Số tay thơ
SỔ TAY THƠ
Chế Lan Viên Trái đất rộng thêm ra một phần vì bởi các trang thơ
Vì diện tích tâm hồn các nhà thi sĩ
Họ chỉ trồng một hàng dương đã mở lối cho ta nhiều bề
Thơ dở không dịch được
Thơ hay như người đẹp, ở đâu, đi đâu cũng lấy được chồng.
Giữa đời và anh, chớ lấy tác phẩm cổ kim ra che mắt
Những cái bể văn chương án ngữ phía bên này không cho thấy phía bên kia.
Xưa tôi hát mà bây giờ tôi tập nói
Chỉ nói thôi mới nói hết được đời
Bao giờ thuộc hết tiếng của người đời ta xin hát lại
Khúc hát hay đâu có lắm lời?
Khi tất cả mọi người đọc anh đã bỏ ra đi
Còn một độc giả yêu anh và ở lại
Anh có gì cho người kiên nhẫn ấy?
Có còn chăng một vì sao dành lại giữa đêm khuya
Người ấy tìm ra ngôi sao mà anh hằng ngắm đấy
Chính ngôi sao kia sẽ gọi trăm người đọc lại quay về.
Nếu cho người kiên nhẫn ngôi sao kia anh cũng không có nốt
Thì anh chớ than phiền khi trăm người khép sách bỏ anh đi.
Bài thơ sáng viết ở Việt Nam, chiều đọc ở Mạc – Tư – Khoa
Sáng hôm sau đốt cháy lên những cuộc biểu tình ở Pari, Nữu Ước. Nó viết ở kinh tuyến này và kinh động trào sôi ở kinh tuyến khác
Trong dân tộc và ngoài dân tộc
Anh phải bơi trong nước ngọt sông mình, lại phải ra thử thách giữa những bể mặn trùng khơi.
Đừng làm những câu thơ khuôn mình theo văn phạm
Như những cây quá thẳng chim không về
Bài thơ anh, anh làm một nửa mà thôi
Còn một nửa cho mùa thu làm lấy.
Cái xào xạc hồn anh chính là xào xạc lá,
Nó không là anh nhưng nó là mùa.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 22.01.2009 14:44:15 bởi maidongbac >
NGHĨ VỀ NGHỀ, NGHĨ VỀ THƠ, NGHĨ….
Chế Lan Viên Thơ, thơ, đong từng ngao như tát bể
Là cái cân nhỏ xíu lại cân đời
Thơ không những chỉ đưa ru mà còn thức tỉnh
Không phải chỉ “ơ hời” mà còn đập bàn quát tháo lo toan…
Anh phải làm cho thời đại đến sớm hơn là nó đến
Anh là gió đưa hương, nhưng anh lại phải chính là hương
Hãy đo chiều cao của những chuồng cọp, chiều sâu những vết thương, sức nặng những gông xiềng, bề rộng những vành đai trắng xóa
Mà nhẹ tênh thay là lời hát của anh!
Anh là người định vực sự sống ba chiều
Lên trang thơ hai mặt phẳng.
Sao trên trời mỗi đêm anh cần thắp lại
Sông Ngân Hà chảy, nhờ anh mà nó chảy
Những ngôi sao trên trời đổi ngôi, nhờ anh mà nó đổi ngôi
Mỗi ngày, mỗi giờ, mỗi phút, mỗi giây
Đều có cái gì của đời không giống trước
Miễn là anh lắng tai
Nếu anh ghi lại thì dòng sông kia ở lại
Và anh để đời trôi xuôi thì nước cũng trôi xuôi
Dù là con bướm thì cũng phải biết tiếc nắng trời hôm nay như tiếc màu hoa vậy,
Tả ngày nay đi , cho mặt trời nó lặn yên tâm
Những câu thơ pháo đất đối đất vẫn phải qua trời bằng một
đường cong
Có những lúc câu thơ phải bắn cầu vồng
Mà người nhắm bắn vẫn là nhắm thẳng.
Đi ra, lấy cuộc đời dân làm cuộc đời mình
Cơn nắng, cơn mưa làm điều suy nghĩ
Một tiếng chim gù cũng đến nơi rừng lạ để mà nghe
Một giọt mưa, phải lắng nó rơi trên tàu lá cọ chẳng quê mình
Trên tàu lá chuối chửa từng quen.
Ra đi, chạm vào những cơn bão,
Ngọn gió bất ngờ thổi vào bốn bức tường quen thuộc.
Nhìn cuộc đời phía dưới phía trên, phía sau, phía trước
Dù trở lại bên lòng xin hãy cứ ra đi!
Dù anh đi qua trái đất chả bao ngày
Các triết gia bảo anh là cây lau, anh là hạt bụi
Dù anh chỉ là kẻ bình thường, mỗi ngày có bom phải nấp bom,
Có thịt xếp hàng cầm phiếu thịt
Nhưng mỗi ngày anh có nhiệm vụ và có quyền cầm trái đất mà cân
Cầm nó trên tay và định giá
Cầm nó bên này và lật ngược phía bên kia.
Xem ở đâu có bùn và ở đâu có máu
Đâu là chân lý và đâu không phải nó
Trước khi viết từng câu, từng chữ
Sao anh bảo anh là cây lau, hạt bụi chả ra gì?
Nhà thi sĩ như con chim bói cá, mắt bao gồm đầm hồ bát ngát, phải thấy cả tam thiên mẫu của đời, trước khi lao vào bắt một chiếc cá con.
Lao như trong tình yêu anh lao vào em vậy
Chỉ có một phút lao mà phải lượn trăm vòng.
Một phút lao ảo ảo hư hư mà phải lượn trăm vòng rất thực
Hay là để lao vào bắt con cá thực,
Có khi phải lượn nghìn vòng rất đỗi ảo hư.
Vầng trán năm 68 các nhà thơ
Giống vầng trán đổ mồ hôi những người thợ trên cầu
Và giọt mồ hôi các thi sĩ hè 1972
Chung với giọt mồ hôi anh hùng trên mâm pháo.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:20:39 bởi maidongbac >
CON CÒ
Chế lan viên Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
“Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Đồng Phủ
Con cò Đồng Đăng…”
Cò một mình , cò phải kiếm lấy ăn,
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.
“Con cò ăn đêm,
Con cò xa tổ,
Cò gặp cành mềm,
Cò sợ xáo măng…”
Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi , chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấy hơi xuân,
Con chưa biết con cò, con vạc,
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen,
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ.
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ,
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.
Mai khôn lớn, con theo cò đi học,
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
Lớn lên, lớn lên, lớn lên…
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn…
Dù ở gần con
Dù ở xa con,
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con,
Cò mãi yêu con.
Con dù lớn vẫn là con của mẹ.
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.
A ơi!
Một con cò thôi,
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời vỗ cánh qua nôi.
Ngủ đi! Ngủ đi!
Cho cánh cò cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:22:23 bởi maidongbac >
ĐÓN NGƯỜI THIÊN HÀ Chế lan viên Trong lễ đón người đến tự Thiên Hà
Anh bị gạt ra
Vì không cấp bậc
Lương anh quá thấp
Lại không bằng cấp
Ốm chưa bao giờ nằm lầu A
Từ anh đến nhưng người được mời đón còn xa
Cách nhiều phẩm trật
Họ đi xe Mercédès, còn anh com- măng- ca ,
Xem kịch họ ngồi lô thứ nhất .
Sứ giả Thiên Hà đến
Giữa một vạn hai nghìn lễ xa hoa
Diễn thuyết ,diễn văn ,biểu diển
Đây là lần đầu tiên ở tinh cầu ta
Đón một người từ Thiên Hà khác
Trông lại trông đi nhang nhác
Giống loài người chúng ta .
Khách Thiên Hà nâng cốc cười khà
Bảo ; “Chúng tôi đến Trái Đất từ lâu lắm
Có điều các anh rất bận
Không nhìn ra .
