Một ngàn đô la.
Nguyên tác One thousand dollar
daubuxu dịch 
---

 “Một ngàn đô la,” luật sư Tolman lặp lại nhẹ nhàng nhưng nghiêm trang, “và số tiền ấy đây.”
Gillian phá ra cười khanh khách, vẻ khoái trá không lẫn đi đâu được khi anh chàng mân mê lớp phong bì mỏng đựng những tờ giấy bạc năm mươi mới cứng.
“Nhiều thật!” anh giải thích vẻ cởi mở với ông luật sư. “Giá là mười ngàn thì có phải được một trận xả giàn rồi không. Chứ bây nhiêu thì chả bõ phiền, thà tôi nhận vài tờ năm chục còn hơn."
“Cậu đã nghe di chúc của bác cậu,” Luật sư Tolman nói tiếp, vẫn với giọng chuyên môn lạnh lùng ấy, “Tôi không rõ cậu có để ý đến những điều khoản chi tiết không. Cần phải nhắc cậu một điểm. Cậu phải nộp lại cho chúng tôi bản kê khai cậu đã dùng số tiền một ngàn đô la này như thế nào, ngay khi cậu tiêu hết chúng. Bản di chúc có quy định rằng, tôi phải giám sát để đảm bảo cậu sẽ thực hiện đúng theo những mong muốn của ông Gillian quá cố.”
“Ông có thể yên tâm về chuyện đó,” chàng trai nói vẻ lễ độ, “bất chấp những khoản chi phí phụ trội mà nó sẽ mang lại. Có lẽ tôi phải thuê kế toán mới được. Tôi chưa bao giờ có hy vọng trong chuyện tính toán sổ sách.”
Gillian đi đến câu lạc bộ. Đến đó để tìm một người mà anh vẫn gọi là bác già Bryson.
Bác Bryson đã ngoại ngũ tuần, điềm đạm trải đời và thích cuộc sống ẩn dật. Đang ngồi đọc sách trong một góc quán, bác thở dài thấy Gillian bước lại gần, bác đặt quyển sách xuống và nhấc gọng kính ra.
“Bác Bryson, dậy đi.” Gillian nói. “Cháu có chuyện khôi hài kể bác nghe đây.”
“Đi mà kể với đám trong phòng bida ấy,” bác Bryson nói. “Chú mày biết là tớ đã phát ngấy những câu chuyện của chú mày rồi.”
“Nhưng chuyện này hay ho hơn nhiều,” Gillian vân vê điếu thuốc, “mà cháu muốn kể bác nghe cơ. Nó vừa buồn lại vừa quá khôi hài đối với cái bọn nhốn nháo trong phòng chơi bida. Cháu vừa gặp mấy tay luật sư kẻ cướp chỗ công ty của ông bác quá cố. Ông ấy để lại cho cháu đúng một ngàn đô. Thế theo bác, người ta có thể làm gì với một ngàn đô la?”
“Tớ tưởng là,” bác Bryson nói, tỏ vẻ chăm chú của một con ong lượn lè vè trên miệng lọ giấm, “tay Septimus Gillian ấy có tài sản cỡ nửa triệu cơ mà.”
“Thì vậy,” Gillian đồng ý với vẻ mỉa mai, “thế nó mới khôi hài. Ông ấy để lại cả núi tiền cho một con vi khuẩn. Tức là, một phần thì dành cho tay dược sĩ nào đó đã tìm ra loại vi khuẩn mới ấy, phần còn lại thì để mở một bệnh viện chuyên chữa mấy chứng bệnh liên quan. Ngoài ra còn một hai món lặt vặt - người hầu và tay quản gia mỗi người được một chiếc nhẫn kèm một tờ mười đô. Còn phần cho cháu ruột ông ấy là một ngàn.”
“Trước nay chú mày đã chẳng lúc nào cũng rủng riểng còn gì.” Bác Bryson nhận xét.
“Ối, cả xe tiền,” Gillian đáp. “Bác cháu Mạnh Thường Quân tới nỗi những khoản trợ cấp chi li cứ là phải chạy theo dài dài.”
“Thế còn người thừa tự nào khác không?” bác Bryson hỏi.
“Dạ không.” Gillian chau mày nhìn điếu thuốc lá và thúc giày vào hông chiếc tràng kỷ bọc da vẻ băn khoăn. “Còn Hayden nữa, bác cháu nhận nuôi cô ấy từ nhỏ, giờ vẫn đang sống trong nhà ông. Cô ấy khá lặng lẽ - giỏi âm nhạc – là con gái của bậc cha mẹ nào đó đã không may có cái diễm phúc được làm bạn với ông bác cháu. Cháu quên không kể, cô ấy cũng được cái nhẫn và một tờ mười đô. Phải chi cháu cũng được như thế, cháu gọi luôn hai chai, boa cho tay phục vụ cái nhẫn và thế là yên chuyện với đám bạn của cháu. Thôi đừng làm cao hay mỉa cháu nữa, bác Bryson, bác bảo cháu xem người ta có thể làm gì với một ngàn đô la.”
Bác Bryson lau mắt kính và mỉm cười. Và khi Bác già Bryson mỉm cười, Gillian biết điều đó đồng  nghĩa với việc anh sắp được nghe những điều làm nhàm gàn dở hết chỗ nói.
“Một ngàn đô la,” ông ngả người ra ghế, “là rất nhiều hoặc là chẳng thấm vào đâu. Một người có thể mua một tổ ấm mà tha hồ cười nhạo Rockefeller. Kẻ khác có thể đưa bà xã xuống miền Nam cho cô nàng hưởng đời. Một ngàn đô la có thể mua sữa tươi cho một trăm đứa trẻ trong suốt tháng Sáu, tháng Bảy và tháng Tám và thế là cứu năm mươi sinh mạng trong số ấy. Ờ, chú mày có thể hy vọng kiếm được nửa giờ tiêu khiển nó ở một sòng faro chỗ mấy cái triển lãm nghệ thuật ấy. Hay là dùng nó đầu tư cho một tài năng trẻ đầy tham vọng đi. Tớ mới nghe thần đồng Corot đang tìm kiếm một khoản như thế ở phòng đấu giá ngày hôm qua. Chú mày cũng có thể chuyển đến New Hampshire và sống đàng hoàng trong vòng hai năm. Chú mày có thể thuê Quảng Trường Madison một tối mà diễn thuyết – trong trường hợp thuê được chỗ ấy nhé – về sự bấp bênh trong vấn đề quyền thừa tự hợp pháp.”
“Mọi người sẽ mến bác hơn đấy, bác Bryson,” Gillian nói giọng điềm đạm, “nếu bác bỏ được cái kiểu lên lớp như thế. Cháu chỉ hỏi bác xem cháu nên dùng một ngàn đô la vào việc gì thôi.”
“Chú mày á?” bác Bryson cười thích thú, “Sao chứ, Bobby Gillian, chỉ có một điều có lý duy nhất với chú mày thôi. Đem chỗ tiền ấy mua cho em Lotta Laurice một cái mặt dây chuyền kim cương, rồi kéo nhau về Idaho mà mở trại chăn nuôi. Theo ý tớ thì chú mày nên nuôi cừu, vì tớ đây chúa ghét cái giống ấy.”
“Thế chứ, cám ơn bác,” Gillian đứng dậy. “Cháu đã nghĩ là có thể tin cậy được ở bác mà, bác Bryson. Đúng kế hoạch mà cháu cần. Cháu đã tính là tiêu chỗ tiền này một lần cho xong, khỏi phải lôi thôi với cái bản kê khai, mà cháu thì ghét những chuyện tỉ mẩn.”
Gillian vẫy một chiếc taxi và nói với người lái xe: “Lối vào Rạp Columbine.”
Lotta Laurience đang được thoa phấn bên bàn trang điểm, cô gần như đã sẵn sàng cho vở nhạc kịch chiều đông khán giả thì người phụ trách trang phục báo có Gillian muốn gặp.
“Cứ cho anh ta vào,” cô Lauriece nói. “Nào, có chuyện gì vậy, anh Bobby? Em sắp phải ra sân khấu trong hai phút nữa thôi.”
“Bên tai phải của em hơi bợt một chút,” Gillian góp ý, vẻ chăm chút. “Đấy, tốt hơn rồi. Sẽ không mất đến hai phút đâu. Em nghĩ sao về một cái mặt dây chuyền? Anh có thể mua nó với ba số không đứng đằng sau số một.”
“Ồ, như anh nói nhé,” Lauriere ngân nga. “Bao tay phải của chị, Adams. Thế, Bobby, anh có nhìn thấy chuỗi hạt mà Della Stacey đeo tối hôm trước không? Tiffiany đã tốn hai ngàn hai vào chỗ ấy đấy. Nhưng mà dĩ nhiên – kéo khăn quàng của chị sang phải một chút nữa, Adams.”
“Cô Lauriere với khúc ca mở màn.!” Cậu bé nhắc vai xướng vang tên cô từ bên ngoài cánh gà.
Gillian quay trở ra chỗ chiếc taxi đang đợi anh.
“Anh sẽ làm gì nếu anh có một ngàn đô la?” anh hỏi người lái xe.
“Mở một quán rượu,” tay tài xế đáp ngay bằng giọng khàn khàn. “Tôi biết một chỗ có thể dốc hết tiền vào đấy. Một quán bốn tầng ở góc đường. Tôi đã dự tính chi tiết. Tầng hai – bán mấy món thập cẩm; tầng ba – một tiệm vẽ móng tay và mấy thứ mốt nước ngoài, còn tầng bốn – tôi đặt mấy bàn bida. Nếu cậu đang dự định đầu tư thì…”
“À không,” Gillian đáp, “tôi chỉ tò mò tí thôi. Tôi cần anh chừng một giờ. Anh cứ lái cho đến khi nào tôi bảo dừng.”
Xe chạy dọc đường Broadway được tám toà nhà thì Gillian cho dừng xe và bước xuống. Bên vỉa hè có một người đàn ông mù đang ngồi trên chiếc ghế đẩu bán bút chì. Gillian lại gần và đứng trước mặt ông.
“Cháu xin lỗi,” anh nói, “nhưng bác có thể vui lòng nói cho cháu biết bác sẽ làm gì nếu bác có một ngàn đô la không ạ?”
“Cậu vừa xuống khỏi chiếc taxi mới đỗ lại phải không?” Ông lão mù hỏi anh.
“Vâng ạ.”
“Ờ, chắc cậu là người tốt,” ông lão bán bút chì nói, “mới dám đi taxi công khai giữa ban ngày ban mặt. Cậu xem cái này đi, nếu cậu thích.”
Ông già rút từ túi áo choàng một cuốn sổ nhỏ và đưa nó cho anh. Gillian mở ra, đó là một cuốn sổ tiết kiệm. Ông lão mù này đã có một tài khoản trị giá đến 1.785 đô la.
Gillian đưa lại cuốn sổ và quay về chiếc taxi.
“Tôi quên mất một việc,” anh nói. “Anh cho tôi đến văn phòng luật sư Tolman & Sharp, trên đường Broadway.”
Luật sư Tolman nhìn anh với vẻ chán ghét và ngờ vực qua đôi gọng kính mạ vàng.
“Tôi xin lỗi,” Gillian nói, giọng vui vẻ. “liệu tôi có thể hỏi ông một câu được không? Không phải là một câu hỏi lấc cấc đâu, tôi hy vọng thế. Ngoài chiếc nhẫn và mười đô la thì cô Hayden có còn được nhận gì từ bác tôi không?”
“Không.” Luật sư Tolman trả lời.
“Cảm ơn ông rất nhiều.” Gillian nói và quay trở lại chiếc xe. Anh cho người lái xe địa chỉ ngôi nhà của ông bác quá cố.
Hayden đang viết thư trong phòng đọc sách. Cô gái trông nhỏ nhắn và mảnh mai trong bộ váy áo màu đen. Nhưng bạn sẽ phải để ý đến đôi mắt của cô. Gillian đem vào căn phòng bầu không khí tươi vui hơi lạc lõng.
“Anh vừa đến văn phòng ông Tolman,” anh giải thích. “Họ mới kiểm tra lại giấy tờ và tìm thấy một – Gillian cố nhớ ra một cụm từ chuyên môn – họ thấy một phần bổ sung hay là tái bút của bản di chúc. Hình như là ông bác anh đã nghĩ lại và dễ tính hơn đôi chút, ông để lại cho em một ngàn đô la. Anh có việc ngang qua đây và ông Tolman nhờ anh mang số tiền này đến cho em. Nó đây. Có lẽ em nên đếm lại xem có đủ không?”
Gillian đặt số tiền xuống mặt bàn bên cạnh tay cô gái. Gương mặt Hayden trắng bệch, cô thốt lên “Ôi!”, và rồi một lần nữa “Ôi!”.
Gillian xoay ngiêng người và nhìn ra cửa sổ. “Anh nghĩ là, tất nhiên,” anh nói khẽ, “em biết là anh yêu em.”
“Em rất tiếc,” Hayden nói, cô cầm số tiền của mình lên.
“Không có hy vọng nào sao?” Gllian hỏi cô, giọng dịu dàng tha thiết.
“Em rất tiếc,” Cô nhắc lại.
“Anh có thể viết nhờ một bức thư được không?” Gillian đề nghị với một nụ cười và ngồi xuống bên chiếc bàn đọc sách rộng mênh mông. Cô gái đưa cho anh giấy bút rồi quay lại với công việc của mình.
Gillian viết bản kê việc chi tiêu một ngàn đô la của anh, bằng những dòng sau:
Đã thanh toán bởi tên hư hỏng, Robert Gillian, 1.000 đô la, trả trước cho những niềm vui mãi mãi, nhờ ơn Chúa, dành cho người phụ nữ tuyệt vời nhất và thân thương nhất trên mặt đất này.
Gillian nhét mảnh giấy vào trong một chiếc phong bì, anh từ biệt cô gái và quay trở ra.
 
Chiếc xe một lần nữa đỗ lại trước văn phòng Tolman & Sharp.
“Tôi đã tiêu hết số tiền một ngàn đô la đó,” anh nói vui vẻ nói với ông Tolman, vị luật sư có gọng kính vàng, “giờ tôi đến nộp bản kê việc chi tiêu, như đã thoả thuận. Không khí mùa hạ đang tràn ngập khắp nơi – ông có thấy thế không, ông Tolman?” Anh thẩy chiếc phong bì trắng lên mặt bàn vị luật sư. “Ông sẽ thấy trong ấy, ngài luật sư, một bản ghi nhớ, về cách thức đã làm biến mất những đồng đô la ấy.”
Không hề chạm đến chiếc phong bì, ông Tolman bước ra cửa và gọi người cộng sự của mình, luật sư Sharp. Họ cùng nhau mở một chiếc két sắt lớn, để rồi kéo ra từ trong ấy một chiếc phong bì lớn gắn xi kín. Hai người mở nó ra, và khẽ đu đưa qua lại hai mái đầu trên tấm giấy vài lượt. Sau cùng, ông Tolman lên tiếng.
“Cậu Gillian,” ông trang trọng nói, “có một điều khoản bổ sung vào di chúc của bác cậu. Nó được giao riêng cho chúng tôi với chỉ thị rằng sẽ không được mở ra cho đến khi cậu trao cho chúng tôi bản kê đầy đủ việc cậu đã dùng khoản thừa kế 1.000 đô la như thế nào. Bây giờ, vì cậu đã thực hiện đúng như bản di chúc, cộng sự của tôi và tôi đã đọc phần bổ sung. Tôi không hy vọng cậu hiểu được những thuật ngữ trong đó, cho nên tôi xin diễn dịch lại nội dung của nó: Việc cậu tiêu số tiền 1.000 đô la như thế nào sẽ cho thấy cậu có xứng đáng với một phần thưởng lớn hơn nhiều sẽ dành cho cậu hay không. Ông Sharp và tôi được chỉ định là những người đánh giá hành động của cậu, và tôi xin cam đoan với cậu là chúng tôi sẽ thi hành nhiệm vụ của mình tuyệt đối công tâm. Xin được trở lại với những điều khoản bổ sung. Nếu cậu đã dùng số tiền ban đầu một cách thông minh, và không ích kỷ, thì chúng tôi sẽ trao cho cậu khoản tiền 50.000 đô la đã được trao trước cho chúng tôi vì mục đích trên. Nhưng nếu – như khách hàng của chúng tôi, ông Gillian quá cố, đã đề cập một cách rõ ràng – cậu lại dùng số tiền này như đã làm với những khoản tiền của cậu trước đó, tôi xin trích lời ông Gillian – phung phí với đám bè bạn hư hỏng của nó – thì khoản tiền 50.000 đô la này sẽ lập tức được trao cho cô Miriam Hayden, người được ông Gillian quá cố bảo trợ. Bây giờ, cậu Gillian, ông Sharp và tôi sẽ xem xét xem cậu đã dùng khoản tiền 1.000 đô la đó như thế nào. Tôi cho là cậu đã viết nó ra đây. Tôi mong rằng cậu sẽ đặt niềm tin vào quyết định của chúng tôi.”
Ông Tolman với tay lấy chiếc phong bì. Nhưng Gillian nhanh hơn ông một nhịp và nhặt nó lên trước. Anh thong thả xé bản kê khai cùng chiếc phong bì ra thành từng dải nhỏ rồi bỏ chúng vào túi.
“Được rồi,” anh mỉm cười. “Không cần phải phiền hai vị về chuyện này. Tôi không nghĩ rằng hai người hiểu được chi tiết về những cuộc cá độ. Nhưng dù sao, tôi đã thua một ngàn đô la đó vào những cuộc đua. Chúc hai vị một ngày tốt lành.”
Gillian quay người bước ra khỏi phòng, Tolman và Sharp lắc đầu buồn bã nhìn nhau khi họ nghe thấy tiếng anh huýt sáo hớn hở cuối hành lang trong lúc chờ thang máy.