Các bộ phận trong cơ thể người qua ca dao dân ca người Việt.
Ca dao dân ca là sản phẩm tinh thần và trí tuệ của người bình dân. Có thể nói ở kho tàng ca dao nhiều lĩnh vực trong cuộc sống con người, đặc biệt là những tình cảm, những cảnh sinh hoạt  thường nhật của người lao động được khắc hoạ một cách chân thực, sắc nét. Việc ý thức về bản thân mình, ý thức về vẻ đẹp của chính cơ thể con người là một bộ phận khá phong phú được người bình dân thể hiện và truyền cho bao thế hệ mai sau. So với các thể loại của loại hình văn học dân gian khác nói chung và thơ ca dân gian nói riêng thì có lẽ ca dao dân ca là nơi thể hiện đầy đủ và đậm nét nhất “chân dung” của con người. Từ các từ ngữ chỉ bộ phận trên cơ thể đến những nghĩa phát sinh từ của các từ ngữ đó để nói rộng hơn, sâu hơn, những điều người chân đất chân quê muốn nói.
Trước hết, hãy đề cập đến lớp ca dao được coi là “xem tướng”. Trải qua quá trình cải tạo cuộc sống, sinh hoạt giao lưu, người bình dân đã khéo léo đúc kết những kinh nghiệm để đời:
Đọc câu ca ấy, con cháu thời đại @ hôm nay vẫn còn nghe vẳng vẳng đâu đây lời nhắc nhở chân thành của người xưa: cái răng cái tóc là gốc con người. Cái gốc quyết định tính tình, nhân cách của cô gái ở nơi … hàng tóc mai ấy!
Một câu ca khác:
Từ chỉ bộ phận “miệng” ở đây đã có phần biến nghĩa để nói đến tính cách của con người. “Miệng rộng” vừa có nét nghĩa thực, vừa có hàm ý sâu xa chứ không chỉ dừng hẳn lại ở dáng hình của nơi “phát ngôn”. Từ chuyện miệng một người, đến miệng của thế gian:
Đấy chính là dư luận, là những lời đàm tiếu, bàn luận đánh giá, khen chê, … vốn luôn luôn thường trực trong chốn hồng trần!
Trở lại việc xem “mặt mà bắt hình dong”, ta gặp:
 
Chuyện thắt đáy lưng ong của người con gái đã được dân gian khẳng định là người biết chiều chồng, khéo nuôi con. Đọc đến đây người viết chợt nhớ đến một bài vè khuyết danh vốn thường được các nhà Nho truyền tụng, có đề cập đến chuyện “tế yêu” (tức eo lưng nhỏ) nhưng tiếc là nó không được tế nhị lắm nên không dám chép ra đây. Nói thế để xin khẳng định rằng câu thơ bình dân thật kín đáo nhưng cũng thật tinh tế, và rất chính xác cả nghĩa thực lẫn nghĩa sâu xa của từ này.
Từ những kinh nghiệm, những lời khuyên, lời nhắc nhở chân tình, vấn đề là “hình thể” con người được thể hiện một cách tự nhiên, bình dị như những gì nó có và tồn tại.
Cũng từ đây, bao nhiêu vẻ đẹp của cơ thể con người được coi như là tiêu chuẩn trong việc “giao duyên”:
Một lời tỏ tình hay chính là một sự ngợi ca bằng những mỹ từ duyên dáng dành cho người con gái đã được chàng trai nào đấy chọn làm đối tượng. Đó là những từ mang nét nghĩa thực, tương đối đơn giản, dễ hiểu, … cho đối tượng lẫn cho người khác nghe. Nó dịu dàng mà chân thành không sáo rỗng, …một “ước mơ”, một thông điệp được gửi gắm hết sức độc đáo của chàng trai ẩn mặt nào đó!
Từ tâm thức chuyển thành lời tỏ tình chứa chan vẽ đẹp lung linh, làm cho người phát ngôn không giấu được sự xúc động:
Táo bạo hơn, nhưng cũng cùng dạng ấy, ta hãy nghe một chàng trai khác “ngẩn ngơ” bởi nét đẹp của đôi má lúm đồng tiền:
Cái lưng của cô gái cũng nằm trọn trong tầm ngắm và tận trong tâm khảm của anh nông dân si tình nào đấy:
Nhưng rồi, như ý thức được chuyện mắt liếc tay đưa không gì lấy làm duyên dáng, cô gái nhẹ nhàng nhắn lại:
 
Cứ đường đường chính chính mà bày tỏ, rồi gìn giữ. Con mắt, ngón tay ở đây dường như đã thay lời cho người trong cuộc, …
Mắt, mặt, má, … là những từ xuất hiện với tần số cao trong ca dao về tình yêu. Đến đây, ta nên thưởng thức nét đẹp của đôi chân mày với vẽ mỹ miều của nó:
             Ở nội dung biểu hiện tình cảm gia đình, tạo cho người đọc ấn tượng sâu sắc khi tác giả vô danh khắc hoạ nên một số … bộ phận trong cơ thể “mẹ già”:
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm bún lưỡi lừa cá xương
             Cái răng, hàm răng, như đã dẫn trên cũng không ít lần lộ diện, ở một trường hợp khác ta thấy, trong nỗi “tương tư”, đợi chờ ngày gặp mặt, hàm răng của “người tình” được bật ra từ nỗi nhớ:
Mình và ta trong câu ca dao ấy là những đại từ dùng trỏ ngôi thứ trong giao tiếp. Ta lại gặp một từ “mình” khác:
Từ “mình” mà nhân vật trữ tình kia đề cập đến chính là cơ thể, là dáng hình như nghĩa tự điển đã chỉ rõ: Mình = thân thể!
Thì đây:
Có lẽ nên dừng lại đôi chút với một từ vừa xuất hiện: chữ trinh! Nó là danh từ chỉ một bộ phận, vừa là một khái niệm mang tính tượng trưng. Người bình dân lúc thì nói thẳng, nói thật như trường hợp nhân vật trữ tình ở trên đã nói. Nhưng cũng có lúc, người ta cố tình ẩn nó đi, thay bằng một từ khác, tránh đi chuyện “còn mất” vốn rất nhạy cảm nọ:
Như vậy, duyên ở đây nếu xét tường tận thì nó không chỉ là một từ mà nhà Phật thường sử dụng hay tự điển thường giải thích, duyên trong trường hợp này được xem như một dạng để chỉ … “bộ phận” trong cơ thể người con gái, nó vượt hẳn ra khỏi nét nghĩa quen thuộc, hay dùng …
Thân, mình rồi đến chân, tay, … Những từ ngữ ấy đương nhiên xuất hiện rất nhiều trong cuộc sống của người nông dân chân lâm tay bùn, suốt tháng quanh năm quần quật một nắng hai sương bên cánh đồng thửa ruộng, hay trong các cuộc hành trình ngược xuôi khắp nẻo, tìm kế sinh nhai:
Ngay trong chuyện “ái tình” bước chân vẫn cùng vạn dăm:
Từ chân, giò, bụng, đầu gối, … ở các câu ca dao vừa dẫn đích thực là những từ chỉ bộ phận của cơ thể con người. Nhưng không dừng ở đấy, ca dao còn dùng hình ảnh “chân, tay” với nhiều nét nghĩa khác:
Một sự so sánh, một nét nghĩa mới chỉ tình thâm máu mủ, được đặt ra từ chuyện quan hệ “như chân với tay” trên cơ thể con người.
Trong một ví dụ nữa:
Chân ở đây là hình ảnh hoán dụ được tác giả dân gian dùng để nói đến tình cảnh của con người. Nghĩa của nó rộng hơn và nhiều sắc thái biểu cảm hơn!
Tương tự nét nghĩa phát sinh vừa nêu, chúng ta còn gặp rất rất nhiều hiện tượng ấy trong ca dao:
 
 
 
Hay như tạo thành một từ ghép mới:
Câu thơ dân gian cơ bản là câu thơ điệu nói. Từ góc độ miêu tả, đối tượng được miêu tả thơ ca dân gian đã thể hiện hài hoà nét đẹp giữa hình thể con người và vấn đề thẩm mỹ “tục” hay “nhã”. Ta vẫn thấy ở đó, nhiều trường hợp táo tợn kiểu:
Hay mạnh hơn nữa:
Thậm chí cả yếu tố tục cũng được vận dụng hết công suất:
Nhưng xét cho cùng với thể chất và tư cách là đối tượng miêu tả (cùng với những đối tượng miêu tả khác) nó đã đem đến cho lời thơ một vẻ đẹp khác mang tính tượng trưng, nó là chuyện chung của nhiều người, là sự “xao xuyến” rất nhân bản của con người, chứ không riêng của một anh chàng dung tục nào kia! Người bình dân tiếp nhận nó với tất cả những đặc tính hõm hĩnh, mạnh mẽ vốn có trong lời ăn tiếng nói hàng ngày vậy thôi!
Tóm lại, với những vẽ đẹp về thể chất con người, ca dao đã nói lên được tiếng nói rất nhân bản, đầy tình thương yêu và sự trân trọng con người, đặc biệt là những người quanh năm suốt tháng bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Họ rất tự hào về vẽ đẹp trần thế ấy mà khẳng định rằng:
Đấy, chính là tâm hồn trong sáng của những người đã tạo nên những viên ngọc lung linh cho đời.


-----------------
Tôi rất mong nhận được sự nhận xét, đánh giá của các bạn về loạt bài ca dao Việt Nam, đây là bài đầu tiên! Xin chân thành cảm ơn