Bức tranh văn hoá các dân tộc Việt Nam: Người La Hủ




Người La Hủ cư trú phân tán thành nhiều xóm nhỏ với thành phần dân cư thay đổi thường xuyên do lối sống du canh...



Tên tự gọi: La Hủ.
Tên gọi khác: Xá lá vàng, Cò Xung, Khù Sung, Kha Quy, Cọ Sọ, Nê Thú.
Nhóm địa phương: La Hủ na (đen), La Hủ sư (vàng) và La Hủ phung (trắng).
Dân số: 5.319 người.
Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng - Miến (ngữ hệ Hán - Tạng), gần với Miến hơn.

Hoạt động sản xuất: Người La Hủ chủ yếu làm nương du canh với nhịp độ luân chuyển cao. Gần đây họ chuyển dần sang trồng lúa trên ruộng bậc thang. Người La Hủ nổi tiếng về nghề đan lát (mâm cơm, ghế mây), rèn.

Săn bắt, đánh cá, hái lượm có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống kinh tế.

Trang phục nữ La hủ có nhiều tua chỉ màu trên khăn; nhiều đồng xu trên áo và can ghép tay áo bằng các loại vải nhiều màu. Chiếc mũ của trẻ em không phân biệt trai gái, đều được đính nhiều xu bạc và chỉ màu. Mũ của chúng có liên quan đến hồn vía. Vì vậy họ thường kiêng cho hoặc bán mũ con cái của mình.
Ăn: Người La Hủ đã chuyển từ ăn ngô, cơm nếp sang chủ yếu cơm tẻ, thích dùng các loại thịt chim, thú do săn bắn được, cá bắt ở khe suối, măng chua, canh đậu, bầu bí.

Mặc: Người La Hủ không có truyền thống trồng bông. Trước đây, phụ nữ thường đem thịt thú rừng, nấm hương, thuốc phiện và các lâm thổ sản quý đổi lấy vải của các dân tộc khác hoặc đổi lấy bông để tự dệt thành vải. Phụ nữ mặc quần áo dài. Mặc hai lớp áo, áo trong tay dài, cài khuy bên nách phải, áo ngoài tay ngắn, cài khuy giữa ngực. Ngày thường họ chỉ mặc áo dài, ngày lễ, tết mặc thêm áo ngắn ra ngoài.

Ở: Trước đây họ thường làm nhà, lều rải rác ở ngay trên nương, trên núi cao thuộc hai xã Pa Ủ VÀ PA VỆ SỦ HUYỆN Mường Tè (Lai Châu). Nhà lợp lá, lá vàng lại chuyển đi nơi khác nên người La Hủ mới có tên Xá lá vàng. Hiện nay, họ phổ biến ở nhà trệt hoặc trình tường bằng đất hoặc ván. Bếp, nhà thờ và giường ngủ của gia đình bao giờ cũng ở chung một gian.

Phương tiện vận chuyển: Người La Hủ quen dùng gùi đan bằng mây, giang, có hai quai đeo vai để chuyên chở trong điều kiện địa hình rất dốc. Hon thường địu trẻ khi đi ca hay lúc làm việc.

Quan hệ xã hội: Người La Hủ cư trú phân tán thành nhiều xóm nhỏ với thành phần dân cư thay đổi thường xuyên do lối sống du canh. Xã hội chưa có sự phân hoá giàu nghèo. Người phụ nữ được tôn trọng trong gia đình song có ít vai trò xã hội.

Trong các dịp lễ tết, người La Hủ thường dùng trống để giữ nhịp trong điệu xoè múa. Cũng giống trống Hà Nhì, trống La Hủ được khoét bằng đoạn thân cây gỗ và chỉ bịt bằng da thú rừng như: nai, hoẵng, bò tót...(Hiện vật Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam)
Quan hệ dòng họ lỏng lẻo, không có người đứng đầu dòng họ và không có nghi lễ cúng bái cho cả họ. Một số mang tên chim, thú nhưng nhiều họ khác không còn ai nhớ ý nghĩa.

Cưới xin: Trai gái La Hủ được phép tự do yêu đương khi đến tuổi lập gia đình. Việc cưới hỏi được tiến hành qua nhiều bước. Trong só lễ vật nhà trai đưa sang nhà gái bắt buộc phải có thịt sóc. Sau lễ cưới, cô dâu cư trú bên chồng. Tuy nhiên, tục ở rể vẫn tồn tại với những chàng trai không sắm đủ đồ dẫn cưới, nhất là bạc trắng.

Sinh đẻ: Phụ nữ La Hủ được phép đẻ trong gian buồng của mình với sự giúp đỡ của mẹ chồng hay chị em gái. Sau khi đẻ ba ngày thì lễ đặt tên cho đứa trẻ. Tên của trẻ sơ sinh thường được đặt theo ngày sinh, do vậy trong cộng đồng người La Hủ, việc trùng tên khá phổ biến. Nếu thấy trẻ lâu lớn hoặc hay đau ốm, có thể làm lễ đổi tên khác.

Ma chay: Khi nhà có người chết, người ta bắn súng để đuổi ma và báo cho họ hàng, làng xóm biết. Quan tài thường là một khúc gỗ bổ đôi, khoét rỗng cả hai nửa. Ngày giờ đi chôn được lựa chọn cẩn thận.

Người La Hủ không có nghĩa địa cố định. Thời hạn để tang của con cái đối với cha mẹ là ba năm song không có các dấu hiệu đặc biệt trên trang phục hay đầu tóc.

Thờ cúng: Người ta cúng tổ tiên, bố mẹ và những người thân đã mất chỉ vào các dịp cơm mới, ngày tết tháng bảy hay gieo xong lúa nương, khi cưới xin, ma chay. Không có tục cúng vào ngày giỗ. Lễ vật duy nhất dâng cho tổ tiên là cơm gói trong lá rừng.

Là cư dân hái lượm nhưng vào dịp tết cơm mới, đầu tháng 10 hay tháng 11, họ kiêng 3 ngày không đi hái rau, lấy củi, chặt cây, phát cỏ trong rừng để cầu mong cây cỏ tốt quanh năm.

Ngày nay, người La Hủ đã ở trong các ngôi nhà đất dựng trên các triền núi cao. Nhiều bản đã định canh định cư.
Cảnh trong ảnh là một góc bản Nậm Xã, xã Bum Tổ, Mường Tè, Lai Châu.
Quan niệm về sự sống và chết là do trời định. Ở TRÊN TRỜI CÓ HAI CĂN nhà, một gọi là nà đề (nhà ốm), một gọi là xơ đề (nhà chết). Nếu hồn của người nào lên đến xơ đề thì nhất định xẽ chết. Còn nếu hồn lên tới nà đề thì phải làm lễ cúng xin hồn về để được sống lâu hơn. Người ta tin mỗi người chỉ sống trong một hạn tuổi đã định ngay từ khi mới đẻ ra. Nhưng cũng có thể sống vượt quá hạn đó nếu như tổ chức lễ cúng di chá. Phải bói để tìm nguyên nhân giải hạn này.

