Bàn về các nhà văn cao tuổi Vũ Tú Nam Mỗi năm, Hội Nhà văn chúng ta có tới ba bốn chục nhà văn ra đi mãi mãi, trong đó số đông là nhà văn cao tuổi. Chỉ mới đây thôi, chúng ta đã mất Nguyễn Đình Thi, Huy Cận, Bảo Định Giang, Gia Ninh, Anh Thơ, Lữ Giang...
Thế hệ trước Cách mạng tháng Tám hầu như đã trống vắng, chỉ còn lại thưa thớt: Nguyễn Xuân Sanh, Bùi Hiển, Tế Hanh... mà các anh đều đau yếu cả.
Thế hệ nhà văn thời chống Pháp cũng mỗi năm một ít đi. Còn thế hệ chống Mỹ thì nhiều người đã trên sáu mươi tuổi.
Đội ngũ nhà văn cao tuổi mỗi năm lại bớt đi quân số, và mỗi năm lại được bổ sung thêm. Thấm thoát, nhiều anh chị mới ngày nào còn sung sức trung niên, nay đã lên lão bảy mươi cả.
Nói như vậy để thấy giai đoạn nào cũng có nhà văn cao tuổi, vốn quý của Hội Nhà văn ta. Họ cần được chăm sóc, giúp đỡ để phát huy cao nhất sự đóng góp của mình.
Xin nói về các nhà văn cao tuổi hôm nay. Họ đã trải qua Cách mạng tháng Tám, kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, giàu có về vốn sống, dồi dào kinh nghiệm, đã cống hiến nhiều bằng tác phẩm của mình. Thiếu đi một người là mất hết luôn, không gì có thể thay thế được.
Chính vì lẽ đó, Hội Nhà văn cần quan tâm đầy đủ đến vốn quý đó của dân tộc.
Đối với các anh chị còn sức khỏe, còn sức viết, Hội cần tạo điều kiện để anh chị em thực sự tự do sáng tác, "viết thả cửa", bất kỳ thể loại gì, đề tài gì. Như anh Tô Hoài là một tấm gương đáng quý.
Để giới thiệu và khẳng định vị trí của các nhà văn cao tuổi, làm bài học cho thế hệ nối tiếp, cần tổ chức và khuyến khích viết các chân dung nhà văn, như những bài về Bàn Tài Đoàn, Võ Quảng, Vũ Đức Phúc mới in trên báo Văn nghệ gần đây. Không chỉ viết về các nhà văn quá cố, mà cần chú ý các nhà văn lão thành đang sống. Các nhà phê bình có nhiều khả năng để làm việc này, như anh Phong Lê đã làm chẳng hạn.
Hội Nhà văn và Hội Văn nghệ địa phương cần chú ý hơn nữa làm tuyển tập cho các nhà văn cao tuổi và các nhà văn tiêu biểu. Ví như anh Lò Văn Cạy, một tác giả hiếm hoi ở Tây Bắc, không rõ đến nay đã có tuyển tập chưa?
Hội cần có kế hoạch để các hãng phim - trước hết là Hãng phim Hội Nhà văn - làm phim chân dung các nhà văn. Thật đáng tiếc là sinh thời, anh Nguyễn Đình Thi chưa có một phim chân dung. Nghe nói, khi đã đau nặng nằm bệnh viện, anh Thi đã từ chối không muốn quay phim về anh, vì đã muộn mất rồi.
Tuyển tập, phim chân dung, đó là những hiện vật quan trọng cho Bảo tàng văn học, cần được thực hiện có kế hoạch cụ thể, chứ không nên tùy tiện.
Các nhà văn cao tuổi hôm nay cần gì và có thể làm gì? Họ có thể viết hồi ký, tập trung sức cho cuốn sách cuối đời; họ có thể đọc và giúp các bạn trẻ; họ có thể tư vấn cho nhiều công tác của Hội, v.v... Đổi lại, họ cần được chăm sóc sức khỏe tinh thần và vật chất, để giảm bớt cô đơn, nghèo khó và bệnh tật. Hội nên tổ chức cho các bạn già gặp nhau, hàn huyên tâm sự, như một thứ câu lạc bộ các nhà văn cao tuổi. Lại cũng nên giúp các cụ đi thăm nơi này nơi kia - khi sức khỏe cho phép - tạo ra không khí thoải mái để tiếp tục sáng tạo.
Cũng nên đề nghị Nhà nước xét tặng Huân chương lao động cho các nhà văn cao tuổi, vì họ đã lao động gần hết cả cuộc đời.
Muốn có nhiều hoạt động giúp ích cho các nhà văn cao tuổi, tất nhiên Hội Nhà văn cần có ngân sách. Trong điều kiện Nhà nước cấp kinh phí có hạn, nên chăng Hội Nhà văn cần lập ra một Quỹ hỗ trợ các nhà văn cao tuổi, với sự đóng góp tự nguyện của các cá nhân, địa phương, tổ chức, đoàn thể, doanh nghiệp. Đây là một việc làm thiết thực và hoàn toàn khả thi, vì nhân dân ta rất quý trọng nhà văn.
Quý trẻ, trọng già, đó là truyền thống của Hội Nhà văn ta. Già trẻ đọc tác phẩm của nhau, học hỏi lẫn nhau. Quan điểm cực đoan "xung đột mâu thuẫn thế hệ" là không thể chấp nhận được.
Mong rằng Đại hội các nhà văn lần thứ 7 sẽ là hình ảnh một mái ấm, trong đó các nhà văn đủ lứa tuổi thân ái gắn bó với nhau, cống hiến cao nhất trong những năm sắp tới./.
(Tạp chí Nhà văn)