CÂY TUỆ GIÁC
Tác giả: Tổ sư Long Thọ
Anh ngữ: W. L. Campell, Gangtok, Sikkim: October, 1918.
Chuyển ngữ: Tuệ Uyển – 19/03/2010




--***--

1-
Những kẻ độc ác phải được đặt dưới sự kiểm soát.
Người thông tuệ nên được tôn trọng.
Làm đầy kho tàng của con với những hạt giống chân thành
Và bảo vệ đồng bào của con.

2-
Như quan tâm đến những bí mật của riêng con và của những người khác,
Nếu con bảo vệ những điều này như đứa con yêu mến của con
Nó cùng với mọi thứ trên trái đất là bình đẳng
Sẽ làm hành động yêu thương cho con người, nguồn tác động chính.

3-
Nếu vợ con là độc ác và bạn con là là độc ác,
Nếu quốc vương là độc ác và thân quyến con là độc ác,
Nếu hàng xóm con là độc ác và xứ sở là độc ác
Thế thì từ bỏ chúng đến một vùng đất xa xôi.

4-
Hãy tránh người bạn nào tham lam giàu sang.
Hãy tránh người vợ vui thích tà dâm.
Nếu không giỏi giang trong chửa trị và khó để làm vui lòng (hay tôn trọng)
Hãy tránh loại thầy thuốc như vậy.

5-
Mặc dù con biết sự khác nhau giữa những hành động tốt và xấu
Con không nên thực hiện hành động của con sau khi đã hỏi ý kiến.
Mặc dù con chỉ thành công từng phần
Ngay cả không thành công con cũng được khâm phục.

6-
Người kiên định chỉ nói ít lời và lịch thiệp
Rất được tôn trọng bởi con người.
Như vầng dương hiện ra từ bóng tối
Bằng tia nắng tạo nên sức nóng vô cùng

7-
Như quan tâm đến những giáo thuyết này, mặc dù con có thể khổ đau
Tuy thế đừng băn khoăn trong tâm thức con.
Khi mặt trăng đã bị che khuất
Nó sẽ không chiếu sáng một lần nữa chứ?

8-
Giống như tràng hoa trên những bàn thờ
Chỉ những bông hoa nở tròn đầy mới được dâng cúng,
Vì thế một người trồng hoa, trong cùng cách như thế,
Không nhổ gốc hoa.

9-
Những phần thưởng và ân sủng hoàng triều
Phí tổn cho sắc dục và lời ca ngợi từ học trò
Chiếc thuyền thuê và nơi cư trú mướn
Những thứ này có thể yêu cầu được lập tức
Vì đây là sáu thứ không có sau một thời gian dài.

10-
Hiểu sai lầm bùa mê pháp thuật là thuốc độc
Dửng dưng với bệnh tật là thuốc độc
Một ông già duy trì quan hệ với một người đàn là thuốc độc
Một người nghèo ngủ ban ngày là thuốc độc.

11-
Những người đáng trọng không hứa hẹn nhiều,
Nhưng nếu một lời hứa được thực hiện dưới sức ép [của nổ lực]
Thế thì nó giống như điêu khắc trên đá.
Ngay cả sau khi họ chết cũng không thay đổi.

12-
Con sẽ đến trong những sự giao hảo với kẻ thù của con trong duyên sự
Và trong duyên sự con sẽ bất hòa với những người bạn của con.
Đã từng học hỏi để phân biệt những gì nên hoàn tất và những gì không nên,
Người sáng suốt luôn luôn tuyển chọn cơ hội cho người ấy.


13-
Nếu con phạm tội trong nói năng con sẽ bị nguyền rủa.
Con chim két, con chim hót và con chim quốc,
Con vịt trời im lặng mà người ta không bắt –
Sự thành tựu toàn bộ của chúng là giữ gìn im lặng.

14-
Nếu con giữ vũ khí của con sẳn sàng kẻ thù của con sẽ bị khuất phục
Bằng việc ăn mặc quần áo nghèo nàn một người đàn bà sẽ bị chinh phục.
Bằng chửa trị bệnh tật sẽ đượckhuất phục.
Vô minh si ám sẽ bị chinh phục (chiến thắng) bằng nổ lực.

15-
Hãy giữ quyết tâm của con với chính con như một điều bí mật,
Giống như thân thể dấu trong bùn.
Nếu không như thế, chồi non gây nên chú ý
Ai sẽ không tìm ra gốc rể của hoa sen?

16-
Mặc dù nó có thể trở thành cảm giác thấy được
Nhưng một bản chất không hiện hữu (thực tế) sẽ không được đề cập.
Làm thế nào con công trong bức họa ăn châu báu?*

(*điều này liên hệ đến câu chuyện về một người đang xâu những hạt trai trong một phòng mà trên tường có một bức tranh một con công. Con công bước ra khỏi bức họa và nuốt những hạt trai nhưng không ai sẽ tin câu chuyện của ông ta.)

17-
Nếu bất cứ người nào dự tính trong tâm thức để làm việc xấu ác
Người ấy luôn luôn dùng những từ ngữ vui lòng đến người khác.
Khi người thợ săn thấy con thú bị giết
Ông hát lên một bài hát ngọt ngào để làm vui lòng nó.

(*người Tây Tạng nói rằng điều này vẫn được những người thợ săn thực hiện).

18-
Bất cứ tư tưởng (hay ý kiến) của con là gì
Nó nên rõ ràng ấn tượng trên tâm thức của tất cả mọi ngươi.
Vì thế người ta bị đưa đến dưới sự điều khiển của con,
Như bởi viên ngọc nguyện ước.

(*ngọc nguyện ước là Ge-she trong những người Tây Tạng)

19-
Thật dễ dàng để sống bằng cách gánh vác những gánh nặng của người khác.
Thật dễ dàng để ăn mặc bằng vỏ cây trong rừng.
Thật dễ dàng hơn để người ta chết đi
Hơn là dành những ngày của họ trong cãi vã.
20-
Nguyên tắc căn bản của loài người là không cãi vã.
Bạn sẽ làm gì với của cải có được bằng việc cãi nhau?
Bạn sẽ làm gì với sự giàu có và cuộc sống
Có được bởi niềm kiêu hãnh và sự đàn áp của điều thiện. *
(* D.S. liên hệ "Kiêu hãnh và bạo lực".)

21-
Người đảm nhận công việc mà mình không thể thực hiện,
Ai ganh đua với vô số và tranh chấp với quyền lực,
Ai để một người phụ nữ biết suy nghĩ của mình—
Bốn vị thần chết ngồi trước cửa nhà người ấy.
* Tức là người ấy đang liều mạng.
22-
Coi như không phải là một hoàng tử xấu xa.
Coi như không lừa dối người thân.
Coi như không phải là một người phụ nữ dâm đãng.
Coi như không phải là một tội nhân lớn.
* Geshe Kachen Töndrup nói rằng điều này được đọc có nghĩa là "Mong tôi không nhìn thấy" v.v.
23-
Người có thể đi bất cứ đâu
Tại sao người ấy phải bị tổn thương khi gắn bó với quê hương của chính mình?
Kẻ ác nói "đó là giếng của chính tôi"
Và nói như vậy là, uống nước lợ.
24-
Một người có học thức cao
Có hai (dạng) hạnh phúc.
Hoặc người ấy sẽ từ bỏ mọi lợi ích trần thế
Hoặc có nhiều thứ khác có thể bị bỏ rơi.
25-
Người mà vinh quang đã rời bỏ người ấy (và)
Những nỗ lực của người ấy đã trở nên vô nghĩa,
Khi một người thánh thiện trở nên nghèo khó (theo cách này)
Người ấy không hạnh phúc gì ngoại trừ trong một khu rừng.
* Người ấy thích cuộc sống của một ẩn sĩ.

26-
Sự nghiệp của một thánh nhân có hai loại.
Như một bông hoa vẫy đầu rung rinh
Được cả thế giới tôn vinh
Hoặc nếu không thì biến mất một mình trong rừng.
27-
Cuộc sống, tự nhiên sẽ chết trong một khoảnh khắc,
Có điều này như bản chất của nó.
Khi hành động và trí tuệ của bạn chưa phát triển
Hãy giữ khiêm tốn trong xã hội.
28-
Ổ kiến tăng theo tích lũy.
Tương tự như vậy thuốc mắt được sử dụng hết theo phân phối.
Điều đáng sợ giảm dần theo sự giao thiệp.
Đó là điều cần hiểu.
29-
Ổ kiến và ổ ong
Mặt trăng tròn dần, lên đến tròn đầy,
Tài sản của vua chúa và người ăn xin
Tăng theo tích lũy dần dần.
30
Đừng ham muốn quá mức.
Lòng tham lớn kéo theo sự trừng phạt.
Nếu bạn bị làm lố bịch bởi sự thèm muốn quá mức
Bạn giống như con cáo bị giết bởi cây cung. *
* Một con cáo trong truyện đã cắn dây cung và bị giết bởi mũi tên tẩm độc.