TỤC NGỮ VÀ CA DAO VIỆT NAM

CA DAO
 
Thật thà cũng thể lái trâu
Yêu nhau cũng thể nàng dâu mẹ chồng.
 
Đói lòng ăn khế, ăn sung
Trông thấy mẹ chồng thì nuốt chẳng trôi.
 
Thương chồng phải khóc mụ gia (1)
Ngẫm tôi với mụ có bà con chi.
 
Cô kia đội áo đi đâu?
- Tôi là phận gái làm dâu mới về
Mẹ chồng ác nghiệt gớm ghê
Tôi ở chẳng được tôi về nhà tôi.
 
(1). Mụ gia: mẹ chồng

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Từ khi em về làm dâu
Thì anh dặn bảo trước sau mọi lời:
Mẹ già dữ lắm em ơi!
Nhịn ăn, bớt ngủ mà nuôi mẹ già
Nhịn cho nên cửa, nên nhà
Nên kèo, nên cột, nên xà tầm vông
Nhịn cho nên vợ nên chồng
Thì em coi sóc lấy trong cửa nhà.
 
Dì ruột thương cháu như con
Rủi mà không mẹ cháu còn cậy trông.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Vợ chồng đầu gối má kề
Lòng nào mà bỏ mà về cho đang
Hồ về chân lại đá ngang
Về sao cho đứt cho đang mà về.
 
Anh em như chân với tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
 
Tưởng rằng chị ngã em nâng
Ai ngờ chị ngã em bưng miệng cười.
 
Anh em hiền thật là hiền
Bởi một đồng tiền làm mất lòng nhau.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Bưng được miệng chĩnh, miệng vò
Nào ai bưng được miệng o miệng gì.
 
Giầu sang nhiều kẻ đến nhà
Khó khăn nên nỗi ruột rà xa nhau.
 
V. ĐẤU TRANH CHỐNG PHONG KIẾN VÀ TỆ NẠN XÃ HỘI
 
Áo rách chi lắm áo ơi!
Áo rách trăm mảnh không có nơi cho rận nằm.
 
Ăn mày là ai, ăn mày là ta
Đói cơm, rách áo thành ra ăn mày.
 
Cây khô xuống nước cũng khô
Phận nghèo đi đến nơi mô cũng nghèo.
 

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Cực lòng nên phải biến dời
Biến dời lại gặp phải nơi cực lòng.
 
Gánh cực mà đổ nên non
Còng lưng mà chạy, cực còn theo sau.
 
Gạo chợ một tiền mười thưng
Mẹ con nhịn đói vì chưng không tiền.
 
Trời sao trời ở chẳng cân
Kẻ ăn không hết, người lần không ra.
Người thì mớ bảy, mớ ba
Người thì áo rách như là áo tơi.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Cả đời khốn khổ, chua cay
Ước ao có được một ngày làm vua.
 
Thân anh ba mươi mốt tuổi đầu
Vợ anh chưa có
Đêm nằm vò võ
Một xó giường không
Có cực hay không?
Có thảm hay không?
Người năm bảy vợ, người không vợ nào!
 

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Trời xanh, muối trắng, cát vàng
Thứ gì cũng đẹp riêng nàng lầm than.
 
Chẳng làm người bảo rằng ươn
Làm thì xương sống, xương sườn phơi ra.
 
Giầu từ trong trứng giầu ra
Khó từ ngã bảy, ngã ba khó về.
 
Đã giầu thì lại giầu thêm
Đã khó thì khó cả đêm lẫn ngày.
 
Nhà mày lắm đất, lắm ao
Lắm trâu, lắm ruộng còn tao ăn gì?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Bốn bề công nợ eo sèo
Chỉ vì một nỗi tôi nghèo mà thôi
Tôi làm tôi chẳng có chơi
Nghèo đâu nghèo mãi trời ơi hỡi trời!
 
Khen ai khéo đặt nên nghèo
Kém ăn, kém mặc, kém điều không ngoan
Nhà giầu nói một hay mười
Nhà nghèo nói chẳng được lời nào khôn.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Mùa đông môi xám như chì
Mùa hè da sạm khác gì hòn than
Áo manh che trận gió hàn
Đầu trần, nắng lửa, mưa chan dãi dầu
Ối mẹ đâu, ối cha đâu
Đi đâu mà bắt con hầu người ta
Tưởng tình nghĩa mẹ, công cha
Chưa đền chút đỉnh xót xa dạ này.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Canh nông sớm tối ngoài đồng
Suốt ngày cặm cụi chổng mông lên trời
Bữa ăn như bữa vét nồi
Đói cào đói rã, mồ hôi ướt đầm
Sống gì sống tối, sống tăm
Khổ ngày, khổ tháng, khổ năm, khổ đời
Bắc thang lên hỏi ông trời
Cớ sao nỡ để kiếp người đắng cay?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Nhà nghèo như giỏ thủng trôn
Nhà giầu như bạc bỏ hòm xưa nay
Nghèo đâu nghèo mãi thế này
Mất chúng, mất bạn vì nay tội nghèo.
 
Con quan thì lại làm quan
Con nhà kẻ khó đốt than cả ngày.
 
Con vua thì lại làm vua
Con nhà kẻ khó bắt cua tối ngày.
 
Ếch kêu dưới vũng tre ngâm
Ếch kêu mặc ếch, tre dầm mặc tre.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Sinh con gặp phải buổi này
Bao giờ mở mặt, mở mày con ơi!
 
Cái phận nhà khó khổ thay
Ba năm giặt váy, gặp ngày trời mưa.
 
Người ta đi cấy lấy công
Tôi nay đi cấy tay không trở về.
 
Từ nay tôi cạch đến già
Tôi chẳng dám cấy ruộng bà nữa đâu
Ruộng bà vừa xấu vừa sâu
Vừa bé hạt thóc vừa lâu đồng tiền
Tôi về cấy ruộng quan điền
Bát gạo đã lớn, quan tiền trao tay.
 

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Trời mưa cho ướt lá khoai
Công anh làm rể đã hai năm ròng
Nhà em lắm ruộng ngoài đồng
Bắt anh tát nước cực lòng anh thay
Tháng chín mưa bụi gió bay
Cất được gầu nước hai tay rụng rời.
 
Một ngày mấy lượt trèo non
Lấy gì làm đẹp, làm giòn hở anh?
 

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ngày nào trời nắng chang chang
Mẹ con đốn củi, đốt than no lòng
Trời làm một trận mênh mông
Mẹ con nhịn đói nằm không ba ngày.
 
Cấy lúa, lúa trổ ra năn
Kẻ trộm gặt mất con ăn bằng gì?
Con ăn lộc sắn, lộc si
Con ăn bằng gì cho đến tháng năm?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Thân ai khổ như thân rùa
Xuống sông đội đá, lên chùa đội bia
Thân ai khổ như thân anh kia
Ngày đi cuốc bãi, tối về nằm suông.
 
Bồng bồng mẹ bế con sang
Đò to, nước lớn, mẹ mang con về
Mang về đến gốc bồ đề
Xoay sở hết nghề, mẹ bán con đi.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Cầm trâu, cầm áo, cầm khăn
Cầm dây lưng lụa, xin đừng cầm em!
 
Đừng có chết mất thì thôi
Sống thì có lúc no xôi, chán chè.
 
Thấy anh em cũng muốn theo
Em sợ anh nghèo, anh bán em đi
Lấy anh em biết ăn gì
Lộc sắn thì chát, lộc si thì già
Lấy anh không cửa, không nhà
Không cha, không mẹ biết là cậy ai.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Tháng giêng
Tháng hai
Tháng ba
Tháng bốn
Tháng khốn, tháng nạn
Đi vay
Đi tạm
Được một quan tiền
Ra chợ Kẻ Diên
Mua con gà mái
Về nuôi hắn đẻ ra mười trứng
Một cái trứng ung
Hai cái trứng ung
Ba cái trứng ung
Bốn cái trứng ung
Năm cái trứng ung
Sáu cái trứng ung
Bảy cái trứng ung
Còn ba cái trứng nở ra ba con:
Con - diều tha
Con - quạ bắt
Con - cắt lôi.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Chớ lo phận khó ai ơi
Còn da - lông mọc, còn chồi - nẩy cây.
 
Cái cò, cái vạc, cái nông
Sao mày giẫm lúa nhà ông, hỡi cò?
Không, không tôi đứng trên bờ
Mẹ con cái diệc đổ ngờ cho tôi!
Không tin ông đến mà coi
Mẹ con cái diệc còn ngồi ở kia.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Con cò mày đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi! ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.
 
Cóc chết bỏ nhái mồ côi
Chẫu ngồi chẫu khóc: Chàng ơi là chàng!
Ễnh ương đánh lệnh đã vang
Tiền đâu mà trả nợ làng ngốc ơi!

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Con cò chết tối hôm qua
Có một hạt gạo với ba đồng tiền
Một đồng mua trống, mua kèn
Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong
Một đồng mua mớ rau rong
Đem về thái nhỏ thờ vong con cò.
 
Cái cò mày mổ cái tôm
Cái tôm quắp lại, lại ôm cái cò
Cái cò mày mổ cái trai
Cái trai quắp lại, lại nhai cái cò.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Con cò mắc giò mà chết (1)
Con quạ ở nhà mua nếp làm chay
Con cu đánh trống bằng tay
Chào mào đội mũ làm thầy đọc văn
Chiền chiện vừa khóc, vừa lăn
Một bầy se sẻ bịt khăn cho cò.
 
Con kiến mà leo cành đa
Leo phải cành cộc leo ra leo vào
Con kiến mà leo cành đào
Leo phải cành cộc leo vào leo ra.
 
(1). Giò: tên một loại bẫy dùng để bẫy chim, cò.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Bao giờ cho đến tháng ba
Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng
Hùm nằm cho lợn liếm lông
Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi
Nắm xôi nuốt trẻ lên mười
Con gà, be rượu nuốt người lao đao
Lươn nằm cho trúm bò vào
Một đàn cào cào đi bắt cá rô
Thóc giống đuổi chuột trong bồ
Đòng đong, cân cấn đuổi cò ngoài ao.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Con gà cục tác lá chanh
Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi
Con chó khóc đứng, khóc ngồi
Mẹ ơi đi chợ mua tôi đồng riềng!
 
Tò vò mà nuôi con nhện
Đến khi nó lớn, nó quện nhau đi
Tò vò ngồi khóc tỉ ti
Nhện ơi, nhện hỡi! nhện đi đằng nào?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Con kiến mà leo cành đa
Leo phải cành cụt leo ra leo vào
Con kiến mà leo cành đào
Leo phải cành cụt leo vào leo ra.
 
 

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ngày đi trúc chửa mọc măng
Ngày về trúc đã cao bằng ngọn tre
Ngày đi lúa chửa chia vè
Ngày về lúa đã đỏ hoe đầy đồng
Ngày đi em chửa có chồng
Ngày về em đã con bồng con mang

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Cái cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non
- Nàng về nuôi cái cùng con
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng
Ở nhà có nhớ anh chăng?
Để anh kể nỗi Cao Bằng mà nghe.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Lính vua, lính chúa, lính làng
Nhà vua bắt lính cho chàng phải ra
Giá vua bắt lính đàn bà
Để em đi đỡ anh vài bốn năm
Bởi vua bắt lính đàn ông
Tiền lưng, gạo bị sắm trong nhà này.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Nhà vua bắt lính đàn ông
Mười sáu tuổi rưỡi đứng trong công đường
Ai trông thấy lính chả thương
Đứng trong công đường nước mắt như mưa.
 
Anh đi lưu trú Bắc Thành
Để em khô héo như nhành từ bi.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ba năm trấn thủ lưu đồn
Ngày thì canh điếm, tối dồn việc quan
Chém tre, đẵn gỗ trên ngàn
Hữu thân, hữu khổ phàn nàn cùng ai !
Miệng ăn măng trúc, măng mai
Những giang cùng nứa biết ai bạn cùng?
 

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ngang lưng thì thắt bao vàng
Đầu đội nón đấu, vai mang súng dài
Một tay thì cắp hỏa mai
Một tay cắp giáo, quan sai xuống thuyền
Tùng tùng trống đánh ngũ liên
Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu