Sự xuất hiện T.T.Kh. trên thi đàn tiền chiến:
Vào khoảng giữ năm 1937, trên tạp chí "Tiểu Thuyết Thứ Bảy" xuất bản ở Hà Nội có đăng một truyện ngắn "Hoa Tigôn" của ký giả Thanh Châu. Ðây là một truyện khá bi đát, trong đó mô tả truyện tình của một họa sĩ trẻ vừa ra trường tên Lê Chất. Trong một lần đạp xe đi tìm phong cảnh để vẽ ở một làng quê ven Hà Nội, ngẫu nhiên khi đi qua một căn biệt thự cổ Lê Chất nhìn thấy một cô gái rất đẹp, mặc áo ngắn tay bằng lụa đang đứng trên chiếc ghế cao níu lấy một cành hoa Tigôn màu đỏ.
Sắc đẹp của người thiếu nữ nổi trội lên giữa giàn hoa Tigôn đỏ đã làm cho người hoạ sĩ mẩn mê đứng nhìn. Rồi từ hôm đó, ngày nào anh ta cũng tìm cách quanh quẩn gần căn biệt thự để được nhìn cô gái và ngược lại cô gái cũng thấy anh ta. Nhưng chỉ được vài lần, rồi không biết lý do gì người con gái không còn xuất hiện nữa.
Thời gian qua đi, mang thành công và danh vọng đến cho người họa sĩ. Nhưng anh ta vẫn không bao giờ quên hình bóng người con gái đẹp dưới giàn hoa Tigôn mầu đỏ mà anh ta đã gặp gỡ ngày còn nghèo khổ xa xưa.
Rồi ngẫu nhiên chín năm sau, trong lần đi tìm đề tài sáng tác ở miền Nam Trung Quốc, anh ta được mời tham dự buổi dạ vũ trong tòa lãnh sự Pháp tại Vân Nam . Lê Chất gặp lại cô con gái ngày xưa, nhưng trong nhiều oái oăm, muộn màng. Chồng của cô gái là một viên chức cao cấp của tòa lãnh sự, người chồng mà cô ta không hề yêu thương. Trong lần tái ngộ đó, họ khiêu vũ, tâm sự với nhau; và tiếp theo mối tình của họ được tiếp nối trong vụng trộm . Ðến một lần, họ dự tính bỏ lại đằng sau tất cả để tìm cách trốn đi Nhật sinh sống với nhau.
Nhưng đến giây phút cuối, người thiếu phụ gửi cho chàng họa sĩ một lá thư, kèm một chùm hoa Tigôn màu đỏ máu. Nàng từ chối ra đi vì không đủ can đảm từ bỏ danh dự và tai tiếng của gia đình cũng như sự khinh bỉ của gia đình chồng.
Buồn đau vì ý định không thành, người họa sĩ vẫn đi Nhật một mình trước khi trở về Hà Nội. Rồi ngẫu nhiên bốn năm sau, anh ta nhận được lá thư từ người chồng của cô gái báo tin nàng đã mất! Lê Chất sang Vân Nam viếng mộ người xưa với một chùm giây hoa Tigôn, loại hoa kỷ niệm mối tình của họ. Cũng từ đó cho đến suốt cuộc đời, cứ vào mùa hoa Tigôn nở, Lê Chất không bao giờ quên mua những chùm hoa Tigôn để trang hoàng trong phòng làm việc như để tưởng nhớ đến người yêu xa xưa vắn số của mình .
Mấy ngày sau khi câu truyện ngắn trữ tình đó xuất hiện trên báo, có một thiếu phụ khỏang 20 tuổi, dáng dấp nhỏ bé, thùy mị, nét mặt u buồn mang đến toà báo, đưa tận tay người chủ bút một phong thư dán kín. Trong đó có một bài thơ rất hay với đề tựa "Hai Sắc Hoa Tigôn" được ký tên tác gỉa là T.T.Kh.
Bài thơ não lòng, lột tả được tất cả cái đau xót của người con gái đã phải xa người mình yêu, người đã cùng mình gắn bó thề ước dưới giàn hoaTigôn để đi lấy chồng, người mà mình không hề yêu:
Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bảo rằng: "Hoa dáng như tim vỡ,
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi!"
Nỗi đau buồn đó đã theo hết cuộc đời của nàng trong sự hững hờ của gia đình chồng vì biết nàng vẫn còn tưởng nhớ đến tình nhân xa cũ:
Từ đấy thu rồi thu lại thu
Lòng tôi còn giá đến bao giờ
Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ
Người ấy, cho nên vẫn hững hờ.
Cái ray rứt, cái đau khổ vì nghĩ mình là kẻ phụ bạc vẫn theo dầy vò người thiếu phụ, làm cho nàng sợ những buổi chiều thu nhạt nắng, sợ bóng dáng ai kia vẫn còn nhớ đến chùm hoa kỷ niệm đỏ tựa máu hồng:
Tôi sợ chiều thu nắng nhạt mờ
Chiều thu hoa đỏ rụng chiều thu
Gió về lạnh lẽo, chân mây vắng
Người ấy sang sông đứng ngóng đò
Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng
Trời ơi, người ấy có buồn không?
Có thầm nghĩ tới loài hoa vỡ?
Tựa trái tim phai, tựa máu hồng!
Khi bài thơ "Hai Sắc Hoa Tigôn" vừa cho lên mặt báo đã gây xôn xao trong giới yêu văn chương. Nhiều nhà phê bình đã không ngần ngại cho rằng đây là một kiệt tác. Trong không khí sôi động đó, tòa báo lại nhận thêm được một bài thơ khác cùng tác giả, gởi qua đường bưu điện với đề tựa "Bài Thơ Thứ Nhất." Bài thơ này cũng với những câu thơ buồn đau đầy nước mắt, giải thích mô tả kỹ lưỡng hơn về mối tình dang dở của cặp tình nhân gặp nhau rồi yêu nhau và cuối cùng không biết vì lý do nào đó người đàn ông rời xa, người đàn bà ở lại yêu kỷ niệm cho đến ngày lấy chồng:
Ở lại vườn Thanh có một mình
Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh
Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo
Yêu bóng chim xa, nắng lướt mành.
Và một ngày kia tôi phải yêu
Cả chồng tôi nữa, lúc đi theo
Những cô áo đỏ sang nhà khách!
Người con gái đã tưởng rằng, cuộc tình dang dở của mình đã đi vào dĩ vãng. Thời gian và ngăn cách cũng làm đổi thay nơi cố nhân để giúp nàng quên được mối tình xa xưa, lỡ dỡ đó. Nhưng oái oăm thay, người xưa vẫn còn nặng lòng, tưởng nhớ đến nàng, đến chùm hoa Tigôn màu đỏ hình tim kỷ niệm:
Ðang lúc lòng tôi muốn tạm yên
Bỗng ai mang lại cánh hoa tim
Cho tôi ép nốt dòng dư lệ
Rỏ xuống thành thơ khóc chút duyên!
Ðẹp gì một mảnh lòng tan vỡ
Ðã bọc hoa tàn dấu xác xơ!
Tóc úa giết lần đời thiếu phụ
Thì ai trông ngóng chẳng nên chờ.
Khi bài thơ thứ nhất được đưa lên báo, có người thắc mắc tại sao bài thơ "Hai Sắc Hoa Tigôn" lại được gửi đăng báo trước bài "Thơ Thứ Nhất"
Người ta cho rằng, tác giả đã làm bài Thơ Thứ Nhất, than khóc cho mối tình lỡ dở của mình từ lâu nhưng vì một lý do nào đó không gửi đăng báo. Nhưng sau đó, ngẫu nhiên đọc câu truyện ngắn "Hoa Tigôn" của ký giả Thanh Châu, cảm động với câu truyện và nhất là tìm thấy nhiều dữ kiện tương đồng với mối tình ngang trái của chính mình, tác giả đã làm bài thơ "Hai Sắc Hoa Tigôn" rồi gửi ngay cho tòa báo. Chính vì thế "Bài Thơ Thứ Nhất" được phổ biến sau bài "Hai Sắc Hoa Tigôn:
Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết
Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa
Nhưng hồng tựa trái tim tan vỡ
Và đỏ như mầu máu thắm pha!
Cũng ở tuổi ngây ngô lúc mới gặp nhau thì làm sao hiểu được ý nghĩa của những tiếng thở dài của người yêu?
Thuở ấy nào tôi đã hiểu gì
Cánh hoa tan tác của sinh ly
Cho nên cười đáp: "Màu hoa trắng
Là chút lòng trong chẳng biết suy!
Sau khi bài thơ thứ nhất được đăng trên báo "Tiểu Thuyết Thứ Bảy," giới văn nghệ càng bàn tán nhiều hơn nữa. Bao nhiêu những tưởng tượng, thêu dệt với những tình tiết lâm ly về hình dạng, thân thế và cả mối tình buồn đau lãng mạn của tác giả được đưa ra báo chí.
Vẫn trong cái không khí xao động, bàn tán lung tung vì 2 bài thơ vừa đăng báo đó, tạp chí "Phụ Nữ Thời Đàm" ở Hà Nội lại nhận được bài thơ " Ðan Áo Cho Chồng" của cùng tác giả qua bưu điện. Bài thơ này cũng vẫn với giọng điệu buồn đau, nhưng có vẻ than van, oán trách thân phận mình nhiều hơn. Nàng mô tả như bị tù tội trong cuộc sống với người chồng không yêu và vẫn mong đợi bóng dáng người xưa:
Tháng ngày miễn cưỡng em đan
Kéo dài một chiếc áo len cho chồng
Như con chim hót trong lồng
Tháng ngày mong đợi ánh hồng năm nao!
Ngoài trời mưa gió xôn xao
Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm?
Ai đem lễ giáo giam em?
Sống hờ trọn kiếp trong duyên trái đời...
Bài thơ đan áo cho chồng vừa ra mắt thì tòa báo "Tiểu Thuyết Thứ Bảy" lại qua đường bưu điện nhận được bài thơ thứ tư với đề tựa: "Bài Thơ Cuối Cùng."
Ðúng như đề tựa của nó, sau bài thơ này, làng thơ không bao giờ còn nhận được thêm bài nào nữa, T.T.Kh. hoàn toàn biến mất trên thi đàn! Cũng từ đó trong lịch sử văn thơ tiền chiến phải nhận lấy sự bí mật về một tác giả mà chỉ có vỏn vẹn 4 bài thơ nhưng đã tạo được chỗ đứng rất vững chắc trong nền văn học VN.
Ý tứ của bài thơ cuối cùng hơi khác 3 bài thơ trước. Nó than van, mô tả nhiều hơn về nỗi xót xa của mối tình dang dở nhưng lại đượm đầy giọng trách móc cố nhân, đã vì hư danh mà rao bán bài thơ "Đan Áo" mà nàng đã tặng riêng cho chàng:
Chỉ có ba người được đọc riêng
Bài thơ Đan Áo của chồng em
Bài thơ Đan Áo nay rao bán
Cho khắp người đời thóc mách xem ...
Nàng hờn dỗi:
Từ đây, anh hãy bán thơ anh
Còn để riêng tôi với một mình
Những cánh hoa lòng. Hừ! Đã ghét
Thì đem mà đổi lấy hư vinh!
Nhưng giận thế nào được khi lòng nàng vẫn còn đầy rẫy nhớ thương. Bóng dáng người xưa vẫn luẩn quẩn đâu đây trong tim và trí nhớ nàng:
Tôi biết làm sao được hỡi trời
Giận anh, không nỡ! Nhớ không thôi!
Mưa buồn, mưa hắt trong lòng ướt...
Sợ quá đi, anh..........có một người!
Bài thơ cuối cùng xuất hiện vào giữa năm 1938, trong giới văn chương vẫn không giảm sút những lời bàn tán, thêu dệt về thân thế và cuộc tình buồn bã của tác giả. Đã thế nhiều nhà báo, nhà thơ có tên tuổi đương thời đã đưa ra những chứng cớ để cố nhận người thi sĩ tài năng đầy bí ẩn đó là người yêu của mình!