CÓ MỘT ĐIỀU

(Nguyễn Kim Thuý)

Có những việc em không thể thay anh
Những việc chỉ duy mình anh làm được
Tình yêu đâu là trò chơi cá cược
Em càng không phải người lật quân bài

Có những khó khăn trên chặng đường dài
Em không sợ những gì đang cản lối
Nhưng em sợ một lời anh từ chối
Cầm tay em qua sóng gió cuộc đời

Có những tuổi thơ nay đã xa vời
Anh đã lớn và em không còn bé
Nhưng tại sao chỉ một lời nói khẽ
Ba tiếng thôi mà không ghép thành câu?

Có những điều em chẳng nói được đâu
Rất đơn giản vì em là con gái
Vì trái tim luôn đặt ở bên trái
Nên em sợ mình sai lầm…biết đâu…

Có một điều em đợi từ rất lâu
Dù biết chắc: Chẳng bao giờ anh nói!

Lời bình:

“Thụ động” trong tình yêu, đó là một nét đặc trưng của nữ giới Á Đông, trong đó có Việt Nam. Như vậy không có nghĩa là tình yêu của những cô gái này kém phần mãnh liệt và bỏng cháy mà nó mang một nét rất riêng, ấy là sự kín đáo và ý tứ trong hành động mặc cho lòng có bừng cháy yêu thương. Những “ngọn lửa” tình yêu như thiêu đốt tâm hồn ấy đã tràn thành những vần thơ nóng hổi đợi chờ trong “Có một điều” của Nguyễn Kim Thuý.

“Có những việc em không thể thay anh
Những việc chỉ duy mình anh làm được
Tình yêu đâu là trò chơi cá cược
Em càng không phải người lật quân bài”
Có những việc em không thể làm thay anh được ấy là chính vì anh mới là người phải “chủ động” và chỉ duy một mình anh làm được thôi. Tác giả đem trò cá cược ra để đặt cạnh tình yêu rồi khẳng định rằng tình yêu và trò cá cược không thể là một được, điều đó tưởng chừng không có gì đáng chú ý vì hiển nhiên nó là vậy. Thế nhưng, câu tiếp theo mới là điểm chốt: “Em càng không phải là người lật quân bài”, vâng cũng chỉ là lời khẳng định thêm rằng em không thể chủ động được nhưng với hình ảnh “lật quân bài” của trò cá cược tạo nên cho người đọc một cảm giác đầy mạo hiểm của một trò chơi mà được - thua không thể biết trước, và:

“Có những khó khăn trên chặng đường dài
Em không sợ những gì đang cản lối
Nhưng em sợ một lời anh từ chối
Cầm tay em qua sóng gió cuộc đời”“
Nhưng em sợ một lời anh từ chối”, sự được - thua làm cô gái lo ngại nằm ở chính điều này đây. Những khó khăn “cản lối” không làm “em” lo ngại hay chùn bước, “em” sẵn sàng đối mặt, sãn sàng vựợt qua chỉ cần “anh” “cầm tay em qua sóng gió cuộc đời”. Thế nhưng “em” không biết được rằng khi “em” cứ thổ lộ lòng mình cùng “anh” thì “anh” có “từ chối” hay không? Bẽ bàng lắm “anh” ơi, nếu điều thổ lộ của “em” lại chẳng nhận được một sự đồng tình từ phía “anh”. Tâm trạng e ngại này thật dễ hiểu với những phụ nữ Á Đông chúng ta, chúng ta không thể mạnh dạn lao vào tình yêu, thể hiện tình yêu hết mình bất chấp phản ứng của “đối tượng” như những phụ nữ Tây Phương dạn dĩ được.

“Có những tuổi thơ nay đã xa vời
Anh đã lớn và em không còn bé
Nhưng tại sao chỉ một lời nói khẽ
Ba tiếng thôi mà không ghép thành câu?

Có những điều em chẳng nói được đâu
Rất đơn giản vì em là con gái
Vì trái tim luôn đặt ở bên trái
Nên em sợ mình sai lầm…biết đâu…”
Hai khổ thơ tiếp theo mang đầy tâm trạng, như có gì trách móc, giận hờn lại vừa như có gì lo sợ, thẹn thùng. Cô gái trách chàng trai sao chỉ có ba tiếng ấy mà chàng không ghép được thành câu, rằng cô là con gái vì thế mà “em chẳng nói được đâu”. Không chỉ là trách móc, tâm trạng cô gái còn chứa một sự thấp thỏm vì cô thực sự không hiểu ý chàng “Nên em sợ mình sai lầm…biết đâu…”. Rồi sau tất cả những giằng xé của yêu thương mà không dám ngỏ, mà sợ không được đáp lại, bài thơ kết thúc bằng hai câu:

“Có một điều em đợi từ rất lâu
Dù biết chắc: Chẳng bao giờ anh nói!”
“Em” đã thầm mong “anh” sẽ nói điều ấy với “em” từ rất lâu rồi, vậy mà… Hai câu kết của bài thơ như một sự khép lại bởi lời khẳng định: “Dù biết chắc: Chẳng bao giờ anh nói!”, không còn gì nữa, “em” tin chắc là không thể hi vọng điều gì nữa. Nhưng thế thì cô gái có chờ nữa không? Câu hỏi này tôi tự đặt cho mình rồi cứ day dứt mãi về nó. Tôi vừa mong cô gái hãy quên đi hình bóng ấy để đón chờ một tình yêu mới thực sự dành cho cô, lại vừa mong cô hãy chờ thêm chút nữa để rồi một ngày gần đây, khi đọc những dòng này chàng trai kia sẽ hiểu và đáp lại tấm lòng của cô; rồi câu chuyện của họ lại là một chuyện tình kết thúc có hậu. Biết đâu rằng chàng trai lại chẳng trách yêu cô gái bằng câu hát: “em yêu anh rồi sao em chẳng nói?...”

Đấy, ai dám bảo tình yêu như thế là không mãnh liệt, không cháy bỏng? Phải yêu dạt dào lắm “em” mới có thể thốt nên những lời thơ tha thiết như vậy. Cái ý nhị là ở chỗ này đây, chẳng có một lời yêu nào được nói ra, nhưng “em” biết, “anh” biết và người đọc biết rằng… rằng… r ằng “Em y êu anh!” và em mong lắm anh hãy nói đi, nói với em “ba tiếng thôi” ngọt ngào.

XA CÁCH
 
Nguyễn Bính

Nhà em cách bốn quả đồi,
Cách ba ngọn suối, cách đôi cánh rừng;
Nhà em xa cách quá chừng,
Em van anh đấy, anh đừng thương em”

LỜI BÌNH:

Bài thơ chỉ vẻn vẹn có bốn câu mà làm tôi liên tưởng đến hình ảnh của cả một làng quê với những cô thôn nữ e ấp. Để nói lên sự cách trở giữa hai người cô gái đã mượn quả đồi, ngọn suối, cánh rừng làm những “chướng ngại vật”. Không hiểu rằng sự cách trở này chỉ đơn thuần là cách trở về địa lý hay còn có những khó khăn không thể vượt qua giữa cô gái và chàng trai bởi “chim vào lồng, cá cắn câu…” nhưng tôi muốn cảm nhận bài thơ theo hướng rằng ấy là chỉ bởi đường xa hay bởi nàng mượn cớ đường xa mà nói thôi.

“Em van anh đấy, anh đừng thương em”, chắc hẳn trong tim cô gái cũng có chút gì đó dành cho chàng trai, bởi thế mà cô phải “van” anh đừng có thương em; “van” là một động từ vừa có tính cầu xin vừa như một lời năn nỉ. Phải chăng cô gái “van” chàng là bởi cô sợ rằng nếu chàng cứ thương thì rồi cô cũng sẽ… đến thương chàng mà thôi. Vậy là cô gái đã từ chối tình cảm của chàng trai nhưng vẫn thể hiện cho chàng biết rằng ấy là tại “Nhà em xa cách quá chừng” chứ chẳng phải tại lòng em hẹp hòi với anh. Từ chối như thế thì làm sao chàng lại đành lòng “ngại núi e sông” mà không đến với nàng, mà không “thương” nàng cơ chứ. Đấy, e ấp, ý vị là ở chỗ này đây, mà chan chứa yêu thương cũng là ở chỗ này đây!

Tôi đã có lần đem so sánh thơ Nguyễn Bính với các món ăn miền quê như tương, cà… và thầm cười cái tâm hồn ăn uống qúa “lớn” của mình. Thế nhưng, thật sự là thơ Nguyễn Bính trong tôi cũng có cái ngon lành, cái hấp dẫn và sự quen thuộc đến không thể dứt bỏ được như những món ăn “quê mùa” (nhưng bây giờ là “đặc sản” rồi!), lâu ngày không ăn là nhớ, là thèm đến bứt rứt.

*** EM CHẲNG ĐẸP ĐÂU ***
- Đặng Hấn -
Em ơi! em chẳng đẹp đâu
Không tin cứ lấy gương tàu mà soi
Ừ thì có thắm làn môi
Ừ thì hai núm má cười, đã sao?
Thông minh, trán tất nhiên cao
Đã là con gái mắt nào chẳng xanh?
Kể chi suối tóc mát lành !
Cứ lười không cắt, tóc anh cũng dài
Bảo em son phấn là sai
Nhưng trời nắng đẹp, má ai chẳng hồng!
Chưa già, tất phải trẻ trung
Chị anh hồi sắp lấy chồng, chả thua!
Sao lại cười, rõ lạ chưa?
Hay là em ngỡ anh đùa trêu nhau?
Thật đấy mà, chả đẹp đâu!
 
Lời bình:
 
Tôi đã đọc nhiều bài thơ tả về nét đẹp của người con gái, nhưng đọng lại trong lòng tôi lại là một bài thơ của Đặng Hấn với một tựa đề rất ngộ nghĩnh: Em chẳng đẹp đâu.
Ta cứ thử hình dung có một chàng trai ngồi nói chuyện với một cô gái, đang vui vẻ thì bất chợt chàng cất lời:
"Em ơi em chẳng đẹp đâu
Không tin cứ lấy gương tầu mà soi!"
Không gian sẽ chùng xuống, cô gái bối rối vì chưa ai nói với mình như thế cả. Có thể cô sẽ nghĩ thầm "rõ khéo chàng này vô duyên tệ". Chàng trai phớt lờ cái nhìn ngạc nhiên của cô gái và tiếp tục chứng minh vì sao chàng nói như thế:
"Ừ thì có thắm làn môi
Ừ thì hai má lúm cười đã sao?
Thông minh, trán tất nhiên cao
Đã là con gái, mắt nào chẳng xanh
Kể chi suối tóc mát lành
Cứ lười không cắt, tóc anh cũng dài!
Bảo em son phấn là sai
Nhưng trời nắng đẹp má ai chả hồng?"
Người đọc có thể hình dung ra má của cô gái sẽ ửng hồng lên vì hạnh phúc khi nghe chàng thất lên những lời này. Thì ra là chàng khen ta đấy, khen mà tỏ vẻ là không quan tâm đến những nét đẹp của ta. Nhà thơ đã tạo cho mình một phong cách viết thật độc đáo, viết mà như không viết. Câu chữ rất tự nhiên nhưng lại rất thâm thuý. Ừ thì "em chẳng đẹp đâu" bởi môi thắm, má lúm đồng tiền, mắt xanh, suối tóc dài... đều là những thuộc tính tự nhiên của người con gái.
Sau khi kể ra một loạt điều chứng minh em không đẹp, có lẽ cảm thấy lời nói mình chưa thuyết phục cô gái lắm nên chàng trai hùng hồn tuyên bố tiếp:
"Chưa già tất phải trẻ trung
Chị anh, hồi sắp lấy chồng chả thua"
Đến đây thì cô gái dù có khó tính, hay chậm hiểu đến mấy cũng sẽ không giấu nổi nụ cười, vì biết chàng đang đùa, đang trêu mình. Chàng trai thấy cô cười thì biết mình đã thành công rồi nhưng vẫn giả vờ nghiêm nghị:
"Sao lại cười, rõ lạ chưa?
Hay là em ngỡ anh đùa trêu nhau"
Câu thơ thật tự nhiên làm người đọc cảm thấy chàng trai đang thú nhận với cô gái rằng "Nãy giờ anh chỉ đùa trêu em thôi. Thật ra anh đang ngợi ca nhan sắc của em đấy!"
Bài thơ khép lại bằng lời khẳng định "Thật đấy mà, chả đẹp đâu" và chắc chắn chàng trai sẽ được nhận một ánh mắt sắc như dao cau của cô gái. Ta như nghe được tiếng cười cố nén lại của chàng trai trong câu nói này.
Yêu nhau, ca ngợi nhan sắc của người mình yêu là chuyện thường tình. Nhưng Đặng Hấn đã ca ngợi theo cách riêng của anh, độc đáo và hóm hỉnh làm cho người đọc thích thú. Những câu thơ rất nhẹ nhàng và tự nhiên nhưng lại cuốn người đọc vào trong đó. Chỉ là thơ thôi nhưng khi đọc vào ta như nghe cả tiếng cười khúc khích của cô gái, cảm nhận được giọng cười cố nén của chàng trai. Chỉ là thơ thôi nhưng khi đọc ta sẽ thấy từng thay đổi trên nét mặt ngừơi con gái, từ ngạc nhiên, ngơ ngác đến bối rối thẹn thùng và vẻ mặt nghiêm nghị một cách hài hước của chàng trai nữa. Chỉ là thơ thôi nhưng ta có thể "nghe" và "thấy", ít có tác giả nào lại thành công đến thế! Không biết bạn cảm thấy thế nào chứ riêng tôi cảm thấy đây là bài thơ thật tuyệt.

Dạ khúc - Hoàng Phủ Ngọc Tường
Có buổi chiều nào như chiều xưa
Anh về trên cát nóng
Đường dài vành môi khát bỏng
Em đến dịu dàng như một cơn mưa
Có buổi chiều nào như chiều qua
Lòng tràn đầy thương mến
Mang cả xuân thì em đến
Thắm nồng như một bông hoa
Có buổi chiều nào người bỏ vui chơi
Cho tôi  chiếc hôn nồng cháy
Nỗi đau bắt đầu từ đấy


Ngọt ngào như trái nho tươi
Có buổi chiều nào mộng mị vây quanh
Nửa vành mi cong hờn dỗi
Em xõa muộn sầu trên gối
Rối bời như mớ tơ xanh
Có buổi chiều nào hình như chưa nguôi
Vầng trăng sáng màu vĩnh viễn
Em có lời thề dâng hiến
Cho anh trọn một đời người
Có buổi chiều nào như chiều nay
Căn phòng anh bóng tối dâng đầy
Anh lặng thầm như là chiếc bóng
Hoa tàn một mình em không hay
 
Bình thơ:
 
 
Có lẽ những ai đã từng đọc những trang tùy bút tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng sẽ không thất vọng khi đọc thơ tình của ông. Rất trong sáng, dịu nhẹ, bâng khuâng...
Dạ khúc là một câu chuyện tình được kể bằng những vần thơ. Câu chuyện có anh, có em, có khởi đầu, và có kết thúc. Lần đầu tiên đọc bài thơ này, tôi đã ngạc nhiên, không hiểu vì đâu một bài thơ đầy ắp những buổi chiều như thế, lại có tên là Dạ khúc.
Cái tên của một bài thơ bao giờ cũng thâu tóm cái thần, cái cốt lõi nhất của bài thơ đó. Với tôi, Dạ khúc là khúc đêm, là một khoảng lặng tĩnh tại, hoang vắng. Thế mà một bài thơ với sáu khổ thơ, sáu buổi chiều, sáu khúc ca hoài niệm lại có tên Dạ khúc !
Nhưng khi đọc trở lại bài thơ tôi đã nhận ra rằng quả thực nhà thơ đã vô cùng hữu ý khi đặt cho bài thơ cái tên đó. Sáu khổ thơ bắt đầu bằng sáu sự tìm kiếm “có buổi chiều nào như chiều …”, với thời gian kéo dần từ quá khứ xa đến hiện tại. Sự lặp lại đó đã tạo cho âm hưởng chung của bài thơ, đó là sự - lần - tìm - kỉ - niệm. Cũng vì sự lần tìm kỉ niệm ấy mà người đọc biết, câu chuyện tình đó đang qua hoặc  đã qua rồi.
Sự vận động mãnh liệt của dòng thời gian qua các khổ thơ cũng là sự vận động mãnh liệt của cảm giác con người trong tình yêu, từ lúc khởi đầu đến khi kết thúc. Anh và em đã cùng đi qua những buổi chiều, từ buổi chiều xưa, đến buổi chiều qua, và những buổi chiều chỉ có thể gọi tên bằng kỉ niệm “buổi chiều người bỏ vui chơi” “buổi chiều mộng mị vây quanh” “buổi chiều hình như chưa nguôi” , những buổi chiều hạnh phúc, chỉ cho đến một buổi chiều nay, buổi chiều mà lần đầu tiên bóng tối đã đến.
Câu thơ “căn phòng anh bóng tối dâng đầy” là một câu thơ vô cùng tinh tế. Không phải là bóng tối phủ ngập căn phòng mà là bóng tối đang dâng lên, đang xâm lấn dần những khoảng không ánh sáng, thứ ánh sáng của hạnh phúc tình yêu mà con người vẫn chìm đắm. Trong căn phòng ấy , vẫn có anh và em, nhưng hai người dường như đã bị đẩy lùi về hai đầu thế giới mà sợi dây kết nối duy nhất là tình yêu đã không còn.
Hình ảnh “hoa tàn” vô cùng gợi cảm, bởi lẽ chỉ cần hình ảnh đó mà người đọc cảm nhận có một tình yêu vừa đã qua đi, vừa đã tàn lụi. Bông hoa tàn lụi trong bóng tối, như sự kết thúc lặng lẽ của một mối tình. Và người đọc biết rằng sẽ không còn có thể tìm thấy một buổi chiều nào nữa, chỉ còn là bóng tối miên viễn, buồn rầu…. Phải chăng vì lẽ đó, bài thơ có tên “dạ khúc”?
Từ trước đến nay, nhớ đến thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường, tôi hay nhớ đến những nàng tiên “quì ôm cát bụi khóc òa như mưa”, nhớ tới những miền không gian giao thoa giữa trần gian và tiên giới… Nhưng Dạ khúc lại là một tình yêu rất đời, rất trẻ, và cũng đầy cảm thông da diết. Nét tài hoa quen thuộc của Hoàng phủ Ngọc Tường, ta vẫn tìm thấy trong những hình ảnh trong sáng, hoặc mơ màng một vẻ đẹp liêu trai. Đó là một bông hoa xuân thì, là vành mi cong hờn dỗi, là mớ tơ xanh, vầng trăng nhân chứng,hay cả lời thề dâng hiến …
Bài thơ là một mối tình đã vỡ, với những dự cảm ngay từ ban đầu, khi chàng trai say đắm trong nụ hôn, anh đã biết “nỗi đau bắt đầu từ đấy” đã biết tình yêu luôn là nơi phát khởi của những nỗi đau. Nhưng đó là nỗi đau đớn ngọt ngào mà ít người chối từ được nó. Và vì lẽ đó, khi bài thơ kết thúc, nó không quá cay đắng, không quá xót xa, mà chỉ là một cảm giác luyến tiếc xa vắng, lặng lẽ….
Rất nhiều bạn trẻ đã chép trong những trang thơ của mình bài thơ Dạ Khúc, và tìm thấy ở đó sự đồng cảm, sẻ chia. Với một bài thơ, một nhà thơ, có còn cần gì hơn thế?

Đêm sao sáng
(Nguyễn Bính)

Đêm hiện dần lên những chấm sao
Lòng trời đương thấp bỗng nhiên cao
Sông Ngân đã tỏ đôi bờ lạnh
Ai biết cầu Ô ở chỗ nào?

Tìm mũ Thần Nông chẳng thấy đâu
Thấy con vịt lội giữa dòng sâu
Sao Hôm như mắt em ngày ấy
Rớm lệ nhìn tôi bước xuống tàu

Chòm sao Bắc Đẩu sáng tinh khôi
Lộng lẫy uy nghi một góc trời
Em ở bên kia bờ vĩ tuyến
Nhìn sao thao thức mấy năm rồi...

Sao đặc trời cao sáng suốt đêm
Sao đêm chung sáng chẳng chia miền
Trời còn có bữa sao quên mọc
Tôi chẳng đêm nào chẳng nhớ em.