã sử dụng cả hình ảnh thơ siêu thực cũng như thơ tượng trưng ), nên độ huyền diệu và chìm sâu trong tư duy thơ... có thể chưa được hay bằng ĐTVD.
2/.  Sự cô đọng của bài thơ có lẽ cũng chưa bằng?
      Nhưng tình thơ EVB lại có mấy mặt vượt trội lên:
*   Điểm thứ nhất - EVB đã gắn bó hài hòa giữa thơ miêu tả theo hình tượng  tượng trưng với những hình ảnh thơ mang tính chất đời sống, nên phần nào nó dễ cảm nhận hơn. Trong khi ĐTVD tuy cảm súc được giấu trong đó cũng rất cao xa, nhưng người đọc thơ đời thường khó mà cảm thấu ngay được. Bởi vậy từ khi ra đời đến mấy chục năm sau, qua nhiều người bình luận tình thơ ấy mới có tác động sâu sắc vào người đọc. Nghĩa là, ĐTVD cần phải có người có trình độ bình luận... ta mới nhận thấy tình thơ đó là hay !
      Nghĩa là: EVB nó đã được kết hợp giữa loại ngôn ngữ làm biểu tượng và ngôn ngữ đời sống của tình yêu, nên dễ cảm hóa , xúc động khi đọc thơ - Nó đời hơn ! Người ta có thể chưa hiểu hết ngay, càng khai phá vào sâu tình thơ càng thấm thía và hay lên. Chính vì nó đã có những câu thơ đời thường, dù là trong ký ức hoặc kỷ niệm. Thí dụ như:
                Hàng bạch đàn năm xưa còn đó
                Anh còn đây - Em hỡi ! Anh còn đây,
      Hay là:
                Đôi gót đỏ, ánh mắt nhìn thơ dại
                Đã thổi thành bão tố ở trong anh !
*   Điểm thứ hai - EVB có những câu thơ do cảm súc rất mạnh mẽ, đẩy khát vọng của tình yêu lên rất cao, hay những cào xé trong thơ cũng thật dữ dội:
                Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả...
      Sau đó mới nhẹ êm lắng dần xuống:
                Xô mãi bờ với lá thông reo.
      Hoặc là lúc trở về nỗi đau đớn, tan nát trước sự tan vỡ của tình yêu ! Thì sự dầy vò, xa xót trong trái tim người con gái cũng thật là mãnh liệt:
                Những nát tan... vòm ngực đã thương đau.
      Bởi thế tình thơ gây được nhiều cảm hứng cho người đọc, mà câu thơ vẫn không thô ráp.
*   Điểm thứ ba - So về bề viên mãn trong thi ca, tình thơ EVB cũng đã được đẩy đến tột cùng ! Ta hãy nghe tác giả kết thơ:
                Tóc nửa bạc rồi, chỉ thấy gió mưa bay...
      Anh còn nhấn mạnh thêm một lần nữa:
                Tóc nửa bạc rồi... tình vẫn đó, em ơi !
      Nghĩa là khát vọng tình yêu đã choán cả một đời tóc bạc - Còn ở trong Đây Thôn Vĩ Dạ , khi kết thơ thi nhân chỉ dừng lại ở câu hỏi:
                Ai biết tình ai có đậm đà (?)
      Lòng thi nhân tuy tha thiết nhưng nỗi tình thì chơi vơi...
      Đúng như nghệ sỹ Trần Việt Thịnh trong bài bình luận về thơ ca PNT đã viết:
      "... Anh viết về nhiều đề tài, thể loại, mà thể loại nào cũng đi đến tột cùng ".
      Đấy là một đặc điểm rất cơ bản tạo thành tầm vóc của thơ anh, đẩy thơ cao lên và sức công phá trong thơ ca của anh cũng rất cao!
      Tôi xin đi đến kết luận: Có thể Em Về Biển chưa đạt đến độ là một kiệt tác!... thì cũng là một bài thơ hay có tầm vóc thuộc vào hàng đẳng cấp - Đặc biệt trong đó có những đoạn thơ , mà biểu tượng thi ca đạt đến tầm đỉnh của thi sơn - Đó chính là những câu thơ làm tựa đề của bài ( như bài bình đã phân tích trên ):
                Bờ bãi đời người - Cuộc sống Tình yêu...
                Trái tim nhỏ em dựng cả tòa sen chân Phật Tổ !
                Ta cũng thể loài cua còng trong bể cả ,
                Yêu thương nhiều hưởng đã bao nhiêu.
      Tình yêu là vũ trụ, là "thánh đường" của cuộc sống và tình người !
      Thời gian mai đây đời bình luận, tình thơ còn có thể đi xa đến thế nào... Chưa biết đâu mà lường?
      Đấy là mấy lời bình luận của tôi. Tôi cũng đã nói hết những cảm nghĩ của mình - Còn sự đánh giá thế nào, xin để đời mai sau phán định !... 