Học: Xưa kia, người La Hủ Không có chữ. Hiện nay, học sinh học chữ quốc ngữ. Người La Hủ sử dụng lịch truyền miệng chia năm thành 12 tháng, mỗi tháng tương ứng với một con vật. Họ biết nhiều cây thuốc trên rừng. Ðể giữ bí mật và mong sự linh nghiệm của những cây thuốc, người ta thường phủ lên trên những nghi lễ, tín ngưỡng. Mỗi lần định đi hái thuốc họ giữ kín cả buổi không nói chuyện với ai, bất chợt lẻn vào rừng không cho người khác biết.

Văn nghệ: Người La Hủ thích nghe và sử dụng thành thạo khèn.

Chơi: Chiều chiều, trẻ em thường quây quần bên đống lửa quanh nhà, bên bờ suối vừa chơi, vừa hát, gõ cây làm nhịp.

        Hic hic! Xin lỗi mọi người nhé! Mình post đề tài lên mà quên mất vài lời dẫn, nay có vài lời với những ai "vô tình" hoặc "hữu ý" ghé thăm.
      
 Bạn thân mến! Đã là người Việt Nam thì dù ở đâu và đang làm gì thì trong nơi sâu thẳm và thầm kín nhất của tâm hồn đều hướng về nguồn cội, về quê hương và đất nước. Chúng ta không thể nhồi nhét những kiến thức về lịch sử hoặc văn hoá dân tộc vào trong mỗi cá nhân bằng những bài diễn thuyết, bằng những bài giảng đầy khô khan và yêu cầu chúng ta phải nhớ nó một cách máy móc và sơ cứng.
       
        Khi mỗi người Việt chúng ta được sinh ra trên cõi đời này thì lịch sử - văn hoá Việt Nam đã tự nhiên hiện hữu và thấm vào từng mạch máu, hơi thở của chúng ta rùi. Vì lẽ đó, chúng ta tiếp nhận lịch sử - văn hoá dân tộc một cách chủ động và sáng tạo để từ đó mà ngẫm nghĩ mà hoàn thiện con người Việt Nam thời đại mới.
      
       Vì lẽ đó, với forum này và những topic mà các bạn đang đọc mình hy vọng các bạn sẽ tò mò, thích thú khi biết về đất nước - con người Việt Nam - văn hoá Việt Nam thông qua văn hoá các dân tộc trên đất nước thân yêu của chúng ta. Văn hoá Việt Nam có độc đáo, phong phú hay không còn là do sự cộng hưởng của tất cả văn hoá các dân tộc anh em, không kể là thiểu số hay đa số.
         Vậy nếu bạn có những thông tin - tài liệu gì về văn hoá các dân tộc trên đất nước chúng ta thì hãy cùng post lên nhé!
Bức tranh văn hoá các dân tộc Việt Nam: Người Lô Lô




Ðại bộ phận người Lô lô ở nhà nền đất, tường trình, cư trú theo khuôn viên từng gia đình. Mỗi khuôn viên có nhà bếp và chuồng gia súc riêng. Ngày nay, mỗi khuôn viên ấy có hàng rào xếp đá vây quanh trong đó có cổng ra vào.



Tên tự gọi: Lô Lô.
Tên gọi khác: Mùn Di, Di, Màn Di, La La, Qua La, Ô Man, Lu Lộc Màn.
Nhóm địa phương: Lô Lô hoa và Lô Lô đen.
Dân số: 3.134 người.
Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng-Miến (ngữ hệ Hán-Tạng), gần với Miến hơn.

Lịch sử: Họ là cư dân có mặt rất sớm ở vùng cực bắc của Hà Giang.
 

Nữ phục Lô lô được trang trí bằng nhiều đồ án hoa văn khác nhau. Nét đặc trưng ở cả hai nhóm là họ dùng nhiều phương pháp đắp ghép vải và ưa dùng các gam màu sặc sỡ.
Hoạt động sản xuất: Người Lô Lô chủ yếu làm ruộng nước và nương định canh với các cây trồng chính như lúa nếp, lúa tẻ và ngô. Chăn nuôi gia đình tương đối phát triển và là một nguồn lợi đáng kể.

Ăn: Người Lô Lô chủ yếu ăn ngô bằng cách xay thành bột đồ chín. Bữa ăn phải có canh. Họ thường dùng bát và thìa bằng gỗ.

Mặc: Phụ nữ có nhóm mặc áo cổ tròn, xẻ ngực, có nhóm mặc áo cổ vuông chui đầu, quần chân què, có nơi bên ngoài còn quấn xà cạp. Trang trí trên y phục bằng hoa văn chắp ghép những mảng vải màu to. Họ có sử dụng hoa văn in bằng sáp ong.

Ở: Tuỳ từng nơi họ sống trong ba loại nhà: nhà trệt, nhà sàn hoặc nhà nửa sàn nửa đất ở các huyện Ðồng Văn, Mèo Vạc (Hà Giang), Bảo Lạc (Cao Bằng), Mường Khương (Lào Cai).

Phương tiện vận chuyển: Người Lô Lô quen dùng gùi đan bằng mây, giang, có hai quai để chuyên chở; địu trẻ em trên lưng khi đi xa hoặc lúc làm việc.

Nam giới Lô lô dùng một màu chàm trong trang phục. Ðầu đội khăn quấn nhiều vòng. Nhiều người có thói quen hút thuốc bằng tẩu.
Quan hệ xã hội: Người Lô Lô sống tập trung trong các bản tương đối ổn định. Tính cộng đồng tộc người thể hiện rõ nét.
Có hơn 30 dòng họ khác nhau. Mỗi dòng họ thường quần tụ trong phạm vi một làng bản, thờ cúng chung một ông tổ và có một khu nghĩa địa riêng nằm trong nghĩa địa chung của công xã. Người Lô Lô thích các quan hệ hôn nhân nội tộc người và thực hiện nguyên tắc ngoại hôn giữa các dòng họ.

Cưới xin: Phong tục cưới xin của người Lô Lô mang nặng tính gả bán với việc thách cưới cao (bạc trắng, rượu, thịt...). Sau hôn nhân, cô dâu cư trú bên chồng. Con trai cô có thể lấy con gái cậu song không được ngược lại.

Sinh đẻ: Phụ nữ khi mang thai phải kiêng kỵ nhiều trong chế độ ăn uống và sản xuất. Sản phụ đẻ ở nhà với sự giúp đỡ của bà mụ trong bản. Sau 12 ngày làm lễ đặt tên cho con và có thể đổi tên nếu đứa trẻ hay khóc hoặc chậm lớn.

Ma chay: Tang ma có nhiều lễ thức độc đáo như hoá trang, nhảy múa, đánh lộn... Dấu vết của tục săn đầu còn thể hiện khá rõ ở hiện tượng một người luôn đeo chiếc túi vải có đựng khúc gỗ hay quả bầu có vẽ mặt người trong tang lễ.

Thờ cúng: Người Lô Lô thờ cúng tổ tiên, bố mẹ và những người thân đã mất. Trên bàn thờ có những bài vị hình nhân bằng gỗ, vẽ mặt bằng than đen. Linh hồn giữ vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh.

