Các hoàng tử cùng phong tước vương
Giỏi nghề binh bởi thường ra trận;
Bậc công chúa trưng thu các thuế...
Đổi phép nước- Hai mươi bốn lộ...
Gọi châu Hoan, châu Ái là trại,
Sáu hạng thuế chẳng ngại đưa ra (5)...
Quốc thịnh, dân lành hát ngân nga!!!
 
Mười chín năm trị vì thiên hạ
Vua băng hà lúc vừa năm lăm
Chưa tống táng- nội loạn trong nhà
Các hoàng tử tâm xà, cẩu sực
Lo vây thành- giành giực ngôi vua.
Binh Thái Tử nhất quyết được thua
Vừa đối trận mắng bừa- Đức Vương:
Bọn các ngươi khinh thường Tự Quân
Nhòm ngôi cao, bất tuân phép nước,
Trên quên tiên đế, dưới trái phận tôi...
Nhát gươm này xin dâng để nhớ!
Chém Võ Đức Vương chớ để lâu
Tại trận tiền đầu rơi máu đổ.
Các thân Vương tìm chỗ bôn đào!
 
2. Lý Thái Tông (1028-1054)
 
Hết chông hào Thái Tử lên ngôi (1)
Dực Thánh, Đông Chinh- bề tôi chịu tội.
Nghĩ cốt nhục bèn vội tha cho
Phục chức cũ- chăm lo phận sự.
Vì nghịch ấy, Thái Tông lập thệ:
Cứ hằng năm tại đền Đồng Cổ (2)
Bách quan hành lễ đọc lời thề-
Làm con phải hiếu, tôi phải trung,
Bất hiếu trung- quỉ thần bắt tội;
Quan trốn không thề dội đòn roi! (3).
 
Vua Thái Tông tinh thông võ nghệ
Tài thao lược trí tuệ hơn người.
Giao binh, dân cho người châu mục (4)
Mạn thượng du- Tù trưởng lĩnh quản.
Quyền lực to thường hay nghịch phản
Thêm lâng bang khuấy nhiễu thường niên...
Vua Thái Tông triền miên đánh dẹp-
Năm mậu tý, Tồn Phúc mưu phản (5),
Năm kỷ mão dập đảng giặc Nùng (6),
Bắt giết cha cùng con- Trí Thông.
 
Năm tân tỵ- Cao mong phục lại(7)
Lấy Đảng Do lập Đại Lịch quốc.
Vua Thái Tông đốc xuất bắt về.
Mối thương cảm não nề thuở trước
bèn tha, phong tước Quãng Vương Mục.
Ít lâu sau, sách phong Thái Bảo.
 
Năm mậu tý- Trí Cao nghịch phản (8)
Xin nước Tàu cho đảng nhập bang...
Vua nhà Tống trách đàng nghịch tặc
Nhận nhau về hục hặc lòng dân.
Cao tức giận đánh lấy Ung Châu
Say men trận đánh đâu thắng đó
Tám châu lần lược bó tay hàng!!!.
 
Vua, tôi Tống hoang mang cực độ
Cử binh trời chẳng lộ sắc quang(!)
Ý mượn Lý đánh sang cứu giúp...
Soái- Địch Thanh ra sức can ngăn...
Sai Dư Tĩnh gia tăng Tôn Miện
Dẹp giặc ngay- thể diện Tống triều!
...
Tướng thất tài nhận nhiều thảm bại.
...
 
 

        XIN CÁM ƠN
 
 
Cám ơn bạn đã nhủ khuyên
Vội vàng đến viếng có phiền chi không
Quý nhau là ở tấm lòng
Tứ hải huynh đệ rất mong đón chờ
Tâm tình trao đổi qua thơ
Buồn vui thăm viếng cậy nhờ lẫn nhau
Đời Sơn lận đận lao đao
Mái đầu giờ đã bạc màu gió sương
Gặp nhiều biến cố tai ương
Quen rồi chịu đựng bình thường mà thôi
Sĩ Đoan thương xót giúp tôi
Nhân Sơn xúc động bồi hồi cám ơn...
 
                      -NS-

( TIẾP THEO)
 
Đang lo ngại... Trí Cao dâng biểu
Xin hai Châu theo kiểu đứng đầu (10)
Tống định ưng, Thanh tâu ngăn cản
Xin đưa quân diệt đảng họ Nùng.
Soái Địch Thanh chẳng ngừng bước tiến
Họp binh triều- diễn biến lặng yên(11)
Ai trái lệnh- án tuyên tội tử!
Ông muốn nhử giặc sinh cao ngạo.
 
Tướng Trần Thự mạnh bạo ra quân
Thua xiển niển tay chân rời rã
Bị Địch Thanh chém ngã trước tiên.
Truyền ba quân - án binh bất động!
 
Nùng Trí Cao ngỡ mộng sắp thành
Ắt sẳn dành như biểu đã tâu(!)
Bèn nghỉ ngơi buông lơi phòng bị
Chờ danh vị đứng đầu đôi châu(!)
 
Cửa Côn Lôn, bổng đâu Tống tràn (12)
Hoàng Mật Sư bỏ thây chiến trận...
Cao nuốt hận trốn tận Đại lý (13)
Bị chém đầu- nhụt chí tàn quân.
 
Năm giáp thân, Thái Tông ngự giá (14)
Đánh Chiêm Thành- tội phá ngư dân (15)
Quân địch bại, ngài thân thúc trận
Bắt voi, người- hả giận nguồn cơn!!!
 
Tướng Gia Gi còn hơn thú dữ
Chém Sạ Đẩu- thế thủ- qui hàng (16).
Lý thắng trận muôn đàng chém giết
Thây nên đồi, huyết đổ nên sông!!!...
Động nhân tâm- Thái Tông ngăn chặn:
Cấm giết người- muốn đặng bình yên!
Đến Phật Thệ bắt phi Mỵ Ê
yêu tiếc hương, đê mê cõi lòng(!)...
Khúc khải hoàn về sông Lý Nhân
Đòi Vương phi một thân sang hầu(!)
 
Giữ tiết trinh, phun châu nhả ngọc
Hoài cố nhân suốt dọc bắc nam
Thân cô lẻ chẳng ham sống nữa
Mượn dòng sông gội rữa tình nhà.
Tròn khí tiết quả là đáng kính!
Phủ Lý Nhân hiện đính đền thờ.
 
Năm ngàn người bắt sau chiến trận
Ban ruộng đất, lập ấp phố phường...
Vua Thái Tông vẫn thường chiếu cố
Nếu bão tố hay tòng đánh giặc
Giảm sưu thuế đặc cách đôi năm.
Định hình phạt yên dân, lợi nước
Trừ thập ác đành tước phạt tiền (17).
Đổi niên hiệu ra liền Minh Đạo (18).
 
Năm quí mùi mạnh bạo hạ chiếu (19)
Cấm nhân gian mua bán hoàng nam (20)
Đặt nhà trạm chạy giấy công văn,
Định hậu cung giai nhân vừa đủ
Từ Hậu, Phi, Ngự nữ rõ ràng (21)...
Năm giáp ngọ nhẹ nhàng qui tiên (22)
Tình thiêng liêng tràn ngập chúng sinh
Rúng tâm linh khóc thương vô hạn...
Tiếc đời ngài- vận mạng mỏnh manh
Hai mươi xuân đương nhành hoa nở!!!

3. Lý Thánh Tông ( 1054-1072):
 
Trở nên vua- Thái Tử Nhật Tôn.
Đôn quốc hiệu ra thành Đại Việt;
Lấy niên hiệu- Long Thụy Thái Bình-
Rộng tầm nhìn, thấu suốt nhân gian
Giảm tội trạng, vỗ an thiên hạ
Yêu thương dân tận dạ chính mình
Lòng bác ái chân tình ban bố...
Cảm Phật Trời- bão tố lặng yên,
Giặc ngoài biên chẳng dám liếc nhòm...
Gương đức sáng hơn chòm Bắc Đẩu!!!
Hướng nhân gian theo mẫu tiên hiền
Lập Văn miếu thờ tiền tiên đế
Chế hình tượng- Chu Công, Khổng Minh
Trọn lòng tin chư vị tiên hiền...
Nền tản ấy gắn liền ngày nay.
Việc binh chính Ngài định quân hiệu
Chia tả, hữu, tiền hậu- tứ bộ(1)
Lính kị bắn đá- độ trăm đội
Lập phiên binh- vang dội lâng bang!
Nhà Tống triều phải sang bắt chước.
Đấy một thời đất nước vinh quang!!!
 
Vua Thánh Tông vừa nhân, vừa dũng
Năm kỷ dậu, lủn củn chinh nam (2)
Kéo quân về lấy làm hổ thẹn
Bởi Vương Phi giám quốc yên lành.
Tự trách mình... đành ra kế họach
Phá quân Chiêm một mạch lưu danh (3).
Vua Chế Cũ tay nhanh nộp đất
Chuộc tội mình phải mất ba Châu (4)
 
Năm nhâm tý- u sầu ủ dột (5)
Từ cung đình đột ngột lây lan:
Vua Thánh Tông thanh thản về Trời
Để cho đời nuối tiếc khôn nguôi!!!

4. Lý Nhân Tông ( 1072-1117)
 
Vừa bảy tuổi lên ngồi ngôi báu
Lý Đạo Thành- mạch máu nhà vua(1)
Việc trong nước ông vừa xử lý;
Việc lâng bang chẳng phí thời giờ
Tài đức ấy đợi chờ chỉ một!
Hiền giỏi ấy- rường cột non sông-
Phúc muôn dân ước mong vạn kiếp!
Đối lâng bang vía khiếp kinh hoàng
Lưu vạn thuở nồng nàn khí tiết
Bách thiên thu da diết lòng người!!!
 
Thời Nhân Tông xanh tươi rực rỡ
Từ đắp đê Cơ Xá giữ thành(2),
Từ yêu dân -an lành trăm họ.
Niên ất mão- khoa thi tam trường (3)
Chọn người ngay am tường văn học
Cho làm quan chọn lọc kỉ càng
Hơn mười người có chàng Văn Thịnh (4).
Năm bính thìn lập Quốc Tử Giám(5)
Năm bính dần trong đám nhân tài (6)
Người đứng đầu không ai Điển Tích (7)
Viện Hàn Lâm giúp ích nước nhà.
Sự văn học quả là khởi sắc
Khúc nhịp cầu nối bắt về sau.
Năm kỉ tỵ định mau quan chế (8)
Chia văn, võ nên chín phẩm hàm
Việc ai nấy làm nhất nhất khuông.
 
Thời bấy giờ có tướng Tống bang
Tên Lưu Gi sai đi thị sát
Các sông ngòi, đồn lũy của ta,
Cấm châu, huyện gần xa buôn bán,
Sửa binh khí áng ngữ biên thùy
Động can qua tùy nghi cướp bóc...
 
Nhận được tin Lý triều đốc thúc
Mười vạn binh nhân lúc địch hờ
Lý Thường Kiệt theo bờ sông tiến
Còn bộ binh Tôn Đản dẫn đầu
Hai gọng kềm vào sâu đất Tống
Chiếm ba châu khống chế tình hình.
 
Vua nhà Tống tức mình dựng tóc
Đốc Quách Quỳ cùng quan Triệu Tiết
Mang chín tướng mải miết tấn binh
Hội Chiêm Thành, Chân Lạp bình ta.
Năm bính thìn băng qua địa hạt (9)
Lý Thường Kiệt trận mạc xông pha
Chà quân Tống trên dòng Như Nguyệt (10)
Giết kẻ thù hạ triệt sức công.
Trận chiến ấy dòng sông nhuộm đỏ
Giặc hơn ngàn đã bỏ thây đây.
 
Quách Quỳ về tây đóng Phú Lương (11)
Lý Thường Kiệt chủ trương chặn đánh
Bị đá xanh chẳng cánh mà bay (12)
Như giông bão hết tài tránh né
Lớp lủng thuyền, lớp té xuống sông...
Mấy ngàn người đành vong mạng sống
Làm sao đây để chống Tống triều???

Bao đêm liền lắm điều suy nghĩ...
Giữa đêm khuya , quân sĩ nghe thơ:
" Nam Quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại Thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư!".
Từ đền thiêng phát ra lanh lảnh (13)
Tạo tinh thần dũng mãnh phản công...
Quân nhà Tống chôn chân tại chỗ
Trổ hết tài chẳng đẩy được nhau.
 