nhanvan

 
 
 
           Nhân việc các anh bàn về bài thơ " Em về biển ", ghosttt_01 tôi cũng xin có mấy lời tán vào để mọi người tham khảo.
      Đúng là ngay khi vào bài thơ đã có những câu tựa đề thật đắc địa. Chỉ cần hai câu đầu tiên:
                    Bờ bãi đời người - Cuộc sống tình yêu...
                    Trái tim nhỏ em dựng cả tòa sen chân Phật Tổ !
      Hình ảnh của đôi câu này nó đã mang được cái tầm cao: dựng tình yêu bất tử lên thành tượng đài ! Như anh Nhân Văn đã nói :" Những hình ảnh đó đạt đến độ là những câu thơ hay vào hàng kiệt xuất của thi ca rồi !". Còn phân tích về nỗi tình trong bài thơ thì:
                    Biển cứ vỗ tan... nát tình biển cả...
                    Xô mãi bờ với lá thông reo,
      Hình ảnh lòng biển tung phá, quặn xiết và tan nát, bên cái hàng thông vi vút gió reo đêm ngày mà vô vi. Ý nghĩa thơ trầm sâu, giọng tứ hay... để nó nói lên trái tim người con gái tháng năm đau xót, tan vỡ trong bãi bờ cuộc sống bất tận, như bèo dạt mây trôi. Ngẫm thơ thấy chứa đựng và sinh động... hay là:
                    Đôi gót đỏ, ánh mắt nhìn thơ dại
                    Đã thổi thành bão tố ở trong anh?
      Là nói kỷ niệm về hình bóng người con gái ấy  cứ chan chứa yêu thương mãi trong lòng nhà thơ, tình yêu hóa thành bão tố xô đạp lên trái tim anh ! Nghĩa là cả hai người con gái và con trai, dù tình đã vỡ tan... nhưng vẫn tha thiết nhớ mãi và yêu nhau ! Tôi thấy thơ thật là giầu xúc động và lắng đọng.
      Rồi nhà thơ lại kết thúc bài thơ bằng cả cuộc đời tóc bạc của mình mà vẫn yêu thương em da diết , khôn nguôi:
                    Tóc nửa bạc rồi, chỉ thấy gió mưa bay...
                    Tóc nửa bạc rồi... tình vẫn đó, em ơi !
      Tóc anh đã sương phai như thế mà tình em thì vẫn cào xé mãi trái tim ! Quả là bài thơ đã đi đến tột cùng. Đúng như anh Nhân Văn nói :
-   Bài thơ chưa được bằng " Đây thôn Vĩ Dạ " của Hàn Mặc Tử, nhưng cũng đã là một bài thơ thật sâu lắng, thật hay. Nhất là có những hình ảnh đã đạt đến tầm đỉnh cao của thơ ca ! Bài thơ này trước đây nhà thơ đã phổ cập rộng rãi... và đã đăng trên báo chí , đã được nhiều người tâm đắc và ca ngợi.
      Tôi góp mấy lời bàn thêm cho vui, chứ nhà thơ này thì còn nhiều bài thơ hay các kiểu và  tầm vóc có thể nói là vào hàng đẳng cấp lắm !...

Hồn ma lạnh lẽo

 



*/.   Tình thơ thứ 2 " Người Đàn Bà Trắng " ( bài số 38 trang 3 mạng internet, trong Tuyển thơ Đại Bàng của PNT ) - Nói về tình yêu của nhà thơ với một người đàn bà trẻ. Theo như sự giải thích của tác giả thì: Khi anh viết bài thơ này về Nàng, cho Nàng - Nàng vẫn chỉ là một thiếu nữ! Nàng rất đẹp và tình yêu của nàng cũng thật là... kiều mỹ, dù đó là một mối tình lỡ dở. Phải chăng cũng giống như Xuân Diệu đã viết:
                Tình chỉ đẹp khi còn dang dở...
      Từ ánh mắt mơ mộng:
                Đôi mắt em đong những áng mây
      Đến đôi mềm thơm quyến rũ, làn da và thân thể nõn nà nhuốm mầu hoang dại của người đàn bà - Như có ngọn lửa rừng rực, rào rạt lên trong lòng nhà thơ tạo thành cảm súc, thần xuất mà bắn ra những ngôn từ, những hình ảnh... khi diễn tả tình yêu của anh đối với nàng.
      Đây là một bài thơ tình thuộc hàng đỉnh cao trong Tuyển thơ Đại Bàng của anh. Xin chép lại cả bài thơ để ta tiện bề soi xét. Bài thơ được bắt đầu với đôi câu làm tựa đề, giới thiệu về người đàn bà trẻ ấy:
 
 
 
                NGƯỜI ĐÀN BÀ TRẮNG

                                        Người đàn bà đi trong mưa rơi
                               Chứa một trời thầm như hoa vậy...

                                             *

Chiếc mũ trắng mềm em đội bàu trời
Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
Đôi mắt em đong những áng mây
Người Đàn Bà Trắng!...

Em đi - về... chao những hàng cây
Hồ gió thổi                  
                  lệch vành mũ đội
Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội
Xoã ngang vai mái hất tơi bời.

Nỗi niềm thao thức
Những đêm trăng nước...
Chùm trinh em hát: 
                       Đấy chỗ thiên thai!
Người đàn bà ai mà định nghĩa (?)

Đường xưa đó về đây em ơi!
Những con đường đã đầy xác lá rơi
Xác ve xác gió và xác của mưa.

Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
Anh cũng không làm chàng Trương Chi
              suốt đời chèo sông vắng
Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng
Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau (!)

Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
Những đêm sao buồn, những đêm gió khát ,
Khúc thơ tình anh lại viết về em!
Người đàn bà...
                     ngậm cả vầng trăng... 




            Ngay hai câu thơ làm tựa đề ta cũng đã thấy: người đàn bà đang đi trong cơn mưa của cuộc đời!...
                Người đàn bà đi trong mưa rơi
                Chứa một trời thầm như hoa vậy
      Ý thơ muốn nói về sự chìm nổi hoặc là sự dạt trôi trong cuộc sống của nàng ? Thì người đàn bà trẻ ấy vẫn như hoa hương thơm ngát!... Nàng là cả một trời hoa. Nó toát lên tấm vóc và chân dung người đàn bà: Chẳng những nàng đẹp, một cái đẹp thật toàn bích... thể xác lẫn tâm hồn, cũng là ý nghĩa về sự tồn tại của nàng trong cuộc sống.
      Người đàn bà đi trong cơn mưa cuộc đời... có sướng, khổ, buồn vui. Cuộc đời nàng không phải chỉ ở trong căn phòng hạnh phúc, ấm êm, mà còn mưa giông, bão tố dập vùi - Nhưng nàng vẫn hiện thân như sự tươi đẹp của đất trời. Nàng chính là linh hồn của sự sống... nở hoa, kết trái ngay trên bờ bãi, trôi dạt giữa đời thường. Nàng tạo thành sự vĩnh hằng của thế giới cùng sự sinh tồn trong vũ trụ. Nếu có nàng, dù đó là nơi bèo bọt, chốn đầm hồ hay rừng hoang... thì nơi đó cũng tràn trề những niềm đam mê, say đắm và khát vọng cuộc đời. Chính ở đó nàng là khởi nguồn của mọi giá trị cũng như ý nghĩa về sự tồn tại vậy !
      Người Đàn Bà Trắng (NĐBT) là một bản tình ca mà chất nữ tính được đẩy lên đến tột cùng! Mối tình ấy vẻ hoang dã mà vô biên...vụt cháy lên như một ngọn lửa đam mê, một sự tạo lập về sự sinh tồn của tạo hoá trong cuộc sống và thế giới con người. Bản tình ca ấy hát về một mối tình đắm đuối giữa nhà thơ với người đàn bà trong chốn dân gian:
               Em không biến thành đá để hoá Vọng Phu
                Anh cũng không làm chàng Trương Chi 
                                                suốt đời chèo sông vắng
                Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng...
                Dẫu hình hài khắc mãi tim nhau!
      Bốn câu thơ quay ngược lại hoàn toàn những câu chuyện tình thống thiết, lâm ly của lịch sử cũng như trong truyền thuyết : Chuyện về nàng Mỵ Châu đã rắc lông ngỗng trắng trên đường... để cho Trọng Thuỷ lần theo mà tìm nàng, còn khi không lấy được nhau họ đều chết để tỏ lòng son sắt - Nhưng kết cục tình ấy bi thương quá ! Đời nay, chỉ những kể quẫn trí hoặc điên rồ mới chết vì tình như thế. Rồi truyền thuyết về nàng Vọng Phu đã hoá đá để chờ chồng... Hay chuyện chàng Trương Chi cứ đêm đêm cô đơn chèo thuyền trên con sông vắng, sau vì thương nhớ, tương tư nàng Mỵ Nương rồi cũng chết !... Những hình ảnh ấy được tác giả đưa vào thơ để làm những biểu tượng tượng trưng, nói về mối tình của mình với " người đàn bà trắng " ấy, nhưng đều đảo ngược lại:
                Em không biến thành đá...
                Anh cũng không làm chàng Trương Chi...
      Rồi:
                Ta không đi theo Con Đường Lông Ngỗng Trắng...
      Đoạn thơ đã lập thành tứ liên kết với nhau mang tính chất triết học và có ý nghĩa nhân sinh. Nó rất đời, như đời !... Họ không lấy được nhau: nhưng không vì thế mà phải chết, dù suốt đời vẫn nhớ thương nhau. Có thể là trái tim họ vẫn không ngừng rỉ máu, nhưng không kết thúc cuộc đời mình bằng cách tìm đến sự tự sát? Trong thơ ta thấy tình yêu vẫn đẹp, chẳng những nó có sức thuyết phục, mà mối tình ấy còn đầy tính mộng mơ và không bao giờ mờ phai.
      Ý nghĩa của đoạn thơ còn bao quát cả tính xã hội học, làm cho bài thơ càng thêm sống động. Đoạn thơ đã mang dung lượng của cả một cuộc đời tình và sâu sắc. NĐBT như một bức tượng đài về đàn bà! Ta hãy nghe tác giả tả về chân dung của người đàn bà trẻ ấy:
                Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời
                Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc
                Đôi mắt em đong những áng mây...
      Cả bầu trời bao quanh và tụ vào trong nàng, như thể một bức hoạ đầy tính mỹ học. Nàng đội một chiếc mũ vải trắng mềm như một đám mây trắng đang vờn trôi trên mái tóc xoã của nàng - Ta có thể tưởng tượng trên đầu nàng là cả một vòm trời mênh mông. Còn đôi mắt như tác giả tả thì lại đong cả sắc tố của những áng mây đang lung linh trong đó! Hình ảnh thơ mang đầy ý nghĩa tượng trưng, nhưng ta thấy hiện lên chân dung của một người đàn bà thật đẹp và thanh khiết. Đến khổ thơ dưới đó là sự hiện diện của nàng trong cuộc sống, cũng như trong trời đất này:
                Em đi - về... chao những hàng cây
                Hồ gió thổi
                                 lệch vành mũ đội,
                Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội,
      Nhưng đến câu thơ cuối của khổ thơ:
                Xoã ngang vai mái hất tơi bời...
      Ta mới thấy toát lên: Đây đúng là dáng vẻ của một thiếu nữ !... Với mái tóc xoã ngang vai và những lúc nàng ngang qua bờ hồ gió thổi ấy, gió đã hất tung mái tóc của nàng lên. Hình ảnh người thiếu nữ ấy đã in rất đậm trong anh: không chỉ thân thể , đôi mắt , mái tóc, làn da, mà cả đến dáng đi rồi thềm nắng gội trên mình em, hay chiếc mũ em đội lệch trên đầu nghiêng trong chiều gió... Những câu thơ khắc hoạ về chân dung người đàn bà trẻ ấy trong cuộc sống, như những nét trạm rất tinh tế mà phong cách lại hào hoa. Ta thấy nàng có dáng vẻ vừa quí phái, nhưng lại phóng khoáng không tỏ ra kiểu cách, nó tôn tạo sự xinh đẹp và mỹ lệ của nàng. Hình ảnh người đàn bà mịn màng, ngôn ngữ thì bay... hay tuy có vẻ ảo mà vẫn thực. Hầu hết tác giả đều dùng cảnh sắc thiên nhiên: mây, nước, nắng, gió... để làm hình ảnh tượng trưng mà miêu tả. Qua đó không chỉ toát lên vẻ đẹp bên ngoài, còn ẩn chứa cả tâm hồn và những tính chất đẹp chan chứa trong nàng. Thơ viết công phu mà vẫn nhẹ nhàng, tự nhiên không gò ép.
      Để tả về sự kiều diễm của một người đàn bà, ta có thể liên hệ với một bài thơ hay từ thời tiền chiến - Đó là bài " Tranh loã thể " của thi nhân Bích Khê. Ông đã mô tả về tấm thân của người đàn bà:
                Nàng là tuyết hay da nàng tuyết điểm?
                Nàng là hương hay nhan sắc lên hương?