Lễ tết: Tết Nguyên đán như người Hán và người Việt. Ngoài ra còn có tục ăn Cơm mới, tết Ðoan ngọ, Rằm tháng bảy...

Lịch: Họ sử dụng lịch truyền miệng chia năm thành 11 tháng, mỗi tháng tương ứng với một con vật.

Ðại bộ phận người Lô lô ở nhà nền đất, tường trình, cư trú theo khuôn viên từng gia đình. Mỗi khuôn viên có nhà bếp và chuồng gia súc riêng. Ngày nay, mỗi khuôn viên ấy có hàng rào xếp đá vây quanh trong đó có cổng ra vào.

Học: Khoảng thế kỷ thứ 14 người Lô Lô đã có chữ tượng hình với 140 bộ thủ. Người ta dùng phương pháp ghép bộ thủ để diễn đạt nghĩa. Chữ được ghi trên các tấm gỗ mỏng, trên da thú hoặc loại giấy dày, thô. Tới nay chỉ có một số gia đình còn giữ lại được một vài mảnh có ghi lại loại chữ đó mà ít ai đọc được.

Văn nghệ: Là một trong số ít các dân tộc ở nước ta hiện nay còn sử dụng trống đồng trong sinh hoạt. Trống đồng là một nhạc cụ truyền thống của người Lô Lô gắn liền với huyền thoại về nạn hồng thuỷ. Truyện kể rằng: xưa có nạn lụt lớn, nước dâng cao đến tận trời. Có hai chị em nhờ trời cứu để chị vào trống đồng to, em vào trống đồng nhỏ. Hai chị em thoát chết nhờ trống nổi lên mặt nước. Hết lụt họ ở trên núi, sống với nhau thành vợ, thành chồng. Họ là thuỷ tổ của loài người tái sinh.

Trống đồng với tư cách là nhạc khí chỉ được dùng trong đám tang, giữ nhịp cho các điệu múa dân gian của cộng đồng. Quan niệm về âm dương, sự sinh sôi nảy nở có lẽ còn được bảo tồn rõ ràng với lối hoà tấu hai trống đực và cái cùng một lúc. Trống treo trên giá đặt ở phía chân người chết; mặt của hai trống quay lại với nhau. Người đánh trống đứng ở giữa, cầm dùi đánh bằng hai đầu, cứ một đầu dùi đánh một trống. Chỉ những người đàn ông chưa vợ hoặc có vợ không ở trong thời kỳ thai nghén mới được đánh trống.

Trống đồng không những là một tài sản quý, một nhạc cụ độc đáo mà còn là một khí cụ mang tính chất tôn giáo. Có tiếng trống đồng thì hồn người chết mới tìm được đường về nơi sinh tụ đầu tiên của tổ tiên. Chỉ có trong đám ma mới đánh trống đồng. Ngày thường, người ra chôn trống dưới đất ở nơi sạch sẽ, kín đáo.
Sưu tầm từ:
http://vitinfo.com.vn/Muctin/Honviet/Datnuocconnguoi/39375/default.aspx

Bức tranh văn hoá các dân tộc Việt Nam: Người Lự




Người Lự đã có mặt ở khu vực Xam Mứn (Ðiện Biên) ít nhất cũng trước thế kỷ XI - XII. Tại đây họ đã xây thành Xam Mứn (Tam Vạn) và khai khẩn nhiều ruộng đồng.



Tên tự gọi: Lừ, Thay hoặc Thay Lừ.
Tên gọi khác: Phù Lừ, Nhuồn, Duồn.
Nhóm địa phương: ở Việt Nam chỉ có nhóm Lự Ðen (Lừ Ðăm) ở xã Bản Hon, huyện Phong Thổ, Sìn Hồ (Lai Châu), phân biệt nhóm Lự Trắng (Lừ Khao) ở Síp Song Păn Na (Trung Quốc).
Dân số: 3. 684 người.
Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Tày - Thái (ngữ hệ Thái - Ka Ðai).

Lịch sử: Người Lự đã có mặt ở khu vực Xam Mứn (Ðiện Biên) ít nhất cũng trước thế kỷ XI - XII. Tại đây họ đã xây thành Xam Mứn (Tam Vạn) và khai khẩn nhiều ruộng đồng. Vào thế kỷ chiến tranh người Lự phải phân tán đi khắp nơi, một bộ phận nhỏ chạy lên sinh sống ở vùng núi Phong Thổ, Sìn Hồ.

Cũng như các dân tộc nói ngôn ngữ Tày - Thái, người Lự chú trọng giải quyết các nhu cầu về vải. Công việc làm ra vải cho mặc, làm chăn đệm hoàn toàn do phụ nữ đảm nhiệm.

Cũng như các dân tộc nói ngôn ngữ Tày - Thái, người Lự chú trọng giải quyết các nhu cầu về vải. Công việc làm ra vải cho mặc, làm chăn đệm hoàn toàn do phụ nữ đảm nhiệm.
Hoạt động sản xuất: Người Lự sáng tạo ra hệ thống mương, phai truyền thống để dẫn thuỷ nhập điền. Ruộng trồng lúa nếp theo kỹ thuật cấy mạ hai lần. Có nơi đã biết dùng phân xanh, rác rưởi và phân chuồng để bón ruộng. Họ làm nương phát, đốt, chọc lỗ tra hạt hoặc cày do tiếp thu từ người Hmông. Nghề dệt phát triển. Dệt thổ cẩm với nhiều đường nét hoa văn đẹp. Người Lự có nghề rèn gươm nổi tiếng. Hái lượm, săn bắt, đặc biệt đánh cá ở suối là hoạt động thường xuyên.

Ăn: Người Lự ăn xôi, ưa thích các món chế biến từ cá, trong đó có món nộm chua với thịt cá tươi. Lợn, trâu, bò chỉ mổ ăn khi có lễ tết, không mổ để bán.

Mặc: Nữ mặc áo chàm, xẻ ngực. Váy nữ bằng vải chàm đen, có thêu dệt thành hai phần trang trí, dễ cảm giác như váy có hai tầng ghép lại. Cổ đeo vòng được nối hai đầu bằng chuỗi dây xà tích bằng bạc. Ðầu đội khăn cuốn nghiêng về phía trái, để lộ mặt trước với những đường gấp viền thêu hoa văn bổ dọc. Nhuộm răng đen. Ðeo vòng tay bằng bạc, bằng đồng.

Nam mặc quần áo bằng vải chàm đen, áo cánh kiểu xẻ ngực, cài cúc tết dây vải, có hai túi ở hai vạt áo và một túi ở ngực trái. Quần từ đầu gối trở xuống có thêu hoa văn. Họ đội khăn đen, gấp nếp cuốn nhiều vòng, thích nhuộm răng đen. Ðàn ông thường đeo gươm, không những để tự vệ mà còn là tập quán trang trí.

Ở: Người Lự cư trú ở các huyện Phong Thổ, Sìn Hồ, Ðiện Biên (Lai Châu). Nhà sàn 4 mái, mái kéo dài che làm hiên sàn nơi đặt khung dệt và các dụng cụ làm ra vải. Trong nhà có chăn, đệm, màn, rèm; bếp ở giữa nhà.

Phương tiện vận chuyển: Gùi, trâu kéo, ngựa thồ.

Quan hệ xã hội: Quan hệ láng giềng là chủ đạo. Họ theo tập quán tương trợ giữa các gia đình trong lao động sản xuất, khi làm nhà mới, cưới xin ma chay.

Hai họ - Pu Da (nội) và Ta Nai (ngoại) là quan trọng nhất.

Cưới xin: Người Lự khuyến khích hôn nhân ngược chiều với câu tục ngữ "dao khâu đồng, hôn nhân trở về lối cũ". Em lấy vợ, anh em của vợ thuộc bàng hệ chéo hai, ba đời lại lấy chị em gái của chồng. Không có trường hợp ép duyên. Theo tục ở rể 3 năm sau đó về làm dâu 2 năm thì đôi vợ chồng được phép ra ở riêng để thành đơn vị gia đình hạt nhân sống trong nếp nhà sàn riêng của mình. Có ba bước cưới xin:

    + "Ăn giáp tối": lễ nhập phòng.
    + "Ăn mới": tổ chức ăn uống và nhà trai dâng lễ vật cho nhà gái trong đó phải có một thanh gươm.
    + "Ðón dâu".

Sinh đẻ: Khi đầy tháng nhờ ông máy đem bút vót bằng cây guột và một mảnh vải trắng đĩa mực tàu đến bói và tìm tên cho trẻ nhỏ. Ðặt trứng gà lên bát gạo, ông máy gieo hạt gạo lên trông trứng xem chẵn, lẻ. Nếu ứng đúng như ông xướng thì lấy tên đó đặt cho trẻ và ghi tên vào mảnh vải rồi trao lại cho bố mẹ giữ lấy làm khai sinh. Nữ thường có tên là Kẻo (Ngọc) và nam là Khăm (Vàng)...

Phụ nữ Lự dùng vải đen chàm để làm màu nền của váy, áo, khăn và kiêng màu trắng. Họ thêu các mảng viền hoa văn quả trám ngang, dọc tạo thành váy hai tầng. áo có đeo các vòng bạc ở ngực, mặc theo kiểu chéo vạt cài dải ở bên hông trái. 

Phụ nữ Lự dùng vải đen chàm để làm màu nền của váy, áo, khăn và kiêng màu trắng. Họ thêu các mảng viền hoa văn quả trám ngang, dọc tạo thành váy hai tầng. áo có đeo các vòng bạc ở ngực, mặc theo kiểu chéo vạt cài dải ở bên hông trái.
Ma chay: Khi có người chết, người trong họ nội đội khăn trắng để tang. Mổ một trâu đen (không trắng) để cúng tiễn hồn về cõi hư vô. Quàn thi thể ở nhà 3 ngày rồi thuê 8 người ngoài họ để khiêng ra rừng ma. Chôn không đắp thành mồ. Những người đi đưa đám trước khi lên nhà phải tắm rửa sạch sẽ. Bà con gần gũi thuộc họ nội của người chết phải kiêng 3 ngày không lao động sản xuất.

Nhà mới: Kiêng không làm lễ lên nhà mới vào giữa trưa. Sau khi quét sạch nhà, mời 4 cụ già ngoài họ đến uống rượu quanh một cái chậu có 4 chén rượu đặt ở giữa nhà. Một chàng trai trẻ đến bên cửa ra vào, ngồi xổm và cất tiếng xin mua nhà, các cụ đang uống rượu đáp: "chủ nhà sắp đến nhận rồi". Vợ chồng chủ nhà đã đứng sẵn ở chân cầu thang. Chồng mang một cái chài trên vai, vợ gánh một bên là kiềng và một bên là chõ xôi; chồng trước, vợ theo sau leo lên cầu thang, đặt đồ vào nhà. Tiếp theo, hai thiếu nữ thắp hai bó đuốc bước lên nhà. Một cô khác ở đầu cầu thang cầm ống nước để dập tắt lửa cháy ở bó đuốc đi đầu. Người thứ hai, cầm bó đuốc vẫn cháy sáng, đưa đến nhóm lửa ở bếp. Ngọn lửa phải giữ cho cháy suốt 3 ngày 3 đêm. Chủ nhà làm lễ thờ tổ tiên bằng cỗ đầu lợn. Dân bản được mời ăn cỗ uống rượu, mọi người vui hát theo điệu sáo đôi.

Thờ cúng: Người Lự thờ cúng tổ tiên ở gian "hóng" trong nhà, mỗi năm một lần vào tháng giêng theo lịch Lự, tương đương với tháng 10 âm lịch; thắp thêm 10 ngọn nến sáp ong ở quanh mâm cỗ. Ông "chủ đầu" (chảu hô) đọc bài cúng. Vào tháng giêng có lễ cúng bản gọi là "kiêng bản" (căm bản) với mâm cỗ 3 yến lợn đều cúng dựng ở đầu bản và cạnh sông, suối. Vào tháng 3 mồng 3 có lễ cúng ở khu "rừng thiêng" (đóng căm) với mâm cỗ 3 yến lợn và cũng như thế, tháng 6 mồng 6 với mâm cỗ 6 yến lợn. Sau khi "chủ đầu" làm lễ xong, cả bản ăn cỗ, uống rượu, chơi kéo co, ném én, hát sáo đôi và kiêng nội bất xuất, ngoại bất nhập từ 3 đến 9 ngày gọi chung là "kiêng bản kiêng mường".

Lễ tết: Cách đương đại 3 thế hệ về trước, khoảng 60-70 năm, người Lự còn thực hiện những nghi lễ Phật giáo gọi là bun như: lễ mừng năm mới (bun pi mày) vào tháng giêng; lễ té nước (bun huất nặm) vào tháng11, tháng 12 và lễ thả ống pháo sáng (bun bẳng phay) vào tháng 2, 3 theo âm lịch Lự.

Lịch: Có lịch riêng - tháng giêng là tháng10 âm lịch.

Học: Người Lự có sử dụng chữ theo mẫu tự Pali. Người ta lấy gai hoặc que sắt nhọn làm bút viết trên lá cọ rừng ghi nhiều loại truyện thần thoại, cổ tích. Cũng có thể vỏ cây guột khô, vót nhọn, chấm mực tàu viết trên miếng vải trắng. Xưa kia, trẻ 7-8 tuổi có tập quán đến học chữ của ông "chẩu hua" (sư).

Văn nghệ: Hát Lự (Khắp Lử) là cách con gái dùng một khăn vải màu đỏ che mặt hát theo tiếng sáo đôi do con trai thổi đệm. Theo lối hát này (ỉn khống). Xưa, vào lúc màn đêm buông xuống, các đôi nam nữ ngồi trên chiếu cói trải giữa sân say sưa hát, thổi sáo cùng nhau đến tận nửa đêm.

Chơi: Người Lự có các trò chơi kéo co, ném én. Nam thanh niên thích múa gươm.
Sưu tầm từ:
http://vitinfo.com.vn/Muctin/Honviet/Datnuocconnguoi/38932/default.aspx

Trang: Bức tranh văn hoá các dân tộc Việt Nam


NGƯỜI BANA

NGƯỜI BỐ Y

NGƯỜI BRÂU

NGƯỜI BRU-VÂN KIỀU

NGƯỜI CHĂM

NGƯỜI CHU-RU

NGƯỜI CHƠ RO

NGƯỜI CHỨT

NGƯỜI CO

NGƯỜI CỐNG

NGƯỜI CƠ HO

NGƯỜI CỜ LAO

NGƯỜI CƠ TU

NGƯỜI DAO

NGƯỜI Ê-ĐÊ

NGƯỜI GIÁY

NGƯỜI GIA RAI

NGƯỜI GIÉ-TRIÊNG

NGƯỜI HÀ NHÌ

NGƯỜI MÔNG

NGƯỜI HOA

NGƯỜI HRÊ

NGƯỜI KHÁNG

NGƯỜI KHMER

NGƯỜI KHƠ MÚ

NGƯỜI LA CHÍ

NGƯỜI LA HA

NGƯỜI LA HỦ

NGƯỜI LÀO

NGƯỜI LÔ LÔ

NGƯỜI LỰ

NGƯỜI MẠ

NGƯỜI MẢNG

NGƯỜI MNÔNG

NGƯỜI MƯỜNG

NGƯỜI NGÁI

NGƯỜI NÙNG

NGƯỜI Ơ ĐU

NGƯỜI PÀ THẺN

NGƯỜI PHÙ LÁ

NGƯỜI PU PÉO

NGƯỜI RA GLAI

NGƯỜI RƠ MĂM

NGƯỜI SÁN CHAY

NGƯỜI SÁN DÌU

NGƯỜI SI LA

NGƯỜI TÀY

NGƯỜI TÀ ÔI

NGƯỜI THÁI

NGƯỜI THỔ

NGƯỜI VIỆT

NGƯỜI XINH MUN

NGƯỜI XƠ ĐĂNG

NGƯỜI XTIÊNG

        Các bạn thông cảm cho mình nhé! Đây là các nội dung mình lấy từ trang Web của Uỷ ban Dân tộc của Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Mình sẽ thu lượm tất cả những thông tin về các dân tộc (kể cả dân tộc đa số là người Việt (kinh) và thiểu số) trên các trang Web và chú thích nguồn rõ ràng.
       
        Tiếp sau đó, mình sẽ gửi các bài viết của mình tìm hiểu về văn hoá các dân tộc đó. Mình mong các bạn sau đó sẽ quay trở lại chủ đề "Bàn về văn hoá..." cùng mình để thảo luận và cùng đưa ra những kiến giải nhé. Rất buồn là ít bạn có cùng sở thích hoặc chuyên ngành mà mình đang học ở Vnthuquan.net quá.
       
        P/S. Nếu các anh chị trong Ban quản trị trang Web giúp được em thì em hạnh phúc lắm đó. >:D<>:D<>:D<

Chào NgocDiep

Bài của bạn sưu tầm rất hay, ở trong thư quán có bạn RôngXanhag, cũng chuyên về biên soạn về những danh nhân Việt Nam

Ly không giỏi về lịch sử VN cho lắm, nên chỉ đứng ngoài xem thôi

Năm rồi có dịp lên SaPa, có dịp thăm và biết thêm một số đồng bào Thượng, sống trên miền núi

Có chụp ảnh, nhưng hiện giờ máy đang làm reo, nên không đem vào giúp cho NgocDiep được

Khi nào có dịp, sẽ giúp cho Ngọc Diệp một tay nhé

Chúc NgọcDiep luôn tìm được những tài liệu mới, để bài viết thêm phong phú nhé

Tình thân

Vâng ạ!
Cám ơn CTy Ly a!
Chẳng biết CTy Ly nghĩ thế nào! Nhưng theo em nghĩ thì vnthuquan.net là một trang web rất hay và đây là trang em hay vào nhất vì tất cả các forom ở đây đều rất hay, lành mạnh và.... Em đang là SV của VNU mà em lại rất thích tìm hiểu về văn hoá nên em đã coi dây là cái tủ sách của mình. Những gì thu lượm được em sẽ gửi vào đây. Mong các anh chị giữ hộ cho em để khi online là em vào đọc lại nhé. Hic hic đừng có di chuyển những topic của em đi đâu nhé!

Qua bao đời nay, người Triêng vẫn lưu giữ nhiều vốn văn hóa quý, trong đó có âm nhạc truyền thống và đặc biệt giá trị của loại sáo đinh tút, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần.
Người Triêng (một nhóm địa phương thuộc dân tộc Giẻ-Triêng), nơi có nền văn hóa cổ truyền từ ngàn đời, hội đủ những đặc trưng của cư dân miền núi. Người Triêng sinh sống chủ yếu ở ba xã La Dêê, Ðắc Pre và Ðăk Pring thuộc huyện miền núi cao Nam Giang, Quảng Nam.

Mỗi khi tiếng sáo đinh tút thổi lên hòa cùng tiếng trống và cồng chiêng, âm thanh ấy lan tỏa, bay bổng vào ngõ ngách, trên các triền núi cao, nơi định cư của người Triêng, tạo nên một không gian văn hóa huyền ảo...

Già làng Zơrâm Ớt 84 tuổi, dân tộc Triêng, hiện ở thôn Ðăk tà Vâng, xã La Dêê, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết: Ðinh tút được làm từ cây trúc, loại này mọc rất nhiều ở vùng của người Triêng sinh sống, nhưng không phải cây nào cũng làm được đinh tút đúng kỹ thuật và cho âm hay. Ðinh tút của người Triêng gồm có sáu ống dài ngắn và lớn nhỏ khác nhau được làm từ thân cây trúc.

Các ống đinh tút theo thứ tự từ lớn đến nhỏ và từ dài đến ngắn nhất: Piđu, piđy, chel, chắk, rơn 1, rơn 2. Mỗi cây đinh tút có một lóng và được giữ nguyên một mắt, đầu rỗng được vót hai bên tạo cho ống có dáng hình phễu để thổi. Muốn thổi được đinh tút, phải có sức khỏe và có kỹ thuật. Bộ đinh tút của họ hiện nay so với đinh tút truyền thống thì ống nhỏ và ngắn hơn, vì vậy có nhiều người biết thổi.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, muốn thổi đinh tút thì phải có từ tám người trở lên. Trong đó tám nghệ nhân thổi đinh tút tùy vào sở trường của từng người mà mỗi người phụ trách một ống, còn lại hai nghệ nhân hòa điệu cồng chiêng. Ðinh tút hay, hay dở là phụ thuộc vào người tạo ra nó, từ khâu chọn loại trúc đến việc thẩm âm là kinh nghiệm của nghệ nhân đó.

Ðinh tút là loại nhạc cụ không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt hằng ngày, trong lao động sản xuất, nhất là vào dịp mùa xuân. Ngoài ra, trong các dịp lễ hội của cộng đồng như: lễ lập làng, lễ mừng nhà mới, mừng cưới hỏi... và đặc biệt nó luôn có mặt trong lễ hội Choóc đăil truyền thống thường gọi là ngày hội đinh tút của người Triêng.

