Nhân "huyền thoại" T.T.KH.
XUẤT XỨ BÀI THƠ VÀ SỰ CẢM THỤ
-bàn góp-
Ai đã từng đọc các bài thơ “Hai sắc hoa ti gôn”, “Bài thơ thứ nhất”,... đều muốn biết xuất xứ của chúng và nhất là tác giả T.T.KH. là ai? Vừa đây, tôi được đọc bài “Huyền thoại TTKH và Hai sắc hoa ti gôn” của tác giả Thụy Khuê, trong đó phần cuối bài (dường như?) đã làm sáng tỏ tất cả. Tác giả dẫn lời Nguyễn Vĩ kể rằng: Thâm Tâm (Nguyễn Tuấn Trình) hồi ấy có người yêu là Trần thị Khánh. Hai ngưòi yêu nhau chưa bao lâu và chỉ mới hẹn hò gặp gỡ hai lần, khá vội vã, trong vườn Thanh Giám, rồi người con gái tuân theo cha mẹ lấy một ngưòi giàu có đã luống tuổi và góa vợ. Ngưòi con trai buồn đau lại tự ái vì bị bạn bè châm chọc đã (để làm ra vẻ) làm thơ thay lời người yêu cũ khóc cho mối tình tan vỡ, kí tên T.T.KH. Sự thực thì nàng “vui duyên mới” và không hề biết làm thơ cũng như chẳng thích thơ chàng.
Biết vậy rồi, tôi cảm thấy hẫng hụt. Các bài thơ “Hai sắc hoa ti gôn”, “Bài thơ thứ nhất” có những câu hay nhưng không toàn bích, nhờ cái mờ ảo của con người “vườn Thanh” tạo ra sự lôi cuốn. Bây giờ các hình tượng “hoa ti gôn”, “người ấy” và cái bút hiệu “bí ẩn” T.T.KH. mất hết vẻ “lãng mạn”. Đã đành nghệ thuật không “trần trụi”, “thô mộc” như dời thưòng nhưng... Hình như trước đây khi một số người đang tìm hiểu về T.T.KH. thì đã có ý kiến nói rằng: Thôi thà cứ để vậy.
Thật ra, xuất xứ của một tác phẩm nghệ thuật cũng cần cho việc hiểu và cảm thụ tác phẩm. Không nói những trường hợp như bài thơ “Độc Tiểu Thanh kí” của Nguyễn Du, “ngọn ngành” của tác phẩm này cần phải biết rõ. Có những tác phẩm dù không biết xuất xứ người ta vẫn cảm thụ được. Bài thơ “Màu thời gian” của Đoàn Phú Tứ,-một hồi bị coi là khó hiểu-, người đọc vẫn cảm nhận được cái hay. Song, sau khi được biết xuất xứ của nó là mối tình đơn phương của tác giả với một cô gái “thâm khuê” yểu mệnh thì mức cảm thụ được nâng lên rất nhiều.
Xuất xứ bài thơ có thể giúp khám phá những khía cạnh nào đó. Tuy nhiên, quá nệ vào xuất xứ có khi lại hạn chế sự sáng tạo trong cảm thụ. Mỗi tác phẩm văn nghệ một khi đã “vào đời” đều có cuộc sống riêng của nó vượt ra ngoài và vượt lên trên xuất xứ. Giá trị của nó lúc này có phần tùy thuộc vào sự “đồng sáng tác” của công chúng thưởng thức. Có những trường hợp không biết xuất xứ có lẽ lại hay, ví như các bài thơ của T.T.KH. nói ở trên hay bài “Tống biệt hành” của Thâm Tâm...
Còn ngày nay, với các bài thơ “hiện đại”, xuất xứ hầu như chẳng đóng vai trò gì trong cảm thụ của người đọc.
09 – 5 - 2009
<bài viết được chỉnh sửa lúc 10.05.2009 21:32:30 bởi Khải Nguyên HT >
Thống kê hiện tại
Hiện đang có 0 thành viên và 1 bạn đọc.
Kiểu: