TỤC NGỮ VÀ CA DAO VIỆT NAM

CA DAO
 
Ruộng hoang người ta khẩn còn thành
Huống chi ruộng thuộc sao đành bỏ hoang.
 
Tằm vương tơ, nhện cũng vương tơ
Mấy đời tơ nhện được như tơ tằm.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Vai mang túi bạc kè kè
Nói quấy nói quá người nghe ầm ầm
Trong lưng chẳng có một đồng
Lời nói như rồng cũng chẳng ai nghe.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Hạt tiêu nó bé nó cay
Đồng tiền nó bé nó hay cửa quyền.
 
Khi vui thì vỗ tay vào
Đến khi hoạn nạn thì nào thấy ai.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Của mình thì giữ bo bo
Của người thì thả cho bò nó ăn.
 
Hèn mà làm bạn với sang
Chỗ ngồi chỗ đứng có ngang bao giờ.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Xuềnh xoàng đánh bạn xuềnh xoàng
Trẻ vui bạn trẻ, già choang bạn già.
 
Hơn nhau tấm áo tấm quần
Thả ra bóc trần ai cũng như ai.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Tham vàng bỏ đống gạch đầy
Vàng thì ăn hết, gạch xây lên thành.
 
Trống chùa ai đánh thì thùng
Của chung ai khéo vẫy vùng thành riêng?!

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Thua thì thua mẹ, thua cha
Cá sinh một lứa ai mà thua ai.
 
Thương ai thương cả đường đi
Ghét ai ghét cả tông ty, họ hàng.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Vịt chê lúa lép không ăn
Chuột chê nhà trống ra nằm bụi tre.
 
Vên vên cứng, dành dành cũng cứng
Mù u tròn, trái nhãn cũng tròn
Vàng thau tuy trộn một bồn
Anh là tay thợ lựa, lòn phải ra.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
B. CA DAO THỜI KỲ BỊ THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC
 
Giặc Tây đánh đến Cần Giờ (1)
Biểu (bảo) đừng thương nhớ, đợi chờ uổng công.
 
Chớ tham đồng bạc con cò
Bỏ cha bỏ mẹ đi phò Lang sa. (2)
 
(1). Cửa Cần Giờ: ở Gia Định quân Pháp qua Cần Giờ tiến vào chiếm Gia Định.
(2). Đồng bạc con cò: cũng gọi là đồng bạc trắng.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Trèo lên chuông Bụt múa cờ
Tưởng làm nên danh phận, ai ngờ thú Tây.
 
Vạn Niên là Vạn Niên nào?
Thành xây xương lính, hào đào máu dân. (*)
 
(*). Câu này nói về việc vua Tự Đức xây thành Vạn Niên cơ tức Khiêm Lãng làm cho binh lính và thợ thuyền nhiều người phải bỏ mạng. Năm 1866 binh lính và thợ thuyền ở đây đã nổi dậy làm cuộc khởi nghĩa dưới sự lãnh đạo của anh em Đoàn Hữu Trưng nhưng cuộc khởi nghĩa này đã thất bại.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Thằng Tây nó ở bên Tây
Bởi vua chúa Nguyễn rước thầy đem sang
Cho nhà, cho cửa tan hoang
Cho thiếp ngậm đắng, cho chàng nuốt cay
Cha đời mấy đứa theo Tây!
Mồ ông, mả tổ voi giầy biết chưa? (*)
 
(*). Đây là lời nhân dân kể tội triều đình nhà Nguyễn. Vua nhà Nguyễn lúc bấy giờ là Nguyễn Gia Long (Nguyễn Ánh) đã cầu viện thực dân Pháp để diệt nhà Nguyễn Tây Sơn và gây nên cái họa mở đường cho quân đội thực dân Pháp xâm lược nước ta.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Gáo vàng đem múc giếng Tây
Khôn ngoan cho lắm, tớ thầy người ta.
 
Khi đi cửa Hội còn không (*)
Khi về cửa Hội đồn trong, điếm ngoài.
 
(*). Cửa Hội: thuộc huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, ý nói quân Pháp đã xâm chiếm mất cửa Hội rồi.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Tiếc quả hồng ngâm đem cho chuột vọc
Tiếc người ngọc đem cho ngâu vầy
Tiếc của nước Nam ta xây dựng,
                       để cho Tây tung hoành.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Trời ơi! trông xuống mà coi
Nước Nam cơ khổ, "con trời" hai ông:
Hàm Nghi chính thực vua trung
Còn như Đồng Khánh là ông vua xằng.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Hoàng triều Bảo Đại trị ngôi
Bốn năm chưa trót, chúng tôi khố trần
Năm Mão thì lụt bảy lần
Bước sang năm tỵ dần dần lụt to
Hai năm thì hỏng bốn mùa
Lấy gì cơm áo mà no mà lành?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Hoàng triều Bảo Đại tứ niên
Đã ba cái lụt, lại liền cái keo (sâu keo)
Xã dân đâu đấy túng nghèo
Cho lên ngũ tỉnh phải theo đồn điền
Ông Tây lắm bạc, nhiều tiền
Bỏ ra sức giấy mộ liền cu ly.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Sáu giờ còn ở kinh đô
Chín giờ xe lửa đã vô cửa Hàn (1)
Mười giờ bước xuống xà lan
Bóp bụng mà chịu, nát gan trăm bề
Bước lên tầu, tầu thổi súp-lê (2)
Khoát khăn kéo lại, bảo em về nuôi con
Đầu hè có buồng chuối non
Để dành xáo, ghế cho con ăn dần
Khoai từ, khoai choái, khoai nần
Còn một vạt bắp trước sân chưa già
Với hũ sắn lát trong nhà
Để giành xáo, ghế cho qua tháng ngày.
Bớ em ơi!
Ráng mà nuôi con chim chuyền cho biết liệng, biết bay
Mai sau anh có thác, hắn giữ cái ngày tiên linh. (3)
 
(1). Cửa Hàn: tức là cửa Đà Nẵng ngày nay.
(2). Súp-lê: còi tầu (tiếng Pháp: soufflet).
(3). Ngày tiên linh: ngày giỗ tổ tiên.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Con cò mà đậu cành tre
Thằng Tây bắn súng cò què một chân
Hôm sau ra chợ Đồng Xuân
chú Khách mới hỏi: sao chân cò què?
Cò rằng: cò đứng bụi tre
Thằng Tây bắn súng, cò què một chân...

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ở bên ni Hàn ngó qua bên tê Hà Thân
                              nước xanh như tàu lá
Ở bên tê Hà Thân ngó qua bên ni Hàn
                              thấy phố xá nghênh ngang
Kể từ ngày Tây lại đất Hàn
Đào sông Câu Nhí, bòn vàng Bồng Miêu
Dặn tấm lòng ai dỗ đừng xiêu
Ở nuôi phụ mẫu sớm chiều có nhau.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Hạch triều Hàm Nghi
Thi đời Đồng Khánh
Bái mạnh (mệnh) toàn quyền
Bà đầm ngồi trửa (giữa)
Ông lớn ngồi bên
Các ông lậy xuống, trông lên
Vinh hoa, áo mũ, nhục quên mất rồi.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ngó xuống sông Hương, nước xanh như tàu lá
Ngó về Đập Đá, phố xá nghênh ngang
Từ ngày Tây lại, sứ sang (*)
Đi xâu, nộp thuế, làm đàng không ngơi.
 
(*). Sứ: tức công sứ: viên quan cai trị người Pháp đứng đầu một tỉnh.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Chém cha những đứa sang giầu
Cậy thần, cậy thế cúi đầu nịnh Tây.
 
Một nhà sinh đặng ba vua:
Vua sống, vua chết, vua thua chạy dài. (*)
 
(*). Vua sống: Đồng Khánh, vua chết: Kiến Phúc, vua thua chạy dài: Hàm Nghi. Cả ba người này đều là anh em trong một nhà.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Trời cao thăm thẳm, đất dày
Bao giờ lính mộ sang Tây được về
Vợ con thương nhớ ủ ê
Biết rằng sang đấy có về được không?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Nhờ ai cho gà đỏ đuôi
Nhờ ai mà được cưỡi voi, ngồi thuyền
Nhờ ai có bạc, có tiền
Nhờ ai mà có nàng tiên đứng hầu
Nhờ ai có ruộng, có trâu
Nhờ ai mà có mâm thau, đũa ngà
Nhờ ai có lụa, có là
Vợ gọi bằng bà, con gọi cậu, cô
Đến khi giặc Pháp tràn vô
Quan nhỏ tếch mất, quan to chạy dài
Ai ơi, có thế chăng ai?

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Đời mô cơ cực như ni
Đồng Khánh ở giữa, Hàm Nghi hai đầu. (*)
 
Người làm ruộng, kẻ làm thuê
Đi buôn, đi bán mọi nghề kém thua.
 
(*). Đồng Khánh ở giữa: tức kinh đô Huế, nơi giặc Pháp đã chiếm được. Hàm Nghi hai đầu: chỉ những vùng có phong trào Cần Vương từ Quảng Trị, Quảng Bình ra Bắc và từ Quảng Nam vào đến Bình Thuận.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Ai ơi! đi lính cho Tây
Con dại cả bầy bỏ lại ai nuôi?
Chuyện đâu có chuyện lạ đời
Quan đi theo giặc bắt người lành ngay
Nghìn năm nhớ mãi nhục này
Theo Tây được thả, đánh Tây bị tù. (*)
 
(*). Câu này nhằm chửi Bùi Thức Kiên là tổng đốc Hà Nội năm 1873 đã thả bọn lính cờ vàng đi theo tên cướp nước Francis Garnier và bắt giam quân nghĩa dũng của Văn thân Hà Nội tự động lập ra để chống thực dân Pháp. Câu này được phổ biến thành ca dao chửi bọn Việt gian nói chung.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Duy Tân niên hiệu vua ta
Năm nay Quý Sửu mới là tất niên
Dân tình nhiều nỗi truân chuyên
Lúa chiêm thì xấu, thuế thêm nặng nề
Người làm ruộng, kẻ làm thuê
Đi buôn, đi bán mọi nghề kém thua.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Mười giờ ông chánh về Tây
Cô Ba ở lại lấy thầy thông ngôn.
 
Bể Đông có lúc vơi đầy
Mối thù đế quốc có ngày nào quên.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Kể từ lính mộ ra đi
Ở nhà nhiều nỗi sầu bi thất tình
Sự này bởi tại triều đình
Đêm nằm nghĩ lại phận mình gian nan.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu

CA DAO
 
Rủ nhau ra tới cửa Hàn
Thấy đang tập lính dư ngàn, dư trăm
Thương chàng thiếp cũng phải ra thăm
Chàng qua bên Tây địa biết mấy năm mới về?
Tham chi bạc trắng thằng Tây
Anh đi lính mộ bỏ bầy con thơ.

Nguyễn Thành Dũng
________________

Đường dẫn:
* Trang chính
* Trang lưu