Mùa xuân tân hợi khó cầm **
1170Ai Lao tráo trở giáo đâm chân mình (25)
Cúi đầu thuần phục kính, tin…
Lễ mang triều cống thâm tình như xưa
Bên vua Miến Diện thích ưa…
Sai người sang Sứ- bốn mùa hát vang
Bắc, tây bờ cõi vỗ an
Dân lành yên ổn hoa ngàn đơm hương.
 
12 Quang Trung và vấn đề nội trị:
1- Hành chánh
a-ChọnKinh đô:
 
Dẹp tan binh chủng đối phương
Quang Trung về lại Phú Xuân trị vì
Bắc Hà Nhiệm, Sở duy trì
1180Kỉ cương phép nước dân ghi tạc lòng.
Nghệ An- mơ ước toại mong
Kinh Thành tráng lệ thỏa trông anh hùng
Phú Xuân sóng nướctrùng trùng
Luận về đông bắc chập chùng núi non
Phụng Hoàng – chiến lũy sắt son
Trời ban kì tích trợ con người tài.
Quang Trung quyết định chọn ngày
Nghệ An xây dựng- niên dài bình an
Dân tình lạc nghiệp thanh nhàn
1190Đổi ra tên mới Phụng Hoàng Trung Đô.
Để lưu chiến tích – cơ đồ
Hai lần ra Bắc bổ vồ Trịnh- Thanh
Thăng Long cải đổi bắc Thành
Trời quang mây tạnh gió lành đưa hương.
 
b-Tổ chức chính quyền trung ương:
 
Quang Trung ba vợ thân thương
Bà đầu họ Phạm hồn vương địa đàng
Truy phong Chánh Hậu vẽ vang
Có con trí dũng Thùy Bàn tước cao (1)
Bà hai có họ thế nào?
1200Tộc Bùi sinh đặng anh hào Triệu , Khanh (2)
Hai cô con gái khôn lanh
Cùng ngài Quang Toản sau thành vị vua (3)
Phong bà chức vị chẳng thua
Chánh Cung Hoàng Hậu- gió mưa ngược dòng.
Quang Thùy bị tước Đông Cung
Toản thời đổi chủ- chập chùng áng vân
Vợ ba- công chúa Ngọc Hân
Bắc Cung Hoàng Hậu- duyên phần hẩm hiu
Bách quan phong tước đủ, nhiều
1210Vẫn theo quan chế xưa đều đặt ra.
 
c- Tổ chức hành chánh địa phương:
 
Thời Lê chia trấn mười ba (4)
Quãng Nam nay thuộc “ phần nhà anh trai” (5)
Sơn Nam chia lấy làm hai (6)
( Mười ba- con số chẳng nài thuở nao!)
 
2 Quân đội:
 
Năm quân giử đúng chẳng xao (7)
Tạo thêm mười đội rạng màu sắc quân (8)
( Mộ quân- Nguyễn Nhạc- ân cần
Chớ không bắt buộc- muôn phần lạc an)
Quang Trung cưởng bức dân lành
1220Tín bài- chiếc thẻ tùy thân bên người (9)
Lập ra sổ tịch vẹn mười
Chia dân bốn hạng tránh đời bất công (10)
Đúc tiền mang hiệu Quang Trung
Chi tiêu riêng biệt chẳng dùng Thống Hưng. (11)
Đưa dân nghèo khiết khốn cùng
Cấy cày ruộng đất bỏ hoang thuở nào
Thuế thu phân định chẳng cao
Chia làm ba hạng khơi màu sắc xanh
Học hành ban rộng trong dân
1230Hằng năm đều chọn tinh anh nước nhà.
Mùa thu nhộn nhịp hoan ca
Chữ Nôm chữ Hán đều ra đề tài
Lập Sùng Chính Viện- việc hay
Dịch ra tác phẩm- mở khai dân khờ
Chữ Nôm vì thế tôn thờ
Thịnh hành phát triển cũng nhờ Quang Trung
Đạo nho trọn dạ thủy chung
Phá chùa nho nhỏ xây tường khang trang
Tăng ni có đức có căn
1240Trụ trì, giáo huấn…. tâm lành trí sâu
Lão Ma truyền bá tự do (12)
Không ngăn Thiên Chúa thôn thờ tùy nghi
Chiêu hiền, mở hội khoa thi-
Theo Lê thi hội- kinh kì Phú Xuân.
 
13.Quang Trung băng hà Quang Toản kế vị
 
Đang thời kiến thiết xanh mầm
Tuổi xuân phơi phới ví rằm sáng soi
Bổng dưng xây xẩm mặt mày
Hôn mê bất tỉnh bệnh ngày nặng thêm
Triệu ngay Quang Diệu tọa đàm:
1250Dời Kinh về chốn Phượng Hoàng – chôn nhau.

Biết mình chẳng thể sống lâu
Vua bèn trăn trối trọn câu thâm tình:
Anh ta chỉ nghỉ riêng mình
Tuổi già sức yếu tầm nhìn khôn xa,
Đông Cung tuổi nhỏ không cha
Chư khanh phò trợ- sơn hà bình an.
Thiên đô khấu chế lòng dân
Ba quân trên dưới ân cần yêu thương.
Khi ta chết nhớ chủ trương:
1260Chôn trong một tháng chớ vương tình sầu
Nếu không chẳng biết về đâu
Khi binh Gia Định bắt đầu phản công.
Nói rồi về cõi hư không
Bốn mươi ngang dọc nên dòng Sử xanh!!!
 
 

 

Trân quý song thân

Mẹ là điểm tựa
Chỗ dựa ấm êm
Trao con giấc mộng ngọt mềm
Xua tan bão tố bên thềm hát ca.

Cha chòm Bắc Đẩu
Phụ mẫu thôn nghèo
Giúp người vượt cảnh gieo neo
Nghĩa nhân làm trọng mang theo cuối đời!

Lời Người nồng ấm
Đức thấm ngàn non
Mẹ Cha khuất bóng- héo mòn
Bước chân hụt hẫng - lệ còn tuôn rơi.
20.03.12

CÂU THƠ YÊN NGỰA


Muôn câu ý đẹp tình thêm đẹp,
Vợ tiển chồng đi bước hải hồ. [5]


    [ Ngọc Hân công chúa tiễn vua Quang Trung ra trận...]

Kiếm bạt  sa trường tung vó ngựa,
Bên lầu khuê cát dậy hồn thơ.    [6]
Quân qua Tam điệp rừng yên lặng,
Giặc đến Nhị hà nước nghẽn bờ. [7]
Thây địch chất cao thành gò Đống…[8]
Thanh triều nửa tĩnh nửa như mơ. [9]

Dương Lam

Chú thích;

[5] Cuối năm 1788, Càn Long sai Tổng đốc Lưỡng Quảng Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân Thanh hộ tống Lê Chiêu Thống về Đại Việt với danh nghĩa “phù Lê”, vào chiếm đóng Thăng Long.
Quân Tây Sơn do Đại tư mã Ngô Văn Sở, theo mưu kế … , chủ động rút quân về đóng ở Tam Điệp -  cố thủ chờ lệnh.  [Quân qua Tam điệp rừng yên lặng…,]
Nghe tin báo, ngày 25 tháng 11 năm Mậu Thân , Nguyễn Huệ thống  lãnh đại quân  tiến ra Bắc. Ngọc Hân công chúa tức Hữu cung hoàng hậu tiễn đưa [ …Vợ tiển chồng đi bước hải hồ ,  Kiếm bạt sa trường tung vó ngựa …]
[6].    Ngọc Hân Công chúa là một cô gái thông minh, một nữ sĩ tài hoa ,hương sắc vẹn toàn .Từ nhỏ đă được học thông kinh sử và giỏi thơ văn .Bà đã nỗi tiếng trong làng thơ nôm với bài “Ai tư vãn” do bà viết gồm 164 câu,theo thể song thất lục bát ca tụng chiến công vua Quang Trung... [ Bên lầu khuê các dậy hồn thơ…]
 [7] Đêm 30 tháng Chạp âm lịch Quang Trung đánh diệt các đồn Nguyệt Quyết, Nhật Tảo, dụ hàng được đồn Hà Hồi. Đêm mồng 4 Tết, Quang Trung tiến đến trước đồn lớn nhất của quân Thanh là Ngọc Hồi nhưng dừng lại chưa đánh khiến quân Thanh lo sợ, phần bị động không dám đánh trước nhưng cũng không biết bị đánh lúc nào. Trong khi đó cánh quân của đô đốc Long bất ngờ tập kích đồn Khương Thượng khiến quân Thanh không kịp trở tay, hàng vạn quân lính bỏ mạng. Chủ tướng Sầm Nghi Đống tự vẫn. Xác quân Thanh chết sau xếp thành 13 gò đống lớn,có đa  mọc um tùm nên gọi là gò Đống Đa. [Thây địch chất cao thành Gò Đống…]
[8] Sáng mồng 5, Quang Trung mới cùng đô đốc Bảo tấn công vào đồn Ngọc Hồi. Trước sức tấn công mãnh liệt của Tây Sơn, quân Thanh bị động thua chết hàng vạn, phần lớn các tướng bị giết.Trong khi Quang Trung chưa đánh Ngọc Hồi thì Tôn Sĩ Nghị nghe tin đô đốc Long đánh vào Thăng Long, cuống cuồng sợ hãi đã bỏ chạy trước. Đến sông Nhị Hà, sợ quân Tây sơn đuổi theo, Tôn Sĩ Nghị hạ lệnh cắt cầu khiến quân Thanh rơi xuống sông chết rất nhiều làm dòng sông bị nghẽn dòng chảy. [Giặc đến Nhị hà nước nghẽn bờ ]… Trên đường tháo chạy, Tôn Sĩ Nghị bị hai cánh quân Tây Sơn của đô đốc Tuyết và đô đốc Lộc chặn đánh, tơi tả chạy thoát sang bên kia biên giới. Quân Tây Sơn đuổi theo và rao lên rằng sẽ đuổi qua biên giới cho đến khi bắt được Tôn Sĩ Nghị và Chiêu Thống mới thôi. Bởi thế dân Tàu ở biên giới dắt nhau bỏ chạy làm cho suốt năm sáu chục dặm đường không có bóng người và trâu bò súc vật…
Như vậy, sớm hơn dự kiến, chỉ trong vòng 6 ngày với kế hoạch tốc chiến tốc thắng ,với thiên tài mưu lược về quân sự của Nguyễn Hụê , quân Tây Sơn với quân số 10 vạn [phần lớn là dân quân chưa được tập luyện] đã đánh tan 29 vạn quân Thanh , lập nên một kỳ công hiển hách nhất trong lịch sữ nước ta và cả thế giới...Trưa mồng 5 Tết xuân Kỹ Dậu, Quang Trung với chiến bào đầy khói đen ,trên mình voi nhuộm đầy khói súng tiến vào thành Thăng Long trong sự vui mừng hã hê chào đón của toàn dân. … [Sau này khi nhớ lại lời hứa hẹn 10 năm sau vua Quang Trung sẽ lấy lại 2 tỉnh Quảng đông và Quảng tây mà Tàu đã chiếm của nước Nam ta trước kia không phải là lời nói quá nếu nhà vua không mất sớm…]!!!
[9]Tin bại trận đưa về, Càn long mắt nhắm mắt mở, nửa tĩnh nửa mê…Thôi rồi giấc mộng đế quốc bành trướng của triều Thanh tan tành thành mây khói…[Thanh triều nửa tĩnh nửa như mơ…]
 
[trich "QUÊ HƯƠNG VÀ TÌNH YÊU" Dương Lam