Người chúng tôi ấy à ?
Ở Trái Đất này từ ngày có chim kêu hoa nở
Vầng trăng xẻ nửa
Giọt sương ,tiếng gà…
Ví dụ Nguyễn Du , Nguyễn Trãi
Yên Đỗ ,Hàn Mặc Tử ,Hồ Xuân Hương . .
Là bọn ấy
Có điều các anh không nhìn ra
Cả các vì ấy nữa
Trước khi đến thế gian đều được ăn cháo lú
Thế nên bây giờ họ u ơ ú ớ
Quên mình đi
Quên đi mình vốn từ Thiên Hà…”
Người trong phòng họp
Quay nhìn ra anh nhà thơ bị gạt
Cho anh một bạt tai đánh đốp :
“Cút . đi đi ! .Đừng có đứng đấy nghe
Rồi tưởng bở
Nghĩ mình cũng là thi sĩ
Đến tự thiên ha thiên hả thiên hà!"
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:31:30 bởi maidongbac >
ĐOẠN CUỐI THẾ KỶ
Chế Lan Viên Tôi cùng thế kỷ này già như nhau .
Tôi chết trứơc
Thế kỷ chết rồi ,đẻ ra thế kỷ non hơn ,21.
Tôi chết rồi ,thơ sau sẽ xanh hơn
Cố nhiên đó là thơ nhân loại khác
Nếu có luân hồi tôi sẽ về ,sẽ đọc
Sẻ nâng làn cỏ lạ lên môi hôn .
Nếu không có ,đã đi là đi mất
Chỉ tôi mất thôi ,nhân loại đang còn
Và chắc chi thế kỷ sau còn yêu thơ nữa
Cầu cho đừng dại dột như thế kỷ này
thơ ít mà nhiều bom
Cầu cho đừng khôn vặt như thế kỷ này
Để nuôi nấng xác thân ,
đem làm thịt linh hồn .
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:33:42 bởi maidongbac >
HÒN MỘT
Chế Lan Viên
Chỉ là hòn non bộ trên bàn, ta vẫn đặt tên Hòn Một
Hiện hữu cùng ta ,Một hóa thành Đôi
Thế mà tắt nắng ,
Một vẫn thích rời ta để ăn lẻ trong giấc ngủ vô cùng
của Đá
Cùng vô hạn đêm khuya và vô tận sao trời
Hòn Một ,Hòn Thi Hòn Sơn,Hòn Bản Lĩnh ,Tên gì
Chả qua là hòn non bộ nhỏ trên bàn
Giá trị nó ,hèn mạt hay cao sang ,ngang với ta ,người đặt tên cho nó ,
Ta bản lĩnh thì đá kia bản lĩnh ,mà ta cô đơn thì đá kia
hóa cô đơn
Núi một dải điệp trùng chỉ còn Một đỉnh đó thôi
Cả một cặp núi Đôi ,nay còn có Một
Được nó ta vui ,vẫn buồn những gì đã mất
Đặt nó làm non bộ bên bàn ,cho nó khỏi mồ côi
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:48:01 bởi maidongbac >
PHÊ BÌNH
Chế Lan Viên Mơ cái ngày có nhà phê bình gặp thi sĩ thiên tài liền ôm và khóc
Lôi nhau ra uống rượu hát vang ở chợ phiên danh vọng
Bứt một nắm tranh trên lều chợ đốt lên để đọc một trang thơ
Xong rồi sau đó bỏ bút đi, không bình thơ nữa
Vì thơ hay đã gặp…
Ô! Lẽ ra mơ được tái bản, được nhiều tiền nhuận bút
Sao ở thế kỉ hai mươi, anh còn mơ giấc mơ hoang sơ điên dại thuở hư huyền!
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:54:07 bởi maidongbac >
VỌNG PHU
Chế Lan Viên Ai không hóa đá vọng phu một phút giây nào đó trong đời:
Vọng phu tình ái,
Vọng phu Thơ
Vọng phu Lí Tưởng
Cứ gì nàng Tô Thị bế con
Lên núi chon von
Mới là người vọng
Vọng ư?