Vua Lý triều đổi trao vua Tống
Hoản việc binh, xin cống lệ thường.
Thấy chiến chinh hết đường thuận lợi
Vua Tống triều nghĩ ngợi chìu theo:
Chiếm Quãng Nguyên kì kèo yêu sách...(14)
Năm mậu tý, Lý mách Tôn Nguyên (15)
Đưa voi cống, đòi Tống châu huyện...
Năm kỷ mùi trao diện tù binh (16)
Năm giáp tý phân minh địa giới (17)
Nhờ Sứ tài nên nới rộng thêm (18)
Phần đất mất cũng tìm chủ cũ
Tình giao bang như hũ nước đầy.
Năm đinh mão vui vầy nhận chức (19):
Nam Bình Vương- tài đức dâng đời!.
 
Niên kỷ mùi, bao lời Giác phản (20)
Lý Thường Kiệt quyết cản nghịch thần...
Giác thua to, trọ thân Chiêm Thành
Đưa Quốc Vương giựt giành ba châu (21)
 
Năm giáp thân cũng đâu vào đấy!
Dấy can qua , Na Ma thảm bại
Xin nộp lại ba châu thuở trước.
Nước phía nam theo nhau triều cống.
 
Rạng non sông nhờ đấng minh Quân
Bề tôi trung nhất tuân phép nước.
Năm đinh tỵ vua bước về trời (22)
Trọn cuộc đời hiến dâng xã tắc!!!

-----------------------------
LỜI BÌNH
 
Lý Thường Kiệt!
Tướng anh tài
Tinh thao lược
Bắc đánh Tống
Nam bình Chiêm
Đưa nước yên
Vỗ dân lành...
Sự rành rành
Sách Sử ghi!!!
Ông ra đi
Muôn người mến
Đến thiên thu
Tụ tâm hồn
Dồn ý chí
Giữ non sông!
( Tác giả)
 
5. Lý Thần Tông ( 1128-1138):
 
Nhân Tông không con ắt kén chọn
Người dòng tộc hội trọn đức tài
Không ai khác, con ngài Hiền Hầu (1)
Lập Thái Tử nối cầu tự chủ
Tức Thần Tông- niên hiệu Thuận Thiên (2).
Khi lên ngôi, vua liền đại xá:
Trả ruộng đất tịch thu thuở trước;
Lính đổi phiên sáu tháng một lần
Vừa canh nông vừa trông việc nước...
Mỗi bước đi đất nở thanh bình.
Tuy đôi chỗ tình hình bất ổn (3)
Nhưng nhìn chung chẳng tổn hại gì.
Vua trị vì đúng trọn mười niên
Về chín suối bình yên giấc ngủ!

6.Lý Anh Tông ( 1138-1175):
 
Thái Tử thay bên lủ loạn thần (1)
Tuổi lên ba khó tầm hiểu lẻ.
Mẹ họ Lê nắm quyền nhiếp chính
Thêm tư thông Anh Vũ đương triều (2).
 
Vũ mưu mô lắm điều gian trá
Mọi việc cần, hắn há bẫm ai
Ngòai Thái Hậu khó lay đổi tính...
Chốn cấm cung có lính nào ngăn!
 
Quan đại thần mưu toan tiêu diệt
Sự bất thành mang thiệt vào thân.
Bởi tay chân vung vãi trong ngoài
Sắp đại họa-rõ ngay tức khắc(!)
 
Trong triều đình lắm tôi hiền giỏi (3)
Vang núi sông tận cõi lâng bang...
Nên Anh Vũ sợ càng mưu sự
Nấp yếm nhung cầu tự thân mình (!)
 
Vua Anh Tông rộng nhìn đôi chút
Đấy là lúc Ngài vừa lên năm
Giặc Thân Lợi hung hăng dấy loạn (4)
Chiếm Thái Nguyên sửa soạn công thành.
Quan quân dẹp chẳng giành thắng lợi.
Năm tân dậu, chúng xơi Phú Lương
Đổ Anh Vũ lên đường chinh phạt
Thân Lợi thua chạy tạt Lạng Châu
Bị Hiến Thành xỏ xâu làm tội (5)
 
Năm giáp thân Tống triều cải đổi (6)
Quận Giao Chỉ thành An Nam Quốc
Phong Anh Tông- An Nam Quốc Vương
Và từ đấy gọi thường An Nam.
 
Năm nhâm mão đến năm nhâm thìn
Vua xem địa hình khắp non sông,
Trông sinh họat dân tình cả nước
Lập địa đồ rõ bước chi li...
 
Năm ất mùi, Ngài phong Hiến Thành,(7)
Ủy Long Cán mới đành nhắm mắt(8).
Ba mươi bảy niên- ắt vui, buồn...
Bốn mươi xuân- nên luồng sống động!!!

7. Lý Cao Tông ( 1176-1210):


Tô Hiến Thành- vang vọng núi sông!
Dạ sáng trong xứng bậc tôi trung,
Hiền  đức giỏi ung dung trị nước,
Trước bắt Thân Lợi, phá Ngưu Hống,
Chống dẹp Lào, coi giữ việc binh,
Luyện tập lính tinh thông võ nghệ,
Kén người tài chẳng nệ xuất thân,
Chuộng văn chương ân cần khai sáng,
Lập đền thờ- thờ đấng Khổng Tử...
Nơi Thăng Long tỏ lòng hiếu học...
Chốn Kinh Thành đọc thấu tâm can...
Chí hiên ngang chẳng màng khuất phục
Lập Long Cán theo tục vua truyền
Ông giữ phận nắm quyền nhiếp chính!
Năm kỉ dậu hết tính sự đời(1)
Lời trăn trối thay ông- Trung Tá (2)
Nhưng triều đình nào há tin cho. 
Cử Yên Di chăm lo phụ chính,
Lý Chính Tu đặng thu đế sư.
 
Khi Cao Tông tự điều việc nước
Thường săn bắn làm thước giãi khuây
Xây cung điện, ăn chơi xa xỉ...
Giặc ngoài biên ầm ỉ nổi lên...
Năm bính thìn Phạm Du dấy lọan (3)
Cướp xóm thôn sửa soạn mưu đồ(...)
Vua cử Di bất ngờ đánh dẹp (4)
Quyết đè bẹp tịch biên của cải.
Kẻ gian thần kinh hãi khôn nguôi
Tìm đút lót- buông xuôi tội trạng...(!)

Thương cho Di vong mạng vì đâu? (5)
Bộ tướng Ngài đốc lòng cứu chủ (6)
Phá cửa Thành giết lủ gian tham.
Thái Tử Sam chạy về Hải Ấp (7)
Vua Cao Tông ẩn nấp mạn sông (8)
Bọn Quách Bốc chôn xong Bỉnh Di
Đi vào điện tôn Thẩm lên ngôi (9)
Bọn bề tôi cuối đầu phục mệnh.
 
Thái Tử Sam sống bên Trần Lý
Lòng ưng ý con gái họ Trần
Lấy làm vợ bất cần thế sự...
Tước Minh Tự - sách phong Trần Lý (10)
Tô Trung Từ- Điện Tiền Chỉ Huy Sứ (11)
Anh em Trần quyết tử vì ai???
Mộ binh ngay dẹp loạn Kinh Thành...
Giành thắng lợi tìm rước Cao Tông.
Năm canh ngọ, vua không còn nữa
Bởi bệnh tình lần lửa nặng thêm.

8.Lý Huệ Tông ( 1211-1225):
 
Thái Tử Sam ngồi êm ngôi báu
Rước Trần thị bố cáo- Vương phi.
 
Năm quí dậu Thái Hậu ghét ghen (1)
Gieo sầu khổ tận chỗ Vương Phi...
Trần Tự Khánh lập mánh rước vua...
Huệ Tông ngại nghĩ tại Trần thị
Bèn giáng chức đến mức Ngự Nữ.
Khánh được tin đến xin nhận lỗi
Và rước vua- Ngài xua ý tốt
Rồi cùng Hậu nương đậu Lạng Châu (2)
Bị Tự Khánh lập mánh rước về...
Vua lo sợ mức tợ kim châm
Đón Thái Hậu âm thầm rời chỗ.
 
Thái Hậu căm cứ nhầm Trần thị
Muốn giết đi khỏi lụy sau này (3)
Huệ Tông biết hằng ngày cẩn thận
Cấm ra ngòai- tượng tận chăm nom
Cơm nửa phần- phân nửa Vương Phi.
Sau thắc ngặt cùng đi Trần thị
Tìm Tự Khánh tránh bị ưu phiền (4)(!)
Được tin vua, Khánh liền hộ giá...
Bấy lâu nay rước há dễ đâu!
 
Huệ Tông phong Trần thị- Hoàng Hậu
Anh em Trần được tậu tước sang (5)
Cùng Phan Lân chỉnh trang quân ngũ...
Ngày mỗi ngày hội đủ quân nhu...
Mọi chính sự vén thu- Tự Khánh.
Năm quí mùi ông lánh dương gian (6)
Sang niên sau quyền vào Thủ Độ (7)
Bởi Huệ Tông bộc lộ tỉnh mê (?)
Do thời thế hay bức chế Ngài (?)
Sinh đôi gái thiếu trai- Thái Tử
Đưa Phật Kim nắm giữ sơn hà(8)
Năm giáp thân thế là truyền ngôi (9)
Ngụ ở chùa bề tôi lật đổ (10).

  9. Lý Chiêu Hoàng (1225):
 
Công Chúa lên ngôi- hiệu Chiêu Hoàng!
Đặng bảy tuổi - dạ càng hoang mang!
Bởi Thái Hậu tư thông Thủ Độ
Âm mưu lồ lộ cướp ngai vua-
Đưa con quan cũng vừa lứa tuổi
Vào trong cung hầu hạ Chiêu Hoàng,
Đưa Trần Cảnh vào hàng Chính Thủ (1)
Tạo tình thân, hội đủ thời giờ
Kết tơ tóc gỉa vờ duyên định (!)...
Truyền ngôi chồng bở lịnh bề trên (!) (2)
Nên từ đấy dứt nghiệp Lý triều
Qua bao đời chắc chiu gầy dựng!
---------------------------------
 
               LỜI BÌNH

Từ Cao Tông sai lầm quyết đóan
Bọn nịnh thần ăn món đút dơ
Giết trung thần thờ ơ nghịch phản
Để người đời chán nản khôn nguôi!
Vận ngược xuôi sẳn dành kém đức
Khiến muôn đời uất ức Cao Tông.
 
Còn Huệ Tông- thế sự hóa điên?
Hay nhu nhược bởi liên hệ nào?
Hay bức hại rơi vào cảnh ngộ
Nhường ngôi con tuổi độ non mười?
Chôn sự nghiệp kẻ cười người khóc(!)
Thương Chiêu Hoàng lăn lốc về sau.
 
Ôi lệ trào ướt đẫm trang thơ!!!
( Tác giả)

EM ĐÂU CÒN NỬA!

Em cười như hoa nở
Líu lo ở mọi nơi...!
Chỉ không chơi vui đùa
Trong những mùa mưa nắng!!!

Vì sao vắng- em hởi!
Tay chân bởi- "Da Cam"!
Đã lâu lắm teo dần
Khiến tinh thần suy kiệt!

Chiến tranh diệt mầm xanh
Có cả anh và em...
Ôm nổi niềm sâu thẳm
Xuống tận nấm mồ hoang!!!

Em vương mang nổi đau
Bước đi đầu chập chửng.
Tôi lửng thửng bên em
Cùng ôm chầm nhau khóc!!!

Chiến tranh chốc đi qua
Tàn dư ta gánh đủ!...
Sương nhòa rũ cành xinh
Khó đón nhìn ánh sáng!!!

Em buồn chán ngẩn ngơ
Hay thẩn thờ vạn cảnh...
Tính nhí nhảnh đâu còn
Cái miệng tròn khô héo!

Tôi cố kéo tuổi thơ
Sống trong mơ càng nhiều
Nhưng bao điều vô nghĩa
Thật mai mỉa cuộc đời!!!

Đón nhận lời vĩnh biệt
Tôi như liệt tinh thần
Lặng nhìn dần thân lạnh!!!
Hởi ơi ! Chạnh cõi lòng!!!
SĨ ĐOAN

CHƯƠNG V: NHÀ TRẦN
1. Trần Thái Tông ( 1225-1258):

Năm ất dậu, Trần Cảnh lên ngôi (1)
Vừa tám tuổi chỉ ngồi nghe tấu
Mọi quyền hành chốt mấu đằng sau...
Trần Thủ Độ mưu cao, độc đoán
Dựng cơ đồ tính toán chi li...
Giết Huệ Tông, tỉa lần tôn thất (2),
Tạo cánh vây bất cần luân lý(!)...
Tước Thái Hậu tỏ ý lấy bà (3)
Nâng Thuận Thiên cho qua Hoàng Hậu(4)
Giáng Chiêu Hoàng xuống hàng Công Chúa(5),
Triệt họ Lý chuyển sang họ Nguyễn (6)
Tuyển người mới giúp rập họ Trần...
Tuy đại ác đối tầng nhà Lý
Nhưng công thần tận tụy nhà Trần
Một tay cán đáng bao trọng sự
Giúp Thái Tông dự liệu trong ngòai...
Nâng quốc thịnh vững chải dài dài
Đủ anh tài chống giặc ngọai xâm!!!
 
Tự cổ kim chỉ mình Thủ Độ
Khiến Thái Tông phẩn nộ đi tu (7)
Khiến Trần Liễu tụ binh chống lại...
Ít lâu sau nhẫn nại qui hàng(8).
Tình cốt nhục, đôi đàng ôm khóc
Thủ Độ hay muốn róc rơi đầu(...)
Thái Tông van cầu mới bỏ qua.
Nghĩ thuở trước(...) vua ban Thái ấp (9)
Phong tước Vương bù đắp thiệt thòi(!).
 
Tuy nghiệp định, còn ngòi chiến sự (10)
Phân giang san kể tự triều Trần:
Đất Hồng Châu- Đoàn Thương xưng vua (11)
Đất Bắc Giang - Nguyễn Nộn xưng Vương (12).
Thế lực mạnh- Thủ Độ giản hòa (13)
Năm mậu tý, hai nhà Nguyễn- Đoàn
Chỏang với nhau, Đường Hào chiếm giữ (14)
Lúc bấy giờ thanh thế lây lan...
Đang lo sợ bỗng dưng Nguyễn chết
Các châu, huyện thu hết về Trần.
 
Năm nhâm dần, sắp đặt quan sai,
Phân chia nước thành mười hai lộ...
Lập trướng tịch đồ sộ theo Lý (15),
Định sưu thuế tỉ mỉ rõ ràng (16)
Xây đắp đê hai đàng sông Cái (17)

Năm nhâm thìn thi Thái học sinh (18)
Chia thứ bậc để định thấp cao.
Năm đinh tỵ, đưa vào ba khôi (19):
Trạng Nguyên, Bảng Nhản và Thám Hoa
Có khoa tam giáo: Nho- Thích- Lão.
Năm quí sửu, lập Quốc học viện (20),
Giảng võ đường luyện tập võ nghệ,
Các Vương nhận ân huệ vua Trần (21):
Mộ tập lính chuyên cần chăm chỉ,
Lập phủ đệ theo ý của mình...
Lúc đất nước tình hình bất ổn
Mang quân riêng hổn chiến giặc thù!
 
Năm nhâm tý, Thái Tông ngự giá
Bình Chiêm Thành bắt cả Vương Phi (22).
Năm đinh tỵ, bắt giữ sứ Mông(23)
Sai Quốc Tuấn lên trông mặt Bắc...(24)
 
Tướng nhà Mông tất ắt xuất binh (25)
Từ Vân Nam sang bình nước ta (26)...
Quân Nam ít rút ra Sơn Tây
Thái Tông hay ngự giá thân chinh
Nhưng đại binh cũng đành lùi bước
Bỏ Kinh đô chạy về Thiên Mạc (27).
 
