Cá Nóc và món ăn Fugu ở Nhật Bản Trần Đức Hợp
Cá Nóc không tự cấu tạo độc tố này trong cơ thể, nó được tích tụ và truyền qua bởi những vi khuẩn tên là Pseudomonas, một loại vi khuẩn độc hại, hình dạng dài như chuỗi hạt dài. Những tay đầu bếp trứ danh về Fugu ở Tokyo thỉnh thoảng để sót lại một lượng rất nhỏ đủ để làm những vị khách hàng có một cảm giác tê tê quanh đầu lưỡi, và đủ để chứng tỏ họ đã từng trải những giây phút cận kề với tử thần … khi về bạn có thể tự hào và kể cho bạn bè nghe rằng ta đã được thưởng thức món ăn độc đáo của xứ Phù Tang Tổng quát về cá Nóc Cá Nóc, một loại cá kịch độc đã làm tử vong nhiều người tại Nhật Bản cũng như tại Việt Nam, nhưng cá Nóc cũng là một món ăn khóai khẩu và mắc tiền của người dân xứ Phù Tang. Ngày nay, ngoài nước Nhật, tại Hong Kong và New York cũng đã có những nhà hàng chuyên phục vụ loại cá Nóc đặc sản này cho những vị thực khách có thị hiếu đặc biệt có một không hai này… Trên thế giới hiện nay có 185 loại cá Nóc đã được phân loại trong ngành Ngư học (Ichthyology). Cá thuộc họ Tetraodontidae, đa số sống ở biển nhưng cũng có vài loại sống ở vùng nước ngọt, và nước lợ. Cá thường tập trung sống gần những bờ đá hay những rạng san hô, là nơi cung cấp nguồn thức ăn mà cá ưa thích.
Cá Nóc trung bình có chiều dài khoảng 15 cm đến 40 cm khi trưởng thành, với trọng lượng từ 1 đến 4 lbs (0.450 – 2.0 Kg) và có hình dáng tròn bầu như trái lê. Cá Nóc chỉ có khả năng bơi lội lơ lửng, chậm chạp, và không di chuyển xa nơi cư trú nên khi gặp nguy hiểm, cá có khả năng nở phồng to ra như trái bong bóng nhỏ để đe dọa kẻ địch. Do cơ thể cá có khả năng hút nước vào bao tử và co dãn, đàn hồi mau lẹ với trữ lượng gấp 2 – 3 lần cơ thể. Đặc biệt, lượng độc tố trong cá Nóc phần lớn tích tụ trong phần nội tạng của cơ thể, nhiều nhất là trong buồng trứng, lá gan, tụy tạng, ruột …và một phần nhỏ trong máu, da,và bắp thịt.
Chất độc tố này có tên gọi là Tetrodotoxin, và độc hại gấp 1250 lần chất độc của Cyanide. Người ăn cá Nóc khi bị trúng độc, bắp thịt bị co cứng, đầu óc cảm thấy choáng váng,cơ thể rã rời, nhức đầu, nôn mửa, khó thở. Khoảng 60 – 80 % nạn nhân sẽ tử vong trong vòng 4 – 6 giờ, và hiện nay khoa học chưa tìm ra thuốc giải (antidote) độc tố này. Cá Nóc không tự cấu tạo độc tố này trong cơ thể, nó được tích tụ và truyền qua bởi những vi khuẩn tên là Pseudomonas, một loại vi khuẩn độc hại, hình dạng dài như chuỗi hạt dài. Do đó, cá Nóc được nuôi dưỡng và sinh sống trong các trại cá độc lập sẽ không sản xuất ra loại độc tố này, cho đến khi cá tiếp nhận hay ăn những thức ăn có chứa độc tố này …và cá sẽ trở nên độc hại.
Cá Nóc ở Việt Nam Ngày xưa khi người chị lớn của tôi theo chồng ra dạy học ở Côn Sơn (Côn Đảo), và những lần về thăm nhà ở Sài gòn, chị thường mang những sản vật đặc biệt ngoài đảo về cho cha mẹ,anh, chị,em tôi như trứng con Vích ( vỏ rất mềm,lòng đỏ rất bùi ), lược làm bằng đồi mồi và những con cá Nóc gai trông rất kỳ lạ và ngộ nghĩnh. Cá phồng to ra với những gai nhọn, tua tủa ra trông giống như lông nhím. Cá không ăn được, chỉ dùng làm vật trang trí trong nhà mà thôi. Ngoài ra, tại chợ Phan Thiết tôi có thấy một loại cá Nóc sao, dài khoảng 15 cm, với phần lưng màu xám đen, bụng trắng, và có những chấm bông, đen trắng ở phần giữa. Đây là loại cá Nóc độc nếu người dân không biết cách làm và không hiểu tác động của độc tố, nên thường bị trúng độc ở VN nhiều nhất.
Món Cá Nóc Sống ở Nhật / Fugu Sushi Chỉ có những nhà đầu bếp có bằng cấp chuyên nghiệp mới biết cách làm cá Nóc. Họ phải qua một quá trình học tập, kinh nghiệm thực tập ít nhất từ 2 đến 3 năm, và cũng phải trải qua những kỳ thi Quốc Gia ở Nhật Bản, mới được phép làm loại cá Nóc sống Fugu Sushi này. Kỳ thi này gồm phần thi lý thuyết, thi về Ngư Loại học, thi về cách thực hành, sửa sọan món cá Nóc sống, và chính họ sẽ tự thưởng thức món Fugu do họ làm ra. Thường chỉ có 30 % thí sinh được chấm đậu qua kỳ thi này mà thôi.
Ở Tokyo hiện nay có khoảng 1500 tiệm Restaurants Fugu Sushi chuyên bán cá Nóc phục vụ cho 26 triệu dân ở Tokyo. Trong đó, món ăn thông dụng nhất là món Fugu Sashimi, hay còn được gọi là Fugu – sashi, khi những miếng thịt cá Nóc màu trắng trong được thái mỏng và xếp đặt như nghệ thuật cắm hoa Ikebana trên một đĩa vân màu đậm, và bạn có thể nhìn thấy những vân màu trang trí đẹp mắt, xuyên qua lớp cá mỏng đó. Do đó, khi gắp miếng cá ra, bạn sẽ thấy rõ ràng, đường nét chi tiết của chiếc dĩa đựng cá. Đây chính là nét độc đáo trong nghệ thuật ăn uống của Nhật Bản, khách hàng vừa thưởng thức vị giác của lưỡi đi kèm với màu sắc của thị giác.
Cá Nóc sống Fugu được dọn ra cùng với những gia vị gồm những chén nhỏ như nước chấm làm từ dầu mè, nước tương soy sauce, mustard wasabi, củ cải muối dầm, giấm ponzu, chanh, ớt và phải có rượu nồng Sake hâm nóng đi kèm mới là thú vị.
Mở đầu để khai vị, khách sẽ nhấp uống một chén Sake nhỏ, sau đó gắp một miếng thịt cá Nóc sống đi kèm với những món gia vị vừa kể trên, tất cả đưa vào miệng nuốt vào thật khoan thai, nhẹ nhàng như những cánh hoa anh đào đang rơi trước cơn gió nhẹ, để cảm nhận và thưởng thức hương vị ngọt ngào, lành lạnh của món cá Nóc sống, xen vào đó là những vị cay cay, đăng đắng, nồng nàn, ngây ngất đến xé lưỡi, của những gia vị đi kèm.
Các loại rượu sake khác nhau ở Nhật Bản với nhản hiệu cầu chứng tại toà
Ở Nhật Bản,sự ăn uống đã lên đến một trình độ nghệ thuật và đối với nhiều người: “sống hay, sống đẹp, sống có ý nghĩa cũng là một nghệ thuật.” Ngoài món cá Nóc sống Fugu (Fugu- sashi), món lẩu cá Fugu gồm nấm, đậu hũ, cà rốt, bắp cải, lá hoa cúc, và thịt cá nóc được nấu trong nước súp đun sôi được gọi là món Fugu- Chiri, được dọn ra và nấu với bếp lò ngay tại bàn tiệc của khách hàng.
Còn lại, những vây cá, gồm vi đuôi, vi lưng và vi bụng cũng được chiên dòn và được dọn với rượu sake nóng, được gọi là Fugu-hire-zake.
Trung bình, mỗi người khi dùng 3 món Fugu tại những nhà hàng nổi tiếng ở Tokyo sẽ tốn khoảng 100 – 200 US Dollars, vì cá Nóc Fugu là món ăn cao cấp hay món Cao lương Mỹ vị ở Nhật bản vì nó đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng,sửa sọan công phu và đầy mỹ thuật.
Những tay đầu bếp trứ danh về Fugu ở Tokyo thỉnh thoảng để sót lại một lượng rất nhỏ đủ để làm những vị khách hàng có một cảm giác tê tê quanh đầu lưỡi, và đủ để chứng tỏ họ đã từng trải những giây phút cận kề với tử thần … khi về bạn có thể tự hào và kể cho bạn bè nghe rằng ta đã được thưởng thức món ăn độc đáo của xứ Phù Tang.
Lời Kết Một thi sĩ nổi tiếng người Nhật là Yosa Buson (1716 – 1783), cũng đã diễn tả tâm trạng của mình trong bài thơ Haiku nổi tiếng về mối tình tuyệt vọng của mình như sau:
Nếu tôi không gặp nàng đêm nay
Tôi đành phải từ bỏ nàng
Nên tôi phaỉ đi ăn Fugu Ý nghĩa và tâm trạng này được diễn tả như sau:
Tôi muốn ăn cá Nóc Fugu,
Nhưng tôi không muốn chết … Do bản tính của con người thật kỳ lạ, cái gì càng cấm đoán thì con người càng tò mò …và luôn đi ngược lại những gì được gọi là cấm kỵ và món cá Nóc Fugu chính là một trong những đại kỵ hay Tabu đó.