Ai có một chân trời
Và mất cái gì sau đó dưới chân mây.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:55:24 bởi maidongbac >
DÃ TRÀNG CÓ ÍCH
Chế Lan Viên Con dã tràng nghe tôn giáo kể
Nghe sấm truyền của sóng giảng hư không
Dã tràng vẫn làm thơ, mặc kệ
Về hạt cát thời gian, chọi lại với Vô Cùng
Sao lại bảo “ Dã tràng nhọc sức vô công”?
Chính bể ngoài kia mới là vô tích sự!
Là sóng đó rồi tan thành bọt đó
Đổ qua sắc màu mà đổ lại hóa hư không.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:56:47 bởi maidongbac >
NGƯỜI MAI SAU
Chế Lan Viên Cái không đáng khóc bây giờ, ta sẽ khóc mai sau
Mai sau…mai sau khi chẳng còn ta nữa
Một chút nắng xao ở đầu ngọn gió
Là ta đấy mà, ai có biết đâu?
Họ chỉ ngỡ là mùa xuân trong vườn của họ
Có biết đâu đấy là người xưa trong gió còn đau.
Họ có khóc, ngỡ đấy là lệ họ
Không hay nhân loại nằm ở dưới bề sâu.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:58:37 bởi maidongbac >
BÌNH ĐỰNG LỆ
Chế Lan Viên Từ sâu thẳm không tên
Vớt lên thành bình lệ
Người xưa ném nỗi đau vào bể
Nhờ sóng triều vạn kỉ
Lấp vùi trong lãng quên.
Dẫu không chu kỳ
Như Tua Rua, sao chổi
Chiếc bình tuột khỏi tay nhân loại
Lại trở về lại
Nằm kia
Cùng với hoa trúc đào đỏ chói
Và sóng triều vào bãi
Ném thia lia.
Tôi từ xứ đạn bom
Giáp mặt nghìn lần cùng cái chết
Đứng trước chiếc bình con
Vẫn cứ bàng hoàng
Oâ! Ta đã nghe rao giảng về hư vô
Tro tàn, gió rét.
Aên miếng buồn trong thơ
Uống nỗi đau ở triết
Ờ, thế mà chẳng có gì mất hết
Chiếc bình kia vẫn còn
Vỏ ốc hóa vôi
Rễ cây bám bình hóa thạch
Nét hoa văn vẫn cười
Dù hoa chỉ một ngày
Dù sóng kia vạn tuổi
Dù đời nhiều chuyện rủi
Mà rất nghèo cơ may
Chiếc bình xưa vẫn đó
Người này vứt để quên
Người kia cầm lại nhớ
Thời này dù vứt bỏ
Thì thời kia nhặt lên.
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 22:59:49 bởi maidongbac >
TA
Chế Lan Viên
Sao ở đâu mọc lên trong đáy giếng
Lạnh như hồn u tối vạn yêu ma?
Hồn của ai trú ẩn ở đầu ta?
Ý của ai trào lên trong đáy óc,
Để bay lên theo tiếng cười điệu khóc?
Biết làm sao giữ mãi được ta đây?
Thịt cứ chiều theo thú dục chua cay!
Máu cứ chảy theo nhịp cuồng kẻ khác!
Mắt ai rõi tinh hoa bao màu sắc!
Đau đớn thay cho đến cả linh hồn
Cứ bay tìm Chán Nản với U Buồn
Để đỉnh sọ trơ trơ tràn ý thịt!
Mà phải đâu đã đến ngày tiêu diệt!
Ai bảo dùm: Ta có có ta không?
<bài viết được chỉnh sửa lúc 18.01.2009 23:00:54 bởi maidongbac >
HAI ÑÖÙA BEÙ Toá Höõu Toâi khoâng muoán môøi anh ñi xa laï Tìm ñau thöông trong xaõ hoäi ñieâu taøn Keå laøm sao cho heát caûnh laàm than Luùc traùi ngöôïc ñaõ traøn ñaày taát caû Naøy ñaây anh, moät böùc tranh gaàn guõi Noù thoâ sô? Coù leõ. Nhöng trung thaønh Noù taàm thöôøng? Nhöng chính bôûi hoàn anh Cheâ chaùn keû bò ñôøi vui haát huûi Hai ñöùa beù cuøng chung nhaø, moät tuoåi Cuøng thô ngaây, khôø daïi, nhö chim non Buïi ñôøi dô chöa vaån ñuïc hoàn non Cuøng trinh tieát nhö hai tôø giaáy môùi OÀ laï chöûa! Ñöùa xinh troøn muûm mæm Cöôøi trong chaên vaø nuõng nòu nhìn me Ñöùa ngoaøi saân trong caùt baån boø leâ Gheøn nhaày nhuïa, ruoài bu treân moâi tím Ñöùa choàm chaäp voà ly söõa traéng Roài cau maøy: “Nhaït laém em khoâng aên!” Ñöùa oâm ñaàu , tröôùc coång ñöùng treo chaân Chôø meï noù mua veà cho cuû saén! Ñöùa ngaây ngaát trong phoøng xanh maùt röôïi Ñaây ngöïa ngaø, ñaây lính thoåi keøn taây. Ñöùa kia theøm, giöông maét ñöùng nhìn ngaây Khoâng daùm tôùi, e ñoøn roi, tieáng chöûi Vaãn chöa heát nhöõng caûnh ñôøi ñau khoå Nhöng keå laøm chi nöõa baïn loøng ôi! Hai ñöùa kia nhö soáng döôùi hai trôøi Chæ khaùc bôûi khoâng cuøng chung moät toå. Ñöùa vui söôùng laø ñöùa con nhaø chuû Vaø ñöùa buoàn, con muï laøm thueâ.
HAI CAÙI CHEÁT Toá Höõu Thoâi ñaõ heát ngöôïng nguøng vaø bôõ ngôõ OÂi dòu daøng, eâm aám moái tình thaân! Laøn khoâ moâi seõ maáp maùy ñoâi laàn. Laõo ñau ñôùn trong toâi maø nöùc nôû Anh coù hieåu coâ ñôn laø noãi khoå Cuûa loøng toâi? Thaát theåu giöõa muoân ngöôøi Vaãn thaáy mình trô troïi; muoán tìm nôi Ñaày naéng raùt, vaãn coøn nghe taùi laïnh! Muøa thu tröôùc hai tay gaày moûng maûnh Coøn daét boàng hai ñöùa chaùu moà coâi Toâi buoàn lo ngaøy chaúng ñuû côm nuoâi, Vaø daïi nghó: “Thaø “xong” ñi moät ñöùa!” Thì ra ….thaät! non ngaøy mai, con khaùt söõa Cheát chieàu mai. Toâi khoâng khoùc laïi möøng Chính ñôøi toâi ñaõ gieát cheát tình thöông; Maø khoán khoå vaãn ñoïa ñaày xaùc heùo! OÂi laït leõo laø nhöõng ngaøy laït leõo! Muøa ñoâng sang, baêng giaù caû loøng ai…. Toâi baûo thaàm: “ Khoâng leõ cheát chuøm hai” Vaø vui nguyeän veà moà cho chaùu soáng Noù chaúng soáng! Ngaøy hoâm sau tröôùc coång…. Moät laàu cao, noù cheát trong loøng toâi Giöõa “tình thöông” löu luyeán…. cuûa ñaøn ruoài! Roài töø aáy, moät mình, toâi môùi bieát Caùi ñaùng buoàn, ñaùng sôï nhaát: coâ ñôn! Vaø ñaây anh, caû moät khoái caêm hôøn Maø toâi ñaõ vun vì hai caùi cheát!
TRAÊNG TROÁI Toá Höõu Töø thuôû aáy quaêng thaân vaøo gioù buïi Ñeán hoâm nay phuùt cheát ñaõ keà beân Ñeán hoâm nay kieät söùc, toâi naèm reân Treân vaùn laïnh khoâng maûnh meàn, manh chieáu Ñôøi caùch maïng, töø khi toâi ñaõ hieåu Daán thaân voâ laø phaûi chòu tuø ñaøy Laø göôm keà taän coå,suùng keà tai Laø thaân soáng chæ coi coøn moät nöûa Bao khoå aáy, thoâi caàn chi noùi nöõa Baïn ñôøi ôi! Ta ñaõ hieåu nhau roài. Neáu mai ñaây coù cheát moät thaân toâi Hai möôi tuoåi, tim ñang daøo daït maùu Hai möôi tuoåi, hoàn quay theo gioù baõo Gaân ñang saên vaø thôù thòt caêng da Ñôøi maën noàng höùa heïn bieát bao hoa! Hai möôi tuoåi môùi qua voøng thô beù Duø phaûi cheát, cheát moät ñôøi trai treû Lieäm thaân taøn baèng moät maûnh chieáu con Roài choân xöông ruïc thoái döôùi chaân coàn Hay phôi xaùc cho moät ñaøn quaï ræa? Toâi chaúng tieác chæ cöôøi trong mai mæa Bao nhieâu hình aûnh ñoù veõ quanh toâi. Tieác laøm chi? Theá cuõng ñaõ soáng roài Tröôøng gioâng toá maáy naêm trôøi vaät loän Vôùi caùch maïng, toâi chöa heà ñuøa bôõn Vaø khoâng heà daùm choái moät ngua nan, Daãu bao nhieâu thaønh quaû cuûa thanh xuaân Toâi môùi haùi moät ñoâi laàn ít oûi Vaø beân baïn, chæ laø teân lính môùi Goùt chaân tô chöa daøy daïn phong traàn Toâi vaãn haèng töï nghó: “ Mieãn queân thaân Daâng taát caû ñeå toân thôø chuû nghóa Theá cuõng ñöôïc, löïa chi nhieàu taøi trí Môùi laø teân lính quyù cuûa ñoaøn quaân? Vaø loøng vui trí nheï ñuû traêm phaàn Toâi seõ cheát bình yeân khoâng hoái haän Toâi seõ cheát nhö bao nhieâu soá paähn Neûo ñöôøng xa ñaõ maïnh daán chaân vaøo Ñaõ töøng laên trong maùu döôùi göôm traøo Thaân ñaõ naëng bôûi bao goâng xieàng xích! Toâi seõ cheát tuy chöa veà tôùi ñích Nhöng caàn chio ñaõ coù baïn chung ñôøi Tung hoaønh treân maët ñaát boán phöông trôøi Tröôøng giao cheáin khoâng moät giôø phuùt laëng! Roài chieán thaéng seõ veà ta, chieán thaéng Vaø töông lai, ta seõ chieám veà ta! Tröôøng ñaáu tranh laø moät baûn huøng ca Ta seõ cheát trong ñieäu ñaøn tranh ñaáu. Ñaây laø tieáng, hôõi baïn ñôøi yeâu daáu Cuûa moät ngöôøi baïn nhoû tröôùc khi ñi Ñaây laø lôøi traên troái ñeå chia ly Haõy ñoùn noù, baïn ñôøi ôi, ñoùn noù! Ñöôøng tranh ñaáu khoâng bao giôø thoaùi boä Soáng ñaõ vì caùch maïng , anh em ta Cheát cuõng vì caùch maïng chaúng phieàn haø! Vui veû cheát nhö caøy xong thöûa ruoäng Loøng khoûe nheï anh daân queâ sung söôùng Ngöûa mình treân lieáp coû nguû ngon laønh Vaø trong mô thôm ngaùt luùa ñoàng xanh Vui nheï ñeán treân moâi cöôøi hi voïng.
Thống kê hiện tại
Hiện đang có 0 thành viên và 1 bạn đọc.
Kiểu: