Gừng càng già càng cay





Gần đây, những live show của các nghệ sĩ thuộc thế hệ vàng như Bạch Tuyết, Lệ Thủy, Thanh Sang, Thanh Tuấn liên tục gây xôn xao sân khấu, làm nên không khí phấn khởi cho giới làm nghệ thuật cũng như người mộ điệu. Thật ra, các nghệ sĩ ấy tuổi đâu còn trẻ nữa, mà ai cũng thuộc U.60, U.70, thậm chí mai mốt đây tới live show của NSƯT Út Bạch Lan lại thuộc... U.80.



Những gương mặt càng “lão” càng nghề

Một lần đi chung đoàn từ thiện với cô Út Bạch Lan, tôi mới bất ngờ vì cô. Trước nay mình vẫn quen nghe cô hát trên sân khấu với micro, đã khen nức nở rồi, ấy vậy mà lần đó nghe cô "hát sống" tại chùa Trúc Lâm, tỉnh Đồng Tháp, không có micro giọng vẫn vang vang, ai nấy giật mình thán phục. Mà mới vừa xuống xe sau gần 150 cây số, lại hát một lúc mấy bài vọng cổ mới "sợ" chứ ! Và hình như chất giọng "tươi nguyên" này lại trầm ấm, ngọt ngào hơn cả khi thu vào micro nữa. Thật sự mọi người được "đãi" một bữa vọng cổ tuyệt vời. Không biết cô lấy đâu ra hơi ca khỏe như thế ở tuổi hơn 70. Cô cười: "Thì cứ đi hát từ thiện hoài, phổi được luyện thường xuyên". Một năm cô đi hát cho chùa, cho các chương trình cứu trợ không biết bao nhiêu suất, toàn đi cả trăm cây số trở lên, vậy mà tỉnh bơ chẳng nghe than đau lưng nhức mỏi gì hết!

NSƯT Bạch Tuyết cũng là một trường hợp nổi bật. NSND Diệp Lang vốn khó tính, nhưng ông vẫn nói: "Tôi ngồi trong cánh gà lắng nghe Bạch Tuyết hát, giật mình, vì thấy hơi ca của cô rất nhẹ, như không hề tốn sức. Lẽ ra người lớn tuổi giọng càng đục hơn, hơi càng nặng hơn, nhưng Bạch Tuyết lại nhẹ nhàng thanh thoát, lạ lắm. Có lẽ do cô ngồi thiền thường xuyên". Và chắc vì thế mà đầu óc Bạch Tuyết ngày càng minh mẫn, nên chị có thể viết mấy chục kịch bản được dựng trên sân khấu lẫn video, chưa kể làm đạo diễn cho nhiều vở hay như Trần Nhân Tông (Nhà hát Cải lương Việt Nam) hoặc các live show của đồng nghiệp, hoặc tham gia các đợt tập huấn cho lớp trẻ kế thừa. Chị đã 64 tuổi rồi đó! Chỉ một chút xíu phàn nàn nơi khán giả là Bạch Tuyết bây giờ "hơi điệu"! Nhưng fan của chị vẫn xuyên suốt từ trong nước ra tới nước ngoài.

Hồng Nga lại càng là một "củ gừng cay" không tưởng nổi! Cả chục năm nay chị được sân khấu kịch mời về diễn, mà diễn ăn khách vào bậc nhất! Nhiều khán giả nói thẳng: "Tui mua vé vì hai cô đào già Hồng Nga, Ngọc Giàu, chứ không phải vì mấy cô đào trẻ!". Hồng Nga diễn liền tù tì mỗi ngày hai, ba suất kịch cũng không nghe than, chưa kể chị còn chạy Honda từ nhà ở tận Lái Thiêu vô tới Sài Gòn, rồi diễn xong tự chạy về trong đêm khuya thanh vắng. Hơi hám còn mạnh lắm lắm! Đóng vai lẳng độc thì hét không khan cổ, còn vô vai mùi thì sụt sùi sưng mắt cũng không sao! Kinh ngạc hơn là khi trở lại đóng cải lương, Hồng Nga ca ngọt lịm một lúc mấy câu vọng cổ chẳng xi-nhê gì! Ai cũng nói chị là một "ngôi sao mọc muộn"!

NSƯT Ngọc Giàu làm nên một cặp "nữ quái" ăn khách với Hồng Nga. Ngọc Giàu hơi không khỏe bằng Hồng Nga, nhưng chị cười hì hì: "Tui "khôn" lắm nghen, biết lòn giọng, ngắt nhịp ngắn đi, nhấn nhá thiệt khéo để tròn câu vọng cổ mà tăng thêm xúc cảm". Kỹ thuật điêu luyện đã bù đắp cho tuổi tác. Diễn xuất kịch của chị cũng không thèm ào ào tốn sức như mấy năm trước, mà đi vào tìm những điểm nhấn gây ấn tượng.

NSƯT Trọng Hữu cũng là một nghệ sĩ đang được mời sô tới tấp chỉ nhờ vào giọng ca trầm ấm, khỏe khoắn, có thể làm một lèo 6, 7 bài vọng cổ cho chương trình đại nhạc hội. Và một ngày anh có thể hát tại mấy điểm liên tiếp. Hồi trẻ anh đâu có khỏe đến vậy, không hiểu sao bây giờ lại "được lộc trời cho" như thế! Nhưng thật ra, có một phần do anh không đụng tới bia, rượu, thuốc lá, cố gắng dành tất cả cho nghề, mới chạy đường trường không mệt mỏi!

NSƯT Việt Anh và Kim Xuân cũng là hai gương mặt càng "lên lão" càng lên tay nghề. Cả hai anh chị đều có thể đóng đủ các vai độc, lẳng, bi, mùi, với một độ chín lý tưởng. Xem Kim Xuân diễn bây giờ khác hẳn Kim Xuân của 10 năm trước, vừa mặn mà nhan sắc hơn, vừa có chiều sâu nội tâm, tính cách nhân vật rõ nét.

Có khi già cũng... bớt cay

Nói vậy chứ nghệ sĩ chúng ta cũng không thể chống lại quy luật lão hóa, sinh diệt. Nhiều hạn chế cũng nảy sinh đi kèm với tuổi tác. NSƯT Lệ Thủy thẳng thắn tâm sự: "Giọng tôi bây giờ đâu còn trong trẻo bằng ngày xưa. Và ca nhiều mệt lắm". Nghe kỹ thì thấy giọng của Minh Phụng, Tấn Tài, Thanh Tuấn, Thanh Kim Huệ... cũng chỉ bằng 70-80% thời trẻ mà thôi. Chưa kể ngoại hình thường "mập" hơn, nên khi diễn lại vai hồi trẻ cũng hơi khó.

Và đối với các nghệ sĩ cao tuổi thì sợ nhất là học tuồng. Trí nhớ đã giảm rất nhiều, học trước quên sau. Vì vậy khi có kịch bản mới là mọi người rất lo, hoặc có người phải đeo một micro nhỏ xíu gần tai để nghe nhắc tuồng bên trong. Diệp Lang kể một sự cố mà ông nhớ đời: "Hôm đó tôi đi xuống tỉnh hát cho một chương trình từ thiện, cả trăm cây số nên quá mệt. Tôi bèn bảo nhạc công là hạ dây đờn xuống thì tôi ca mới nổi. Nhưng khổ thay, khi hạ dây thì lại không quen với hơi ca trước nay của mình, thành ra tôi cứ lo tập trung vô tiếng đờn, tự dưng quên lời vọng cổ. Chừng nhớ lại lời, thì trật nhịp. Trời ơi, một nghệ sĩ nhân dân mà ca trật nhịp, hết tưởng tượng nổi! Nhưng bà con vẫn vỗ tay ào ào động viên tôi, thật là cảm động!". Lệ Thủy cũng kể có lần chị quên ngang bài hát, mà khán giả vẫn vỗ tay bỏ qua. Mới đây, trong live show của NSƯT Thanh Sang, nghệ sĩ Mộng Tuyền quên lời bài hát tới hai lần, khán giả cũng mỉm cười xí xóa. Bảo Quốc cách đây mấy năm, trong một chương trình cũng tự dưng đứng ngẩn ra trên sân khấu vì quên lời. Trí nhớ là "kẻ phản trắc" nhất đối với người cao tuổi, nó muốn "đình công" lúc nào chẳng trở tay cho kịp!

Và sức khỏe giảm đi thì các động tác vũ đạo cũng không còn nhuần nhuyễn, khỏe mạnh như trước. NSƯT Minh Vương mới đây đóng Kim Vân Kiều vai Từ Hải phải có cascadeur thay thế cho màn đánh nhau với quân của Hồ Tôn Hiến. Tuổi 60 rồi mà cầm cây thương múa sao cho nổi!

Nhưng khán giả vẫn thông cảm cho những hạn chế kia. Công chức 55, 60 tuổi đã được về hưu, huống chi nghệ sĩ mình gần 70, 80 vẫn hoạt động, thì đôi chút thiếu sót không là đáng kể. Miễn sao khán giả còn được gặp họ là vui rồi. Có đi ở ẩn như Thanh Sang, Minh Phụng, Thanh Tú, Nam Hùng, mọi người cũng cố mời ra biểu diễn. Con tằm đến thác vẫn còn vương tơ mà!

Hoàng Kim
(Thanh Niên)