NGỪA UNG THƯ VÚ Bác sĩ Nguyễn văn Đích
UNG THƯ VÚ LÀ GÌ ? Vú hay tuyến nhũ là bộ phận làm ra sữa sau khi người phụ nữ sinh. Tuyến nhũ gồm nhiều múi nối liền với nhau bởi các ống dẫn sữa. Có thể so sánh tuyến nhũ như một chùm nho với các nang như là trái nho. Các nang này tiết ra sữa, sữa chảy vào các ống nhỏ, các ống này tụ lại thành các ống lớn hơn, dẫn sữa ra ngoài.Tuyến nhũ được bao bọc bởi mô mỡ, có nhiều mạch máu nuôi dưỡng, lại có hệ tân dịch dẫn tân dịch ra các hạch tân di.ch. Hệ tân dịch là thành phần của hệ thống miễn dịch với các hạch tân dịch giúp ngăn chặn vi trùng và các tế bào độc.
Ung thư vú (UTV) xảy ra khi tế bào của tuyến nhũ đột biến, thay đổi hình dạng, và đặc tính, phát triển hỗn độn, vô tổ chức, xâm lấn vào nhu mô vú, theo đường tân dịch vào các hạnh tân dịch phụ cận như hạch ở nách, theo đường máu đến các bộ phận ở xa như phổi, gan, xương, óc.
Ung thư vú khá phổ biến. Ở Hoa kỳ, mỗi năm có chừng 200.000 người bị ung thư vú, trong đó có 40.000 người chết. Ta chưa biết rõ nguyên nhân nào gây UTV nhưng biết rằng một số người dễ bị UTV hơn những người khác.
Y khoa phòng ngừa gọi những yếu tố khiến ta dễ bị bệnh là những yếu tố nguy cơ, những yếu tố giúp ta ít bị bệnh là những yếu tố bảo vệ. Mục đích của YKPN là giáo dục quần chúng để giảm yếu tó nguy cơ, tăng yếu tố bảo vệ, sàng lọc những người có nhiều yếu tố nguy cơ với hy vọng phát hiện bệnh sớm để điều trị đạt kết quả tốt hơn.
AI DỄ BỊ UNG THƯ VÚ ? Sau đây là một số yếu tố nguy cơ:
lớn tuổi,
có đường kinh sớm, trước 11 tuổi,
không sinh đẻ,
không cho bú,
sinh con đầu lòng sau 30 tuổi,
mãn kinh trễ, sau 55 tuổi,
bản thân đã có u bướu ở vú, dù là bướu lành,
mẹ hay chị, em bị UTV,
đã được điều trị bằng tia X,
dùng kích thích tố : KTT sau mãn kinh, thuốc ngừa thai có thể tăng một ít khả năng bị UTV nếu dùng lâu trên 5 năm,
uống rượu,
mập,
phụ nữ da trắng.
YẾU TỐ NÀO GIÚP GIẢM BỚT NGUY CƠ BỊ UTV ? Kích thích tố:
*** những người đã cắt buồng trứng ít có nguy cơ bị UTV; cắt cả 2 buồng trứng giảm 75%, cắt 1 buồng trứng giảm 50% nguy cơ bị UTV,
*** sinh con đầu lòng trước 20 tuổi,
*** cho con bú,
*** tập luyện giảm KTT, giảm nguy cơ bị UTV,
*** thuốc giảm nguy cơ bị UTV: Tamoxifen được chấp nhận để dung cho những người có nhiều nguy cơ bị UTV tuy nhiên thuốc có nhiều tác dụng phụ độc hại như tăng nguy cơ bị ung thư nội mạc tử cung, tăng nguy cơ bị tắc nghẽn mạch máu, chỉ được dùng trong một số trường hợp chọn lọc, sau khi đã cân nhắc kỹ; Raloxifen chưa đuợc chấp nhận, giảm UTV tuy không tăng ung thư lòng tử cung nhưng cũng tăng thuyên tắc mạch, cắt tuyến nhũ dự phòng ở một số người có mang gen UTV do di truyền.
UNG THƯ VÚ XUẤT HIỆN NHƯ THẾ NÀO ? Thông thường người phụ nữ có một cục bướu ở vú. Bướu thường cứng, gồ ghề, lớn nhanh, xâm lấn các mô chung quanh, do đó bướu ít di động, có thể dính vào da làm cho mặt ngoài của da trở nên sần sùi giống như da cam hoặc làm cho núm vú thụt vào trong. Có khi có tiết dịch ở đầu vú, chất dịch có thể có máu. Khi ung thư đã phát triển có thể có hạch ở nách.
LÀM SAO BIẾT BỊ UNG THƯ VÚ ? Viện Ung thư quốc gia, Hội ung thư Hoa kỳ, Ội Sản phụ khoa Hoa kỳ, Ủy ban đặc nhiệm Y khoa phòng ngừa đưa ra những khuyến cáo như sau:
*** phụ nữ trên 18 tuổi tự khám tuyến nhũ hàng tháng, 1 tuần sau khi thấy kinh,
*** khám tuyến nhũ do bác sĩ mỗi năm, khám lâm sang tuy không chính xác nhưng lại phát hiện được 10% u bướu mà chụp X quang không phát hiện được,
*** chụp X quang tuyến nhũ mỗi năm hoặc mỗi 2 năm đối với phu nữ từ 40 tuổi trở lên. Vì UTV tăng với tuổi, nên những người từ 50-70 tuổi dễ bị UTV. Cần tiếp tục chụp khi nào người phụ nữ còn khoẻ mạnh, ước tính có thể còn sống được 10 năm.
Lợi ích của chụp X quang tuyến nhũ là giúp phát hiện các bướu khi chúng còn nhỏ, mới bắt đầu hình thành, tuy nhiên chụp XQ cũng bỏ sót 20% UTV, ngược lại không phải tất cả các XQ tuyến nhũ bất thường đều là ung thư, mà có khi lại là do các thay đổi hoặc bướu lành. XQ tuyến nhũ chỉ là một phương pháp sàng lọc; mỗi khi có dấu hiệu bất thường, bác sĩ sẽ lấy mẫu tuyến nhũ để xét nghiệm dưới kính hiển vi. Chỉ có xét nghiệm dưới kính hiển vi mới xác định được rằng một u bướu ở vú là ung thư hay không.
Nhờ những biện pháp phòng ngừa này mà ngày nay ở Hoa kỳ người ta đã phát hiện được ung thư vú sớm do đó sự điều trị có hiệu quả hơn và số người chết vì UTV đã giảm.
Phụ nữ Việt nam còn ít chụp XQ tuyến nhũ, nhiều người cho rằng mình “không có gì” nên không cần làm gì, hoặc ngại vì sợ bị đau, gặp khó khăn vì ngôn ngữ, khó khăn vì không có phương tiện di chuyển. Có người không chụp vì không có bảo hiểm. Một lần chụp XQ tuyến nhũ tốn từ 100 đến 150 Dollars. Mediacare trả 80% phí tổn, Medicaid và các hãng bảo hiểm trả toàn phần. Viện ung thư quốc gia có chương trình chụp XQ tuyến nhũ giá rẻ hoặc miễn phí cho người có thu nhập thấp (1-800-442-6237).