BÀI HỌC ĐẦU TIÊN
Năm ấy tôi mười ba tuổi, là con trai nhưng tôi loắt choắt, gầy ốm lắm.
Nhà tôi vói nhà cái Hà ở bên cạnh là nghèo nhất phố. Bố tôi, chẳng biết vì sao không xin đi làm ở nhà máy hay cơ quan nào, ông làm ở một hợp tác xã thủ công nghiệp. không may ông chủ nhiệm hợp tác ấy lại bị công an bắt , thế là bố tôi thất nghiệp…Bố cái Hà có một cái chân gỗ, cả ngày chỉ thấy ông chống nạng ra vào làm các việc vặt ở nhà để cho mẹ nó đi buôn đồng nát chai… Nghe nói có dạo thấy mẹ nó vất vả quá,bố nó bảo mẹ sọan cho bộ quần áo rách nát nhất để đi ăn xin. Mẹ nó quầy quậy ” thiếu thì ăn đói… không đi ăn mày…” Cái Hà trước học cùng lớp với tôi , sau bị đúp …Rồi bỏ học…Từ ngày bố tôi thất nghiệp, chỉ có mình mẹ tôi xoay xỏa, chạy chợ, gặp gì buôn nấy…Mẹ tôi hiền, rất tình cảm nhưng không giỏi buôn bán lại chẳng có vốn, chỉ “mua đầu chợ bán cuôi chợ” chẳng lờ lãi là bao lại luôn bị công an bảo vệ đuổi, nhiều hôm mất cả quang gánh…Mỗi lần bị như thế mẹ tôi giấu không cho bố tôi và anh em tôi biét, vay dật loanh quanh ngoài chợ sắm đồ khác, và đặc biệt, mẹ tôi không để nhà tôi bị “đứt bữa” bao giờ (nhà nghèo chúng tôi, bữa rau bữa cháo, có đủ hai bữa một ngày, thế gọi là không bị “đứt bữa”…). Có lần,những người ở ngoài chợ vào tận nhà tìm mẹ tôi để đòi nợ…Hôm ấy bố tôi đập bỏ bát cơm không ăn nữa, anh em tôi sợ, cũng bỏ cơm, mỗi đứa trốn mỗi xó, mẹ tôi khất nợ mãi,mấy bà kia bỏ về, khi cơn tam bành tạm lắng…mẹ tôi ngồi khóc, mẹ chỉ tấm tức khóc ,không kể lể, không oán hờn… Tôi đến ngồi cạnh mẹ nói:”Ngày mai con nghỉ học tim việc làm đỡ mẹ…” Mẹ tôi đang sụt sịt ngừng bặt, lau nước mắt nhìn tôi trân trân… rồi bỗng nhiên miệng mẹ mếu xệch,nước mắt tuôn trào ,mẹ nói trong nước mắt: “Không được nghỉ học, mẹ còn cố được…” mẹ òa khóc to, tức tưởi… tôi thương mẹ lắm ,chăng biết phải làm gì, cũng òa khóc theo…Bố tôi từ lúc đập bát cơm, ngồi im như tượng ở góc phản, đứng vụt dậy, tôi sợ quá im bặt (bố tôi rất dữ đòn, không mấy khi đánh chúng tôi, nhưng đã đánh , đánh rất đau khi chúng tôi phạm lỗi mà bố cho là không chấp nhận được)…Bố không đánh cũng không mắng tôi, ông đi ra cửa, đến cửa ông dừng lại nói giọng ngèn ngẹn:”Không được bỏ học”…
Hôm sau, bố tôi đi chợ mang về hai cái sọt bằng tre đan rất to, hai cái chổi và một nắm dây thừng…, ông lặng lẽ buộc hai cái sọt lên xe đạp,cắm hai cái chổi vào một bên sọt rồi nhẩy lên xe, đạp về phia trung tâm…Tôi chẳng biết bố tôi đi đâu,làm gì… lúc đó tôi không dám hé răng vì thấy bố tôi cứ lầm lầm lỳ lỳ…Mãi đến khi đi học chiều về, thấy hai sọt lá đấy ặc ở trong
sân, tôi mới biết bố tôi lên phố lớn, những phố có nhiều cây to để gom lá rụng trên vỉa hè và trên mặt đường…Ngày ấy người ta còn đun bêp bằng củi, nên lá phơi khô có thể dun hoặc đem bán… Hôm sau, tôi ngồi một bên sọt, bố đèo đi, tôi cứ đòi đi để đỡ bố. phố lớn , cây cao, đường rộng, bấy giờ đang vào hè, cứ mỗi cơn gió, lá lại đổ xuống như mưa, quét không kịp… tôi sức yếu, chỉ một tý đã muốn nghỉ, với lại đường phố rất đẹp, mỗi lần lá bay trong gió,lấp loáng ánh vàng của nắng, như muôn nghìn mảnh sao băng, tôi đứng ngẩn ra ngắm quên cả công việc… Tối hôm đó lúc ăn cơm, bố bảo “không cho Hiển đi quét lá nữa, nó yếu , mới làm đã mệt, đứng ngẩn ra như trâu lạc ấy…” tôi tiếc lắm nhưng không dám nài…
Cái Hà sang chơi, rủ tôi cùng đi bới rác, mẹ tôi không cho, bảo:
“Nó không sam sưa được như cháu đâu”. Tôi tức lắm ,cũng buồn nữa,nhưng chẳng biết làm thế nào…
Một hôm vừa đi học về, gặp bác Diễm, bác ấy ở gần nhà tôi, chuyên đi phụ thợ xây, tôi vừa chào bác, bác đã nói ngay:”Cháu có muốn đi làm ở chỗ bác không? Ông chủ thầu đang cần người đấy…”. “Thưa bác cháu còn phải đi học” bác Diễm cười “thì đi làm một buổi, lấy nửa công, trưa mai bác bảo thằng Kha sang gọi…” May quá , lớp tôi mới đổi học buổi sáng… Tôi nhận lời liền.
Tôi cùng thằng Kha( thằng Kha là con bác Diễm, nó học cùng lớp với tôi nhưng cao lớn hơn tôi, nó khỏe lắm)đến công trường, ông tổ trưởng mừng lắm :” A ! đây rồi, các chú bé … lại đây…lại đây …tôi nhờ cái này…”. Ông đi rất nhanh, tôi với thằng Kha phải chạy mới theo kịp.Ông dừng lại bên một hố vôi lớn, chỉ tay, nôi như ra lệmh:”nhảy xuông vét nốt vôi lên bờ, gánh nước ở ngoài hồ đổ vào cho đầy, từ giờ đến tối phải xong,rõ chưa!”. tôi với thằng Kha khoái chi quá, dập chân, đồng thanh:”Rõ”. Cái hố vôi quá lớn so với hai thằng nhãi chúng tôi, vét mãi, vét mãi mới gọi là tàm tạm . Chúng tôi bắt đầu gánh nước…Đấy là lần đầu tiên trong đời tôi đặt đòn gánh lên vai…Hai thùng nước không nặng lắm, nhưng còn vai tôi…Cái vai gầy chưa từng gáng vác…Trời đất ơi…đau lắm…Tôi quay trở đủ kiểu: vai trái.. vai phải… rồi quay ngang dòn gành, gánh cả hai vai…Tưởng như cực hình này không bao giờ kết thúc…
Khi tôi lết được về đến nhà đã mười giờ đêm…
Tôi bỏ ăn. thiếp đi trong tình trạng rã rời …
Sáng hôm sau tôi tỉnh dậy rất muộn. Toàn thân đau nhừ và ngây ngấy sốt. Bố đã đi nhặt lá. mẹ bỏ buổi chợ để chăm sóc tôi.Mẹ lật sấp tôi lên, lấy khăn thấm nước nóng chườm vào cái vai bầm dập sưng húp của tôi, vừa chườm mẹ vừa lẩm bẩm câu gì không rõ, nghe như những lời cầu nguyện…
Buổi trưa, cái Hà sang thăm tôi, nó ngôi cạnh giường tôi, hai tay kẹp giữa hai đầu gối, lặng lẽ nhìn tôi, cặp mắt to, đen,ươn ướt…
Tôi phải nghỉ học mất ba hôm… Chẳng biết cái Hà tỉ tê thế nào , mẹ tôi lại bằng lòng cho tôi theo nó đi bới rác… Cứ chiều xâm xẩm tối chúng tôi lại đạp xe đi,gặp đống rác nào cũng xà vào tìm bới, nhặt cái gì… đã có cái Hà chỉ dẫn…Có những đống rác rất to, mùi xú uế nồng nặc, tôi không quen, ngột thở, cái Hà kéo tôi ra: “ Cậu đứng đây đợi tớ một lúc”. Nó quay trở lại “tả xung hữu đột” rất nhanh, lôi ra khối thứ, nhét tất cả vào cái túi dứa của tôi, tôi ngạc nhiên ,nó cười: “Bây giờ cậu chưa quen, tớ đỡ, khi nào quen hãy hay”…
Một hôm ,trời rất oi bức, đến cái Hà cũng phải kêu khó chịu vì mùi rác…Cơn mưa rào bất chợt ập xuống đầu chúng tôi, chạy vội vào một mái hiên trú tạm,tôi ớn lạnh rùng mình, húng hắng ho…Cái Hà xoay người quàng tay ôm lấy tôi.Khi ấy tôi còn nhỏ, chưa có xúc cảm giới tính, tôi cảm nhận hơi ấm từ cơ thể cái Hà truyền sang, tôi không bị ho nữa. Tôi vòng tay ôm lưng cái Hà xiết chặt. mấy hạt mưa hắt lộp bộp vào tay tôi… lúc đó tôi mới nhận ra lưng áo nó ứơt sũng… Nó đã ôm tôi ,che mưa hắt cho tôi khỏi ướt…
Những cuộn xoáy của cuộc đời đã lôi chúng tôi mỗi đứa mỗi ngả…Tôi đã lớn lên, đã học xong đại học, đã có công việc ổn định…Những vất vả cực nhọc đã cướp đi cuộc sống của bố mẹ tôi từ rất sớm…Gia đình cái Hà lưu lạc tận phương trời nào, tôi lần tìm mãi không ra…
Nhưng, trong suốt cuộc đời tôi, không bao giờ tôi quên những ngày tháng ấy…Khi gặp gian nan, hình ảnh bố mẹ tôi, hình ảnh đôi mắt to, đen, ươn ướt, của cái Hà lại giúp tôi chiến thắng…/.