Người Triêng lớn lên trong tiếng đinh tút, tiếng sáo độc đáo này cũng góp phần làm nên những tình yêu đôi lứa.

Già làng Zơrâm Ớt cho biết thêm: Tùy thuộc vào từng bài đinh tút mà người thổi hòa âm với nhau theo ba hoặc bốn cặp một. Trong quá trình thổi đinh tút thì cặp đinh tút ngắn và nhỏ nhất sẽ thổi trước, kế đến là cặp trung, rồi đến cặp dài nhất cùng hòa âm với nhau thành tám điệu, gọi là tám bài đinh tút tương ứng gồm: Za zá, pê lách, túk chiêng hoong, troong zục, trơn lăil, zức zăih... hòa cùng những điệu múa tạo nên một dòng chảy không dứt làm cho hội đinh tút luôn tiếp diễn.

Sự chuyển hóa linh hoạt của những bài đinh tút và sự uyển chuyển của các cô gái Triêng trong bộ trang phục truyền thống đẹp nhất, với các bài múa và những điệu sáo đinh tút vang lên bên những thung lũng hẹp, núi rừng vào hội tạo âm thanh giàu cảm xúc, phóng khoáng làm cho tâm hồn người Triêng luôn được thoải mái, nhẹ nhàng...

Tiếng sáo đinh tút thổi lên, âm thanh của nó cứ bay bổng, lan tỏa trên các triền núi cao nơi định cư lâu đời của người Triêng hòa cùng trống, cồng chiêng vào núi rừng đại ngàn tạo nên một không gian văn hóa huyền ảo, thôi thúc mọi người tạm gác mọi lo toan của cuộc sống đời thường để cầu mong một năm an lành, hạnh phúc, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và no đủ, mọi người thương yêu và đùm bọc nhau.

Ngoài công việc nương rẫy, những lúc rảnh rỗi, họ đều dành thời gian để truyền nghề cho lớp trẻ và mọi người đều thích thú học để thổi loại nhạc cụ độc đáo này. Ðến nay, các xã như: La Dêê, Ðăl Pre và Ðăk Pring đã hình thành nên nhiều đội đinh tút như: Ðội đinh tút làng Ðăktà Vâng, Ðăk Chờđây, Ðăk Lôi, Ðăk Hlôil, Ðăk Ôốc, Ðăk Rế...

Nếu có dịp đến các vùng của đồng bào Triêng sinh sống vào mùa lễ hội, chúng ta vẫn còn nghe tiếng sáo đinh tút mọi lúc mọi nơi cứ bay bổng ngân nga ăn sâu vào tiềm thức và là thông điệp gửi gắm những điều tốt lành cho cộng đồng người Triêng. Ðây là dấu hiệu đáng mừng của cộng đồng này trong việc bảo tồn và phát triển vốn âm nhạc truyền thống.
Nguồn sưu tầm từ:
http://www.cema.gov.vn/modules.php?name=News&op=detailsnews&mid=1415

Ngọc Diệp dẫn thêm:
        Người Thái Việt Nam có câu nói nổi tiếng về địa bàn cư trú của mình là "Nhất Thanh - nhì Lò - tam Than  - tứ Tấc). Mường Thanh chính là cánh đồng vùng lòng chảo Điện Biên; mường Lò tức là cánh đồng Văn Chấn - Nghĩa Lộ (Yên Bái); mường Than là cánh đồng bằng phẳng huyện Than Uyên (trước huyện này thuộc về tỉnh Lào Cai, nay thuộc về tỉnh Lai Châu); còn mường Tấc là cánh đồng Phù Yên (Sơn La) ngày nay.

  
Múa quạt dân tộc Thái tại lễ hội hoa ban Mường Lò (Yên Bái).


Mường Lò (tỉnh Yên Bái) là nơi tập trung đông đồng bào dân tộc Thái sinh sống và có nhiều phong tục, lễ hội, các tục cúng giỗ đặc sắc. Bên cạnh những lễ hội như: Rằm tháng Giêng, Tết Xíp xí, Xên bản, Xên Mường... thì lễ hội Hoa ban là một hoạt động văn hóa khá tiêu biểu của vùng đất và cuộc sống tinh thần của người Thái Mường Lò.

Lễ hội Hoa ban hàm chứa ý nghĩa cầu phồn thực của cư dân nông nghiệp miền núi, với tâm nguyện thỉnh bái "Then" - vị thần tối cao trong hàng ngũ thánh thần theo quan niệm của người Thái; thỉnh bái "Nàng Ban" - một nữ nhân vật huyền thoại biểu thị cho sự trinh trắng của thiếu nữ Thái và tình yêu đôi lứa thủy chung; thỉnh bái ma trời, ma đường, ma núi, ma sông... phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật đơm hoa, kết trái, cho lứa đôi hạnh phúc và cuộc sống của dân bản yên vui.
Truyền thuyết của người Thái kể rằng: nàng Ban là một cô gái xinh đẹp nhưng bị bệnh đậu mùa, nàng không lấy chồng mà lên hang Thẳm Lé (nay thuộc xã Sơn Thịnh, huyện Văn Chấn) sinh sống. Cuối cùng, nàng kiệt sức ở đó. Nơi nàng nằm xuống sau đó mọc lên một cây hoa mang búp trắng như búp tay người con gái và chẳng bao lâu, loài hoa ấy mọc lan ra khắp vùng Tây Bắc. Hằng năm mỗi độ xuân về, hoa nở trắng núi rừng và người ta đặt tên loài hoa đó là hoa ban.

Hội Hoa ban là ngày vui của họ hàng, của bản, mường và là dịp cho trai, gái gặp gỡ, hò hẹn. Vào ngày 5-2 (âm lịch) hằng năm, lễ hội Hoa ban được tổ  chức. Lễ vật trong nghi lễ là thịt lợn. Người Thái quan niệm lợn là con vật thông minh, có thể làm trung gian giao tiếp với các thần linh để thỉnh cầu những ước nguyện của dân bản. Ðồ lễ gồm có: đầu, đuôi, bốn chân, xương thịt, lục phủ, ngũ tạng, mỗi thứ một gói. Và trong lễ vật để dâng tế thì rượu là đồ lễ không thể thiếu.
Lễ hội thường được tổ chức ở hang Thẳm Lé, gồm hai phần: phần lễ để cúng thần linh, phần hội để tạo nên những tiếng cười sảng khoái nhằm giáo dục con người vươn tới cái đẹp. Toàn bộ phần nghi lễ được thực hiện ở ngoài cửa hang, sau đó thầy mo vái "Then" xin mở cửa hang thì phần hội lúc đó mới diễn ra cả bên trong và bên ngoài hang.

Sau lễ cúng, bà con dân bản được vào hang dự tiếp phần hội. Nội dung của phần hội chủ yếu là khắp giao duyên theo điệu han nê. Sau đó là các trò chơi hái hoa, múa xòe và ném còn. Các chàng trai giúp các cô gái hái những bông hoa trắng muốt đem về nhà. Hoa ban còn là món ăn độc đáo trong văn hóa ẩm thực của dân tộc Thái. Món hoa ban nấu với gạo nếp thành xôi cho hương vị đậm đà, ngào ngạt hương thơm. Khi hoàng hôn buông cũng là lúc kết thúc các trò chơi trong lễ hội. Các chàng trai, cô gái vừa đi vừa khắp những lời chia tay nhau đầy lưu luyến, hẹn đến mùa xuân mới, khi ban nở trắng đồi sẽ lại gặp nhau...

Ai đã một lần được đến bản làng của người Thái (Văn Chấn, Nghĩa Lộ) trong ngày hội Hoa ban, được hòa mình trong không khí nhộn nhịp giữa tiết trời của mùa xuân vùng cao, sẽ giữ mãi những ấn tượng về vẻ đẹp của nơi này.
Nguồn sưu tầm từ:
http://www.cema.gov.vn/modules.php?name=News&op=detailsnews&mid=1396

TẾT CỦA DÂN TỘC NÙNG





Tết Nguyên đán cổ truyền của người Nùng kéo dài từ những ngày cuối năm cũ cho đến hết 30 tháng giêng năm sau. Trong những ngày tháng giêng, không khí Tết vẫn bao trùm khắp các bản làng. Trên các bàn thờ trong gia đình, lễ vật ngày Tết vẫn được bày đặt trịnh trọng. Còn cây nêu trước sân khi nào hạ xuống mới hết Tết...


Tết của người Nùng không cầu kì, tốn kém nhưng chu tất và trịnh trọng. Mọi người đã có ý thức chuẩn bị cho Tết từ những ngày trong năm. Gà trống thiến là thứ không thể thiếu được trong phong tục Tết của người Nùng. Nhà ít thì 1-2 con, nhà nhiều thì 5-6 con dùng để cúng lễ tổ tiên, đi lễ...

Từ đầu tháng chạp, đàn ông các nhà đã lo đan những chiếc lồng to để nuôi nhốt gà cho thật béo mới an tâm cho ngày Tết năm ấy. Cùng với gà trống thiến thì bánh khảo là đặc trưng cho hương vị ngày Tết của người Nùng. Các bà, các chị đã lo làm từ ngày 10 tháng chạp để cho kịp Tết. Vài thúng gạo nếp, gạo tẻ dự trù ăn cho hết tháng giêng (kiêng xay giã). Từ ngày 23, tiễn ông công, ông táo về trời thì trong làng lác đác đã có tiếng lợn kêu. Người ta mời nhau ăn từ nhà này đến nhà khác. Những ngày áp Tết, mọi công việc đồng áng tạm thời gác lại, nhà nhà náo nức chuẩn bị cho Tết.

Tết không chỉ đơn thuần là nghỉ ngơi, bày đặt những món ăn. Với người Nùng, những ngày Tết thật thiêng liêng không chỉ thể hiện tình cảm giữa con người mà còn mang tính giáo dục cao, đậm đà bản sắc dân tộc. Chẳng biết từ bao giờ, người ta đã truyền lại cho nhau không gói bánh chưng Tết vào ngày chẵn (để ruộng không bị vỡ lở, sâu hại phá lúa). Ngày mồng một nên làm những điều tốt lành. Bữa cơm chiều 30 Tết được coi là to nhất trong năm, mọi nhà lo thật chu tất những món ăn của ngày Tết. Con cháu về sum họp, thắp nén hương thơm tưởng nhớ những người đã khuất. Vật chất tuy còn thiếu thốn nhưng phong tục Tết vẫn diễn ra thật chu toàn và sinh động.

Người Nùng mong được sẻ chia niềm vui ngày Tết với tất cả mọi người và muôn vật. Sáng mồng một Tết-ngày thiêng liêng nhất trong năm, người ta cắt những băng giấy đỏ dán lên tất cả những công cụ lao động trong gia đình và mỗi gốc cây trong vườn nhà, chuồng trại... không những thế mà họ còn thắp hương cầu thần linh phù hộ cho mọi thứ xung quanh mình luôn được may mắn tốt đẹp.

Ngày mồng một Tết, người Nùng không đến nhà nhau. Ai nấy ở nhà nấu những món ăn của ngày Tết.

Ngày mồng 2 là ngày đi lễ Tết bên ngoại. Lễ vật là một con gà trống thiến, một cặp bánh chưng xanh, vài phong bánh khảo đặt lên bàn thờ bên ngoại. Từ ngày mồng 3 cho đến những ngày sau đó trong tháng giêng, anh em bạn bè xa gần mới đến thăm hỏi, chúc Tết nhau.

Tháng giêng còn có nhiều lễ hội diễn ra ở khắp các bản làng, trong đó có những câu Sli đằm thắm thiết tha vang vọng khắp núi rừng của trai gái Nùng trong niềm vui bất tận. Những ngày Tết qua đi còn để lại trong lòng mỗi người những tình cảm thiêng liêng và tiếc nhớ. Họ hẹn nhau chờ đợi đến Tết năm sau...

“Kho báu… ngủ quên” trên địa đầu tổ quốc


Một góc phố cổ Đồng Văn (ảnh: VIT)
VIT- Trong khi Sa Pa (Lào Cai) từ lâu đã ăn sâu vào tiềm thức của bao du khách thì vùng cực Bắc của Tổ quốc - cao nguyên đá kỳ vĩ Đồng Văn (Hà Giang) vẫn còn là cái tên xa lạ với rất nhiều người…



Hầu hết những công trình dân sinh ở Đồng Văn đều mang những nét kiến trúc cổ. Đó là tài sản có ý nghĩa rất lớn trong việc phát huy bản sắc nghệ thuật kiến trúc.
Nhà của người Mông thường có một mái ba gian một cửa chính, một cửa ngách để khi có đám tang sẽ đưa quan tài ra theo hướng ấy.
Nhà ông Vương hay còn gọi là nhà Vua Mèo (Vương Chí Sình) ở thung lũng Sà Phìn trên quả đồi hình mai rùa được xây dựng bằng tài năng điêu luyện của thợ đá đến từ Trung Quốc và thợ giỏi nhất của người Mông. Họ kén chọn toàn đá xanh, gỗ pơ mu chạm trổ công phu, đẹp mắt với những hình rồng bay phượng múa…
Đây là công trình kiến trúc hiếm có thể hiện uy lực hưng thịnh và tài trí của người Mông.
Người dân nơi đây kể rằng: “Vua Mèo” đã chiêu mộ nhiều thợ đá giỏi ở Vân Nam (Trung Quốc) về xây nhà cho mình. Khi xây xong, “Vua Mèo” thanh toán thù lao đàng hoàng, nhưng trên đường về, “Vua Mèo” đã dùng mưu cho quân đón đường tiêu diệt đội quân xây nhà đó lấy lại toàn bộ số tiền công ông đã trả...
Ngoài ra, nơi có ba phần tư diện tích tự nhiên là đá (Đồng Văn) còn có những dãy núi đá tai mèo xám xịt hùng vĩ. Đá can dự vào mọi sinh hoạt của người Mông, đá ở trong nhà, đá ra ngoài vườn, đá bên giường nằm, bếp lò hun thịt thú rừng cũng dựng lên bằng đá…
Trong những bản làng thấp thoáng treo leo trên vách núi, có những dãy tường rào bao quanh những ngôi nhà trình tường của người Mông thật kỳ lạ. Những viên đá tai mèo lởm khởm được đồng bào xếp chồng lên nhau khéo léo, vững chắc.
 
Đá theo người Mông vào nhà, ra ngõ (ảnh: VIT)
Đồng Văn thường xuyên thiếu nước sinh hoạt. Để có nước sử dụng, người dân lấy đá quây thành những giếng cạn hứng nước mưa. Tất cả những điều đó khiến cho Đồng Văn trở thành một thị trấn nhỏ dưới thung lũng đá, với một phong cách quyến rũ bước chân những ai đã từng đến.
Tôi chợt chạnh lòng vì chúng ta chưa có luật di sản thiên nhiên để bảo vệ những giá trị thiên nhiên ban tặng cho con người như tài sản… đá trên cao nguyên Đồng Văn.
Trở lại Đồng Văn những ngày đầu năm nay, tôi thật sự ngỡ ngàng trước những đổi thay mà mảnh đất, con người nơi đây đã làm được. Tháng 4/2006, huyện đã tổ chức thử nghiệm “Đêm Phố Cổ Đồng Văn” thu hút hơn 500 lượt người tham quan, và tiếp tục được tổ chức vào các đêm 13, 14, 15 âm lịch hàng tháng.
Hiện nay, “Chợ Đêm Phố Cổ” chưa có nhiều hoạt động, mới chỉ giới thiệu các món ăn tiêu biểu gắn với phong tục tập quán vùng cao như món mèn mén (bánh bột ngô), Thắng cố, kéo co, ném còn, chơi đèn lồng…

Bên trong một dãy phố cổ nay là chợ huyện Đồng Văn. Dưới mỗi cột trình tường là bếp nấu món Thắng cố của người Mông. Giữa dãy chợ là hàng đèn lồng được thắp sáng mỗi tối rằm hàng tháng (ảnh: VIT)
Hoạt động này đã thu hút được gần 500 khách nước ngoài và 10.000 du khách trong nước.
Chợ huyện Đồng Văn chỉ họp một lần vào chủ nhật hàng tuần quây quần lọt thỏm giữa thung lũng, cạnh dãy phố cổ tối sẫm được trang điểm bằng mái ngói âm dương, thấp thoáng trong sương mờ phố núi.

Thiếu nữ Mông trong phiên chợ huyện Đồng Văn (ảnh: VIT)
Khu phố cổ Đồng Văn nằm dưới một vách núi đá thẳng đứng nay còn khoảng 40 ngôi nhà cổ, trong đó cổ nhất là hai ngôi nhà của dòng họ Lương, có niên đại chừng 300 tuổi.
Căn nhà cổ nhất có tuổi đời 300 năm do ông Lương Trung Nhân, đứng đầu dòng họ Lương thời đó xây dựng. Theo ông Lương Huy Ngò, cháu ông Lương Trung Nhân, căn nhà có niên đại sớm hơn được xây dựng vào khoảng năm 1815. Nhưng căn nhà này bây giờ lại đang xuống cấp nghiêm trọng.
Những căn nhà trong khu phố cổ có dáng vẻ bên ngoài khá tương đồng, đều là nhà gỗ hoặc trình tường đất nhưng lại mang những nét kiến trúc độc đáo riêng của từng dân tộc.
Nhà của người Mông thường có một mái, tường trình đất dày tới nửa mét để thích nghi với thời tiết từng mùa. Hầu hết những căn nhà cổ của người Kinh đều được lợp bằng ngói máng (ngói cổ), làm từ đất sét nhuyễn đổ khuôn nung…
Mặc dù khu phố cổ được hình thành bởi nhiều dân tộc khác nhau, và tới nay đã có nhiều thay đổi, nhưng cái hồn của phố cổ thì dường như vẫn còn nguyên vẹn, bởi mỗi dân tộc đều giữ được những tập tục của mình.
Theo Chủ tịch huyện Đồng Văn Sùng Đại Hùng, Đồng Văn đang có dự định đưa thêm một số hoạt động mới vào phục vụ "Đêm phố cổ" như giới thiệu về những loại sản phẩm thủ công truyền thống của các dân tộc anh em tỉnh Hà Giang để tăng sức hấp dẫn hơn nữa đối với du khách thập phương.
Người dân Đồng Văn cũng đang nỗ lực để phố cổ Đồng Văn trở thành điểm thăm quan du lịch.
Thiết nghĩ, đấy cũng là biện pháp đưa đời sống nhân dân nơi đây ngày càng khấm khá và bảo tồn những giá trị vô giá mang bản sắc của vùng cao nguyên đá Đồng Văn.
Nhưng, đấy mới là lý thuyết, mọi ước mơ mãi chỉ là mơ ước nếu không có những điều kiện để thực hiện những phương án khả thi. Người dân trong khu phố cổ vẫn đang sống trong những ngôi nhà cũ và gặp nhiều trở ngại khi phải gìn giữ ngôi nhà của mình.
Để chỉnh trang ngôi nhà cũ theo đúng kiến trúc cổ cần nhiều kinh phí nên nhiều hộ không đủ khả năng sửa chữa. Nhiều nhà cổ có kiến trúc độc đáo đang xuống cấp có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của đồng bào nơi đây.



Trần Chung
Sưu tầm theo nguồn:
http://vitinfo.com.vn/Muctin/Honviet/Datnuocconnguoi/38151/default.aspx

Lào Cai: Nổi lửa nấu chảo thắng cố kỷ lục


Bên chảo thắng cố - Ảnh minh hoạ: báo Lào Cai
Sáng 30-5, tại trung tâm thị trấn huyện Bắc Hà, Lào Cai, đã diễn ra lễ khai lửa nấu chảo thắng cố khổng lồ, mở đầu cho Tuần lễ Văn hóa - du lịch Bắc Hà năm 2008 (bắt đầu từ ngày 30-5 đến 2-6).



Đây là chiếc chảo gang có đường kính 3m, lòng sâu 1m, được đúc từ 1,4 tấn gang do các nghệ nhân ở làng đúc Mỹ Đồng (Thủy Nguyên, Hải Phòng) thực hiện. Để tạo ra món thắng cố mang đậm bản sắc văn hóa ẩm thực của người Mông ở vùng cao nguyên Bắc Hà, Ban tổ chức đã dùng 3 con ngựa Bắc Hà do 10 nghệ nhân người Mông ở Bắc Hà đến nấu.

Khi bế mạc lễ hội, chiếc chảo sẽ được bàn giao cho UBND huyện Bắc Hà sở hữu. Đây là chiếc chảo thắng cố lớn nhất cho đến nay đã đăng ký xác lập kỷ lục Guinness Việt Nam.

Chiều 30/5, tại thị trấn Bắc Hà còn diễn ra hội đua ngựa truyền thống, lễ hội mận tam hoa và chợ phiên vùng cao Bắc Hà để phục vụ du khách tham quan, mua sắm…