                             

nhanvan

 


  Còn khi ông mô tả về đôi mắt của người đàn bà:
                Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường;
                Lệ tích lại sắp tuôn hàng đũa ngọc.
       Đó là cách tả mang tính thuần tuý mỹ học! Nghĩa là, tác giả dùng những từ, những hình tượng như nhả ngọc, phun châu để ví về cái đẹp: Ánh mắt thì ngời châu có thể làm điên đảo, hút hồn người... Còn những dòng lệ chảy lăn trên má người đàn bà, như những hàng đũa ngọc lã chã rơi xuống. Da nàng như tuyết, thân thể và dung nhan nàng như hương hoa ngào ngạt bay lên!... Ngôn từ thì hết sức mỹ miều, có phần uốn nắn rất chỉnh chu cho thật hào hoa, phong nhã -  Ta đối chiếu thấy cách tả trong Người Đàn Bà Trắng đã khác nhiều. Thí dụ như cũng nói về đôi mắt:
                Đôi mắt em đong những áng mây
      Tuy hình ảnh thơ vẫn mang tính mỹ học, nhưng giọng thơ đã bình dị, bớt vẻ uốn nắn nhung lụa, nên nghe gần gũi hơn. Hay như khi tác giả tả về mái tóc nàng:
                Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc...
                ...............
                Xoã ngang vai mái hất tơi bời.
      Ngôn từ, làn điệu thơ có phần mạnh mẽ để nói lên sự kiêu hãnh của người thiếu nữ, nhất lại là một thiếu nữ đẹp thường rất hãnh tiến về mình. Tuy cũng hoa mỹ nhưng rõ ràng đó là cách tả của thơ hiện đại : Mái tóc xoã ngang vai của nàng hất lên !... Hai chữ " tơi bời " chẳng qua để mô tả về tính cách, cả sự quyết liệt của người đàn bà trẻ tân thời, không uỷ mỵ nép mình như người thiếu nữ xưa kia. Qua đó để ta thấy nhà thơ khi tả về chân dung người đàn bà trắng ấy, đã lắng rất sâu về cả tâm hồn , tính cách cùng sự thể hiện rất tinh tế.
      Ta trở lại với bài thơ " Tranh loã thể " của Bích Khê, khi ông mô phỏng về mái tóc người đàn bà:
                 Đêm u huyền ngủ mơ trên mái tóc...
      Với đôi môi mỹ miều, đầy hưng phấn của nàng:
                Vài chút trăng say đọng ở làn môi.
      Nghĩa là, đến ánh trăng cũng phải say mê mà đậu lại trên đôi môi của người đàn bà, v.v...Còn ở trong " Người đàn bà trắng " tác giả lại mô tả:
                Em đi - về... chao những hàng cây
                Hồ gió thổi
                                 lệch vành mũ đội,
      Hàng cây cũng nghiêng chao, rung rinh, xào xạc... theo bóng của em đi. Nhất là đến hình ảnh:
                Thấm đẫm mình em cả thềm nắng gội...
  Câu thơ tuy tả thực mà lời thơ, hình tượng thơ không kém vẻ hoa mỹ: theo bóng dáng của em đi cả một thềm nắng tắm trên mình... Qua đó ta thấy cả tấm thân kiều diễm mê đắm của em, đến thiên nhiên, đất trời cũng nghiêng ngả,say sưa. Nó tránh đi sự tả có tính chất trang điểm của những lời nói sáo... sự sống đã tràn vào theo súc cảm của nhà thơ.
      Cái quí nhất của một người đàn bà chính là " cái ấy " của nàng - Hầu như các thi nhân, nhất là đối với các thi nhân lớn, khi viết về tình yêu và đàn bà: Họ đều muốn có những bài thơ viết về " cái ấy "... Trong NĐBT ( như trên đã nói ), chất đàn bà đã được nhà thơ khai thác đến tận cùng. Một xứ sở đam mê, cũng như đó chính là nơi bắt nguồn của ngọn lửa Prô-mê-tê trong sự sống, khát vọng của trái tim:
                Chùm trinh em hát:
                                      Đấy chỗ thiên thai!
                Người đàn bà ai mà định nghĩa???
      Tác giả dùng hai chữ : chùm trinh... để chỉ về "cái đó" của nàng - Đấy chỗ thiên thai!... Ý nghĩa thiên thai ấy nó vừa hoang xơ mà thanh khiết biết bao. Tạo hoá đã sinh ra nó trên thân thể ngườì đàn bà từ khi bắt đầu sinh ra sự sống! Hai chữ "chùm trinh" còn cho ta một cảm giác như đó là cả một chùm trái thơm ngon lành, mà đó lại là chùm "trái cấm" của nàng đang trĩu trịt... ăn vào là nhớ mãi. Ca dao ta cũng có câu:
                Dao đâm vào thịt thì đau
                Thịt đâm vào thịt nhớ nhau suốt đời.
      Với Kiều khi đang khoả thân trong buồng tắm, Nguyễn Du đã viết:
                Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên.
      Ở đây - Tôi xin bàn luận về hai chữ "dầy dầy" mà cụ Nguyễn Du mô tả, đó là cái gì "dầy dầy" vậy? Ta thấy: nghĩa của nó không thể để chỉ về thân thể của nàng Kiều được. Bởi vì, tấm thân của nàng Kiều mà lại "dầy dầy" thì sao có thể là một người đàn bà sắc đẹp đến nghiêng nước, nghiêng thành:
                Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai.
      Mà người con gái đẹp thời xưa thường có một tấm thân mảnh mai như liễu, như mai... chứ không béo tốt đầy cảm hứng hưởng thụ như chúng ta thực dụng bây giờ. Cụ Nguyễn Du đã tả về Kiều:
                Làn thu thuỷ nét xuân sơn
                Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
      Còn nếu nói về đôi má Kiều mà lại tả rằng: nàng có " đôi má dầy dầy ", thì xin nói vô phép - Quá là đôi má của " chú ủn ỉn "!... Tôi thấy chỉ có một chỗ duy nhất trên tấm thân của nàng Kiều là có thể dùng hai chữ "dầy dầy" ấy mà miêu tả mà thôi? Đó chính là hai bên "mép bướm" của nàng Kiều... Hai bên bờ mép "trái cấm" của Kiều "dầy dầy" thì đúng quá đi rồi! Ta liên tưởng tới câu thơ mà bà Hồ Xuân Hương cũng đã tả về cái đó:
                 Cỏ gà lún phún leo quanh mép,
                 Cá diếc le te lách giữa dòng.
      Cho nên , tôi cho rằng hình ảnh câu thơ : Dầy dầy sẵn đúc một toà thiên nhiên / - Là Đại thi hào Nguyễn Du muốn nói, chính "cái bướm" của Kiều là cả một toà thiên nhiên mà tạo hoá đã sẵn đúc nên, ( dĩ nhiên trong đó cũng có cả ý để chỉ về tấm thân kiều diễm của nàng ). Thi nhân nào chả muốn chơi thơ, kể cả bậc tổ tiên ta cũng rất khoái sự phàm tục ấy, nhưng Người khéo dùng chữ nghĩa cho lẩn đi mà thôi!
      Xin trở lại với bài thơ Người Đàn Bà Trắng -
                                  

nhanvan

 


      Mặc dù tác giả dùng biểu tượng để tả về "bộ phận" của nàng: Hình ảnh gợi cảm, nhưng vẫn không thô tục. " Chùm trinh " của nàng reo ca... " Chùm trinh " của nàng đã hát với nhà thơ chăng? Ấn tượng về " người đàn bà trắng " trong nhà thơ đã rất mãnh liệt, sôi động và mê đắm lắm... mới cuốn hút tâm hồn anh để tả về nàng sâu sa và da diết thế. Thân thể nàng đã trở thành một tượng đài bất hủ trong anh !... Chất đàn bà cũng đã được tụ vào đó mà tôn vinh:
                Người đàn bà ai mà định nghĩa?
      Câu hỏi được đặt ra, tôi nghĩ: kể cả những người từng sâu sắc nhất về tình yêu và đàn bà... cũng không thể trả lời cho thật chí lý được? Đó là sự huyền bí về đàn bà mà ta không thể nào định nghĩa? Một sự tổng kết của tác giả khi anh khám phá về thế giới bên trong của người đàn bà chăng? Chỉ biết là câu thơ đó đã gieo sau câu thơ nói về " cái chỗ thiên thai của người đàn bà "... tạo ra một thứ luận lý tựa hồ như một học thuyết: Không thể nào định nghĩa hết được về "cái đó" của người đàn bà? Hay không thể nào đo hết được sự huyền ảo, sâu thẳm... đối với tình yêu và cuộc sống có người đàn bà? Và có lẽ cả hai thứ đó !
      Cũng có lẽ trong thi đàn hiếm có bài thơ nào nói về đàn bà mà lại sâu sắc và thăm thẳm đến vậy ! 
                Người đàn bà ai mà định nghĩa?
      Tôi nghĩ: nói về đàn bà cũng chỉ hay được đến thế là cùng ! Nó vừa sâu, vừa là vẻ đẹp huyền bí , lại vừa tôn tạo cả ý nghĩa nhân văn trong cuộc sống có nàng. Có đàn bà, hạnh phúc cùng bi kịch... Không có họ cuộc đời ta, xã hội và thế giới này, tất cả đều trở thành vô nghĩa ! Phải chăng họ chính là nguyên căn của mọi nguyên căn: tạo thành mâu thuẫn cả trong lịch sử, chính trị và triết học, cũng như đời sống nhân sinh, sự tồn tại và diệt vong trong vũ trụ !
      Tôi xin phân tích sang đoạn thơ cuối cùng của bài:
                Vết thương lòng không dễ đã lành đâu
                Những đêm sao buồn, những đêm gió khát
                Khúc thơ tình anh lại viết về em,
                Người đàn bà...
                                      ngậm cả vầng trăng !...
      Dưới  bầu trời sao đêm đêm anh lại nhớ về nàng, bài thơ kết lại bằng một nỗi hoài vọng. Chỉ có những ánh sao trời buồn bã và làn gió hiu hắt cô đơn, là thao thức cùng với những vần thơ trào ra từ trái tim anh ! Người đàn bà trắng ấy tuy đã rất xa vời trong cuộc sống của nhà thơ, nhưng hình bóng và tình yêu nàng để lại trong anh, thì mãi mãi trường tồn vĩnh cửu. Nhưng đặc biệt ở trong bài thơ này, ta hãy xét đến câu thơ cuối cùng:
                Người đàn bà...
                                        ngậm cả vầng trăng !...
      Ở đây, hình ảnh "vầng trăng" là biểu tượng để chỉ về cả người đàn bà, hay là chỉ để nói riêng về "bộ phận" ấy của nàng? Người đàn bà "ngậm" cái vầng trăng... trong người - Câu thơ cuối cùng đã kết lại toàn bộ chân dung của người đàn bà trắng: Hình ảnh thật phi phàm, vừa sâu xa vừa sống động. Nó vừa mang tính mỹ học lại vừa chứa đầy chất phàm trần. Thật là: Rất đàn bà ! Ý nghĩa hình tượng của câu thơ đã đưa tình thơ lên đến chót đỉnh... để Người Đàn Bà Trắng trở thành một kiệt tác của thơ anh!
      Chữ "ngậm" như thể vầng trăng ấy được dấu trong mình nàng đêm đêm mới phát sáng ra, mở ra cả một thiên đường tràn ngập niềm vui sướng. Ý nghĩa của sự nhân sinh. Chữ "ngậm" nó lẳn sâu mang mầu giới tính... và, NĐBT đã kết thúc ở đó!
      Đó là một thiên tình ca khắc hoạ toàn bộ chân dung cùng tình yêu, cuộc sống của người đàn bà. Một tình thơ có vẻ dị phàm, đượm mầu sắc của cõi thiên thai, lại vừa kết tụ những hương sắc được chắt ra từ đời. Dù đó cũng chỉ là một mối tình ở chốn dân gian, như sự sống vĩnh hằng và bất diệt!
      Theo sự nhận xét của tôi: Đây là bài thơ tình hay nhất trong Tuyển Thơ Đại Bàng, hoặc chí ít - Thì cũng là một trong số bài thơ đạt hằng đẳng cấp cao nhất, bất hủ nhất trong chân dung thi ca của anh... để đưa đời thi nhân anh lên tầm một huyền thoại thi ca!
      Những lời bình bộc bạch của tôi chắc chưa thể nói hết nổi cái hay của bài thơ, xin cứ để tiếp tục cho thời đại phán bình!...
 
                                  

nhanvan

 


      Nói về bài thơ Người Đàn Bà Trắng như hiện nay đã in trong Tuyển Thơ Đại Bàng: Kể từ khi bài thơ bắt đầu được thai nghén, tôi đã viết và sửa chữa suốt tới chục năm trời.
      Vào mùa xuân Quý Dậu (1993): Trên Tuần báo Pháp Luật & Đời Sống mình đã cho đăng bài thơ này, cũng có lẽ đây là khởi điểm của Người Đàn Bà Trắng. Toàn bộ tình thơ như sau:
                Chiếc mũ trắng mềm em đôi lệch trời
                Khóm mây trắng bay nghiêng mái tóc,
                Đôi mắt em đong hết nước mây:
                - Em, người đàn bà trắng!
 
                Đêm! Sóng nước, sóng nước,
                Nỗi tình ta tràn trăng khuyết
                Anh ru em trong lòng tay
                Lòng tay anh hát ánh trăng...
                Chim bay về đâu chim?
 
                Đường dưới trúc về đây anh đưa em
                Tình ta phiêu dao như núi ngàn,
                Suốt thời ấy yêu: môi và tim!
                Giờ đứng mình đêm anh hóng nguyệt,
                Suốt thời ấy chúng ta yêu nhau
                Trên những con đường xào xạc lá khô rơi.
                Non nỉ ve khuya
                Gió mưa... có hơi em ấm đỏ,
                Những con đường giờ rụng đầy xác lá,
                Xác ve, xác gió và xác của mưa.
 
                Em đã xa anh
                Những đêm sao buồn, những đêm gió khát;
                Đứng dưới trúc, hồn ngoài trúc;
                Để sống với những tháng ngày đã mất...
                Người đàn bà: Em ngậm vầng trăng thức!
       Ngẫm lại ngay đoạn thơ đầu trong bài thơ này, có hai câu có lẽ còn hay hơn ở bài thơ đã in trong Tuyển hiện nay - Đó là câu:
                Chiếc mũ trắng mềm em đội lệch trời...
      Câu thơ trong Tuyển là:
                Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời...
      Chiếc mũ trắng của em mà đội " lệch cả trời " thì ghê quá? Ghê hơn " đội bầu trời "! ( Nhưng thôi, mình chẳng sửa lại nữa. Bản chính để lại cho đời, mình vẫn giữ nguyên như đã in trong tuyển ). Còn câu thứ hai:
                Đôi mắt em đong hết nước mây...
      Mà bản mới hiện nay là:
                Đôi mắt em đong những áng mây...
      Có lẽ không thể không thừa nhận: " đong hết nước mây " huyền ảo và hay hơn " đong những áng mây " - (mặc dù vậy mình cũng không sửa lại, vẫn giữ nguyên bản chính như Nhân Văn đã bình ). Bây giờ mình có đôi dòng tự nhận thức  về bài thơ đã in trên báo Pháp Luật & Đời Sống đó:
      Đọc cả bài thơ thì thấy hình ảnh của nó cũng rung rinh, sinh động. Có vẻ... hay đáo để! Nhưng đó chỉ là do cảm thấy thế thôi, chứ cấu tứ của bài thơ thật ra là chưa rõ ràng. Đành rằng: Xa em thì buồn, thì nhớ thương! Nhưng nghĩa trong tình thơ cứ tíu tít và hơi..."loạn". Cho nên : thời gian sau đó tôi đã xác định là bài thơ bị... hỏng! Nếu nhìn thơ không thấu mà bỏ đi như thế thì phải tiếc lắm, vì bài thơ giàu hình ảnh mà cũng đẹp thế cơ mà? Nào là: Đường dưới trúc về đây anh đưa em, tình ta phiêu dao như núi ngàn, đứng mình đêm hóng nguyệt, non nỉ ve khuya, có hơi em ấm đỏ, rồi... đứng dưới trúc hồn ngoài trúc, xác ve, xác gió và xác của mưa, v.v... Nếu bây giờ dẫn giải kỹ thì sẽ dài, nên mọi người cứ đọc mà xem thử vậy nhé! Tuy nhiên cũng phải thừa nhận: Với đặc điểm của bài thơ Người Đàn Bà Trắng này mà làm được cho hay, quả thật là khó. Mặc dù nàng rất đẹp và tôi cũng tha thiết yêu nàng!...
      
                             
 
                                            
  

Đời hư, thực nhập nhoè lẫn lộn
Đêm ái tình... ta nương ngủ trái tim hoang.