Quân Mông ồ ạt đuổi rượt ta...
Chiếm Thăng Long, cướp phá giết người...
Tình thế nguy nụ cười tắt lịm
Ngự thuyền rồng tìm kiếm thân vương
Gặp Nhật Hiệu- thương nghị tình hình:
"Nhập Tống!" Ôi, rùng mình, sởn gáy!!!(28).
Gặp Thủ Độ:" Quyết còn sống mái!
Đầu chưa rơi hăng hái diệt thù!!!"
Nghe vững dạ mây mù tan biến.
Ít lâu sau, hồn thiêng sông núi
Gây quân Mông yếu đuối tinh thần...
Cướp cơ hội đánh lần Đông Bộ Đầu
Mông thua chạy đến trại Qui Hóa
Bị thổ dân chặn khóa đuôi đầu...
Thua đến thua, ưu sầu mệt mỏi
Trên đường về chẳng moi giựt dọc
Được người đời châm chọc- giặc phật(!).
 
Khi vua Mông đánh bật nhà Tống
Sai sứ sang đòi cống Mông triều.
Vua Thái Tông đành chìu ý chúng
Đúng ba năm chiếu lệ một lần.
Năm mậu ngọ, nhường ngôi Trần Hoảng (29)
Dạy phép nước, phòng choảng anh em
Lên Thượng Hoàng cùng xem việc nước!!!

2. Trần Thánh Tông ( 1258-1278)
 
Thái Tử Hoảng tiếp bước tiên vương
Lòng nhân từ đảm đương quốc sự-
Sai Văn Hựu chép sử nước nhà (1),
Ba mươi quyển quả là quí giá (2).
Sai phò mã cùng các vương hầu
Chiêu tập dân nghèo, sầu lưu lạc
Khai khẩn viên điền làm trang hộ
Có cái ăn nhật độ qua ngày
Giúp đất nước hình hài thay đổi
Đọan cuộc đời trôi nổi đó đây!
 
Nước bình yên tuy nhiên còn khó
Giao thiệp Tàu gò bó khắc khe
Bắt Thánh Tông phải nghe lệnh cống (2)
Từ nhân tài đến đóng sản vật...
Đưa người sang giám trị nước nhà (4).
 
 
Thái Tông ngòai tuy là thần phục
Nhưng thực chất lắng đục khơi trong
Thúc quan binh tay không được nghỉ
Mộ tráng sĩ luyện tập tinh thông...
 
Năm bính thìn, sứ Mông thăm viếng
Nhân dịp này cũng tiến sứ sang
Vừa đáp lễ, vừa van- cống người(5)...
Vua Mông ưng nói cười nham hiểm
Bắt Thánh Tông phải chịu sáu điều (6)...
Vua lần lửa chẳng chìu ý tứ
Năm ất hợi, sai sứ sang Tàu
Tâu rõ ràng An Nam có chủ
Chớ đâu hội tụ xứ Máng Mường...
Xin rút Giám trị trả phố phường.
Mông không chịu, tìm đường xâm lấn
Dọ địa hình chuẩn bị tấn công.
 
Vua Thánh Tông sẳn sàng ứng chiến
Tuy nước nhà có biến- tang thương (7)
Năm mậu dần nhường ngôi Thái Tử
Về Thiên Trường theo sách vua cha.
 
3. Trần Nhân Tông ( 1279-1293):
 
Vận mệnh nước quả là gian khó
Trọng trách này gánh có đặng chăng?
Cũng may thay, đình thần tài trí,
Thái Thượng Hoàng xử lý chu toàn.
Vua Nhân Tông không còn nhỏ dại
Đủ thông minh, nhẩn nại dư thừa,
Tính quả quyết ngăn ngừa bão tố
Cùng toàn dân củng cố cơ đồ!!!
 
Nhà Nguyên viện cớ bắt vua chầu
Bởi chưa lệnh- tự cầu ngôi đế!
Cho sứ sang, khống chế vua Trần
Khí ngang ngược bất cần, kiêu ngạo,
Ra vào cung trái đạo sứ thần,
Mời yến tiệc chẳng cần ngó đến...
 
Năm nhâm ngọ, Nguyên chủ dụ rằng:(2)
" Nếu vua Nam không sang chầu được
Nộp ngọc ngà bóng mượt đi thay,
Tài nhân lực phải hai mỗi hạng".